Αναθεωρώντας…αντισυνταγματικά

Κατά συνέπεια, το σημερινό σημείωμα του ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΗ που χαρτογραφεί το πλαίσιο της επικείμενης συνταγματικής αναθεώρησης με βασικό τίτλο «Αλλάζουν και το πολίτευμα;» ήταν μεγάλος, αναγνωστικός πειρασμός. Παρεμπιπτόντως το σημείωμα έγινε κεντρικό θέμα στην ιστοσελίδα του ΒΗΜΑΤΟΣ και με φωτογραφία που τσακίζει κόκαλα: Ο Τσίπρας να κάθεται δίπλα – δίπλα και σε πολύ ευχάριστη και γελαστή ατμόσφαιρα με τον γνωστό, άφωνο ρυθμιστή της κεντροδεξιάς, Κώστα Καραμανλή. Τι να θέλει, άραγε να πει ο… ποιητής και ο διαδικτυακός «υλατζής»;

Στην ουσία. Ο πάντα έγκυρος ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣ επικαλείται πουλάκια του κήπου στο Μέγαρο Μαξίμου τα οποία του κελάηδησαν μυστική συνάντηση του πρωθυπουργού με τον υπουργό Εσωτερικών αναφορικά με τη συνταγματική αναθεώρηση και την πρόθεση της κυβέρνησης να προτείνει, μεταξύ άλλων, την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας από τον λαό, καλύτερα, το εκλογικό σώμα. Βέβαια, για όσους παρακολουθούν με κάποια συνέπεια την ενδοαστική διελκυστίνδα για το πλαίσιο αναθεώρησης του Συντάγματος, η πρεμούρα να αναδεικνύεται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απευθείας από τον λαό δεν είναι καινούριο φρούτο από το οποίο τσιμπολογούν τα πουλάκια του κήπου στο Μέγαρο Μαξίμου. Για την ακρίβεια, το θέμα έχει ανοίξει εδώ και πολλά χρόνια, και πήρε διαστάσεις μιας διαρκώς επαναλαμβανόμενης και ανοικτής συζήτησης με διάφορες αφορμές. Μάλιστα βρίσκονται κατά καιρούς και πρόθυμοι αρθρογράφοι και συγγραφείς να επιχειρηματολογήσουν υπέρ μιας τέτοιας εξέλιξης. Για παράδειγμα, ο δημοσιογράφος Σταύρος Λυγερός στο βιβλίο του «Από την κλεπτοκρατία στη χρεοκοπία» (εκδόσεις Πατάκη) αφιερώνει σελίδες ολόκληρες για την αναγκαιότητα η χώρα να προσαρμόσει το Σύνταγμα και το πολίτευμα στο προεδρικό μοντέλο, όπως αυτό χονδρικά και με παραλλαγές ισχύει, στην Κύπρο, τις ΗΠΑ και τη Γαλλία.

Πριν από ακριβώς ένα χρόνο, και ενώ ξεκινούσε η πρόωρη και άγονη διαδικασία για την ανάδειξη Προέδρου της Δημοκρατίας, έπειτα από την πρόταση της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ στο πρόσωπο του Σταύρου Δήμα, η γαλάζια παράταξη έκρινε σκόπιμο να καταθέσει και να δημοσιοποιήσει το δικό της πλαίσιο συνταγματικής αναθεώρησης. Συντάκτης του πλαισίου ήταν – ποιος άλλος!; - ο Προκόπης Παυλόπουλος. Ο νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε συμπεριλάβει τότε και αυτήν τη συνταγματική «προσαρμογή», δικαιολογώντας την στις «υπερεξουσίες» που συγκεντρώνονται στο πρόσωπο του πρωθυπουργού. Παρένθεση : Βέβαια αυτές οι… «υπερεξουσίες» - που ο Παυλόπουλος κατήγγειλε ως υποτιθέμενος έγκυρος συνταγματολόγος -δεν τον εμπόδισαν να αποδεχθεί την πρόταση για την Προεδρία της Δημοκρατίας όταν ο Τσίπρας έκανε χρήση μιας τέτοιας «υπερεξουσίας», δηλαδή του προνομίου να προτείνει και να επιβάλει καταρχάς και χωρίς πολλά – πολλά στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ , ΠτΔ. Με άλλα λόγια ο Παυλόπουλος υποστήριζε ότι ένας Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλεγμένος από τον λαό και με ορισμένες αποκρυσταλλωμένες και ενισχυμένες αρμοδιότητες θα λειτουργούσε ως αντίβαρο στον θεσμό του πρωθυπουργού.

