Υπάρχει καλό μνημόνιο; Το παράδειγμα της Κύπρου

Διαβάσαμε στην Αυγή της περασμένης Κυριακής ένα άρθρο [1] του καθηγητή οικονομίας του πανεπιστημίου Κρήτης και μέλους της κεντρικής επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ το οποίο ούτε λίγο ούτε πολύ, εκθειάζει τη διαπραγματευτική τακτική της κυπριακής κυβέρνησης (ΑΚΕΛ) για την είσοδο της χώρας σε μνημόνιο. Ο αρθρογράφος, αφού μας ενημερώσει για την κακή κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι κυπριακές τράπεζες λόγω των απωλειών τους στην Ελλάδα από ιδιωτικά δάνεια, και το PSIαλλά και εξαιτίας της “κακής” τους εποπτείας από τη προηγούμενη διοίκηση της κεντρικής τράπεζας Κύπρου, μας διαβεβαιώνει πως η κυβέρνηση Χριστόφια κατάφερε να διαπραγματευτεί ένα μνημόνιο που καμία έως τώρα χώρα δεν έχει επιτύχει. Ένα μνημόνιο που υποτίθεται πως διατηρεί το κοινωνικό κράτος, δεν προχωράει σε οριζόντιες περικοπές μισθών και δεν ιδιωτικοποιεί τις ΔΕΚΟ, εξασφαλίζοντας παράλληλα ένα αναλογικά, πρωτοφανές ποσό για την Κύπρο (18 δις ευρώ με  ΑΕΠ 17,8 δις).

Πριν ασχοληθούμε πιο συγκεκριμένα με το τι περιλαμβάνει το κυπριακό μνημόνιο θέλουμε να παρατηρήσουμε πως μας κάνει εντύπωση η ευκολία με την οποία ο αρθρογράφος δέχεται την ανάγκη να ανακαιφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες της Κύπρου με κάθε κόστος, με δάνειο μάλιστα από την Τρόικα που φτάνει τα 10 δις ευρώ, ίσο με 56% τους ΑΕΠ της χώρας. Προκειμένου λοιπόν να σωθούν οι ιδιώτες ομολογιούχοι των τραπεζών και να καλυφθούν οι απώλειες διοικήσεων, όπως αυτή του γνωστού στα καθ' ημάς Βγενόπουλου, της Μαρφίν, οι εργαζόμενοι της Κύπρου πρέπει να επωμιστούν ένα τεράστιο χρέος και η οικονομία να δεθεί χειροπόδαρα στις απαιτήσεις της Τρόικας. Όμως τα σκανδαλώδη με τις τράπεζες του νησιού δεν τελειώνουν εδώ, διαβάζουμε για παράδειγμα σε άρθρο του Spiegel [2] πως σύμφωνα με τις μυστικές υπηρεσίες της Γερμανίας (BND), Ρώσοι πολίτες έχουν καταθέσει στις κυπριακές τράπεζες περί τα 20,25 δις ευρώ, προϊόν κυρίως ξεπλύματος μαύρου χρήματος. Αυτών τα χρήματα θα εγγυηθεί η κυβέρνηση Χριστόφια εισάγοντας τη χώρα σε μνημόνιο. Η εναλλακτική λύση να κρατικοποιηθούν οι τράπεζες χωρίς αποζημίωση των μετόχων τους, αφού είναι οι μόνοι υπεύθυνοι για την χρεοκοπία τους [3] με παράλληλη εξασφάλιση των μικροκαταθετών και όχι των Ρώσων μαφιόζων, κάτι που θα κόστιζε στο κυπριακό κράτος απείρως λιγότερα χρήματα, δεν φαίνεται να πέρασε από το μυαλό του συντρόφου. Εκείνο το σύνθημα που ήθελε: “την κρίση να πληρώσουν οι τραπεζίτες” που φωνάζει ο κόσμος του ΣΥΡΙΖΑ στις διαδηλώσεις μάλλον κρίνεται ως μαξιμαλιστικό.

Όμως πόσο αληθεύει ο ισχυρισμός πως η κυβέρνηση του ΑΚΕΛ κατάφερε να διαπραγματευτεί ένα μνημόνιο που δεν πλήττει το κοινωνικό κράτος και τους μισθούς, τουλάχιστον τους χαμηλούς; Ο αρθρογράφος μας ενημερώνει πως η ΑΤΑ (αυτόματη τιμαριθμική προσαρμογή των μισθών) διατηρείται, ενώ για τον πρώτο χρόνο δεν θα περικοπούν οι μισθοί έως 1000 ευρώ, ενώ διατηρείται και ο 13ος μισθός. Όπως όμως ο ίδιο παραδέχεται η εφαρμογή της ΑΤΑ αναστέλλεται για όσο θα διαρκέσει το πρόγραμμα, ενώ μετά θα δίδεται στους εργαζόμενους μειωμένη. Παράλληλα μπορεί οι χαμηλόμισθοι να μην δουν μείωση τον πρώτο χρόνο αλλά από τον επόμενο οι μισθοί τους θα μειωθούν 3%. Ταυτόχρονα το μνημόνιο προβλέπει δραστική αύξηση μίας σειράς φόρων όπως καπνός (250%), αλκοόλ (6%), καύσιμα(7%) αλλά και 2% αύξηση στον ΦΠΑ [4]. Μαζί βέβαια με σημαντικές μειώσεις στις δαπάνες για την υγεία και τις συντάξεις (ύψους 130 εκατομμυρίων ευρώ). Όμως από το κυπριακό μνημόνιο δεν λείπουν και οι γνωστές απολύσεις στο δημόσιο. Η αρχή έγινε όπως και στην Ελλάδα, με τους συμβασιούχους, έτσι η σύμβαση 992 χαμηλά αμοιβόμενων ωρομίσθιων δεν ανανεώθηκε, αμέσως μετά τη συμφωνία κυβέρνησης – Τρόικας, με αποτέλεσμα αυτοί να εισβάλλουν στο υπουργείο οικονομικών [5]. Τώρα πως μπορεί όλα αυτά ο σύντροφος Λαπατσιώρας να τα παρουσιάζει ως επιτυχημένη διαπραγμάτευση, που εξασφαλίζει μισθούς και κοινωνικό κράτος ομολογούμε πως μας διαφεύγει...

