Ο Τσίπρας μεταξύ πολιτικής κατάρρευσης και 4ου μνημονίου

Η «προφητεία» επαναλήφθηκε την περασμένη άνοιξη, ύστερα από την ψήφιση στη Βουλή των «πακέτων» μέτρων της πρώτης αξιολόγησης (ασφαλιστικό, φορολογικό κ.λπ.). Η μνημονιακή σταθεροποίηση υπό την ηγεμονία του ΣΥΡΙΖΑ και του ιδίου, ήταν επίσης και παραμένει ο μεγάλος στόχος και το μεγάλο όνειρο του Αλέξη Τσίπρα. Έχοντας ψηφίσει χωρίς κοινοβουλευτικές απώλειες τα μνημονιακά «πακέτα» μέτρων, εμπνεύστηκε και υλοποίησε στη διάρκεια του καλοκαιριού ένα σχέδιο πολιτικής αντεπίθεσης «σε όλα τα μέτωπα» για να εδραιώσει μια τέτοια ηγεμονία. Σε λιγότερο από 20 μέρες, αρχίζοντας από την παρουσία του στη ΔΕΘ, το σχέδιο αυτό είναι κομμάτια και θρύψαλα. 

Στο διάστημα αυτό, η συγκέντρωση αρνητικών εξελίξεων για την κυβέρνηση είναι πραγματικά εντυπωσιακή! Δεν πρόκειται φυσικά για συμπτώσεις, αλλά για τη συντονισμένη εκδήλωση των αδιεξόδων και των αντιφάσεων της μνημονιακής στροφής και της μνημονιακής «διακυβέρνησης».

Ένας «ψευδο-ηγεμόνας» σε ανοιχτή κρίση

Όλα τα προβλήματα για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ και τον Αλέξη Τσίπρα ξεκινούν από το συνδυασμό τριών βασικών παραγόντων:

Πρώτο, ότι πρέπει να διαχειριστεί όχι απλώς μνημονιακές πολιτικές, αλλά μια δομική κρίση του ελληνικού καπιταλισμού. Η οποία δεν έχει ξεπεραστεί και αναπαράγει διαρκώς σεισμικές δονήσεις και αδιέξοδα, που αναπόφευκτα μετατρέπονται σε αδιέξοδα των πολιτικών διαχειριστών της. 

Δεύτερο, από το γεγονός ότι είναι υποχρεωμένη να ανανεώνει διαρκώς, έστω και σαν καρικατούρα, την υπόσχεση πως θα ασκήσει πολιτικές που θα αντισταθμίζουν κάπως τις οδυνηρές συνέπειες από τα μνημονιακά μέτρα. Διότι στηρίζεται, πολιτικά και εκλογικά, αναγκαστικά στο «λαό της Αριστεράς» και σε εργατικά και λαϊκά στρώματα. Η αποτυχία να το κάνει, με σχετική έστω επιτυχία, ενεργοποιεί αυτόματα το μηχανισμό της πολιτικής χρεοκοπίας και κατάρρευσης. Δυστυχώς για τον Αλέξη Τσίπρα, δεν μπορεί να «αλλάξει λαό» και ταυτόχρονα δεν μπορεί να διατηρεί τη στήριξή του με τα ψέματα.

Τρίτο, για τον ΣΥΡΙΖΑ δεν υπάρχει όχι απλώς ηγεμονία αλλά ούτε μια αβέβαιη  σταθεροποίηση αν δεν «ανοίξει χώρο» ελέγχου ή επιρροής σε σημαντικούς μηχανισμούς του αστικού-μνημονιακού πολιτικού συστήματος και της πολιτικο-επιχειρηματικής διαπλοκής. Η ανάγκη αυτή γίνεται όλο και πιο επείγουσα όσο φθείρονται τα στηρίγματα στο «λαό της Αριστεράς» και στα εργατικά - λαϊκά στρώματα.

Στις «διαβολοβδομάδες» ύστερα από τη ΔΕΘ, ο Αλέξης Τσίπρας δίνει την εικόνα ενός «ψευδο-ηγεμόνα σε ανοιχτή κρίση. Και είναι, για τον απλούστατο λόγο ότι αναδείχτηκαν, εντυπωσιακά «συντονισμένες», οι συνέπειες των τριών βασικών παραγόντων αστάθειας και κρίσης που προαναφέραμε. Ακριβώς αυτός ο συντονισμός» των συνεπειών, είναι που κάνει την κρίση πολύ σοβαρή.

