Δεκέμβρης 2008: Η εξέγερση της νεολαίας

Με με­γά­λο εν­δια­φέ­ρον από αρ­κε­τό κόσμο πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε την Κυ­ρια­κή 4/12 η εκ­δή­λω­ση «Δε­κέμ­βρης ’08 – Συ­μπε­ρά­σμα­τα από την εξέ­γερ­ση της νε­ο­λαί­ας» στο ιν­στι­τού­το «Κομ­μού­να». 

Οκτώ χρό­νια μετά τη δο­λο­φο­νία του Αλέ­ξαν­δρου Γρη­γο­ρό­που­λου η Αρι­στε­ρά και το κί­νη­μα δεν ξε­χνά­νε τι συ­νέ­βη εκεί­νο τον Δε­κέμ­βρη και σκύ­βουν με εν­δια­φέ­ρον πάνω από τα γε­γο­νό­τα, προ­σπα­θώ­ντας να τα ερ­μη­νεύ­σουν και να βγά­λουν συ­μπε­ρά­σμα­τα.

Ο Σω­τή­ρης Σια­μαν­δού­ρας, εκ μέ­ρους του ιν­στι­τού­του «Κομ­μού­να», επι­χεί­ρη­σε μια διπλή ανά­γνω­ση του Δε­κέμ­βρη του 2008, καθώς τον έζησε ως αντιε­ξου­σια­στής, αλλά τον κα­τα­νό­η­σε ως στέ­λε­χος της Αρι­στε­ράς. Επέ­λε­ξε να στα­θεί στις συ­νέ­χειες και τις ασυ­νέ­χειες που κατά τη γνώμη του γεν­νή­θη­καν στα γε­γο­νό­τα του τότε.

Το φοι­τη­τι­κό κί­νη­μα του 2006-2007, η υπό­θε­ση της ζαρ­τι­νιέ­ρας και των πρά­σι­νων πα­που­τσιών απο­τέ­λε­σαν για εκεί­νον το προ­οί­μιο της εξέ­γερ­σης του Δε­κέμ­βρη ’08, καθώς μέσα από τα πα­ρα­πά­νω ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποι­ή­θη­κε η νε­ο­λαία ως υπο­κεί­με­νο, με την έν­νοια της όξυν­σης του αυ­ταρ­χι­σμού των δυ­νά­με­ων κα­τα­στο­λής και τη στο­χο­ποί­η­ση της νε­ο­λαί­ας. Αντι­λαμ­βά­νε­ται τη δο­λο­φο­νία του 15χρο­νου Αλέξη όχι σαν ένα τυ­χαίο γε­γο­νός, αλλά ως ένα ιστο­ρι­κό γε­γο­νός που στη δια­μορ­φω­θεί­σα τότε κα­τά­στα­ση, θα συ­νέ­βαι­νε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Τό­νι­σε, λοι­πόν, το γε­γο­νός ότι δεν δια­λέ­γου­με εμείς τις συν­θή­κες που δρού­με, αλλά αντί­θε­τα δια­λέ­γου­με το πώς θα δρά­σου­με. Ένα κομ­μά­τι του κι­νή­μα­τος επι­χεί­ρη­σε να κάνει την «έφοδο στον ου­ρα­νό», όπως χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά είπε, κα­τα­δι­κα­σμέ­νο όμως στη συ­ντρι­βή, καθώς δεν υπήρ­χε η πο­λι­τι­κή ωρι­μό­τη­τα και οι ορ­γα­νω­τι­κές δυ­να­τό­τη­τες.

Η ασυ­νέ­χεια, που διέ­κρι­νε ο Σ. Σια­μαν­δού­ρας, βρί­σκε­ται στην αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή αι­τη­μα­το­λο­γία του Δε­κέμ­βρη με το με­τέ­πει­τα αντι­μνη­μο­νια­κό κί­νη­μα, που είχε πε­ρισ­σό­τε­ρο χα­ρα­κτή­ρα υπε­ρά­σπι­σης κε­κτη­μέ­νων και όχι συ­νο­λι­κής άρ­νη­σης του κα­πι­τα­λι­στι­κού τρό­που ζωής. Παρ’ όλα αυτά το φά­ντα­σμα του Δε­κέμ­βρη είναι ακόμη παρόν και κατά τη γνώμη του θέτει εμ­φα­τι­κά το ότι δεν αλ­λά­ζει ο κό­σμος αν δεν γίνει σο­βα­ρή συ­ζή­τη­ση για το ζή­τη­μα της εξου­σί­ας, το οποίο, όταν κο­ρυ­φώ­νε­ται η κοι­νω­νι­κή και πο­λι­τι­κή σύ­γκρου­ση, μπαί­νει με επι­τα­κτι­κό τρόπο.

