Αργεντινή: Το FIT επιβεβαιώνει τον πολιτικό και εκλογικό του χώρο

Το αποτέλεσμα της 25ης Οκτωβρίου 2015, στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, αποτέλεσε έκπληξη. Πρώτον γιατί κανένας από τους τρεις κύριους υποψήφιους δεν μπόρεσε να ξεπεράσει το όριο του 40 %,[1] παρά το γεγονός ότι μοιράστηκαν το 92,62 % των ψήφων. Έπειτα, γιατί στην τέταρτη θέση βρέθηκε, με 3,23 %, ο Nicolas del Caño, ο υποψήφιος του Μετώπου της αριστεράς και των εργαζομένων (FIT).

Το αποτέλεσμα αυτό είναι το καλύτερο που πήρε ποτέ τροτσκιστής υποψήφιος σε αυτή τη μορφή εκλογικής διαδικασίας. Όπως υπογράμμισε ένας πολιτικός σχολιαστής, «η υποψηφιότητα του Nicolas del Caño (…) επιβεβαιώνει το γεγονός ότι ο αργεντίνικος τροτσκισμός είναι ο ισχυρότερος από τους λατινοαμερικάνικους αλλά και κυριαρχεί στην αριστερά αυτής της χώρας. ».[2]

Οι ρίζες του FIT

Το FIT συγκροτήθηκε στις 14 Απριλίου του 2011 ως αμυντική κίνηση τριών οργανώσεων της τροτσκιστικής αριστεράς (PTS, PO και IS) απέναντι στον νέο εκλογικό νόμο που ψηφίστηκε από το Κογκρέσο το 2009, ο οποίος όριζε ότι, από εδώ και στο εξής, για να λάβουν μέρος στις εθνικές και περιφερειακές εκλογές, τα κόμματα θα έπρεπε να έχουν τουλάχιστον 1,5 % των ψήφων στις « Πρωτοβάθμιες, ανοιχτές, ταυτόχρονες και υποχρεωτικές» εκλογές (PASO).

Οι τρεις οργανώσεις συμφώνησαν λοιπόν σε ένα πρόγραμμα 25 σημείων που συμπεριλαμβάνει την άρνηση πληρωμής τους εξωτερικού χρέους, την εθνικοποίηση των τραπεζών και των εξαγωγών, την απαλλοτρίωση της γης των 4000 βασικών μεγαλογαιοκτημόνων, την υπεράσπιση της δωρεάν υγείας και παιδείας, τη δημιουργία μιας κυβέρνησης των εργαζομένων και του λαού που να επιβληθεί από τις κινητοποιήσεις των εκμεταλλευόμενων και των καταπιεσμένων.

Η καμπάνια του FIT για τις PASO του 2011 βασίστηκε στο ακόλουθο δημοκρατικό σύνθημα : «Μας ζητάνε 400.000 ψήφους για να πάρουμε  μέρος τον Οκτώβρη. Δώσε μας την ψήφο σου για να μη μας σιωπήσουν». Στις 14 Αυγούστου, το FIT πήρε 520000 ψήφους στις PASO. Στις 23 Οκτώβρη, αφού υπερασπίστηκε το πρόγραμμά του στις εθνικές εκλογές, έλαβε 503.372 ψήφους (2,30 %).

Κατά τη διάρκεια της καμπάνιας των PASO έγινε κάτι παράξενο. Σε μια ραδιοφωνική συνέντευξη με τον Jorge Altamira (υποψήφιο για την προεδρία με το FIT), ένας δημοσιογράφος έριξε την ιδέα της καμπάνιας #unmilagroparaAltamira («#έναθαύμαγιατηνAltamira»). Η καμπάνια αυτή έγινε viral στο twitter και τα υπόλοιπα κοινωνικά δίκτυα κι έτσι έδωσε στο FIT, δέκα μέρες πριν από τις PASO, μιαν αναπάντεχη απήχηση στα μήντια. Απέναντι σε όσους λένε από τότε ότι το φαινόμενο δημιουργήθηκε από τα μήντια, οι καθηγητές επικοινωνίας που σχεδίασαν την καμπάνια κάνουν σαφές ότι « η βαρύτητα των κοινωνικών δικτύων δεν επαρκεί για να καθορίσει πλήρως τις βαθύτερες τάσεις της εκλογικής διαδικασίας».

