Ξεθωριάζει το "άστρο" του Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν

Οι εκδοχές για τον ακριβή τρόπο θανάτου του Τζαμάλ Κασόγκι πάνε κι έρχονται. Αυτό που δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει όμως είναι η ενοχή των Σαούντ.

Φρόντισαν οι ίδιοι γι’ αυτό, με την άγαρμπη διαχείριση της υπόθεσης. Επί δύο βδομάδες επέμεναν ότι ο Κασόγκι είχε φύγει ζωντανός από το σαουδαραβικό προξενείο στην Τουρκία. Όταν υποχρεώθηκαν να παραδεχτούν τον θάνατό του μέσα στο προξενείο, τον απέδωσαν σε ατύχημα που συνέβη στη διάρκεια «αψιμαχίας». Ένας (ανώνυμος) Σαουδάραβας αξιωματούχος, μάλλον κατάλαβε το ηλίθιο της επίσημης εκδοχής και διέρρευσε μια πιο πειστική (με απειλές για απαγωγή του, με επίθεση εναντίον του, με συνειδητή απόκρυψη για μέρες κλπ), αλλά  αποδίδει το έγκλημα σε υπερβάλλοντα ζήλο των απεσταλμένων του Ριάντ.

Η «ανώνυμη» κι ανεπίσημη εκδοχή ταιριάζει καλύτερα με την προσπάθεια να φανούν οι Σαούντ συνεργάσιμοι στη διαλεύκανση και ταυτόχρονα να προστατευτεί ο Πρίγκιπας του Στέμματος (και ντε φάκτο ηγέτης του Βασιλείου) Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν (MBS): Αυτή πήρε τη μορφή της καρατόμησης στενών συνεργατών και συμβούλων του στον τομέα των Υπηρεσιών Ασφαλείας, στους οποίους χρεώθηκε η ευθύνη.

Φυσικά είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι ο παντοδύναμος MBS δεν ήξερε τίποτα. Είναι δύσκολο να παράκουσαν εντολές μέλη της Προσωπικής Φρουράς του (τουλάχιστον 7 ήταν μέρος της «αποστολής» που συναντήθηκε με τον Κασόγκι στο προξενείο). Είναι τουλάχιστον περίεργη η συμμετοχή ενός… ιατροδικαστή σε μια αποστολή που τάχα είχε αποκλειστικό στόχο να «πείσει» τον Κασόγκι να επιστρέψει στη Σαουδική Αραβία.

Αν η ενοχή των Σαούντ είναι δεδομένη, αυτό που δεν ήταν καθόλου δεδομένο ήταν η αντίδραση της «διεθνούς κοινότητας».

Υποκρισία

Αμφιβάλουμε για την ειλικρίνεια της «ηθικής εξέγερσης» εκείνων που σιωπούν ή ψελλίζουν μισόλογα για τα καθημερινά εγκλήματα πολέμου στην Υεμένη, τις εκτελέσεις σιιτών κληρικών ή αγωνιστών της «αραβικής άνοιξης» του 2011, τη φυλάκιση των γυναικών που αγωνίστηκαν για το δικαίωμα στην… οδήγηση (την ίδια ώρα που ο «πεφωτισμένος μονάρχης» παραχωρούσε αυτό το δικαίωμα για να φτιάξει προφίλ «μεταρρυθμιστή»).

Ένας λόγος είναι σίγουρα η δημοσιότητα: Από τη μνηστή του Κασόγκι, που (προειδοποιημένη από τον σύζυγό της να «κάνει θόρυβο», αν δεν βγει σύντομα από το κτίριο του προξενείου) ανακίνησε το θέμα. Έπειτα από την «Washington Post», όπου δούλευε το θύμα. Επιπλέον, οι τουρκικές υπηρεσίες αποδείχθηκαν παραπάνω από πρόθυμες να διαρρεύσουν υλικό και πληροφορίες που «έδειχναν» την ενοχή των Σαούντ (συνέπεια του περιφερειακού ανταγωνισμού). Ήταν ένα έγκλημα που δεν έγινε εφικτό να κουκουλωθεί και η «Διεθνής Κοινότητα» υποχρεώθηκε να τοποθετηθεί. Αλλά δεν αρκεί ούτε η πίεση της δημοσιότητας ως ερμηνεία. Όλα τα πολύ σοβαρότερα σαουδαραβικά εγκλήματα, που προαναφέραμε, είχαν γίνει γνωστά, αλλά κανένα δεν προκάλεσε τέτοια θύελλα.

Η επιμονή των διεθνών ΜΜΕ να κρατάνε το θέμα διαρκώς «ψηλά» και η ενασχόληση όλων των κυβερνήσεων με το ζήτημα έχει να κάνει με το ποιόν του θύματος. Ο Κασόγκι ήταν ένας «δικός τους άνθρωπος». Δημοσιογράφος με βαθιές και ισχυρές διασυνδέσεις στις ΗΠΑ και πολιτικά χρήσιμος (το προφίλ του «υπερασπιστή της δημοκρατίας» το οποίο επιχειρείται να καλλιεργηθεί μετά θάνατον απέχει πολύ από την πραγματικότητα). Ούτε αντάρτης Χούθι ή άμαχος Υεμένιος, ούτε ριζοσπάστης σιίτης κληρικός, ούτε ακτιβίστρια στο Ριάντ.

