Ο λαός διεκδικεί τα πάντα
Εκατομμύρια Ισπανοί έχουν πλημμυρίσει τους δρόμους της Μαδρίτης και άλλων πόλεων απαιτώντας να μπει ένα τέλος στη μοναρχία, διεκδικώντας μια πραγματική αλλαγή σε όλα τα επίπεδα, ξεκινώντας από το σύνταγμα της χώρας. Η απόφαση του γηραιού βασιλιά Χουάν Κάρλος να παραιτηθεί από το θρόνο, δίνοντας το στέμμα στο γιο του, Φελίπε, πυροδότησε εξελίξεις που αν ο Χουάν Κάρλος τις είχε προβλέψει ίσως να μην επέλεγε να αφήσει τον αναπαυτικό του θρόνο. Η απόφαση πάντως της παραίτησης ήταν μια άπελπις προσπάθεια του συστήματος να σώσει το καθεστώς, ήταν ένα face-lifting με στόχο την αποκατάσταση της λαϊκής νομιμοποίησης όχι μόνο της μοναρχίας, αλλά επίσης των δικαστών, των πολιτικών, ολόκληρου του συστήματος που έχει βρεθεί στο στόχαστρο της λαϊκής οργής τα τελευταία 3 χρόνια.
Μοναρχία
Για την ιστορία, ο Χουάν Κάρλος υπήρξε βασιλιάς της Ισπανίας από το θάνατο του δικτάτορα Φράνκο, το 1975, μέχρι και σήμερα. Είχε πάρει το χρίσμα του «επόμενου ηγέτη του κράτους» από τον ίδιο το δικτάτορα, το 1969. Η βασιλεία του ήταν το αποτέλεσμα του μεταδικτατορικού συμβιβασμού των πολιτικών κομμάτων και των κοινωνικών οργανώσεων για μια ομαλή μετάβαση από τη δικτατορία στην κοινοβουλευτική δημοκρατία. Αν και πολιτικά αποτελούσε διακοσμητικό στοιχείο, ο ίδιος και η μοναρχία αποτελούν το ισχυρότερο σύμβολο αυτού του «κοινωνικού συμβολαίου». Γι’ αυτό και το κίνημα ενάντια στη μοναρχία έχει τεράστια δυναμική και σημασία. Η κρίση της μοναρχίας δείχνει πως το σύστημα κλυδωνίζεται συθέμελα, η Ισπανία αντιμετωπίζει τον ορισμό της κρίσης καθεστώτος.
Οι Ισπανοί ζητούν να αλλάξει το σύνταγμα του 1978 και να καταργηθεί η μοναρχία. Προκαλούν μάλιστα το σύστημα να προβεί σε δημοψήφισμα για να φανεί η πραγματική θέληση του λαού. Οι πρώτες διαδηλώσεις ξεκίνησαν από την Πουέρτα ντελ Σολ της Μαδρίτης, την ίδια πλατεία όπου οι Ισπανοί είχαν πανηγυρίσει το 1931 την πτώση του παππού του Χουάν Κάρλος. Εκεί όπου πανηγύρισαν για τη δεύτερη ισπανική δημοκρατία, λίγα χρόνια πριν από την επικράτηση του δικτάτορα Φράνκο στον ισπανικό εμφύλιο. Οι Ισπανοί διεκδικούν δημοκρατία κρατώντας τις τρίχρωμες σημαίες της Ισπανικής Δημοκρατίας του 1931, της σημαίας-συμβόλου του αντιφασιστικού πολέμου και έπειτα του αντιφρανκικού αγώνα. Πρόκειται για ένα κίνημα γεμάτο συμβολισμούς, που γυρίζει πίσω στο παρελθόν για να ξαναγράψει την ιστορία του, για να κερδίσει αυτά που έχασε το 1936 ο ισπανικός λαός. Πρόκειται για μια συναρπαστική ιστορική διαδικασία που δηλώνει πρώτα και κύρια ότι τίποτα δεν είναι αιώνιο, ότι το 1936 μπορεί να είναι πολύ κοντά στο 2014.