Μετά τον Σαμαρά, ούτε ο Τσίπρας «προλαβαίνει»

Ας εξετάσουμε το γαϊτανάκι της αστάθειας ξεκινώντας από τη «μεγάλη εικόνα», της δομικής κρίσης του ελληνικού καπιταλισμού, και των αδιεξόδων της διαχείρισής της. Το βασικό σύμπτωμα αυτής της κρίσης ήταν και παραμένει η κρίση κρατικού χρέους σε απόλυτο συνδυασμό με την τραπεζική κρίση. Η διαχειριστική γραμμή της άρχουσας τάξης και των δανειστών ήταν και παραμένει η υλοποίηση υφεσιακών μνημονιακών προγραμμάτων με τετραπλό στόχο: τη στήριξη των τραπεζών (με προγράμματα ανακεφαλαίωσης που επιδεινώνουν την κρίση δημόσιου χρέους), την «εκκαθάριση» των εργατικών δικαιωμάτων (με στόχο την καπιταλιστική ανάκαμψη πάνω σε κοινωνικά ερείπια), το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας (ώστε με το γενικευμένο πλιάτσικο να στηριχτεί η «επιχειρηματικότητα»), την «εκκαθάριση» των αδύναμων κεφαλαίων (για ισχυροποίηση των κεφαλαίων που θα επιβιώσουν). Αν η διεθνής κρίση είχε ελεγχθεί, αν η Ευρωζώνη και η ΕΕ είχαν βρει την πόρτα της εξόδου απ’ αυτήν, αν οι αντιστάσεις του κινήματος αντίστασης στην Ελλάδα ήταν υποτονικές, τότε ένα τέτοιο σχέδιο διεθνώς επιτηρούμενης εξόδου του ελληνικού καπιταλισμού από την κρίση του θα ήταν ρεαλιστικό.

Όμως καμία από αυτές τις προϋποθέσεις δεν ίσχυσε. Η άρχουσα τάξη ακόμη κλαίει και οδύρεται για την «ευκαιρία που χάθηκε» με τον Σαμαρά το 2014, όταν το λαϊκό ρεύμα του οποίου ηγήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ δεν επέτρεψε να κλείσει το καπάκι της μνημονιακής χύτρας. Η αδυναμία «πολιτικού συγχρονισμού» με το υποτιθέμενο «παρά πέντε» της εξόδου από την κρίση, χτυπάει ξανά τώρα, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Η μνημονιακή στροφή του ΣΥΡΙΖΑ έγινε με αστραπιαία ταχύτητα, σε εξαιρετικά συμπυκνωμένο πολιτικό χρόνο, αλλά την «πρόλαβε» μια νέα ευρωπαϊκή κρίση, αυτή τη φορά κατά κύριο λόγο πολιτική και θεσμική. Πάνω στην «κινούμενη άμμο» της οικονομικής κρίσης που παραμένει, το Brexit και η άνοδος της ευρωσκεπτικιστικής και ρατσιστικής ακροδεξιάς, σε συνδυασμό με τις σημαντικές εκλογικές αναμετρήσεις σε Αυστρία, Ιταλία, Ολλανδία και κυρίως Γαλλία και Γερμανία, έχουν ένα διπλό αποτέλεσμα που δεν επιτρέπει ούτε στον ελληνικό καπιταλισμό να «ανοίξει τα φτερά» του ούτε στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ να πετύχει μια κάποια σταθεροποίηση: από τη μια, ειδικά για την Ελλάδα δεν επιτρέπουν καμία χαλάρωση του μνημονιακού προγράμματος, από την άλλη δεν επιτρέπουν οποιαδήποτε ρύθμιση του ελληνικού χρέους.

Ακόμη χειρότερα, η νέα συγκυρία κάνει τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα ακόμη πιο «απαραίτητη» από πριν. Αν το ΔΝΤ δεν δηλώσει μια τέτοια συμμετοχή, μπορούν να σταματήσουν ακόμη και οι τρέχουσες χρηματοδοτήσεις ευρωπαϊκών χωρών (όπως Γερμανία, Ολλανδία) που πήραν έγκριση από τα Κοινοβούλιά τους για συμμετοχή στη χρηματοδότηση του ελληνικού προγράμματος με την προϋπόθεση ότι θα συμμετέχει και το ΔΝΤ.     