Βαθύτερες ανησυχίες

Η ιδιότητα του θύματος βαραίνει αλλιώς και τον χαρακτήρα του εγκλήματος. Σε όλα τα υπόλοιπα εγκλήματα των Σαούντ, οι διεθνείς κυβερνήσεις είναι πολιτικά σύμφωνες ως προς τους στόχους τους, πέρα από μικρο-ενστάσεις στον «τρόπο». Με τη δολοφονία Κασόγκι, ο Μπιν Σαλμάν πέρασε μια «κόκκινη γραμμή» με τον αλαζονικό και παρορμητικό τρόπο με τον οποίο ασκεί την εξουσία του.

Στη θύελλα γύρω από τη δολοφονία Κασόγκι «συμπυκνώνονται» οι ενστάσεις κι ανησυχίες που υπήρχαν για την «ολοκληρωτική» μορφή που έχει πάρει ο πόλεμος στην Υεμένη, για την ασφυκτική οικονομική-διπλωματική πολιορκία του Κατάρ, για την απαγωγή του πρωθυπουργού του Λιβάνου. Όλες κινήσεις υψηλού ρίσκου και πολιτικού κόστους και (κυρίως) όλες αναποτελεσματικές.

Εκεί θα πρέπει κανείς να εντοπίσει την ξαφνική ευαισθησία στελεχών του Ρεπουμπλικάνικου Κόμματος των ΗΠΑ. Είχαν συνηθίσει το Βασίλειο των Σαούντ να κινείται στα σκοτάδια, διακριτικά, με ισορροπίες και να είναι αποτελεσματικό ως σύμμαχος στην περιοχή. Ο νεαρός Μπιν Σαλμάν ανέτρεψε ριζοσπαστικά τον παραδοσιακό τρόπο άσκησης πολιτικής στη Σαουδική Αραβία και αποδεικνύεται τελικά αναποτελεσματικός. Κάπως έτσι τα ΜΜΕ και οι πολιτικοί που δόξαζαν επί μήνες τον «μεταρρυθμιστή», σήμερα ανακαλύπτουν τάχα με φρίκη ότι είναι αδίστακτος κι επικίνδυνος. Αντίστοιχες είναι οι ανησυχίες του Δημοκρατικού Κόμματος, μόνο που εκεί συνοδεύονται κι από προεκλογική δημαγωγική σπέκουλα: «Στις ενδιάμεσες εκλογές του Νοέμβρη, ο αμερικανικός λαός θα επιλέξει αν θέλει ένα Κογκρέσο που ανέχεται τέτοια εγκλήματα», λέει ο μηχανισμός των Δημοκρατικών, που συμπορεύονται δεκαετίες ολόκληρες με τους εγκληματίες Σαούντ…

Ύβρις-Άτη...

Γιατί να κάνει τέτοια «αποκοτιά» ο Μπιν Σαλμάν, που θα τον φέρει σε τόσο δύσκολη θέση; Γιατί στο προξενείο από δική του αποστολή κι όχι σε ένα σκοτεινό σοκάκι από «ανώνυμους»; Ίσως το σενάριο της «απαγωγής που πήγε στραβά» να το εξηγεί. Αλλά όσοι γνωρίζουν τον Οίκο των Σαούντ μιλάνε για «μίγμα ύβρεως, ηλιθιότητας και τυφλής οργής απέναντι στον αποστάτη», όλα τους χαρακτηριστικά των Ελέω Θεού Μοναρχών.

Ο Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν πίστευε ότι ο πόλεμος στην Υεμένη θα έληγε σε 2 βδομάδες, γιατί θα είχε να κάνει «απλά με Υεμένιους». Όταν σκάλωσε η προσπάθεια, άρχισε να ισοπεδώνει ολόκληρη τη χώρα, γιατί «είναι απλά Υεμένιοι». Πίστευε ότι είχε κάθε δικαίωμα να απαγάγει τον πρωθυπουργό του Λιβάνου, χωρίς καμιά επίπτωση. Ένας τέτοιος άνθρωπος μπορεί εύκολα να ενορχηστρώσει ένα έγκλημα (και να το θεωρεί δικαίωμά του, χωρίς καμιά επίπτωση) απέναντι σε έναν «αγνώμονα προδότη» που αυτομόλησε. 

