Τα Pandora Papers αποκαλύπτουν το σκιώδες σύστημα που εξυπηρετεί την απληστία των υπερ-πλούσιων

Ούτε προκαλεί ιδιαίτερη έκπληξη το γεγονός ότι τόσοι πολλοί νυν και πρώην πολιτικοί και αρχηγοί κρατών (περισσότεροι από 300 αξιωματούχοι σε 90 χώρες) αναφέρονται σε αυτά. Δεν είναι ούτε η εμφάνιση πολιτικών προσωπικοτήτων διεθνούς φήμης, όπως ο Βρετανός πρώην πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ, ο Ιταλός δισεκατομμυριούχος και πρώην πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι ή ο δισεκατομμυριούχος πρόεδρος της Χιλής Σεμπάστιαν Πινιέρα, μεταξύ πολλών άλλων: μετά την προηγούμενη διαρροή των Panama Papers το 2016 και των Paradise Papers το 2017, τα έχουμε συνηθίσει αυτά.

Αυτό που είναι το πλέον σοκαριστικό σε αυτές τις διαρροές είναι το πόσο μεγάλο μέρος της αδιανόητα μεγάλης υπεράκτιας αποθήκευσης πλούτου που αποκαλύπτουν συμβαίνει απολύτως νόμιμα. Για την υπερ-πλούσια ελίτ του κόσμου, εφόσον δεν υπάρχει δωροδοκία ή ξέπλυμα χρήματος, η υπεράκτια φοροδιαφυγή και αποθήκευση χρημάτων είναι σε μεγάλο βαθμό κάτι νόμιμο.

Σε πολλά άρθρα σχετικά με τις διαρροές, οι δημοσιογράφοι καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια να τονίσουν σε διάφορες παραλλαγές τη διαπίστωση ότι «υπάρχουν απολύτως νόμιμοι λόγοι για να έχει κανείς έναν υπεράκτιο τραπεζικό λογαριασμό ή μια υπεράκτια εταιρεία». Και έχουν δίκιο: αν συγκαταλέγεστε στην τάξη των ανθρώπων που έχουν τα μέσα να μεταφέρουν τον πλούτο τους «υπεράκτια» με διάφορους τρόπους, τότε υπάρχει ένα ολόκληρο νόμιμο σύστημα διαχείρισης πλούτου που έχει δημιουργηθεί για να εξυπηρετεί τα συμφέροντά σας.

Αυτό το σύστημα υπεράκτιας διαχείρισης πλούτου υπάρχει ξεχωριστά από το πιο «πληβειακό» σύστημα στο οποίο στηριζόμαστε εμείς οι υπόλοιποι. Οι απλοί άνθρωποι σε γενικές γραμμές αφήνουν τις αποταμιεύσεις τους σε τράπεζες και συνταξιοδοτικά ταμεία. Υποχρεώνονται να ανοίγουν τους λογαριασμούς τους σε ελέγχους προκειμένου να εξασφαλίσουν πρόσβαση στα πιο στοιχειώδη επιδόματα πρόνοιας, ενώ οποιοσδήποτε τόκος μπορεί να προκύψει από τα χρήματά τους υπόκειται σε φορολογία. Τα συνταξιοδοτικά τους ταμεία είναι εκτεθειμένα σε κινδύνους από τις διακυμάνσεις στο χρηματιστήριο και ούτω καθεξής. Οι υπερ-πλούσιοι, αντίθετα, μπορούν να κρύβουν τον πλούτο τους με ασφάλεια, ανώνυμα και αφορολόγητα, στο παγκόσμιο δίκτυο των φορολογικών παραδείσων.

Η αμερικάνικη ΜΚΟ, Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών, εκτιμά ότι σχεδόν το ένα δέκατο του παγκόσμιου πλούτου βρίσκεται σε υπεράκτιους λογαριασμούς. Τα Pandora Papers προσδίδουν μεγαλύτερη βαρύτητα σε αυτόν τον ισχυρισμό και αποκαλύπτουν πολλές μεμονωμένες περιπτώσεις απύθμενης απληστίας.