Από το συνδυασμό αυτών των παραγόντων εξηγείται ο κατακλυσμός αρνητικών για την κυβέρνηση ειδήσεων των τελευταίων ημερών: ότι το ΔΝΤ ανακινεί ζήτημα ξηλώματος των μέτρων της πρώτης αξιολόγησης (λιγότεροι φόροι στο κεφάλαιο, περισσότερες περικοπές, περισσότερη «απελευθέρωση» αγορών - εργασίας, προϊόντων κ.λπ.), ότι η Γερμανία διαπιστώνει καθυστέρηση στα προαπαιτούμενα και ζητεί επιτάχυνση, ότι το μήνυμα των Ευρωπαίων δανειστών είναι τριπλό «Όχι» στη ρύθμιση χρέους, στη συμμετοχή των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα «ποσοτικής χαλάρωσης» της ΕΚΤ και σε χαμηλότερα πλεονάσματα μετά το 2017, ότι άρχισαν τα «υπονοούμενα» για ανάγκη νέας (!) ανακεφαλαίωσης των τραπεζών, ότι άρχισαν οι απειλές για 4ο μνημόνιο!
Ο ορίζοντας για τον ελληνικό καπιταλισμό, και την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ που διαχειρίζεται τις τύχες του, «κλείνει» παράγοντας οικονομικό και πολιτικό «βαρομετρικό χαμηλό».  

Το εσωτερικό «μέτωπο»

Τα πράγματα είναι εξίσου άσχημα, αν όχι ακόμη χειρότερα, στο εσωτερικό «μέτωπο».

Η ώρα που θα επαληθευτεί η υπόσχεση για «επανεκκίνηση της οικονομίας» και «ανάπτυξη» αναβάλλεται διαρκώς για κάποιο επόμενο τρίμηνο ή εξάμηνο, η υφεσιακή πίεση των μέτρων διαψεύδει τις αισιόδοξες κυβερνητικές προβλέψεις, τα «κόκκινα» επιχειρηματικά δάνεια αυξάνονται, οι εξαγωγές μειώνονται, τα έσοδα από τον τουρισμό το ίδιο, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο αυξάνονται και ξεπερνούν πλέον τα 90 δισ. ευρώ (!), τα αποθεματικά του κράτους στερεύουν κάπου περί τα μέσα Οκτωβρίου, τα αποθεματικά των ταμείων στερεύουν επίσης και ΙΚΑ - ΟΑΕΕ δηλώνουν ότι χωρίς έκτακτη ενίσχυση αδυνατούν να καταβάλουν συντάξεις μετά το Νοέμβριο... Πραγματική καταιγίδα αρνητικών εξελίξεων!     

Όσον αφορά την κοινωνία, ενώ από τη μια η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ δεν ικανοποιεί απόλυτα τους δανειστές με την «πρόοδο» στην ψήφιση των προαπαιτούμενων, από την άλλη χάνει με ραγδαίους ρυθμούς την αξιοπιστία της προς τα εργατικά και λαϊκά στρώματα και το «λαό της Αριστεράς». Οι πρόσφατες ρυθμίσεις στο πολυνομοσχέδιο που κατατέθηκε για τα 15 προαπαιτούμενα, «ξηλώνουν» τα μεταβατικά μέτρα εξαίρεσης του τουρισμού σε νησιά με λιγότερους από 2.000 κατοίκους και των επιστημονικών φορέων από τις νέες - αυξημένες εισφορές, γελοιοποιώντας τις «δεσμεύσεις» του Κατρούγκαλου και της κυβέρνησης και δίνοντας μια πρόγευση για το τι θα ακολουθήσει τους επόμενους μήνες. Η μεταφορά «ιερών αγελάδων» της δημόσιας περιουσίας στο υπό τον έλεγχο των δανειστών υπερταμείο δίνει το γενικό σήμα του ξεπουλήματος. Και μόνο… αντίβαρο σε όλα αυτά, μένουν τα γεμιστά της Θεανώς Φωτίου… 