Κινήματα
Αυτή η τεράστια κινητοποίηση όμως δεν έπεσε από τον ουρανό. Πατάει στην τεράστια αυτοπεποίθηση που έχει κερδίσει ο κόσμος μέσα από μια σειρά μεγάλων κινημάτων και σταθμών τα τελευταία τρία χρόνια. Η Ισπανία είναι ίσως η μοναδική χώρα στην Ευρώπη όπου για αρκετά χρόνια το κίνημα όχι μόνο δεν παρουσιάζει ύφεση αλλά συνεχώς δυναμώνει, μεταλλάσσεται, πολιτικοποιείται.
Οι indignados (αγανακτισμένοι) που εμφανίστηκαν στις 15 Μάη από την πλατεία Ντελ Σολ, δεν εξαφανίστηκαν σταδιακά όπως στις υπόλοιπες χώρες, αλλά μετατράπηκαν σε κάτι καινούργιο, σε κάτι που τελικά αγκάλιασε όλη την Ισπανία. Το κίνημα άφησε πίσω του δικτυώσεις, περιοδικά κ.λπ., μπόρεσε να «αποκεντρωθεί» πετυχημένα στις συνελεύσεις γειτονιάς και απέκτησε τοπικά χαρακτηριστικά. Τα κινήματα ενάντια στις εξώσεις από σπίτια, που υπερασπίστηκαν κατοικίες από την αστυνομία, το κίνημα «3 χρόνια χωρίς δουλειά» των ανέργων, τα κινήματα κατάληψης στέγης που πρόσφεραν στέγαση σε αρκετό κόσμο, τα κινήματα προστασίας των δανειοληπτών με τις καταλήψεις σε τράπεζες που απειλούσαν με κατασχέσεις κ.λπ. Αυτή η συνέχεια της τοπικής δράσης τροφοδοτούσε και τη δυνατότητα για «κεντρικές» δυναμικές επανεμφανίσεις του κινήματος, όπως με τις περίφημες «περικυκλώσεις του κοινοβουλίου» στη Μαδρίτη.
Όλα αυτά τα κινήματα «μόλυναν» και το εργατικό κίνημα με τον «ιό» της αυτόοργάνωσης και της ανυπακοής. Οι απεργίες των πυροσβεστών συνδέθηκαν με την άρνησή τους να υπακούσουν σε εντολές για εξώσεις (με το σύνθημα «Σώζουμε ανθρώπους, όχι τράπεζες»). Τα «κύματα» όπως ονομάστηκαν τα κινήματα των εργαζομένων σε υγεία (λευκό κύμα) και παιδεία (πράσινο κύμα) στηρίχθηκαν στη λειτουργία των συνελεύσεων και στη διαρκή, παρατεταμένη κινητοποίηση με διάφορες μορφές για πολλούς μήνες -με τις «λευκές μπλούζες» να αποτρέπουν τελικά το κλείσιμο έξι μεγάλων νοσοκομείων. Το συνδικάτο SAT της Ανδαλουσίας πρωτοστάτησε σε καταλήψεις γης, απαλλοτριώσεις σε σούπερμάρκετ και «εργατικές πορείες».
Ωστόσο σημείο καμπής ήταν η συγκλονιστική απεργία διαρκείας των ανθρακωρύχων το 2012, που κορυφώθηκε με τη μεγάλη «Μαύρη Πορεία» προς τη Μαδρίτη που έγινε δεκτή από εκατοντάδες χιλιάδες συμπαραστάτες. Τότε το ιστορικό εργατικό κίνημα «μόλυνε» με τη σειρά του το ευρύτερο κοινωνικό κίνημα αντίστασης. Οι νεαροί indignados άρχισαν να μιλάνε για τη «γενική απεργία», τραγούδησαν με υψωμένες γροθιές τους παλιούς ύμνους των Αστουριανών ανθρακωρύχων.
Στη γενικότερη αμφισβήτηση δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης τις μεγάλες διαδηλώσεις ενάντια στους νόμους για την απαγόρευση των αμβλώσεων. Αλλά και μία ακόμα πτυχή της μεγάλης ισπανικής αναταραχής που οξύνει την εικόνα «γενικευμένης κρίσης», που είναι οι θηριώδεις σε μέγεθος διαδηλώσεις υπέρ της αυτοδιάθεσης και τα μεγάλα εκλογικά σκορ των κομμάτων της εθνικιστικής Αριστεράς στην Καταλονία και τη Χώρα των Βάσκων.