Από τη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο Παυλόπουλος, τυπικά, δεν εμπλέκεται άμεσα στην αναθεώρηση του Συντάγματος. Είναι όμως γνωστό στα… πουλάκια των κήπων στο Προεδρικό Μέγαρο και το Μέγαρο Μαξίμου ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει κατοχυρώσει έναν παρασκηνιακό ρόλο άτυπου θεσμικού και συνταγματικού συμβούλου του Τσίπρα. Με άλλα λόγια, η συνταγματική αναθεώρηση θα έχει ως πυξίδα την πρόταση Παυλόπουλου, η οποία αποτελούσε πρόταση της ΝΔ και θα έχει ως βασικό πυρήνα, ένα πλαίσιο διατάξεων οι οποίες περιστρέφονται γύρω από την κωδικοποιημένη φράση «συνταγματοποίηση του μνημονίου». Δηλαδή, ενίσχυση και σκλήρυνση της εκτελεστικής εξουσίας, αφυδάτωση μέχρις εξαφάνισης των αντιπροσωπευτικών θεσμών (βλέπε Κοινοβούλιο), έμμεση και κεκαλυμμένη αποδυνάμωση της λαϊκής κυριαρχίας ως θεμελίου του πολιτεύματος, συνταγματική κατοχύρωση της ιδιωτικοποίησης του κοινωνικού κράτους (με άξονα την παιδεία και την ανώτατη εκπαίδευση), υποβάθμιση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων και του φυσικού περιβάλλοντος. Όπως πιθανότατα θα το έθετε και ο άλλος γνωστός και υποτιθέμενος έγκυρος συνταγματολόγος, Βαγγέλης Βενιζέλος μια «προσαρμογή του Συντάγματος στα πρότυπα του “μεταδημοκρατικού’’ πολιτικού και κοινωνικού κλίματος».

Αξίζει να τονιστεί ότι και ένας πρωτοετής φοιτητής της Νομικής μπορεί να επιχειρηματολογήσει ως προς το γιατί μια αναθεώρηση του Συντάγματος που θα συμπεριελάμβανε μια τέτοια ρύθμιση (εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας από τον λαό) είναι και αντισυνταγματική και αποτελεί νόθευση της μορφής του πολιτεύματος της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, και μάλιστα κατά τρόπο ανεπίτρεπτο για το ίδιο το Σύνταγμα και την αναθεωρητική διαδικασία του άρθρου 110. Μπροστά όμως στις πολιτικές σκοπιμότητες και τον οδοστρωτήρα που έχει ως οδηγό πλέον το κόμμα του Νέου Κέντρου, τον ΣΥΡΙΖΑ, όπως το έχει διατυπώσει ορθά και ο φίλος μου, Δημοσθένης Παπαδάτος – Αναγνωστόπουλος, οι ηθικές, νομικές και συνταγματικές, δημοκρατικές επικλήσεις φαντάζουν αδύναμες και παρωχημένες.

Εξάλλου, τα… πουλάκια στο Μέγαρο Μαξίμου ήδη έχουν τραγουδήσει στους ρυθμούς μιας τέτοιου συνταγματικού τύπου «προσαρμογής». Η προεκλογική εκστρατεία του ΣΥΡΙΖΑ τον Σεπτέμβριο είχε καθαρά, προσωποκεντρικά και αρχηγικά στοιχεία, με αποκορύφωμα το φαιδρό όσο και αποκαλυπτικό ΨΗΦΙΖΟΥΜΕ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ. Η δομή της κυβέρνησης με έναν Αντιπρόεδρο (Δραγασάκης) ο οποίος έχει συγκεντρώσει πάνω του και γύρω του εξουσίες και αρμοδιότητες και αριθμό στελεχών ενός εξαιρετικά μεγάλου μηχανισμού, θυμίζει έντονα κυβέρνηση προεδρική, απλώς χωρίς την ανάλογη αναφορά στις ταμπέλες των γραφείων. Ο Δραγασάκης «πρωθυπουργεύει», ο Τσίπρας βάζει το ακόμη σχετικά αναλλοίωτο πρόσωπο του για τους φωτογράφους και τους τίτλους. Η επιλογή κυβερνητικών στελεχών και υπουργών υπήρξε μείγμα προσώπων με άμεσες αναφορές στον Τσίπρα (και μόνο, «τσιπρικοί» νέας εσοδείας), με τεχνοκρατικές υποτίθεται περγαμηνές και με «αύρα» κυβέρνησης «εθνικού φάσματος» και «ενότητας». Όπως και όταν, για παράδειγμα, δημοκρατικοί πρόεδροι στις ΗΠΑ διορίζουν υπουργούς στελέχη των Ρεπουμπλικάνων – ή των επιχειρήσεων.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ως κόμμα διαλύθηκε – ενδεχομένως προς ανακούφιση της πρωθυπουργικής καμαρίλας. Αυτό που απέμεινε ήταν ένα άθροισμα στελεχών με προσωπικούς μηχανισμούς και επιρροή ψήφων που ποσοτικοποίησαν το πλεονέκτημα της απήχησης του αρχηγισμού στις τοπικές κοινωνίες. Η αποχή συνέδραμε ακριβώς στο να φανεί η πύρρειος νίκη σαν σαρωτική επικράτηση. Εξάλλου στις εκλογές όπως και σε όλες τις δημοκρατικές διαδικασίες, το αποτέλεσμα κρίνεται από τους συμμετέχοντες, όχι τους απόντες.

