Τούζλα: η αγνοημένη πρωτεύουσα της Ευρώπης των εργαζόμενων και των λαών

(η φωτό είναι από εκ­δή­λω­ση αλ­λη­λεγ­γύ­ης στο Λον­δί­νο)

Γιατί η Βοσ­νία -Ερ­ζε­γο­βί­νη εμπνέ­ει τόσο λίγο εν­δια­φέ­ρον και πε­ριέρ­γεια στα μέσα μα­ζι­κής ενη­μέ­ρω­σης ή στην πο­λι­τι­κή τάξη, όταν, αντί­θε­τα, η Ου­κρα­νία βρί­σκε­ται στα πρω­το­σέ­λι­δα; Είναι λόγω της μη συμ­με­το­χής της στην Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση; Είναι επει­δή το όνομά της θυ­μί­ζει τον πό­λε­μο, ο οποί­ος εί­κο­σι χρό­νια πριν, στοί­χι­σε τη ζωή σε εκα­το­ντά­δες χι­λιά­δες άν­δρες και γυ­ναί­κες -πάνω από 200.000 νε­κροί και 600.000 εξό­ρι­στοι- ενώ οι Δυ­τι­κοί σχε­δόν αδια­φο­ρού­σαν, και όλα αυτά σε από­στα­ση μιά­μι­σης ώρας με το αε­ρο­πλά­νο από το Πα­ρί­σι; Ή επει­δή αυτή ξυ­πνά­ει με το κά­λε­σμα του μου­ε­ζί­νη;

Ωστό­σο, τις τε­λευ­ταί­ες εβδο­μά­δες, η χώρα επα­να­στά­τη­σε και αυτή. Οι άν­θρω­ποι επα­να­στά­τη­σαν ενα­ντί­ον της κοι­νω­νι­κής αδι­κί­ας και της φτώ­χειας και εκ­φρά­ζουν ξε­κά­θα­ρα και δυ­να­τά τη θέ­λη­σή τους για αλ­λα­γή.

Εν­θου­σια­σμέ­νος από τις πλη­ρο­φο­ρί­ες που μας δό­θη­καν από τους συ­ντρό­φους μας εκεί, να ’μαι και εγώ για μια σύ­ντο­μη στάση στην Τούζ­λα, για μια σύ­ντο­μη δια­μο­νή. Είναι συ­ναρ­πα­στι­κό να βλέ­πει κα­νείς σε ποιο βαθμό ο χρό­νος μπο­ρεί να είναι πα­ρα­πλα­νη­τι­κός: οι δεί­κτες του ρο­λο­γιού φαί­νε­ται να πα­γώ­νουν ακρι­βώς όταν τα πο­λι­τι­κά και κοι­νω­νι­κά ρο­λό­για τρε­λαί­νο­νται. Ωστό­σο, είναι γνω­στό ότι σε πε­ριό­δους εξέ­γερ­σης ή επα­νά­στα­σης τα δευ­τε­ρό­λε­πτα αξί­ζουν λεπτά, τα λεπτά ώρες, οι ώρες ημέ­ρες. Αυτή η σύ­ντο­μη πε­ριο­δεία της διε­θνι­στι­κής αλ­λη­λεγ­γύ­ης φά­νη­κε μια αιω­νιό­τη­τα, πλού­σια σε συ­να­ντή­σεις, συ­ζη­τή­σεις και δι­δάγ­μα­τα.

Στο αε­ρο­δρό­μιο στη Λιου­μπλιά­να της Σλο­βε­νί­ας, ο Μλά­ντεν, ένας σύ­ντρο­φος της μα­χη­τι­κής ομά­δας Iskra (Σπίθα), οδη­γεί τη μικρή αντι­προ­σω­πεία που απο­τε­λεί­ται από δύο Βέλ­γους συ­ντρό­φους και εμένα, προς την Τούζ­λα, το επί­κε­ντρο των δια­δη­λώ­σε­ων που τα­ρά­ζει τη Βοσ­νία σή­με­ρα. Ο Μλά­ντεν προ­ε­τοι­μά­ζει μια δια­δή­λω­ση κατά της φι­λε­λεύ­θε­ρης πα­νε­πι­στη­μια­κής με­ταρ­ρύθ­μι­σης, η οποία απει­λεί τη φοι­τη­τι­κή νε­ο­λαία της Σλο­βε­νί­ας. Ορ­γα­νώ­νει επί­σης ενερ­γά την αλ­λη­λεγ­γύη με τις κοι­νω­νι­κές συ­νε­λεύ­σεις επει­δή τα νέα σύ­νο­ρα με­τα­ξύ των δια­φό­ρων εθνών της πρώην Γιου­γκο­σλα­βί­ας δεν πα­ρα­μέ­νουν στε­γα­νά σε αυτή η δυ­να­μι­κή της εξέ­γερ­σης. Στην πο­ρεία, ο Μλά­ντεν μας θυ­μί­ζει τις με­γά­λες ζη­μιές που έχουν προ­κλη­θεί από εί­κο­σι χρό­νια ωμού φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού στην οι­κο­νο­μία των Βαλ­κα­νί­ων. Πε­ριο­ρι­σμέ­νη από το μέχρι τότε γρα­φειο­κρα­τι­κό σύ­στη­μα, παρά τις δια­φω­νί­ες του Τίτο με το σο­βιε­τι­κό κα­θε­στώς, στη συ­νέ­χεια κα­τε­στραμ­μέ­νη από χρό­νια πο­λέ­μου, η οι­κο­νο­μία της πρώην Γιου­γκο­σλα­βί­ας κυ­ριο­λε­κτι­κά απο­μυ­ζή­θη­κε από την οι­κο­νο­μία της αγο­ράς. Απο­τέ­λε­σμα: διεύ­ρυν­ση και αύ­ξη­ση της ανι­σό­τη­τας, της φτώ­χειας, της ανερ­γί­ας (40 με 45% στη Βοσ­νία), ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση των δη­μό­σιων υπη­ρε­σιών και της βιο­μη­χα­νί­ας, προς όφε­λος των διά­φο­ρων φα­τριών και της μα­φί­ας που προ­σκολ­λού­νται σε μια χού­φτα ανεν­δοί­α­στων δυ­τι­κών κα­πι­τα­λι­στι­κών.

«Μετά τον πό­λε­μο»…

Σχε­τι­κά με τον πό­λε­μο, ο Μλά­ντεν είναι ολι­γό­λο­γος και δεν επι­μέ­νει σε συ­ζη­τή­σεις του πα­ρελ­θό­ντος. Λέει, με χα­μό­γε­λο, ότι το δια­βα­τή­ριό του είναι σλο­βέ­νι­κο, η μη­τέ­ρα του είναι Κρο­ά­τισ­σα και ο πα­τέ­ρας του Σέρ­βος. Μετά από μια στιγ­μή, το απέ­ρα­ντο δάσος κω­νο­φό­ρων της Σλο­βε­νί­ας δίνει τη θέση στην άσφαλ­το του με­γά­λου αυ­το­κι­νη­τό­δρο­μου που οδη­γεί στην Κρο­α­τία, και περ­νά­ει από το Ζά­γκρεμπ (πα­ρα­μέ­νου­με εντός της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης, η Σλο­βε­νία εντά­χθη­κε το Μάιο του 2004, η Κρο­α­τία τον Ιού­λιο του 2013) και μας οδη­γεί στη Βοσ­νία, χώρε που δεν είναι μέλος της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης. Τα χι­λιό­με­τρα περ­νούν, όπως και οι βιο­μη­χα­νι­κές ζώνες, με πι­να­κί­δες διε­θνώς γνω­στές και τα χωριά με τις θη­μω­νιές από άχυρο που θυ­μί­ζουν πα­ρα­δο­σια­κές με­θό­δους του πε­ρα­σμέ­νου αιώνα. Στα­δια­κά, ένα παχύ σύν­νε­φο ρύ­παν­σης ανα­κοι­νώ­νει ότι φτά­νου­με στην Τούζ­λα. Οι κα­μι­νά­δες και οι τε­ρά­στιες εγκα­τα­στά­σεις του ερ­γο­στα­σί­ου άν­θρα­κα του υδροη­λε­κτρι­κού σταθ­μού εμ­φα­νί­ζο­νται. Βγά­ζουν συ­νε­χώς έναν καπνό που απο­πνέ­ει μια μυ­ρω­διά θείου σε όλη την πόλη. Αν η διοι­κη­τι­κή πρω­τεύ­ου­σα είναι το Σε­ρά­γε­βο, η Τούζ­λα είναι η βιο­μη­χα­νι­κή πρω­τεύ­ου­σα. Γι' αυτό το λόγο οι βομ­βαρ­δι­σμοί των Σέρ­βων, πριν από εί­κο­σι χρό­νια, φρό­ντι­ζαν να δια­σώ­σουν τη βιο­μη­χα­νι­κή κλη­ρο­νο­μιά, υπο­λο­γί­ζο­ντας να πά­ρουν πίσω τη λεία. Οι στό­χοι ήταν συ­γκε­κρι­μέ­νοι, συχνά προς το χει­ρό­τε­ρο, όπως υπεν­θυ­μί­ζε­ται από ένα μνη­μείο στο κέ­ντρο της πόλης που μνη­μο­νεύ­ει τη σφαγή, με κα­νο­νιο­βο­λι­σμούς, στις 25 Μαΐου του 1995 εβδο­μή­ντα ενός αμά­χων, ως επί το πλεί­στον νέων που κά­θο­νταν στα τρα­πε­ζά­κια των κα­φε­νεί­ων.

Μέχρι τώρα, Τούζ­λα μου θύ­μι­ζε μόνο το όνομα ενός αό­ρι­στου προ­ο­ρι­σμού στο χάρτη, που συν­δε­ό­ταν με το σχέ­διο του αν­θρω­πι­στι­κού κα­ρα­βα­νιού "Ερ­γα­τι­κή βο­ή­θεια για τη Βοσ­νία", στις αρχές της δε­κα­ε­τί­ας του 1990. Με αυτήν την πρω­το­βου­λία, συν­δι­κα­λι­στές και αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κές ορ­γα­νώ­σεις είχαν τα­ξι­δέ­ψει σε αρ­κε­τές πό­λεις στη Δυ­τι­κή Ευ­ρώ­πη, τη Με­γά­λη Βρε­τα­νία, τη Γαλ­λία, το Βέλ­γιο, για να συλ­λέ­ξουν τρό­φι­μα, βι­βλία και φάρ­μα­κα πριν προ­σπα­θή­σουν να συ­σπει­ρώ­σουν την Τούζ­λα, την ερ­γα­τι­κή πόλη που τόλ­μη­σε να δη­λώ­σει δυ­να­τά και ξε­κά­θα­ρα την πο­λυ­ε­θνι­κό­τη­τά της - παρά τον πό­λε­μο και το μίσος. Δυ­στυ­χώς, μόνο ένα φορ­τη­γό κα­τά­φε­ρε να φτά­σει στον προ­ο­ρι­σμό του.

Στην καρ­διά της πόλης, μια πυκνή και βρώ­μι­κη ομί­χλη μας πε­ριέ­βα­λε, δί­νο­ντας στους δρό­μους και τις γει­το­νιές εμ­φά­νι­ση Λον­δί­νου του δέ­κα­του ένα­του αιώνα, όπως πε­ρι­γρά­φε­ται από τον Σκο­τσέ­ζο συγ­γρα­φέα Conan Doyle. Τα σπί­τια είναι χα­μη­λά και συχνά γέρ­νουν, επει­δή το έδα­φος είναι αστα­θές. Η νε­ο­λαία βολ­τά­ρει σε ομά­δες, αντα­μώ­νει σε ένα διαρ­κές πέρα δώθε, όπου το γέλιο και οι συ­ζη­τή­σεις συγ­χω­νεύ­ο­νται χωρίς υπερ­βο­λές. Στις τα­βέρ­νες, ο κό­σμος πίνει, χο­ρεύ­ει, κάνει κα­μά­κι, όπως και αλλού στον κόσμο. Ίδιο ντύ­σι­μο, εμ­φά­νι­ση, ίδια προ­σέγ­γι­ση, η νε­ο­λαία της Τούζ­λα μοιά­ζει με τη δική μας. Η νε­ο­λαία της Τούζ­λα είναι η δική μας νε­ο­λαία. Απλά, γεν­νή­θη­κε από τη μήτρα του πο­λέ­μου και έχει δια­τη­ρή­σει ένα σο­βα­ρό και ώριμο ύφος. Μι­λώ­ντας με τον έναν και τον άλλον, συ­νει­δη­το­ποιού­με γρή­γο­ρα ότι αυτή η φο­βε­ρή δο­κι­μα­σία, που ανα­φέ­ρε­ται μόνο με ένα λα­κω­νι­κό "μετά τον πό­λε­μο... ", έχει δια­μορ­φώ­σει σε με­γά­λο βαθμό αυτή τη γενιά που φαί­νε­ται όταν αρ­χί­σει η συ­ζή­τη­ση, πολύ ώριμη για την ηλι­κία της. Ο χα­ρα­κτή­ρας της, που έχει σφυ­ρη­λα­τη­θεί από τον πό­λε­μο, είναι πι­θα­νώς ένας από τους σπό­ρους της εξέ­γερ­σης.