Ο βασιλιάς Αμπντάλα ο Β΄ της Ιορδανίας εκτιμάται ότι έχει προσωπική περιουσία 750 εκατομμυρίων δολαρίων και οι διαρροές αποκαλύπτουν το εκτεταμένο χαρτοφυλάκιο υπεράκτιας περιουσίας του, αξίας 100 εκατομμυρίων δολαρίων. Ενώ ο βασιλιάς αποκτά πολυτελείς παραθαλάσσιες επαύλεις στο Μαλιμπού, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Ιορδανοί μαραζώνουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Φυσικά, οι δικηγόροι του Βασιλιά έσπευσαν να διαβεβαιώσουν τον κόσμο ότι «η Α.Μ. [Αυτού Μεγαλειότητα] δεν έκανε σε κανένα σημείο κατάχρηση δημοσίων κονδυλίων ούτε έκανε οποιαδήποτε χρήση των εσόδων της διεθνούς βοήθειας και ενίσχυσης που προοριζόταν για δημόσια χρήση». Είναι ένας από τους πολλούς δυνάστες με πολλά μηδενικά στο τέλος των υπεράκτιων τραπεζικών τους υπολοίπων.

Ο πρόεδρος της Κένυας, Ουχούρου Κενιάτα, γόνος της πανίσχυρης πολιτικής δυναστείας των Κενιάτα, διαθέτει οικογενειακή περιουσία άνω των 500 εκατομμυρίων δολαρίων. Οι διαρροές δείχνουν ότι ο ίδιος και η οικογένειά του έχουν δημιουργήσει έναν αριθμό υπεράκτιων εταιρειών, συμπεριλαμβανομένης μιας με έδρα στον Παναμά και μετοχές και ομόλογα αξίας τουλάχιστον 30 εκατομμυρίων δολαρίων, καθώς και επενδύσεις σε ακίνητα στο Ηνωμένο Βασίλειο και το Χονγκ Κονγκ. Ο Πρόεδρος του Κονγκό, Ντένις Σάσου Νγκουέσο -ο γιος του οποίου έκανε τη διάσημη κλοπή 50 εκατομμυρίων δολαρίων από το κρατικό ταμείο σε ένα άλλο σκάνδαλο υπεράκτιων λογαριασμών- έχει δημιουργήσει μια σειρά λογαριασμών στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους για να κρύψει την ιδιοκτησία του σε ορυχεία διαμαντιών και εταιρείες κατασκευών και ακινήτων.

Δεν είναι μόνο στις χώρες του Παγκόσμιου Νότου όπου οι πολιτικοί ηγέτες απολαμβάνουν τις υπηρεσίες της υπεράκτιας βιομηχανίας πλούτου. Ο Τόνι Μπλερ και η σύντροφός του κατάφεραν να αποφύγουν να πληρώσουν 400.000 δολάρια σε φόρο αγοράζοντας ένα κτίριο γραφείων στο Λονδίνο μέσω μιας υπεράκτιας εταιρείας. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας και πρώην επικεφαλής του ΔΝΤ, Ντομινίκ Στρος-Καν, έλαβε εκατομμύρια σε «αμοιβές συμβούλου» από ρωσικές και κινεζικές εταιρείες -που καταβλήθηκαν απευθείας σε λογαριασμό στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Οι ολιγάρχες συνεργάτες του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, Γκενάντι Τιμτσένκο και Κονσταντίν Ερνστ -μεγιστάνες του πετρελαίου και των ΜΜΕ αντίστοιχα- αποκαλύφθηκε ότι είχαν δάνεια αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων από τράπεζες που συνδέονται με το Κρεμλίνο που διοχετεύονταν μέσω υπεράκτιων λογαριασμών. Αποκαλύφθηκε επίσης ο μυστικός πλούτος 100 εκατομμυρίων δολαρίων της φερόμενης ως ερωμένης του Πούτιν, Σβετλάνα Κριβονόγκιχ. Αυτές οι αποκαλύψεις είναι μόνο η κορυφή ενός πολύ μεγάλου παγόβουνου.