Πιθανώς, το μόνο στοιχείο που εξέλιπε από την προεκλογική εκστρατεία του ΣΥΡΙΖΑ τον Σεπτέμβριο για να προσομοιάζει πια ολοκληρωτικά με τις προεδρικές προεκλογικές εκστρατείες που «απολαμβάνουν» για παράδειγμα στις ΗΠΑ ήταν η φανερή ή μυστική ιδιωτική χρηματοδότηση από  μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους, οι εκστρατείες συγκέντρωσης κονδυλίων που αναλαμβάνουν εξειδικευμένες ομάδες λομπιστών. Με την απόλυτα επιθετική κριτική που έχει κορυφωθεί τα τελευταία χρόνια στο «κόστος της δημοκρατίας» και την κρατική χρηματοδότηση των κομμάτων, μια προεδρική προεκλογική εκστρατεία κομμένη και ραμμένη στα αμερικανικά πρότυπα και προσαρμοσμένη στις ελληνικές ιδιαιτερότητες, είναι προ των πυλών, ήδη με την προαναγγελία της σχετικής συνταγματικής πρόβλεψης και με ορίζοντα το 2020 – στη λήξη δηλαδή της θητείας Παυλόπουλου.

Το ζήτημα επομένως της συνταγματικής αναθεώρησης είναι φλέγον και δυστυχώς και για την όποια δυσμενή τροπή των πραγμάτων, υπάρχει μια εξαιρετικά ευνοϊκή σύνθεση της παρούσας Βουλής που μπορεί να βάλει πλάτη στις πλέον αντιδραστικές, αυταρχικές και αντιδημοκρατικές ρυθμίσεις. Εύλογα το θέμα πρέπει να απασχολήσει και τις δυνάμεις της ριζοσπαστικής και εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς στο δημόσιο λόγο – δεν πρέπει να αφεθεί στο μονοπώλιο μιας ενδοαστικής, δημόσιας συζήτησης και αντιπαράθεσης. Και αυτό γιατί οι δρόμοι που ανοίγονται μπροστά μας και περιλαμβάνουν το κατά τι αναθεωρημένο Σύνταγμα θα είναι ναρκοπέδια διαρκείας για τον κόσμο της εργασίας, την νεολαία, τους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς γενικά και όχι μόνο τη Βουλή, όπως για παράδειγμα τα συνδικάτα και τους φοιτητικούς συλλόγους.

Η αυταρχικοποίηση της εκτελεστικής εξουσίας σηματοδοτεί αναδίπλωση του αστισμού κατά τα πρότυπα της μεσοπολεμικής απάντησης στην κρίση με ό, τι αυτό θα συνεπάγεται μακροπρόθεσμα. Για τους πιο επιμελείς παρατηρητές, οι πρόσφατες εξελίξεις και τα γεγονότα στη Γαλλία (Ολάντ, κατάσταση μόνιμης έκτακτης ανάγκης, στρατιωτικοποίηση της δημόσιας ζωής, άνοδος της Ακροδεξιάς, αντιμεταναστευτική ατζέντα) δείχνουν τους όρους και τα όρια του προεδρικού μοντέλου οργάνωσης της αστικής, πολιτικής εξουσίας. Για τους «θαυμαστές» των ΗΠΑ, το μοντέλο εκστρατείας του Ντόναλντ Τραμπ, που από βασικός χρηματοδότης των προεδρικών υποψηφίων των Ρεπουμπλικάνων έγινε ο ίδιος υποψήφιος – δήθεν… απηυδισμένος από την ανικανότητα τους – δείχνει μια άλλη προεδρική οδό του μαρτυρίου για τους λαούς και τα πλατιά, εργατικά στρώματα και τις υποτελείς τάξεις.

Με αυτές τις σκέψεις, προσωπικά θα συνεχίσω να διαβάζω τις αστικές δημοσιογραφικές στήλες, ειδικά όταν θα έχουν αναφορές και σχόλια για το θέμα της συνταγματικής αναθεώρησης, καθώς τα… πουλάκια των δύο Μεγάρων, του Προεδρικού και του Μαξίμου δεν θα πάψουν να κελαηδάνε κατάλληλα για το επόμενο χρονικό διάστημα.