Ο Νίκος Κα­τσια­ού­νης, από τις εκ­δό­σεις «Εξάρ­χεια», αντι­λαμ­βά­νε­ται το Δε­κέμ­βρη του ’08 ως μια ιστο­ρι­κή θραύ­ση στο κυ­ρί­αρ­χο μο­ντέ­λο. Κατά τη γνώμη του η στρα­τιω­τι­κο­ποί­η­ση των δυ­τι­κών κοι­νω­νιών ενά­ντια στην τρο­μο­κρα­τία και η διευ­ρυ­νό­με­νη κα­τά­στα­ση εξαί­ρε­σης απο­τέ­λε­σαν τη σπίθα για την έκρη­ξη του 2008. Μια κοι­νω­νι­κή έκρη­ξη που διεμ­βό­λι­σε το σύ­νο­λο του κοι­νω­νι­κού ιστού και ανη­σύ­χη­σε μέχρι και τις ευ­ρω­παϊ­κές ηγε­σί­ες.  Σύμ­φω­να με τον Ν.Κα­τσια­ού­νη, τα ση­μα­ντι­κό­τε­ρα ση­μεία της εξέ­γερ­σης ήταν ο επα­να­προσ­διο­ρι­σμός του δη­μό­σιου χώρου, η αυ­το­ορ­γά­νω­ση και η αυ­το­δια­χεί­ρι­ση, η αμ­φι­σβή­τη­ση του κρα­τι­κού μο­νο­πω­λί­ου της βίας, αλλά και τα δη­μιουρ­γι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά που απέ­κτη­σε το κί­νη­μα. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά που δη­μιούρ­γη­σαν ένα νέο συλ­λο­γι­κό αί­σθη­μα που εκ­φρά­στη­κε και στο Σύ­νταγ­μα λίγα χρό­νια αρ­γό­τε­ρα.

Η ελ­λη­νι­κή κοι­νω­νία βρί­σκε­ται σε έντο­νες διερ­γα­σί­ες τα τε­λευ­ταία δέκα χρό­νια, με τη βία να ξε­πη­δά όταν η κα­τα­πί­ε­ση και η εκ­με­τάλ­λευ­ση φτά­νουν στα όριά τους. Αυτή η βία, σύμ­φω­να με εκεί­νον, είναι νο­μι­μο­ποι­η­μέ­νη και δεί­χνει τη δύ­να­μη των από κάτω. Αυτή η βία σή­με­ρα πρέ­πει να ξε­πε­ρά­σει τις ρωγ­μές που δη­μιούρ­γη­σε το ’08.

Ο Χρή­στος Σταυ­ρα­κά­κης, εκ μέ­ρους του Rproject.gr, όντας φοι­τη­τής τις καυ­τές μέρες και νύ­χτες του Δε­κέμ­βρη του ’08, επι­χεί­ρη­σε να υπε­ρα­σπι­στεί την εξέ­γερ­ση ως τέ­τοια. Ξε­κί­νη­σε από το τι βίωνε εκεί­νη την πε­ρί­ο­δο η νέα γενιά προ­κει­μέ­νου να ερ­μη­νεύ­σει την εξε­γερ­σια­κή της αντί­δρα­ση. Η νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη ρη­το­ρι­κή που τότε έκανε λόγο για τη γενιά των 700 ευρώ, η επί­θε­ση στις δη­μο­κρα­τι­κές ελευ­θε­ρί­ες, καθώς και η αστι­κή προ­πα­γάν­δα που πα­ρου­σί­α­ζε τη νε­ο­λαία ως συμ­βι­βα­σμέ­νη και αδρα­νή, ήταν κά­ποια από τα στοι­χεία που εξόρ­γι­σαν τους νέους αν­θρώ­πους. Αυτός ήταν και ο λόγος που, σύμ­φω­να με τον Χ.Σταυ­ρα­κά­κη, η νε­ο­λαία τότε στο­χο­ποί­η­σε το σύ­στη­μα, την κυ­βέρ­νη­ση, αλλά και τα σύμ­βο­λα ενός συ­γκε­κρι­μέ­νου προ­τύ­που ζωής.

Το μα­θη­τι­κό κί­νη­μα, που ήταν αυτό που έδωσε τον δια­φο­ρε­τι­κό τόνο στην εξέ­γερ­ση και ήταν το με­γα­λύ­τε­ρο «νο­μι­μο­ποι­η­τι­κό όπλο» κοι­νω­νι­κά, απέ­κτη­σε μια πρω­τό­γνω­ρη δυ­να­μι­κή με κα­τα­λή­ψεις σχο­λεί­ων σε όλη την Ελ­λά­δα, που απο­τε­λού­σαν κέ­ντρα αγώνα όπου οι απο­φά­σεις λαμ­βά­νο­νταν συλ­λο­γι­κά. Η κα­τά­λη­ψη και η αυ­το­ορ­γά­νω­ση, δύο λέ­ξεις που βρί­σκο­νται στο DNA του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος και της επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς, απο­τέ­λε­σαν τον οδηγό, ώστε να με­τα­τρα­πούν οι σχο­λές, οι γει­το­νιές και οι δρό­μοι σε κέ­ντρα αγώνα, σε συν­δυα­σμό με τη συσ­σω­ρευ­μέ­νη συλ­λο­γι­κή εμπει­ρία του φοι­τη­τι­κού κι­νή­μα­τος το '06-'07.