Ο Κασόγκι υπήρξε άνθρωπος του καθεστώτος και της βασιλικής οικογένειας για δεκαετίες. Συνοδοιπόρος του Λάντεν την εποχή που οι Σαούντ στήριζαν τους μουτζαχεντίν στο Αφγανιστάν, πολέμιος του Λάντεν, όταν η Αλ Κάιντα έστρεψε τα όπλα της κατά του Οίκου των Σαούντ και των ΗΠΑ, σύνδεσμος των δυτικών ΜΜΕ με τη Βασιλική Οικογένεια, υμνητής του ίδιου του Μπιν Σαλμάν παλιότερα. Είχε μάθει να παίζει το παραδοσιακό παιχνίδι της οικογένειας, προσκολλούμενος πότε στον έναν πρίγκιπα και πότε στον άλλο, πότε ενάντια στον ένα και πότε ενάντια στον άλλο, την εποχή που έτσι λειτουργούσε ο Οίκος των Σαούντ, με ενδοοικογενειακές δολοπλοκίες που συνδυάζονταν όμως με την εξεύρεση «κοινής συνισταμένης» και συμπαγούς εικόνας προς τα έξω. Ο Μπιν Σαλμάν έβαλε τέλος σε αυτές τις πρακτικές, με την εκστρατεία διώξεων κι εκκαθαρίσεων που συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες στα χέρια του και περιθωριοποίησε κάθε επίδοξο ανταγωνιστή. Ο Κασόγκι έχασε από αυτή την εξέλιξη, έφυγε για τις ΗΠΑ και μετατράπηκε σε επικριτή του Μπιν Σαλμάν και μάλιστα σε δυτικό ακροατήριο, όπου λειτουργούσε αποσταθεροποιητικά. Δεν ήταν αντιφρονούντας, ήταν κάτι πιο προσβλητικό για τη μοναρχία: Αποστάτης. Αυτά αρκούσαν ως λόγοι για την παραδειγματική εξόντωσή του. 

...Νέμεσις. Τίσις;

Μόνο που τελικά η δολοφονία του λειτούργησε πολύ πιο αποσταθεροποιητικά από την αρθρογραφία του. Κάποιοι θυμίζουν τα λόγια που αποδίδονται στον Ναπολέοντα για την εξόντωση ενός δικού του πολιτικού αντιπάλου: «Ήταν κάτι χειρότερο από έγκλημα. Ήταν πολιτικό λάθος».

Γράφαμε πέρσι τέτοια εποχή («Το Βασίλειο των Σαούντ σαπίζει και γίνεται επικίνδυνο»): «Ο Μπιν Σαλμάν επιχειρεί να χαράξει μια αλλαγή πορείας, αλλά με κίνδυνο να οδηγήσει τελικά σε έκρηξη τις αντιφάσεις που σιγοβράζουν... Βραχυπρόθεσμα, ο Μπιν Σαλμάν οχυρώνει την εξουσία του απέναντι σε κάθε επίδοξο ανταγωνιστή. Αλλά κάνοντάς το, ανοίγει μέτωπα που μπορεί να προκαλέσουν μεγάλες κρίσεις στο μέλλον».

Αυτό είναι το γενικό φόντο. Αλλά θα χρειαστεί μικρό καλάθι όσον αφορά τις πιο άμεσες εξελίξεις. Οι Σαούντ γνωρίζουν ότι σε μια τόσο εκρηκτική κατάσταση στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, νέοι μεγάλοι κραδασμοί και μετωπικές συγκρούσεις στην «κορυφή» του καθεστώτος μπορούν να αποδειχθούν επικίνδυνοι για τη βιωσιμότητά του συνολικά.

Τα ίδια ισχύουν και στο εξωτερικό –μιας και ο Μάικ Πομπέο συμμετέχει ευθέως στο «οικογενειακό συμβούλιο» των Σαούντ. Ίσως να προωθηθεί κάποιος πρίγκιπας ως «χαλινάρι» στον διάδοχο και ντεφάκτο ηγέτη, αλλά δύσκολα θα επιχειρηθεί μια ριζική αλλαγή στην ιεραρχία, που μπορεί να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου. Το θέμα είτε θα ξεχαστεί, είτε θα υπάρξουν κάποιες πιο «αυστηρές» κινήσεις, οι οποίες στη συνέχεια θα αποφέρουν συμφωνίες εξαγοράς όπλων αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων.

Είναι άλλωστε κοινό μυστικό ότι οι Σαούντ λειτουργούν «λαδώνοντας» κυβερνήσεις (εκτός αν μπορείτε να βρείτε άλλο λόγο να αγοράζει το Βασίλειο επί δεκαετίες μαζικά τα καλύτερα κι ακριβότερα οπλικά συστήματα των ΗΠΑ, της Γερμανίας, της Βρετανίας, της Ισπανίας κλπ, λες και αντιμετωπίζει θανάσιμη απειλή ή ετοιμάζεται να εξαπολύσει Παγκόσμιο Πόλεμο) και ότι αντίστοιχα οι κυβερνήσεις έχουν μάθει να λειτουργούν ως μαφία που πουλά προστασία, ανεβάζοντας τις δημόσιες επικρίσεις απέναντι στους Σαούντ, όποτε θέλουν να αποσπάσουν μια νέα καλή αγοροπωλησία…

Αλλά η τρέχουσα ένταση είναι αποκαλυπτική της διάχυτης ανησυχίας όλων αυτών για την πορεία ενός υπερ-πολύτιμου συμμάχου τους. Ο νεαρός υπερφιλόδοξος Πρίγκηπας του Στέμματος, με τις πρακτικές του κινδυνεύει από «στήριγμα» να εξελιχθεί σε «πρόβλημα».

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά