Παγκοσμιοποίηση vs λαϊκισμός;

Καλώς τα κι ας αργήσανε... Με ένα άρθρο του στο περιοδικό «Επίκαιρα» (17/6/2016), ο Ν. Ιγγλέσης (που το βιβλίο του για την έξοδο από το ευρώ θεωρήθηκε «σημείο αναφοράς» ακόμα και για κάποιους μέσα στην Αριστερά) μας καλεί να αναγνωρίσουμε ως σύμμαχες δυνάμεις ‒ή ίσως και ως πρωτοπόρες δυνάμεις!‒ τους... Ντόναλντ Τραμπ, Μπόρις Τζόνσον και Νάιτζελ Φάρατζ, Μαρίν Λε Πεν και Μπέπε Γκρίλο!

Πρόκειται, λέει, για τον «αγώνα κατά της παγκοσμιοποίησης», που είναι αγώνας πρωτίστως εθνικοαπελευθερωτικός για κάθε λαό». Σε αυτόν τον αγώνα, λέει, ο Ντόναλντ (Τραμπ), ο Μπόρις (Τζόνσον), η Μαρίν (Λε Πεν) και ο Μπέπε (Γκρίλο) «θέλουν να διαλύσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση ... να βγουν από την ευρωζώνη ... να επιβάλουν δασμούς στις φτηνές εισαγωγές ... να περιορίσουν τη μετανάστευση που συμπιέζει τους μισθούς (σ.σ. η μετανάστευση συμπιέζει τους μισθούς –όχι, βέβαια, οι καπιταλιστές...) και μιλούν για την εθνική κυριαρχία». Αυτό το «πρόγραμμα», ο Ν.Ι. το θεωρεί πρωτοπόρο, επικίνδυνο για το σύστημα, και φτάνει να παρομοιάζει αυτόν το συρφετό της διεθνούς ακροδεξιάς με «νέους μπολσεβίκους»!

Το πέρασμα της «κληρονομιάς» της κομουνιστικής Αριστεράς στα χέρια των δυνάμεων της ακροδεξιάς υπήρξε μετά το 1989 ένας μεγάλος στόχος, ένα νέο «ιερό δισκοπότηρο» για όλους τους ακροδεξιούς. Προς αυτή την κατεύθυνση εργάστηκαν σκληρά οι Γάλλοι «φιλόσοφοι» της Νέας Δεξιάς, οι Ρώσοι «εθνομπολσεβίκοι» (Ντούγκιν), οι αποστάτες από τα ΚΚ, οι «μετανιωμένοι» από την άκρα Αριστερά, αλλά και οι «διανοούμενοι» της Χρυσής Αυγής και των παραφυάδων της.

Όμως ο Ν.Ι. δεν είναι ακροδεξιός. Προέρχεται από την πασοκική σχολή της πατριωτικής σοσιαλδημοκρατίας, τάχθηκε ενάντια στα μνημόνια, ενώ δημοσιεύει τα πονήματά του μέσα από τον μηχανισμό της οικογένειας Λιβάνη (περιοδικό «Επίκαιρα» και αντίστοιχες εκδόσεις). Πρόκειται για έναν μηχανισμό αξιοπρόσεκτης ευελιξίας: αφενός δίνει το λόγο σε αρκετές εθνοπατριωτικές απόψεις, αφετέρου έχει «εμφυτεύσει» στην κυβέρνηση Τσίπρα περισσότερους υπουργούς απ’ ό,τι ο... κομματικός ΣΥΡΙΖΑ!

Η αξία της άποψης του Ν.Ι. είναι το θάρρος και η ευθύτητά της. Τολμά να φτάσει στο κρίσιμο πολιτικό «διά ταύτα» της γενικότερης ανάλυσής του, να πει πράγματα που και αρκετοί άλλοι σκέφτονται αλλά δεν τολμούν να τα πουν, «κωλώνοντας» μπροστά στον εμφανή κίνδυνο της ιδεολογικοπολιτικής συμφιλίωσης με την άκρα Δεξιά. Ας δούμε λοιπόν κάποια βασικά λάθη της ανάλυσης που μπορεί να οδηγήσουν πολύ περισσότερους σε αυτόν τον μοιραίο, κατά τη γνώμη μας, εναγκαλισμό.

α) «Ο αγώνας κατά της παγκοσμιοποίησης είναι αγώνας πρωτίστως εθνικοαπελευθερωτικός για κάθε λαό».

Σε ποιους λαούς αναφέρεται εδώ ο Ν.Ι.; Στους Αμερικανούς, τους Βρετανούς, τους Γάλλους και τους Ιταλούς! Αν στις ΗΠΑ, τη Βρετανία, τη Γαλλία και την Ιταλία πρέπει να γίνει «εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας», ενάντια σε ποιον αντίπαλο θα γίνει αυτός ο αγώνας; Ποιο απομένει ως «έθνος-καταπιεστής»; Ποια ιμπεριαλιστική υπερδύναμη μπορεί να καταπιέσει εθνικά τις ΗΠΑ και Σία; Πίσω από τα γενικόλογα επιχειρήματα περί «απελευθερωτικού αγώνα» κρύβεται μια αντίληψη ότι η «παγκοσμιοποίηση» είναι μια μετα-ιμπεριαλιστική «κατάσταση», όπου η παγκόσμια κυριαρχία έχει περιέλθει στα χέρια ενός υπερεθνικού «πλέγματος» που συγκροτείται από πολυεθνικές εταιρείες, υπερεθνικούς «θεσμούς» και «γραφειοκρατίες». Αθωώνεται έτσι, ευθέως, για τα εγκλήματα της παγκοσμιοποίησης ο «υπαρκτός» ιμπεριαλισμός: των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, αλλά και όλων των άλλων αναπτυγμένων καπιταλιστικά χωρών που εδώ και δεκαετίες έχουν εισέλθει στο στάδιο του ιμπεριαλισμού. Η παγκοσμιοποίηση δεν υπάρχει ως «κατάσταση» γενικώς, υπάρχει ως νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση. Η παγκοσμιοποίηση δεν υπάρχει ως χώρος «ελευθερίας» των εταιρειών (δεν κυριαρχείται από... Εβραίους τραπεζίτες και πράκτορες του Σόρος), η παγκοσμιοποίηση υπάρχει ως χώρος σχετικά πειθαρχημένος στο συσχετισμό δύναμης μεταξύ των μελών της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας. Μια ματιά στη Μέση Ανατολή, την Αφρική, στην πολιτική του Ομπάμα στην Ασία, αρκεί για να πείσει ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις είναι πάντα εδώ...

β) Το πρόγραμμα του προτεξιονισμού και του ρατσισμού (που κομψά διατυπώνεται ως πολιτική «περιορισμού της μετανάστευσης») δεν είναι κίνδυνος για το σύστημα.

Εδώ ο Ν.Ι. υποτιμά το γεγονός ότι ο προστατευτισμός και ο ρατσισμός δεν έχουν καταργηθεί στην εποχή της «παγκοσμιοποίησης». Οι «τοποθετήσεις» π.χ. κινεζικών ή ευρωπαϊκών ή ιαπωνικών προϊόντων στην εσωτερική αγορά των ΗΠΑ ποτέ δεν αφέθηκαν ολοκληρωτικά στην «αυθόρμητη λειτουργία» της αγοράς, αντίθετα ακολουθούν κανόνες και νόρμες που ορίζονται με αυστηρότητα από διακρατικές συμφωνίες. Το ίδιο ισχύει και για όλες τις καπιταλιστικά αναπτυγμένες χώρες: ο προστατευτισμός χαλαρώνει ή ενισχύεται, ανάλογα με το συσχετισμό δύναμης και τις οικονομικές επιλογές κάθε φορά των κυρίαρχων τάξεων, αλλά δεν καταργείται.

Όσο για τον «περιορισμό της μετανάστευσης», είναι μια πλευρά της κυρίαρχης πολιτικής που έφτασε σε παροξυσμό τις τελευταίες δεκαετίες. Οι ΗΠΑ (του Μπους και του Ομπάμα) έχτισαν «τείχος» με ηλεκτροφόρα σύρματα κατά μήκος των συνόρων τους με το Μεξικό. Η Ευρώπη-φρούριο πνίγει πρόσφυγες και μετανάστες κατά χιλιάδες ετησίως στα νερά της Μεσογείου. Οι ακροδεξιοί λαϊκιστές που επιλέγει ως συμμάχους ο Ν.Ι. δεν προτείνουν κάποιο πρόγραμμα ανατροπής της κυρίαρχης πολιτικής του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, αντίθετα ζητούν την εξουσιοδότηση για να εφαρμόσουν αυτό το πρόγραμμα με ακραίο τρόπο, αδιαφορώντας για το κόστος και τις πολιτικές συνέπειες. Και εδώ στηρίζεται η δυσπιστία των κυρίαρχων τάξεων απέναντί τους.

γ) Ο ακροδεξιός λαϊκισμός δεν είναι απειλή αλλά εφεδρεία του συστήματος.