Αν αυτή η μηντιακή καμπάνια ενίσχυσε την πολιτική καμπάνια του FIT, είναι γιατί η συγκρότηση αυτού του εκλογικού μετώπου ήταν σύμφωνη με την επιθυμία τμήματος του εργατικού και λαϊκού κινήματος που αναζητούσε πολιτική έκφραση. 

Το βασικό αίτιο : ένα νέο εργατικό κίνημα

Η πρωτοπορία του αργεντίνικου εργατικού κινήματος υπέστη δύο μεγάλες ήττες. Τη μία κάτω από τη στρατιωτική δικτατορία (1976-1982), όταν η «ταξική» πρωτοπορία εξοντώθηκε. Την άλλη κάτω από τα χτυπήματα της κυβέρνησης του Menem, τη δεκαετία του 1990.  Ο Menem εφάρμοσε ακραία νεοφιλελεύθερη πολιτική σε συμφωνία με την περονική συνδικαλιστική γραφειοκρατία, που παραιτήθηκε αυτοβούλως από όλες τις κοινωνικές κατακτήσεις του παρελθόντος. Αποδυναμωμένο από τη μαζική ανεργία και δίχως εμπιστοσύνη στις συνδικαλιστικές του οργανώσεις, το εργατικό κίνημα δεν συμμετείχε ως τέτοιο στις επαναστατικές μέρες του Δεκέμβρη του 2001.[3]

Η κατάσταση αυτή άρχισε να αλλάζει με τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης και την πτώση της ανεργίας, ειδικά στον βιομηχανικό τομέα. Αναδύθηκε τότε μια νέα εργατική πρωτοπορία που οργανώθηκε για να παλέψει μέσα στις επιχειρήσεις αντιμέτωπη με την περονική γραφειοκρατία. Η εργοδοσία, όπως και η συνδικαλιστική γραφειοκρατία, βλέπουν με πολύ κακό μάτι την ανάπτυξη του σώματος εκπροσώπων (οργανισμός που αποτελείται από εκπροσώπους εργασιακών χώρων που εκλέγονται από τους μισθωτούς) που συνδέονται με το PO ή με το PTS. Ο κύριος εκπρόσωπος του συνδικάτου βιομηχανικών επιχειρήσεων (SMATA) έκανε πολύ σαφή τον προβληματισμό του: « ο σκοπός αυτών των νέων δεν είναι διεκδικήσεις, σταθερή εργασία ή αγώνας για τους μισθούς. Αυτό που θέλουν είναι διαρκή αγώνα. Αναρχία στο εργατικό κίνημα.»

Αυτή η πρωτοπορία που αναζητούσε μια διαφορετική λύση τη βρήκε στο συνδικαλιστικό επίπεδο με την εκλογή εκπροσώπων που συνδέονται με τις ποικίλες δυνάμεις της τροτσκιστικής αριστεράς. Με την εμφάνιση του FIT, το φαινόμενο μεταφέρθηκε στο πολιτικό πεδίο. Το FIT είναι η εκλογική έκφραση της σύγκλισης μεταξύ της επαναστατικής αριστεράς και ενός τμήματος του εργατικού κινήματος που ανακτά τις μεθόδους οργάνωσης και αγώνα της «ταξικής» πρωτοπορίας που καταστράφηκε από τη στρατιωτική χούντα.

Το FIT ως εκλογική έκφραση της αριστεράς

Το καλύτερο εκλογικό αποτέλεσμα του FIT μέχρι σήμερα ήταν εκείνο των βουλευτικών του 2013, στις οποίες πήρε 1.203.896 ψήφους (5,32 %). Αυτό του είχε επιτρέψει να εκλέξει τρεις βουλευτές στο εθνικό κοινοβούλιο και αρκετούς στα περιφερειακά κοινοβούλια και την επαρχία του Buenos Aires, την Πόλη του Buenos Aires, καθώς και στις Córdoba, Mendoza, Neuquén, Salta και Santiago del Estero.