Το «απο­τύ­πω­μα της εξέ­γερ­σης

Το απο­τύ­πω­μα της κοι­νω­νι­κής κα­τα­στρο­φής και της πο­λι­τι­κής εξέ­γερ­σης είναι εμ­φα­νές: κλει­στά κα­τα­στή­μα­τα, εγκα­τα­λε­λειμ­μέ­νοι δρό­μοι, κτή­ρια σε κακή κα­τά­στα­ση όπου οι άν­θρω­ποι όμως ζουν μέσα ακόμη, κα­τα­σκευ­ές και τοί­χοι που μαρ­τυ­ρούν ενι­σχυ­τι­κά έργα, συν­θή­μα­τα στους τοί­χους, διά­φο­ρες βρι­σιές (που δια­κο­σμούν κάθε πρό­σο­ψη που σέ­βε­ται τον εαυτό της) και "όλων των καλών" που έχει εμπνεύ­σει η προη­γού­με­νη κυ­βέρ­νη­ση και οι πο­λι­τι­κοί στους αν­θρώ­πους. Το κε­ρα­σά­κι όλης αυτής της σύ­ντο­μης επι­σκό­πη­σης, είναι το κτή­ριο της κυ­βέρ­νη­σης του δια­με­ρί­σμα­τος της Τούζ­λα, που λε­η­λα­τή­θη­κε και κάηκε από τους δια­δη­λω­τές, στις 7 Φε­βρουα­ρί­ου, και ήταν η κο­ρύ­φω­ση των τριών ημε­ρών της δια­μαρ­τυ­ρί­ας στην οποία συμ­με­τεί­χαν πε­ρισ­σό­τε­ρα από δε­κα­πέ­ντε χι­λιά­δες άτομα. Λίγες ώρες αρ­γό­τε­ρα, στο Σε­ρά­γε­βο η έδρα της Προ­ε­δρί­ας κάηκε και αυτή με τη σειρά της. Εδώ, η αστυ­νο­μία περ­νά­ει τώρα με αδια­φο­ρία μπρο­στά από αυτά τα απαν­θρα­κω­μέ­να κτή­ρια, «μα­κρι­νή» ανά­μνη­ση μιας κυ­βέρ­νη­σης που ανα­γκά­στη­κε να πα­ραι­τη­θεί μπρο­στά στην εξου­σία του δρό­μου. Ένα τε­ρά­στιο γκρά­φι­τι δια­κη­ρύσ­σει την «επα­νά­στα­ση» και δεί­χνει με το δά­χτυ­λο τους «εθνι­κι­στές κλέ­φτες». Και πράγ­μα­τι, στην καρ­διά της λαϊ­κής οργής φω­λιά­ζουν η μι­ζέ­ρια και η δια­φθο­ρά. Αυτές οι δύο λέ­ξεις συ­μπυ­κνώ­νουν τα απο­τε­λέ­σμα­τα των φι­λε­λεύ­θε­ρων πο­λι­τι­κών σε αρ­μο­νία, με τη σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία και το Εθνι­κι­στι­κό Κόμμα της Βοσ­νί­ας (που ιδρύ­θη­κε από τον Αλία Ιζε­τμπέ­γκο­βιτς, και το ανέ­λα­βε στη συ­νέ­χεια ο γιος του, ο Μπα­κίρ) σε μια πο­λι­τι­κή εναλ­λα­γή, τόσο δια­κο­σμη­τι­κή που ο Μλά­ντεν λέει: "Εδώ, η αντι­πο­λί­τευ­ση ήταν συ­νε­χώς στη συ­μπο­λί­τευ­ση και αντί­στρο­φα".

«Ο πό­λε­μος τα έχει προ­κα­λέ­σει όλα αυτά;» «Ναι, ο οι­κο­νο­μι­κός πό­λε­μος!»

Έτσι, δεν υπάρ­χει κυ­βέρ­νη­ση στη Βοσ­νία για ένα μήνα και αυτό δεν φαί­νε­ται να ανη­συ­χεί κα­νέ­ναν. Ένα κενό εξου­σί­ας, που θα έκανε κάθε πο­λι­τι­κό εδώ ή αλλού να βγά­ζει κα­πνούς, αλλά που κάθε πε­ρα­στι­κός στο δρόμο μπο­ρεί να το εξη­γή­σει υπο­μο­νε­τι­κά, άφοβα και με πε­ποί­θη­ση.

Ο Gordan, 35 ετών, ένας από τους πα­λαιό­τε­ρους ακτι­βι­στές της ομά­δας Lievji, μας εξη­γεί, για πα­ρά­δειγ­μα, την πρω­τό­τυ­πη εμπει­ρία της άμε­σης δη­μο­κρα­τί­ας που προ­έ­κυ­ψε μετά τα γε­γο­νό­τα στην Τούζ­λα και την ανα­τρο­πή της κυ­βέρ­νη­σης. Με την απου­σία της κυ­βέρ­νη­σης, μια λαϊκή συ­νέ­λευ­ση ανοι­κτή στο σύ­νο­λο του πλη­θυ­σμού της πόλης, συ­νέρ­χε­ται τα­κτι­κά σε μια κοι­νο­τι­κή αί­θου­σα -στην αρχή κάθε μέρα, σή­με­ρα δύο φορές την εβδο­μά­δα- για την αντι­με­τώ­πι­ση κοι­νών προ­βλη­μά­των και των πο­λι­τι­κών θε­μά­των. Αυτή η Ολο­μέ­λεια πε­ρι­λαμ­βά­νει από επτα­κό­σια μέχρι χίλια άτομα, χωρίς πάντα την ίδια σύν­θε­ση. Οι πα­ρεμ­βά­σεις είναι σύ­ντο­μες και χρο­νο­με­τρη­μέ­νες, και οι εκ­κο­λα­πτό­με­νοι αρ­χη­γοί κρα­τιού­νται σε από­στα­ση. Μόνο οι συ­ντο­νι­στές ορί­ζο­νται κάθε φορά, για να δια­σφα­λί­σουν την ομαλή λει­τουρ­γία της συ­νε­δρί­α­σης. Τα θέ­μα­τα είναι ποι­κί­λα και να συ­ζη­τιού­νται ελεύ­θε­ρα: απα­σχό­λη­ση, βιο­μη­χα­νία, δη­μό­σιες υπη­ρε­σί­ες, εκ­παί­δευ­ση, πο­λι­τι­σμός, δια­φθο­ρά, βία... Δώ­δε­κα επι­τρο­πές έχουν συ­στα­θεί για να δου­λέ­ψουν σε θέ­μα­τα που μέχρι τώρα αντι­με­τω­πί­ζο­νταν από τα υπουρ­γεία. Κά­ποιος είναι υπεύ­θυ­νος για τις σχέ­σεις με τους ερ­γα­ζό­με­νους. Τρεις ομά­δες ερ­γα­σί­ας ασχο­λού­νται με τα μέσα ενη­μέ­ρω­σης, τα νο­μι­κά και οι­κο­νο­μι­κά θέ­μα­τα. Η Ολο­μέ­λεια ζή­τη­σε από το Κοι­νο­βού­λιο να ορί­σει γρή­γο­ρα μια υπη­ρε­σια­κή κυ­βέρ­νη­ση, και αντι­τά­χθη­κε στο να προ­έρ­χε­ται ο πρω­θυ­πουρ­γός από το δικό της μη­χα­νι­σμό, προ­τι­μώ­ντας να πα­ρα­μεί­νει ανε­ξάρ­τη­τη από την πα­ρα­δο­σια­κή πο­λι­τι­κή ώστε να μη γίνει όρ­γα­νό της. Η Ολο­μέ­λεια είδε τον εαυτό της πρώτα ως μια αντι- εξου­σία ισχυ­ρή και νο­μι­μο­ποι­η­μέ­νη. Ο στό­χος της: οι λύ­σεις που επε­ξερ­γά­ζε­ται να εφαρ­μό­ζο­νται κατά γράμ­μα από τη μελ­λο­ντι­κή κυ­βέρ­νη­ση, επί ποινή να τη ρίξει και πάλι σε πε­ρί­πτω­ση μη συμ­μόρ­φω­σής της με τις εντο­λές. Είναι ένα είδος βέτο που επι­βλή­θη­κε από την άμεση δη­μο­κρα­τία.

Στην επι­τρο­πή που έχει σχέση με τους ερ­γα­ζό­με­νους, την οποία πα­ρα­κο­λου­θού­με, συ­ζη­τεί­ται το ζή­τη­μα της επα­να­λει­τουρ­γί­ας του ερ­γο­στα­σί­ου απορ­ρυ­πα­ντι­κών Dita. Αυτό ιδιω­τι­κο­ποι­ή­θη­κε λίγα χρό­νια πριν και στα­μά­τη­σε τη δρα­στη­ριό­τη­τά του, επι­τρέ­πο­ντας στους διευ­θύ­νο­ντές του να απο­κο­μί­σουν τε­ρά­στια κέρδη και με δόλο. Η συ­ζή­τη­ση είναι έντο­νη μέσα στην ομάδα, που πρέ­πει να υπο­βά­λει τα πο­ρί­σμα­τά της στην Ολο­μέ­λεια: θα πρέ­πει να βοη­θή­σουν τους ερ­γα­ζό­με­νους να αγο­ρά­σουν με­το­χές της εται­ρεί­ας; πρέ­πει να δια­τά­ξουν τη δια­γρα­φή των χρεών της Dita ένα­ντι των προ­μη­θευ­τών της; Πώς θα εκ­χω­ρή­σουν την κυ­ριό­τη­τα του ερ­γο­στα­σί­ου στους ερ­γα­ζο­μέ­νους;

Η Mirna, υπάλ­λη­λος του ερ­γο­στα­σί­ου και μέλος της ομά­δας, μας πη­γαί­νει να επι­σκε­φτού­με το ερ­γο­στά­σιο. Στα βιο­μη­χα­νι­κά πε­ρί­χω­ρα της Τούζ­λα βλέ­που­με μια εκα­τόμ­βη, ένα αλη­θι­νό οι­κο­νο­μι­κό νε­κρο­τα­φείο. Μπρο­στά από τα αμέ­τρη­τα έρημα οι­κό­πε­δα, εγκα­τα­λε­λειμ­μέ­νες απο­θή­κες, κτή­ρια κυ­ριο­λε­κτι­κά ξε­κοι­λια­σμέ­να, αρ­χί­ζω αφε­λώς: «ο πό­λε­μος τα έχει προ­κα­λέ­σει όλα αυτά;». «Ναι, ο οι­κο­νο­μι­κός πό­λε­μος!» απα­ντά­ει η Mirna άμεσα. Εδώ, ερ­γο­στά­σια γεν­νή­θη­καν, έζη­σαν και πέ­θα­ναν με­ρι­κές φορές μόνο μέσα σε εί­κο­σι χρό­νια. Όταν οι ιστο­ρία των δυ­τι­κών βιο­μη­χα­νι­κών μας, που έχουν επί­σης κα­τα­στρα­φεί, συχνά διαρ­κεί για πάνω από έναν αιώνα. Η οι­κο­νο­μι­κή ζωή είναι εφή­με­ρη στην Τούζ­λα. Συ­νο­ψί­ζε­ται σε χρόνο εξ­πρές συσ­σώ­ρευ­σης του κε­φα­λαί­ου της μα­φί­ας, στην πιο ζου­με­ρή και άρι­στη έκ­φαν­σή του, όπου ο κα­πι­τα­λι­σμός έρ­χε­ται να λα­φυ­ρα­γω­γή­σει και να ξα­να­φύ­γει όπως ήρθε: ένα είδος οι­κο­νο­μι­κού Blitzkrieg (πο­λέ­μου-αστρα­πή). Ένα βαθύ αί­σθη­μα χάους μας πλημ­μυ­ρί­ζει.

Αδέ­σπο­τα σκυ­λιά μας συ­νο­δεύ­ουν στην προ­κυ­μαία και στην πε­ριο­χή, όπου η βλά­στη­ση κερ­δί­ζει έδα­φος. Από το 2011, οι ερ­γα­ζό­με­νοι, εκα­τόν εί­κο­σι σή­με­ρα αντί για χί­λιοι στο πα­ρελ­θόν, δεν πλη­ρώ­νο­νται πλέον και ανα­λαμ­βά­νουν εκ πε­ρι­τρο­πής σε μι­κρές ομά­δες την προ­στα­σία του ερ­γο­στα­σί­ου εί­κο­σι τέσ­σε­ρις ώρες το ει­κο­σι­τε­τρά­ω­ρο κατά των κλο­πών ή του σα­μπο­τάζ. Οι ερ­γα­ζό­με­νοι εξη­γούν πε­ρή­φα­να ότι με μια μικρή επέν­δυ­ση και υπο­στή­ρι­ξη στον τομέα της επαγ­γελ­μα­τι­κής κα­τάρ­τι­σης, η εται­ρεία θα μπο­ρού­σε να ξα­ναρ­χί­σει γρή­γο­ρα αν γι­νό­ταν μια πο­λι­τι­κή επι­λο­γή προς αυτή την κα­τεύ­θυν­ση.

Ο εθνι­κι­σμός σε άμυνα…

Στην επι­στρο­φή στο κέ­ντρο της πόλης, συ­να­ντού­με τέσ­σε­ρις συ­ντρό­φους που έρ­χο­νται από το Σε­ρά­γε­βο. Η Tijana ανα­φέ­ρει ότι πέρα από τις πό­λεις της Τούζ­λα και του Σε­ρά­γε­βο, η Βοσ­νία είναι σε ανα­τα­ρα­χή. Στο Μό­σταρ, για πα­ρά­δειγ­μα, η αγώ­νας πήρε μια συμ­βο­λι­κή στρο­φή. Από τη μια πλευ­ρά και από την άλλη του πο­τα­μού βρί­σκο­νταν αντι­μέ­τω­πες συ­νή­θως δύο κοι­νό­τη­τες, η Κρο­α­τι­κή και η Βοσ­νια­κή. Αυτή τη φορά, η εξέ­γερ­ση έχει ενο­ποι­ή­σει τις δύο ομά­δες, χωρίς να απαλ­λάσ­σει από τις ευ­θύ­νες της ούτε την το­πι­κή βοσ­νια­κή κυ­βέρ­νη­ση ούτε την κρο­α­τι­κή. Στις κα­τη­γο­ρί­ες των βοσ­νια­κών αρχών ότι οι Κρο­ά­τες δια­δη­λω­τές έβα­λαν φωτιά σε κτή­ρια τους, οι Βόσ­νιοι ανέ­λα­βαν δυ­να­μι­κά την ευ­θύ­νη για αυτή τη δράση και δια­κή­ρυ­ξαν την αλ­λη­λεγ­γύη τους προς τους «αδελ­φούς Κρο­ά­τες». Φυ­σι­κά, τα εθνι­κά θέ­μα­τα δεν έχουν εκλεί­ψει, εξα­κο­λου­θούν να υπάρ­χουν, βουβά και υπο­βό­σκο­ντα. Αλλά για τώρα, το κοι­νω­νι­κό ζή­τη­μα τα στραγ­γα­λί­ζει, τα υπερ­βαί­νει, κά­νο­ντας τη νέα γενιά υπε­ρή­φα­νη, αυτή που λέει ότι πα­ρα­τη­ρεί με κά­ποια ανη­συ­χία το πα­ρά­δειγ­μα προς απο­φυ­γήν της Ου­κρα­νί­ας. Εκεί που ο λαός, ενώ εξε­γέρ­θη­κε για πρώτη φορά κατά της κοι­νω­νι­κής αδι­κί­ας και της δια­φθο­ράς, είναι πλέον όμη­ρος των μη­χα­νορ­ρα­φιών του ιμπε­ρια­λι­σμού της Ρω­σί­ας και του ΝΑΤΟ.

Ωστό­σο, αν η Ου­κρα­νία εστιά­ζει την προ­σο­χή όλων των υπο­στη­ρι­κτών της ΕΕ, επει­δή η πο­λι­τι­κή δια­κύ­βευ­ση είναι πολύ πιο με­γά­λη από της Βοσ­νί­ας (με γε­ω­στρα­τη­γι­κούς, οι­κο­νο­μι­κούς, ενερ­γεια­κούς όρους...), η Τούζ­λα δεν προ­σφέ­ρει παρά τη δυ­να­τό­τη­τα να δεί­ξου­με αλ­λη­λεγ­γύη και να ταυ­τι­στού­με με έναν  υπο­δειγ­μα­τι­κό αγώνα χει­ρα­φέ­τη­σης. Αυτή η κοι­νω­νι­κή και πο­λι­τι­κή εμπει­ρία ψά­χνει να βρει τον εαυτό της δυ­να­μι­κά και πι­θα­νώς ξα­να­α­να­κα­λύ­πτει μια επι­θυ­μία αυ­το­δια­χεί­ρι­σης που βρί­σκε­ται θαμ­μέ­νη στα υπό­γεια ύδατα της συλ­λο­γι­κής μνή­μης της Γιου­γκο­σλα­βί­ας. Είναι χα­ο­τι­κή και αντι­με­τω­πί­ζει πολλά εμπό­δια, αλλά υπάρ­χει, είναι εκεί μπρο­στά στα μάτια μας όσο εμείς τα έχου­με ανοι­χτά. Να δια­σφα­λί­σου­με ενιαία πο­λι­τι­κή υπο­στή­ρι­ξη προς τους εξε­γερ­θέ­ντες στη Βοσ­νία, να διε­ξά­γου­με μια διε­θνι­στι­κή εκ­στρα­τεία για τη στή­ρι­ξη της ανά­καμ­ψης της αυ­το­δια­χει­ρι­ζό­με­νης επι­χεί­ρη­σης Dita, αυτοί είναι οι κύ­ριοι άξο­νες προ­κει­μέ­νου να ενώ­σου­με τις ορ­γα­νώ­σεις της κοι­νω­νι­κής και πο­λι­τι­κής Αρι­στε­ράς στη Γαλ­λία.

Άνοι­ξη των Βαλ­κα­νί­ων, σλα­βι­κή σύ­ζευ­ξη του κι­νή­μα­τος των αγα­να­κτι­σμέ­νων; Πολύ λίγο μας εν­δια­φέ­ρει η ονο­μα­σία. Ένα πράγ­μα είναι σί­γου­ρο: καθώς πλη­σιά­ζουν οι ευ­ρω­παϊ­κές εκλο­γές, και ενώ η τάξη των πο­λι­τι­κών είναι ιδιαί­τε­ρα ανα­ξιό­πι­στη, είναι προς το δη­μό­σιο και διε­θνι­στι­κό συμ­φέ­ρον να φω­νά­ξου­με ότι Τούζ­λα είναι η πρω­τεύ­ου­σα της Ευ­ρώ­πης που μας λεί­πει. Μια Ευ­ρώ­πη των ερ­γα­ζο­μέ­νων και των λαών που θα οι­κο­δο­μη­θεί πάνω στα ερεί­πια της ΕΕ, των συν­θη­κών της και της ση­με­ρι­νής οι­κο­νο­μι­κής και πο­λι­τι­κής εκ­προ­σώ­πη­σής της.

*Ο Ολι­βιέ Μπε­ζαν­σε­νό είναι στέ­λε­χος του Νέου Αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κού Κόμ­μα­τος (NPA)