Σύμφωνα με τον Guardian, ο οποίος έχει πρόσβαση σε όλο τον όγκο των πληροφοριών, 400 Αυστραλοί ονοματίζονται στα Panama Papers. Σύμφωνα με αυτά που γράφει ο έμπειρος επιχειρηματικός ρεπόρτερ Μπεν Μπάτλερ, συμπεριλαμβάνονται «ανώτερα στελέχη από τον κλάδο των χρηματοπιστωτικών και των ακινήτων». Δυστυχώς όμως, ο Guardian «επέλεξε να μη γνωστοποιήσει τα ονόματά τους». Για τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, φαίνεται ότι το απόρρητο των υπερ-πλούσιων ατόμων που κρύβουν τον πλούτο τους υπεράκτια έχει μεγαλύτερη σημασία από ότι στην πραγματικότητα, για μια φορά, να τους κάνουν να λογοδοτήσουν ενώπιον του κοινού.

Γιατί οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν να το επιτρέπουν να συμβαίνει αυτό; Ασφαλώς δεν μπορεί να είναι τόσο δύσκολο να αντιμετωπιστούν αυτά τα «παραθυράκια» των οποίων γίνεται υπερ-κατάχρηση; Για να το πούμε πιο καθαρά: Πώς είναι δυνατόν οι περισσότερες από τις σκιώδεις πρακτικές που αποκαλύπτονται στα Panama Papers να είναι απολύτως νόμιμες;

Η απάντηση είναι ότι τα καπιταλιστικά κράτη υπάρχουν για να υπηρετούν το κεφάλαιο και όταν γράφονται οι φορολογικοί κώδικες, τα συμφέροντα των μεγάλων εταιρειών και των υπερ-πλούσιων ατόμων θα έχουν προτεραιότητα έναντι όλων των άλλων. Ποιος πολιτικός πρόκειται να αποξενώσει τους φίλους και τους δωρητές του αναγκάζοντάς τους να επαναπατρίσουν τον υπεράκτιο πλούτο τους (ιδιαίτερα όταν -όπως συμβαίνει με πολλούς πολιτικούς- έχει και ο ίδιος δικό του υπεράκτιο πλούτο);

Αναμφίβολα, στον απόηχο αυτών των τελευταίων αποκαλύψεων, θα υπάρξουν μερικές ακόμη επιφανειακές κινήσεις προς την πάταξη της υπεράκτιας φοροδιαφυγής. Ωστόσο, όσο υπάρχει το ανταγωνιστικό σύστημα του παγκόσμιου καπιταλισμού, μερικά πράγματα φαίνονται σίγουρα: πάντα θα υπάρχουν κάποιες χώρες που θα επιλέγουν να προσφερθούν ως ιδανικοί (δηλαδή αφορολόγητοι) προορισμοί για τον πλούτο της παγκόσμιας ελίτ. Θα υπάρχει πάντα ένας στρατός από δικηγόρους, λογιστές και άλλους που επιθυμούν διακαώς να γευτούν λίγο από την κορυφή αυτού του πλούτου, βοηθώντας τους πλούσιους να μεταφέρουν τα χρήματά τους σε εκείνα τα μέρη. Και, τέλος, οι καπιταλιστικές κυβερνήσεις θα προτιμούν πάντα να περικόπτουν τη χρηματοδότηση για την πρόνοια και τις ζωτικές υπηρεσίες αντί να επιβάλλουν πραγματικά οτιδήποτε πλησιάζει σε ένα δίκαιο φορολογικό καθεστώς στους πλουσιότερους ψηφοφόρους τους.

Για να αλλάξουν όλα αυτά, θα χρειαστούν πολύ περισσότερα από μικρές παρεμβάσεις στους φορολογικούς κώδικες εδώ κι εκεί. Αυτό που δείχνουν τα Pandora Papers, πάνω απ’ όλα, είναι η ανάγκη να αμφισβητήσουμε ολόκληρο το σάπιο σύστημα.