Η μονομαχία στο «βάλτο» της διαπλοκής

Όλα τα προηγούμενα αδιέξοδα συμπυκνώνονται στο «μέτωπο» της πολιτικο-επιχειρηματικής διαπλοκής, όπου η υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών, το σκάνδαλο της Τράπεζας Αττικής και το «Καλογρίτσας-gate» απειλούν ευθέως την κυβερνητική συνοχή και αντοχή. Η επιλογή της μνημονιακής στροφής και μετάλλαξης προετοιμάστηκε από μια διαδικασία απόκτησης «γεφυρών» με κέντρα του συστήματος. Ύστερα από τη μνημονιακή στροφή, η ανάγκη να γίνουν οι «γέφυρες» πραγματικά ερείσματα στους σκληρούς μηχανισμούς του αστικού-μνημονιακού κράτους και της πολιτικο-επιχειρηματικής διαπλοκής έγινε άκρως πιεστική για την παραμονή στην κυβερνητική εξουσία. Η ταχύτητα και ο «θυελλώδης» τρόπος με την οποία επιχειρήθηκε η απόκτηση τέτοιων ερεισμάτων, έχει πυροδοτήσει σκληρούς ανταγωνισμούς, που πλέον τείνουν να βγουν εκτός ελέγχου και να προσλάβουν «τυφλό» χαρακτήρα. Επιπλέον, η κρίση έχει διαβρώσει τον παλιό συσχετισμό δύναμης ανάμεσα στους ισχυρούς καπιταλιστικούς ομίλους χωρίς ένας νέος συσχετισμός να έχει παγιωθεί. Αυτό το γεγονός αυξάνει τους κινδύνους για τους μαθητευόμενους μάγους της κυβέρνησης (Παππάς και τηλεοπτικές άδειες, Δραγασάκης και Τράπεζα Αττικής, Παππάς-Δραγασάκης και Καλογρίτσας κ.λπ.), ενώ ταυτόχρονα επιτείνει την αστάθεια του συστήματος (συγκρούσεις μέσα στους μηχανισμούς του κράτους - δικαστικό σώμα, μίντια, διοικήσεις τραπεζών, αθλητισμός). Σε συνδυασμό με όλα τα υπόλοιπα, η κατάσταση δεν απέχει πολύ από τη δημιουργία «κρίσης μέσα στο κράτος»…

Εφαρμόζοντας σκληρές μνημονιακές πολιτικές και επενδύοντας όλη της την ενέργεια στο να διεκδικήσει τέτοια ερείσματα, δεν είναι καθόλου τυχαίο που το κόμμα ΣΥΡΙΖΑ έχει καταρρεύσει ακόμη και σαν μηχανισμός χειροκροτητών, όπως πιστοποίησε με θεαματικό τρόπο η τελευταία συνεδρίαση της ΚΕ. Μέσα στην αίθουσα της συνεδρίασης ήταν λιγότεροι από 30, ο κατάλογος ομιλητών είχε λιγότερους από 10 και οι «εργασίες» έληξαν και τις δύο μέρες νωρίς το μεσημέρι - εικόνα πλήρους κατάρρευσης!

Έχοντας αυτά πίσω της, μπροστά της και «μέσα» της, η κυβέρνηση καλείται τώρα να περάσει από διαρκείς δοκιμασίες: 7-10 Οκτωβρίου ετήσια σύνοδος του ΔΝΤ στην Ουάσινγκτον, 10 Οκτωβρίου Eurogroup για τα 15 προαπαιτούμενα και την υποδόση των 2,8 δισ. ευρώ, 17 Οκτωβρίου κάθοδος των «Δωριέων» του «κουαρτέτου» στην Αθήνα για τη δεύτερη αξιολόγηση. 

Μια κυβέρνηση όλο και πιο αδύναμη, όλο και πιο ελεγχόμενη από αυτούς που προσπαθεί να ελέγξει στο εσωτερικό και όλο και πιο εξαρτημένη από τη «σκληρή αγάπη» των δανειστών. Μια κυβέρνηση «κατάλληλη» για να υπογράφει σκληρά μνημονιακά μέτρα, μέχρι να έρθει η στιγμή που κι αυτή της η «χρησιμότητα» θα εξαντληθεί…