Ποιο είναι το πραγματικό πρόγραμμα του Ντόναλντ Τραμπ; Την απάντηση τη δίνει ο ίδιος σε εκατοντάδες ομιλίες του, όπου έχει προτείνει: Την απέλαση μερικών δεκάδων εκατομμυρίων ισπανόφωνων εργατών. Την αστυνομική «επιτήρηση» όλων των μουσουλμάνων κατοίκων στις ΗΠΑ, τάχα για να προληφθούν χτυπήματα του ISIS. Την κατάργηση όλων των ελευθεριών των ομοφυλόφιλων για να υποχρεωθούν να ζήσουν ως «κανονικοί» άνθρωποι. Την απαλλαγή της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ από κάποιους «αυτοπεριορισμούς» που επιβλήθηκαν κατά την εποχή Ομπάμα (π.χ. δράση χερσαίων δυνάμεων στο εξωτερικό). Την απαλλαγή των επιχειρήσεων από κάθε φραγμό και όριο που βάζουν οι νόμοι, μαζί με την πάταξη κάθε συνδικαλιστικής δραστηριότητας, ώστε «να ανοίξουν οι δουλειές». Πρόκειται για ένα πρόγραμμα τραμπούκικο, στα όρια πολιτικής εμφυλίου πολέμου, που συσπειρώνει μεν την υπερσυντηρητική Δεξιά, αλλά προκαλεί αμφιβολίες στην κυρίαρχη τάξη, κυρίως σχετικά με το «ρεαλισμό» του... Το γεγονός που αναφέρει ο Ν.Ι., ότι ο Πούτιν χαρακτήρισε τον Τραμπ «σπουδαίο άνθρωπο, γεμάτο ταλέντο, χωρίς αμφιβολίες», δεν έχει τόσο σημασία για την αξιολόγηση του Τραμπ, όσο έχει σημασία για τις αυταπάτες που πολλοί συνεχίζουν να έχουν σχετικά με τον Πούτιν.

Ο Ν.Ι. ισχυρίζεται ότι η Μαρίν Λε Πεν έχει ταχθεί «υπέρ της εξόδου από την ευρωζώνη». Δεν είναι ακριβές. Η ηγέτιδα του κρυπτοφασιστικού Εθνικού Μετώπου είναι υπέρ της εξόδου από το ευρώ, αλλά μόνο ιστορικά, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο για τέτοιες επιλογές... αργότερα. Σήμερα προέχει γι’ αυτήν η οικοδόμηση της «ισχυρής Γαλλίας» μέσα στο ευρώ. Είναι ακριβώς η θέση της Χρυσής Αυγής: κατά του ευρώ, αλλά μόνο όταν (έχοντας επιβληθεί τα μνημόνια) θα έχει ενισχυθεί η θέση της χώρας και θα έχει γίνει ξανά εφικτή η διεκδίκηση μιας ισχυρότερης «εθνικής κυριαρχίας»...

Αλλά και να ήταν ειλικρινής η αντι-ευρώ στάση της Λε Πεν, θα ήταν αυτό αρκετό για την ανοχή της Αριστεράς προς το Εθνικό Μέτωπο; Το κόμμα αυτό συσπειρώνει όχι μόνο τους ακραιφνείς ρατσιστές, αλλά και τους ορκισμένους εχθρούς του εργατικού κινήματος, της Αριστεράς και των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Μια νίκη της Λε Πεν θα είναι ιστορική ήττα για τον κόσμο μας στη Γαλλία. Γι’ αυτό, το βήμα σύγκλισης με το Εθνικό Μέτωπο που κάνει ο Ν.Ι. είναι ένα κολοσσιαίο πολιτικό λάθος: είναι παραβίαση μιας «κόκκινης γραμμής» που έχτισε όλη η ιστορία του 20ού αιώνα.

Όλα τα παραπάνω, σε ό,τι μας αφορά, δεν είναι μια «πολεμική» με τον Ν.Ι. Είναι μια προειδοποίηση προς πολλές άλλες πλευρές ότι ο διαχωρισμός της αναγκαίας αντι-ευρώ στάσης από το ταξικό περιεχόμενο της αντιλιτότητας, ο διαχωρισμός της αντίθεσης στην «παγκοσμιοποίηση» από την αντίθεση στον ιμπεριαλισμό (ως ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού), ότι η ταύτιση της υπεράσπισης της δημοκρατίας και της λαϊκής κυριαρχίας με το επικίνδυνο ιδεολόγημα της «εθνικής κυριαρχίας», οδηγούν τελικά σε ρήξη με την αριστερή πολιτική και σε συντηρητική μετατόπιση που μπορεί να πάρει ακραίες μορφές.