Το 2015, το PTS από τη μία και τα PO και IS από την άλλη χρησιμοποίησαν τις PASO για να ορίσουν την υποψηφιότητα στις προεδρικές και τη σειρά των υποψηφίων στις βουλευτικές. Το PTS είχε την πρόταση (για Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο) Del Caño-Bregman, και τα PO-IS την πρόταση Altamira-Giordano. Με συνολικά 732.851 ψήφους, το FIT ήρθε πέμπτη πολιτική δύναμη στις PASO και ο Nicolas del Caño, νικητής του εσωτερικού συναγωνισμού του FIT με λίγο περισσότερο από 51 % των ψήφων, έγινε ο μοναδικός υποψήφιος της αριστεράς στις προεδρικές, αφού ούτε το MAS ούτε και το MST δεν κατάφεραν να ξεπεράσουν το φράγμα του
1,5 %.

Στις 25 Οκτωβρίου του 2015, το FIT συγκέντρωσε 812.530 ψήφους στις προεδρικές, ποσοστό χαμηλότερο από το 2013 αλλά υψηλότερο από το 2011. Η συμμετοχή του στις προεδρικές του επέτρεψε να έχει εκλογική παρουσία σε όλες τις επαρχίες. Παρατηρήθηκαν τότε κάποιες σημαντικές αποκλίσεις ανάμεσα στα αποτελέσματα στις PASO και στις τελικές εκλογές. Οι ψήφοι της συμμαχίας διπλασιάστηκαν σε περιοχές όπως το Chubut και το San Juan, ανεβαίνοντας κατά 70 % στην Catamarca ή στην Tierra del Fuego. Αλλού έπεσαν μέχρι και 30 %, όπως στο Jujuy ή το Misiones. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι υπάρχουν τόσο περιθώρια σημαντικής προόδου όσο και προβλήματα προς επίλυση.

Αναντίρρητα, οι ελπίδες να αναδειχθεί μέσα από τις εκλογές σε εργαλείο αντίστασης στους υποψηφίους του συστήματος δεν ευοδώθηκαν. Στην αποτίμηση των εκλογών ο Jorge Altamira δήλωσε ότι « το Μέτωπο της αριστεράς δεν πέτυχε τον μίνιμουμ στόχο του να αυξήσει την κοινοβουλευτική του εκπροσώπηση κατά τρεις βουλευτές (…) Το αποτέλεσμα αυτό δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση πολιτική ήττα αλλά αποτελεί πράγματι σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα που αποδυναμώνει τη δυνατότητα μας να παίξουμε πρωταγωνιστικό πολιτικό ρόλο στον επόμενο κύκλο που θα ανοίξει μετά από τον δεύτερο γύρο του Νοεμβρίου ».[4]

Αλλά ακόμη κι έτσι, το αποτέλεσμα αυτό πρόσθεσε έναν βουλευτή στην κοινοβουλευτική ομάδα του FIT στο εθνικό κοινοβούλιο,[5] καθώς και νέους περιφερειακούς βουλευτές στην πόλη του Buenos Aires και στις επαρχίες της Córdoba, Salta και Mendoza. Το FIT όχι μόνο μπόρεσε να αντισταθεί στην πίεση της χρήσιμης ψήφου (που ιστορικά είναι ισχυρότερη όταν οι προεδρικές συμπίπτουν με τις κοινοβουλευτικές εκλογές), αλλά και επιβλήθηκε ως η μοναδική δύναμη που προτείνει μια εργατική και λαϊκή διέξοδο από την κρίση. Αυτό είναι ένα κέρδος για τους εργαζόμενους που δεν θα πρέπει να υποτιμήσουμε.

Μπροστά σε έναν δεύτερο γύρο με αντιπάλους δύο αστούς υποψηφίους, το FIT (όπως και η υπόλοιπη επαναστατική αριστερά) κάλεσε προφανώς σε λευκή ψήφο. Ο χαμηλό ποσοστό του λευκού και του άκυρου (2,46 %, δηλαδή λιγότερο από τον πρώτο γύρο) έδειξε ωστόσο ότι πολυάριθμοι ψηφοφόροι του FIT έκαναν την επιλογή να ψηφίσουν το «μικρότερο κακό» και να στηρίξουν τον υποψήφιο της απερχόμενης κυβέρνησης.

Και τώρα;

Το FIT βρίσκεται μπροστά σε τεράστιες προκλήσεις. Σήμερα είναι ένα πολιτικό μέτωπο που περιορίζεται στο εκλογικό πεδίο και δεν προκαλεί καμία κοινή δράση στους αγώνες. Μια τέτοια συμφωνία δεν είναι ασήμαντη αλλά, με την κατάσταση στη χώρα μετά τη νίκη του Macri, δεν επαρκεί.

Η υποτίμηση κατά 40 % που προκλήθηκε από την απελευθέρωση της συναλλαγματικής ισοτιμίας με το δολάριο και η κατάργηση του φόρου επί των αγροτικών εξαγωγών προκάλεσε μια νέα άνοδο των τιμών κατά περίπου 20 %, που ήρθε να προστεθεί στις αυξήσεις κατά 25 % που σημειώθηκαν το 2015 με την κυβέρνηση Cristina Fernández. Σε αυτό προστίθενται οι απολύσεις και τα μέτρα μερικής ανεργίας που επιβάλει μια εργοδοσία που έχει πάρει θάρρος. Προβλέποντας την αντίδραση του εργατικού κινήματος, το Συμβούλιο εσωτερικής ασφάλειας και η υπουργός εσωτερικών Patricia Bullrich, ζήτησαν από τον Macri να κηρύξει « εθνική κατάσταση ασφαλείας » (το αντίστοιχο της γαλλικής κατάστασης έκτακτης ανάγκης αλλά αγριότερο).

Σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα της ασφάλειας, το μέτρο αυτό, που λαμβάνεται με το πρόσχημα του πολέμου ενάντια στο λαθρεμπόριο ναρκωτικών « αφορά εξίσου τομείς όπως η κοινωνική κατάσταση, η εκπαίδευση και η δικαιοσύνη.». Η καθημερινή εφημερίδα La Nación σημειώνει ότι: «Η Patricia Bullrich έχει μέχρι τις 29 Δεκέμβρη για να διαμορφώσει ένα πρωτόκολλο ενάντια στις πικετοφορίες και τα μπλόκα. Η εντολή από τον πρόεδρο είναι καθαρή: θα πρέπει πρώτα να διαπραγματευθούμε αλλά, αν οι συνομιλίες αποτύχουν, η Δικαιοσύνη και οι δυνάμεις ασφαλείας θα πρέπει να δράσουν άμεσα. Ετοιμάζεται ένα διάταγμα που να επιτρέπει την άμεση αστυνομική καταστολή των διαδηλώσεων.».

Απέναντι στη στρατηγική του σοκ που σκοπεύει να ακολουθήσει η αργεντίνικη αστική τάξη ενάντια στο εργατικό κίνημα, το τελευταίο έχει ανάγκη από μια αριστερά ταξική και επαναστατική που να του επιτρέπει να αντισταθεί στο κύμα της αντίδρασης που έρχεται. Οι συνιστώσες του FIT έχουν πολύ μεγάλες ευθύνες. Θα πρέπει να αφήσουν στην άκρη το κάθε τι που μπορεί να θυμίζει συγκρούσεις μηχανισμών και να μεταμορφώσουν το FIT σε πραγματικό εργατικό και επαναστατικό μέτωπο –που στην Αργεντινή μπορεί να υπάρξει μόνο υπό τροτσκιστική ηγεμονία.

1. Το όριο που απαιτείται για να εκλεγεί πρόεδρος από τον πρώτο γύρο.

2. Carlos Abel Suarez, http://www.sinpermiso.info/textos/argent...

3. Για τα γεγονότα και όσα επακολούθησαν βλ. Jean-Philippe Divès, « Argentine : à dix années des journées révolutionnaires », revue l’Anticapitaliste (« Tout est à nous ! ») n° 28 de janvier 2012.

4. Jorge Altamira, http://www.po.org.ar/prensaObrera/online...

5. Το κοινοβούλιο ανανεώνεται κατά το ήμισυ κάθε δύο χρόνια, έτσι το FIT έχει πλέον τέσσερις αντιπροσώπους που εξελέγησαν το 2013 και έναν που εξελέγη το 2015.