Όλη αυτή η διαδικασία κατέληξε πρόσφατα σε δύο κορυφαίες στιγμές-διαδικασίες. Μία κινηματική και μία πολιτική. Η κινηματική ήταν οι μεγάλες πορείες αξιοπρέπειας στις 22 Μάρτη (που χρησιμοποίησαν την μέθοδο των ανθρακωρύχων, σε άλλο ένα παράδειγμα «συνέχειας» και «αλληλεπίδρασης» του κινήματος στην Ισπανία) με πάνω από δυόμισι εκατομμύρια κόσμο στους δρόμους της Μαδρίτης. Σε αυτή την πορεία συναντήθηκαν όλα τα κινήματα, με τα δικά τους συνθήματα, τις δικές τους σημαίες και σύμβολα, θέτοντας τις βάσεις ενός λαϊκού προγράμματος με λέξεις-κλειδιά: ψωμί, δουλειά, στέγη, υγεία, παιδεία, δημοκρατία.
Ευρωεκλογές
Η πολιτική διαδικασία που συμπύκνωσε όλο αυτό το κίνημα ήταν η δημιουργία και η εκλογή του Podemos με 8% στο Ευρωκοινοβούλιο. Άλλωστε οι πέντε ευρωβουλευτές του είναι άνθρωποι που εκπροσωπούν αυτά τα κινήματα και επιλέχτηκαν μέσα από ανοιχτή ψηφοφορία στην οποία συμμετείχαν 33.000 άνθρωποι. Πρόκειται για κίνημα που άντεξε στην καταστολή και την προπαγάνδα των ΜΜΕ. Εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου στην Ισπανία όλα αυτά τα χρόνια έχουν μάθει τι σημαίνει συλλογικότητα, έχουν συμμετάσχει πάνω από μία φορά σε συνέλευση συνοικίας, έχουν ανακαλύψει ότι η δική τους συμμετοχή έχει νόημα. Αυτός ήταν και ο λόγος που πολλοί ψηφοφόροι του Podemos προέρχονται από τη δεξαμενή της αποχής. Των ανθρώπων που υπό κανονικές συνθήκες δεν θα πήγαιναν να ψηφίσουν, που 3 χρόνια νωρίτερα φώναζαν στις πλατείες «Δεν μας εκπροσωπεί κανείς!».
Ο συντονισμός όλων αυτών των κινημάτων δεν σχεδιάστηκε από τα πάνω. Προέκυψε, τον επιδίωξε ο ίδιος ο κόσμος. Οι πορείες με τα πόδια σε όλη την Ισπανία το 2012 από τους ανθρακωρύχους και το 2014 από τον κόσμο που ξεκίνησε από όλες τις γωνιές της χώρας για να καταλήξει στη Μαδρίτη ταιριάζουν με το σύνθημα των indignados: «Προχωράμε αργά επειδή πάμε μακριά».
Πράγματι, το κίνημα στην Ισπανία περπατάει πολύ τα τελευταία χρόνια και δείχνει να πηγαίνει πολύ μακριά. Όμως τώρα που ο λαός έχει φτάσει τόσο μακριά, είναι η ώρα της Αριστεράς στην Ισπανία. Η ώρα να οργανώσει την αντίσταση, να απαιτήσει την αλλαγή του συντάγματος με τον κόσμο στο δρόμο, να βαθύνει την κρίση του συστήματος, να δημιουργήσει επιτροπές βάσης παντού που θα παίρνουν όλο και περισσότερες πρωτοβουλίες, προκαλώντας ευθέως την ανατροπή του συστήματος. Τα θεμέλια της Ευρώπης όπως την ξέραμε μέχρι τώρα τρίζουν. Στην Ελλάδα η Αριστερά διεκδικεί την κυβέρνηση, στην Ισπανία ο λαός αρνείται να πάει σπίτι του και ξαναγράφει την ιστορία του. Η μπάλα είναι αναμφίβολα στο γήπεδο των λαών.
Διαβάστε επίσης:
