Το τρικ της «σιωπηρής αναδιάρθρωσης» του χρέους και το γερμανικό μπλόκο

Από την πρώτη εκ­δή­λω­σή της στα τέλη του 2009 η ελ­λη­νι­κή κρίση χρέ­ους, αν και δεν εξε­λί­χθη­κε βάσει κά­ποιου σχε­δί­ου ή σε μια στοι­χειω­δώς προ­βλέ­ψι­μη τρο­χιά, απο­τέ­λε­σε βα­σι­κό ερ­γα­λείο με­τα­σχη­μα­τι­σμού της Ευ­ρω­ζώ­νης. Και από πολ­λές από­ψεις εξα­κο­λου­θεί να απο­τε­λεί, πα­ρό­τι το ει­δι­κό βάρος της μειώ­θη­κε δρα­στι­κά. Θε­σμοί και κα­νό­νες, που απο­τε­λούν  νέους πό­λους εξου­σί­ας και ευ­ρω­παϊ­κής «κυ­ριαρ­χί­ας», όπως ο ESM και ο SSM ή το Δη­μο­σιο­νο­μι­κό Σύμ­φω­νο και το Σύμ­φω­νο για το Ευρώ+, συ­γκρο­τή­θη­καν με αφορ­μή ή με πρώτο πεδίο πει­ρα­μα­τι­σμού την Ελ­λά­δα.

Τώρα, περ­νού­με σε μια νέα φάση, κατά την οποία το ελ­λη­νι­κό χρέος γί­νε­ται αφορ­μή συ­γκρού­σε­ων στην ηγε­σία της Ευ­ρω­ζώ­νης για την κα­τα­νο­μή ισχύ­ος ανά­με­σα σε πα­λιούς και νέους θε­σμούς. Η Γερ­μα­νία, όπως πάντα, δίνει το «τέμπο» στις εξε­λί­ξεις.

Η «υπό­σχε­ση» του 2012 και η έντα­ση με το ΔΝΤ

Η υπό­θε­ση νέας ανα­διάρ­θρω­σης του ελ­λη­νι­κού χρέ­ους δεν είναι και­νούρ­για. Παρά το γε­γο­νός ότι η κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ- ΑΝΕΛ με­γε­θύ­νει την από­φα­ση του Eurogroup της 24/5/2016, στην οποία συ­γκε­κρι­με­νο­ποι­ή­θη­καν τρία πεδία ρύθ­μι­σης του χρέ­ους (βρα­χυ­πρό­θε­σμο, με­σο­πρό­θε­σμο και μα­κρο­πρό­θε­σμο), στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα η «υπό­σχε­ση» εκ­κρε­μεί από το φθι­νό­πω­ρο του 2012. Ήταν ένας από τους όρους για να μπει το ΔΝΤ στο Δεύ­τε­ρο Μνη­μό­νιο, μαζί με το PSI που είχε προη­γη­θεί. Η αθέ­τη­ση της «υπό­σχε­σης» από τους Ευ­ρω­παί­ους είναι και η βα­σι­κή αιτία της έντα­σης στις σχέ­σεις τους –και κυ­ρί­ως της γερ­μα­νι­κής ηγε­σί­ας– με το ΔΝΤ. Μά­λι­στα, οι συμ­βι­βα­σμοί που ανα­γκά­στη­κε να κάνει την τε­λευ­ταία τε­τρα­ε­τία η ηγε­σία του ΔΝΤ για την πα­ρα­μο­νή του στο ελ­λη­νι­κό πρό­γραμ­μα, έχουν με­τα­φέ­ρει την έντα­ση και εντός του Τα­μεί­ου, όπως απο­κά­λυ­ψε ρε­πορ­τάζ των «New York Times» για το πα­ρα­σκή­νιο της αξιο­λό­γη­σης της εμπλο­κής του στην Ευ­ρω­ζώ­νη από το «Ανε­ξάρ­τη­το Γρα­φείο» του.

Πε­ρι­θώ­ρια νέων συμ­βι­βα­σμών δεν υπάρ­χουν και, καθώς το ΔΝΤ έχει ανα­λά­βει να δια­σώ­σει τη θε­σμο­ποι­η­μέ­νη «πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση» από τις πα­λι­νω­δί­ες των ευ­ρω­παϊ­κών ηγε­σιών (βλέπε εξε­λί­ξεις σε CETA και TTIP), αυτή τη φορά σκο­πεύ­ει να τη­ρή­σει από­λυ­τα τους κα­νό­νες τους για τη βιω­σι­μό­τη­τα του ελ­λη­νι­κού χρέ­ους. Που ση­μαί­νει ότι, χωρίς ανα­κοί­νω­ση και άμεση υλο­ποί­η­ση των μέ­τρων «ανα­διά­τα­ξης» (re-profiling) του χρέ­ους, δεν θα απο­φα­σί­σει θε­τι­κά για τη συμ­με­το­χή του στο Τρίτο Μνη­μό­νιο.