Ο Χ.Σταυ­ρα­κά­κης επέ­μει­νε ότι η εξέ­γερ­ση δεν ήταν κα­τα­δι­κα­σμέ­νη να χάσει. Εκτός από τα αντι­κα­τα­σταλ­τι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά είχε έντο­νο πο­λι­τι­κό πε­ριε­χό­με­νο. Το σύν­θη­μα «Να πέσει η κυ­βέρ­νη­ση των δο­λο­φό­νων» όμως μπο­ρού­σε να γίνει εφι­κτό μόνο μέσα από την ορ­γα­νω­μέ­νη και μα­ζι­κή «ει­σβο­λή» του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος, που θα μπο­ρού­σε να επι­βάλ­λει μια γε­νι­κό­τε­ρη ρι­ζο­σπα­στι­κή στρο­φή στην ελ­λη­νι­κή κοι­νω­νία. Το γε­γο­νός ότι το ΠΑΣΟΚ ανα­γκά­στη­κε να κάνει κω­μι­κο­τρα­γι­κές συμ­βο­λι­κές συ­γκε­ντρώ­σεις και το ΚΚΕ ανα­γκά­στη­κε να υιο­θε­τή­σει δε­ξιό­στρο­φη ρη­το­ρι­κή για να μην έχει διαρ­ρο­ές προς κομ­μά­τια της Αρι­στε­ράς που ήταν φι­λι­κά απέ­να­ντι στις κι­νη­το­ποι­ή­σεις, δεί­χνει την πίεση των ημε­ρών. Ιδιαί­τε­ρη, ανα­φο­ρά έκανε στην αντι­φα­τι­κή στάση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, ο οποί­ος όμως την κρί­σι­μη στιγ­μή «άντε­ξε», υπε­ρα­σπι­ζό­με­νος τους εξε­γερ­μέ­νους. Τέλος, ανέ­δει­ξε στο κλεί­σι­μο ότι η ήττα της εξέ­γερ­σης απα­ντή­θη­κε από το κρά­τος με την εν­δυ­νά­μω­ση της κα­τα­στο­λής (ίδρυ­ση ομά­δων ΔΙΑΣ και ΔΕΛΤΑ) καθώς και με μια με­τα­τό­πι­ση της έμ­φα­σης στην κυ­ρί­αρ­χη πο­λι­τι­κή ατζέ­ντα στα ζη­τή­μα­τα δη­μό­σιας τάξης και ασφά­λειας.

Στη συ­ζή­τη­ση που ακο­λού­θη­σε επι­βε­βαιώ­θη­κε με τον πιο εμ­φα­τι­κό τρόπο ότι ο Δε­κέμ­βρης του 2008 απο­τέ­λε­σε ένα ση­μείο ορό­ση­μο για τη νέα γενιά. Πολ­λοί νέοι και νέες το­πο­θε­τή­θη­καν για το πώς βί­ω­σαν τις μέρες του Δε­κέμ­βρη του ’08 είτε ως μα­θη­τές, είτε ως φοι­τη­τές και τι συ­μπε­ρά­σμα­τα έβγα­λαν από τότε. Το βα­σι­κό­τε­ρο συ­μπέ­ρα­σμα που βγήκε από τη συ­ζή­τη­ση είναι ότι δεν αρκεί η φε­τι­χο­ποί­η­ση του αυ­θόρ­μη­του, αλλά ούτε και ο εγκλω­βι­σμός στις λύ­σεις από τα πάνω. Αυτοί που βρέ­θη­καν στους δρό­μους το 2008 εστί­α­σαν στη ση­μα­σία των συλ­λο­γι­κών αγώ­νων από τα κάτω, που εντάσ­σο­νται σε ένα ορ­γα­νω­μέ­νο πο­λι­τι­κό σχέ­διο. Τον Δε­κέμ­βρη του ’08 οι μα­θη­τές, οι φοι­τη­τές, αλλά και πολ­λοί ερ­γα­ζό­με­νοι, βού­λια­ξαν την Αθήνα διεκ­δι­κώ­ντας κάτι τε­λεί­ως δια­φο­ρε­τι­κό.

Η μη ορ­γα­νω­μέ­νη εμπλο­κή των ερ­γα­ζο­μέ­νων με ευ­θύ­νη των συν­δι­κα­λι­στι­κών ηγε­σιών εκεί­νες τις μέρες, καθώς και η αδυ­να­μία της επί­ση­μης Αρι­στε­ράς να εκ­προ­σω­πή­σει πο­λι­τι­κά αυτό το κί­νη­μα, το κα­τα­δί­κα­σαν στην κό­πω­ση και στο σβή­σι­μο της φλό­γας. Ο πραγ­μα­τι­κός Δε­κέμ­βρης όμως, όπως φά­νη­κε από την εκ­δή­λω­ση στο ιν­στι­τού­το «Κομ­μού­να», δεν έσβη­σε ποτέ και είναι ακόμη παρών στις μνή­μες αυτών που τον έζη­σαν και πα­λεύ­ουν για να τον ξα­να­ζή­σουν.