Το επιχείρημα του αρθρογράφου της Αυγής είναι πως συγκρινόμενο με τα μνημόνια άλλων χωρών, όπως της Ελλάδας πχ, αυτό της Κύπρου είναι αρκετά “μαλακότερο” απέναντι στους εργαζομένους. Αυτή η προσέγγιση συγκαλύπτει δύο κρίσιμους παράγοντες. Ο πρώτος είναι πως η Ελλάδα διανύει πλέον το τρίτο μνημόνιο ακριβώς επειδή τα δύο προηγούμενα απέτυχαν στους διακηρυγμένους στόχους τους (περιορισμός χρέους και ελλειμμάτων, επάνοδος στις αγορές κλπ) και οδήγησαν την οικονομία σε βαθιά ύφεση. Κάτω από αυτή την “αποτυχία” η Τρόικα εκβίασε και εκβιάζει για συνεχώς μεγαλύτερες περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, ιδιωτικοποιήσεις και διάλυση της εργατικής νομοθεσίας σε βάρος των εργαζομένων. Τι κάνει τον σύντροφο να πιστεύει πως το κυπριακό μνημόνιο δεν θα έχει τα ίδια αποτελέσματα; Ο δεύτερος λόγος αφορά τη βαθύτερη οικονομική λογική που κρύβεται πίσω από τα μνημόνια. Αυτή δεν είναι ο περιορισμός του χρέους αλλά η εσωτερική υποτίμηση, δηλαδή η μεταφορά εισοδήματος από την εργασία στο κεφάλαιο (μέσα από την πτώση των μισθών και την αύξηση της εκμετάλλευσης), ώστε να επανακκινήσει  η συσσώρευση. Η “αποτυχία” και του κυπριακού μνημονίου λοιπόν είναι λιγότερο η περισσότερο δεδομένη. Η μεγαλύτερη από την προβλεπόμενη ύφεση θα οδηγήσει σε δραματική αύξηση της ανεργίας, εκτροχιασμό τους χρέους, περαιτέρω καταβύθιση του τραπεζικού συστήματος κοκ. Οπότε θα εμφανιστεί τότε η κυπριακή αστική τάξη σε συνεργασία με την τρόικα για να ενημερώσει πως το πρόβλημα δεν είναι το χρέος και οι τράπεζες άλλα το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και θα επιβάλλει μειώσεις μισθών, απελευθέρωση της αγοράς εργασίας και κατάργηση κάθε εργατικής προστασίας, μαζί με γενικευμένες ιδιωτικοποιήσεις. Εκτός και αν το κυπριακό εργατικό κίνημα εμποδίσει μία τέτοια εξέλιξη. Το έργο το έχουμε δει πολλές φορές και μας είναι πλέον εξαιρετικά οικείο.

Ο σύντροφος Λαπατσιώρας όμως θεωρεί πως αυτά είναι τα μέγιστα που θα μπορούσε να αποσπάσει μία αριστερή κυβέρνηση, όπως αυτή του ΑΚΕΛ, στη δεδομένη συγκυρία, μέχρι να οικοδομηθούν οι απαραίτητες συμμαχίες, όπως αυτή των χωρών του Νότου της ευρωζώνης, προκειμένου να διεκδικήσουν καλύτερους όρους. Εκεί οδηγεί λοιπόν η τακτική που θέλει τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και ιδιαίτερα το ευρώ, ως το  μόνο πλαίσιο διεκδίκησης μίας φιλεργατικής επίλυσης της κρίσης. Στην αποδοχή των μνημονίων δηλαδή, αφού πρώτα τα επενδύσουμε με “σκληρή” διαπραγμάτευση και με δάκρυα σαν και αυτά του Χριστόφια [6]. Αν αυτή είναι η “ανένδοτη” αντιμνημονιακή στρατηγική που έχουν στο μυαλό τους διάφορα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, τότε φοβόμαστε πως το ενδεχόμενο μίας αριστερής κυβέρνησης κινδυνεύει πολύ σύντομα, να μετατραπεί σε αριστερή παρένθεση.

[1] http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=735377

[2] http://www.spiegel.de/international/europe/german-spy-agency-says-cyprus...

[3] Μέτρο διόλου επαναστατικό, όπως έδειξε και η εμπειρία της Σουηδίας το 1992: http://www.nytimes.com/2008/09/23/business/worldbusiness/23krona.html

[4] http://www.spiegel.de/international/europe/cyprus-makes-big-concessions-...

[5] http://antartescy.blogspot.gr/2012/11/blog-post_29.html

[6] http://www.tanea.gr/oikonomia/article/?aid=4774026