Η Γερ­μα­νία και το μέ­τω­πο των «διαλ­λα­κτι­κών»

Στον αντί­πο­δα της στά­σης του ΔΝΤ βρί­σκε­ται όπως πάντα η γερ­μα­νι­κή ηγε­σία. Ο Β. Σόι­μπλε επα­να­λαμ­βά­νει στα­θε­ρά το «ποί­η­μά» του ότι τα μέτρα για το χρέος θα εξε­τα­στούν στο τέλος του Μνη­μο­νί­ου, ότι εν­δε­χό­με­νη ανα­κοί­νω­σή τους θα απο­δυ­να­μώ­σει τη διά­θε­ση της κυ­βέρ­νη­σης για «με­ταρ­ρυθ­μί­σεις» και ότι το πρό­βλη­μα της Ελ­λά­δας δεν είναι το χρέος, αλλά η χα­μη­λή αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα. Προς το παρόν φαί­νε­ται εξαι­ρε­τι­κά απί­θα­νο η γερ­μα­νι­κή ηγε­σία να με­τα­το­πι­στεί από τη θέση αυτή πριν από τις εκλο­γές του 2017. Στη στάση αυτή έχει συμ­μά­χους, αν και λι­γό­τε­ρους από τις προη­γού­με­νες φορές.

Για τους δι­κούς της λό­γους κα­θε­μιά, έχουν με­τα­το­πι­στεί σε μια διαλ­λα­κτι­κό­τε­ρη θέση υπέρ της ανα­διάρ­θρω­σης του χρέ­ους η πλειο­ψη­φία της Κο­μι­σιόν, η Γαλ­λία και η Ιτα­λία, που έχουν τις δικές τους εκλο­γι­κές προ­κλή­σεις, σαφώς η Πορ­το­γα­λία, που πο­λιορ­κεί­ται για έντα­ξη σε νέο μνη­μό­νιο, ενώ έχει εν­δια­φέ­ρον να δούμε πώς θα εξε­λι­χθεί η στάση της Ισπα­νί­ας, μετά την από­φα­ση των σο­σια­λι­στών να διευ­κο­λύ­νουν τον Ραχόι να σχη­μα­τί­σει κυ­βέρ­νη­ση χωρίς προ­σφυ­γή σε τρί­τες εκλο­γές.

Η ΕΚΤ, που έχει ανοι­κτά τα δικά της μέ­τω­πα αντι­πα­ρά­θε­σης με τη γερ­μα­νι­κή ηγε­σία, ιδιαί­τε­ρα της «πο­σο­τι­κής χα­λά­ρω­σης», την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα της οποί­ας το Βε­ρο­λί­νο αμ­φι­σβη­τεί αν και είναι ο βα­σι­κός ωφε­λού­με­νος, έκανε την προη­γού­με­νη εβδο­μά­δα ένα βήμα προ­σχώ­ρη­σης στο μέ­τω­πο των «διαλ­λα­κτι­κών», προ­α­ναγ­γέλ­λο­ντας δική της «ανε­ξάρ­τη­τη» αξιο­λό­γη­ση, πριν απο­φαν­θεί αν τα ελ­λη­νι­κά ομό­λο­γα θα εντα­χθούν στις αγο­ρές της. Δεν έδωσε όμως καμιά έν­δει­ξη για το χρόνο αυτής της «ανε­ξάρ­τη­της» αξιο­λό­γη­σης. Ο Ντρά­γκι είπε ότι είναι «πρώ­ι­μο» να μι­λά­με για ελ­λη­νι­κή έντα­ξη στο QE, που ση­μαί­νει ότι ούτε η ΕΚΤ δε­σμεύ­ε­ται από το χρο­νο­διά­γραμ­μα της από­φα­σης του Eurogroup «μέχρι τέλος του έτους». Επί­σης, είναι άγνω­στο πώς θα δια­χει­ρι­στούν οι τέσ­σε­ρις του κουαρ­τέ­του το εν­δε­χό­με­νο τριών πα­ράλ­λη­λων και αντι­φα­τι­κών αξιο­λο­γή­σε­ων: ενώ η Κο­μι­σιόν μένει στην εκτί­μη­ση περί βιώ­σι­μου χρέ­ους, το ΔΝΤ λέει ότι είναι μη βιώ­σι­μο και η ΕΚΤ επι­λέ­γει μια εν­διά­με­ση θέση περί… ολί­γον βιώ­σι­μου.

Ο ρό­λος-κλει­δί του ESM και η απά­ντη­ση Σόι­μπλε

Το κλει­δί ενός συμ­βι­βα­σμού έχει ο ESM, που ως κα­θο­λι­κός διά­δο­χος του με­γα­λύ­τε­ρου μέ­ρους του ελ­λη­νι­κού χρέ­ους (πε­ρί­που 160 δισ., μαζί με τα ανε­ξό­φλη­τα 131 δισ. του EFSF) έχει ανα­λά­βει να προ­τεί­νει τις τε­χνι­κές λύ­σεις της ήπιας ανα­διάρ­θρω­σής του. Ο συμ­βι­βα­σμός που επε­ξερ­γά­ζε­ται η ηγε­σία του ESM, ο Γερ­μα­νός επι­κε­φα­λής του οποί­ου είχε πρώ­τος μι­λή­σει για δυ­να­τό­τη­τα να βγει η Ελ­λά­δα στις αγο­ρές ακόμη και το 2017, είναι μια σιω­πη­ρή, έμ­με­ση ανα­διάρ­θρω­ση χωρίς κό­στος ούτε για τον ίδιο ούτε για τα κρά­τη-δα­νει­στές, που θα επι­τρέ­ψει και στη γερ­μα­νι­κή ηγε­σία να ισχυ­ρι­στεί ότι δεν υπο­χώ­ρη­σε. Η σιω­πη­ρή ανα­διάρ­θρω­ση αφορά μέρος του δα­νει­σμού που έχει πάρει η Ελ­λά­δα από τον EFSF, τον προ­σω­ρι­νό μη­χα­νι­σμό. Ο ESM (που και ο ίδιος δα­νεί­ζε­ται από τις αγο­ρές για να «χτί­σει» το κε­φά­λαιο των 500 δισ. ευρώ που πρέ­πει να δια­θέ­τει μέχρι το 2022, και στο οποίο στα­δια­κά ει­σφέ­ρουν τα κρά­τη-μέ­λη της Ευ­ρω­ζώ­νης) θα επι­χει­ρή­σει να ανα­χρη­μα­το­δο­τή­σει το δα­νει­σμό του, αντι­κα­θι­στώ­ντας μέρος των ελ­λη­νι­κών ομο­λό­γων που κα­τέ­χει με άλλα, λίγο με­γα­λύ­τε­ρης διάρ­κειας (μέχρι 32,5 έτη) και στα­θε­ρού επι­το­κί­ου (σή­με­ρα το 78% του ελ­λη­νι­κού χρέ­ους είναι σε κυ­μαι­νό­με­νο επι­τό­κιο). Φυ­σι­κά, για να το πε­τύ­χει αυτό πρέ­πει, χωρίς να δια­κιν­δυ­νεύ­σει τη δική του άρι­στη πι­στο­λη­πτι­κή αξιο­λό­γη­ση (ΑΑΑ), να προ­σφύ­γει σε σύν­θε­τα πα­ρά­γω­γα προ­ϊ­ό­ντα και να βρει πρό­θυ­μα επεν­δυ­τι­κά κε­φά­λαια. Από τη συμ­βι­βα­στι­κή αυτή λύση θα μπο­ρού­σε να προ­κύ­ψει μια ελά­φρυν­ση του ετή­σιου κό­στους εξυ­πη­ρέ­τη­σης του ελ­λη­νι­κού χρέ­ους για την πε­ρί­ο­δο μέχρι το 2028, οπότε συσ­σω­ρεύ­ο­νται το­κο­χρε­ο­λύ­σια ύψους 135 δισ. ευρώ.

Ωστό­σο, ακόμη και σε αυτή την ανώ­δυ­νη λύση, που σώζει τα προ­σχή­μα­τα για όλους, η γερ­μα­νι­κή ηγε­σία προ­βάλ­λει ισχυ­ρές αντι­στά­σεις. Διό­λου τυ­χαία, ο Σόι­μπλε, επα­να­φέ­ρο­ντας στο προ­σκή­νιο πρό­τα­σή του για επι­τή­ρη­ση της εφαρ­μο­γής του Συμ­φώ­νου Στα­θε­ρό­τη­τας από «ανε­ξάρ­τη­τη αρχή» και όχι από την «πο­λι­τι­κά ευά­λω­τη» Κο­μι­σιόν, είπε προ ημε­ρών ότι αυτόν τον ρόλο πρέ­πει να ανα­λά­βει ο ESM. Πα­ρό­τι δια­κε­κρι­μέ­νος στό­χος αυτής της πρό­τα­σης είναι η Κο­μι­σιόν του Γιουν­κέρ, είναι προ­φα­νές ότι η υιο­θέ­τη­σή της θα απα­γό­ρευε στον ESM να «με­ρο­λη­πτεί» υπέρ ενός κρά­τους που έχει δα­νεί­σει με ελά­φρυν­ση του χρέ­ους του, τη στιγ­μή που ρόλος του θα ήταν να επι­τη­ρεί τους κα­νό­νες του Συμ­φώ­νου και να «τι­μω­ρεί» όποιον τους πα­ρα­βιά­ζει. Με τον τρόπο αυτό ο Σόι­μπλε μπλο­κά­ρει προ­λη­πτι­κά το συμ­βι­βα­στι­κό τρικ του ESM και προει­δο­ποιεί τη «διαλ­λα­κτι­κή» Κο­μι­σιόν με απο­γύ­μνω­ση από τις εξου­σί­ες της.

Αυτό είναι το «έργο» που πι­θα­νό­τα­τα θα δούμε προ­σε­χώς με επί­κε­ντρο το ελ­λη­νι­κό χρέος.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την "Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά", φύλλο 370 (26/10)