Νόμος είναι… το δίκαιο του επενδυτή

Πριν σταχυολογήσουμε ορισμένες κεντρικές πτυχές του θα αναφερθούμε στο διαδικαστικό σκέλος καθώς θεωρούμε ότι έχει σημασία τόσο για το παρόν, ίσως όμως και για το μέλλον, καθώς ήταν ο πρώτος νόμος που ψηφίστηκε,ουσιαστικά, σε καθεστώς καραντίνας. Εντός λοιπόν ενός καθεστώτος εξαίρεσης και ενός κράτους έκτακτης ανάγκης όπου βασικά συνταγματικά και δημοκρατικά δικαιώματα ήταν σε αναστολή λόγω της λοίμωξης Covid– 19, επιλέχτηκε να περάσει ένα σχέδιο νόμου οδοστρωτήρας για την περιβαλλοντική προστασία. Και αυτό παρά την ευθεία συσχέτιση του ιού με την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την καταστροφή ενδιαιτημάτων άγριας ζωής, την εμπορία άγριων ζώων κ.λ.π. Είναι προφανές ότι αυτό που επιδιώχθηκε ήταν να περάσει ένα τέτοιο νομοθέτημα με τις μικρότερες δυνατές αντιδράσεις καθώς η κοινωνία και οι οργανώσεις της ήταν σε αυστηρό περιορισμό. Κινήματα, συλλογικότητες, κοινωνικοί φορείς, και κάθε είδους πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις είχαν ελάχιστα περιθώρια αντίδρασης. Εκδηλώσεις, συνεντεύξεις τύπου και πολύ περισσότερο κινητοποιήσεις ήταν σχεδόν αδύνατο να πραγματοποιηθούν. Ακόμα και αυτή η λειτουργία της βουλής ήταν ουσιαστικά σε αναστολή. Το Σχέδιο Νόμου τέθηκε σε διαβούλευση για 15 ημέρες από 4-18 Μαρτίου λαμβάνοντας 1579 σχόλια[1], αριθμό ρεκόρ για τόσο σύντομη διαδικασία διαβούλευσης. Επίσης, το κείμενο που τέθηκε σε διαβούλευση περιελάμβανε 66 άρθρα  με έκταση 73 σελίδων, ενώ αυτό που κατατέθηκε στην αρμόδια επιτροπή της βουλής στις αριθμούσε 130 άρθρα και 157 σελίδες[2]. Με λίγα λόγια προστέθηκε άλλο ένα σχέδιο νόμου, το οποίο δεν τέθηκε ποτέ σε δημόσια διαβούλευση. Σε αυτό εντάχθηκαν μερικές από τις πιο φωτογραφικές εξυπηρετήσεις στο κεφάλαιο, που ακόμα και ο Χατζηδάκης με τον Μητσοτάκη «ντράπηκαν» να τις θέσουν σε διαβούλευση. Φυσικά το νομοσχέδιο ψηφίστηκε από τη ΝΔ και αποτελεί το νόμο 4685/2020[3].

Ο ΣΕΒ νομοθετεί…

Ας δούμε όμως ορισμένα βασικά σημεία ενός νόμου που πραγματικά υπαγορεύτηκε από τον ίδιο τον ΣΕΒ, από επιχειρηματικές ενώσεις όπως αυτή των Βιομηχανικών Α.Π.Ε. και ειδικότερα των αιολικών - ΕΛΕΤΑΕΝ, του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, των πετρελαϊκών και των μεγάλων εταιρειών RealEstate, καθώς ήταν και οι μόνοι που τον στήριξαν.

Ως προς τις διαδικασίες της περιβαλλοντικής αδειοδότησης λύνει τα χέρια σε κάθε επίδοξο επενδυτή συρρικνώνοντας με πρωτόγνωρο τρόπο την αρχή της πρόληψης ως προς την περιβαλλοντική προστασία. Στο όνομα της επιτάχυνσης των διαδικασιών, πέρα από τη συρρίκνωση των φακέλων αδειοδότησης, εισάγει το θεσμό των ιδιωτών «αξιολογητών» (αρ.7) για τον έλεγχο των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), όπου μάλιστα προβλέπεται ότι κατόπιναιτήματος του επενδυτή μπορεί να επιλέγεται ο «πιστοποιημένος αξιολογητής» και να αμείβεται από τον επενδυτή. Ο διαχωρισμός ελεγκτή και ελεγχόμενου πάει περίπατο ή αλλιώς Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει! Σε αυτό το σημείο αξίζει να τονίσουμε ότι οι Συμβάσεις Παραχώρησης για την Έρευνα και Εξόρυξη υδρογονανθράκων προβλέπουν ότι στο στάδιο της έρευνας (βαρύτατη δραστηριότητα) δεν απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση αλλά απλώς ένα Περιβαλλοντικό Σχέδιο Δράσης από την ίδια την εταιρεία το οποίο θα ελέγχειη ίδια με την σύσταση Μονάδας Περιβάλλοντος. Αυτή η λογική επεκτείνεται και γίνεται τώρα νόμος του κράτους. Στο αρ. 1 επεκτείνεται η άδεια ισχύος των Αδειών Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) από τα 10 στα 15 χρόνια (50% επέκταση), ενώ ταυτόχρονα συρρικνώνεται ο χρόνος δημόσιας διαβούλευσης από 45 σε 30 ημέρες, «συλλογή γνωμοδοτήσεων από τους αρμοδίους δημόσιους φορείς και υπηρεσίας και των απόψεων του κοινού […]», αρ. 2. Τα ασφυκτικά περιθώρια που δίνονται στις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες και φορείς που καλούνται να γνωμοδοτήσουν, χωρίς μάλιστα να τους δίνονται τα κατάλληλα μέσα για να τις καταρτήσουν, καταλήγει στον πραγματικό στόχο την άνευ γνωμοδότησης αδειοδότησης μετά την παρέλευση της προθεσμίας,«εφόσον πρόκειται για γνωμοδοτήσεις που δεν θεωρούνται ουσιώδεις, η διαδικασία προχωρά στα επόμενα στάδια»!

Οι Προστατευόμενες Περιοχές μετατρέπονται σε εργοτάξια. Επί της ουσίας καταργείται η προστασία των περιοχών του δικτύου Natura2000. Στις 4 κλιμακούμενες ζώνες προστασίας:α) απόλυτης προστασίας της φύσης, β) προστασίας της φύσης, γ) διαχείρισης οικοτόπων και ειδών, δ) βιώσιμης διαχείρισης φυσικών πόρων,προκαθορίζονται επιτρεπόμενες χρήσεις γης(αρ.44).  Με λίγα λόγια το νομοσχέδιο περνά από τη θεώρηση του φυσικού περιβάλλοντος ωςπροστατευτέου αντικειμένου, στη θεώρηση της «χρήσης γης» που αφορά στο δομημένο περιβάλλον, όπως εύστοχα σημειώνει με επιστολή του το Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου[4]. Συνεπώς, εντός περιοχών Naturaπροβλέπονται μεταξύ άλλων και οι εξορύξεις υδρογονανθράκων όπως και άλλες βαρύτατες δραστηριότητες, ενδεικτικά (25 αρ. 44) «Εξορυκτικές δραστηριότητες (Ορυχεία, Λατομεία, Μεταλλεία, Αμμοληψία, Ζώνες Αναζήτησης, έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων). Επίσης, καταργούνται οι Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών, ενώ οι τοπικές κοινωνίες, οι ΟΤΑ και οι φορείς του Δημοσίου δεν έχουν κανέναν λόγο ιδιαίτερα σε ότι αφορά τις έρευνες για εξορύξεις υδρογονανθράκων. Συγκεκριμένα στο αρ. 110 προβλέπεται ότι για τη διενέργεια ερευνών υδρογονανθράκων σε εκτάσεις που ανήκουν στο Δημόσιο και στους ΟΤΑ «δεν απαιτείται η λήψη οποιασδήποτε άδεις, έγκρισης ή συναίνεσης από τα παραπάνω πρόσωπα υπό την ιδιότητα τους ως κυρίων, νομέων ή κατόχων των εκτάσεων». Στην επέλαση των εξορύξεων υδρογονανθράκων και στην παραχώρηση του 1/3 της επικράτειας, (με πολλές δεκάδες περιοχών Naturaεντός των παραχωρήσεων) σε διεθνείς και εγχώριες πολυεθνικές, πρωταγωνίστησε τα προηγούμενα χρόνια και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ υπογράφοντας συμβάσεις μέχρι και λίγες μέρες πριν από τις εκλογές του 2019.

Παράλληλα,προωθούνται η περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ και οι σχεδιασμοί εγκαταστάσεων βιομηχανικών Α.Π.Ε. κυρίως αιολικών σε κάθε κορυφογραμμή με την κατάργηση της άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Επου αντικαθίσταται από την fasttrackδιαδικασία της Βεβαίωσης Παραγωγού Ηλεκτρικής Ενέργειας. Ταυτόχρονα, άλλες διευκολύνσεις, όπως αυτές με τις περιοχές Natura2000,δημιουργούν τετελεσμένα προκαταλαμβάνοντας ακόμα και την αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού για τις ΑΠΕ. Επανέρχεται η νομιμοποίηση αυθαιρέτων -οικιστικές πυκνώσεις-(ένα εφεύρημα για τα αυθαίρετα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ) εντός δασικών εκτάσεων αλλά και εντός υγροτόπων και ρεμάτων για 30 ακόμα χρόνια (αρ. 50-54) παρότι έχει απορριφθεί από την Ολομέλεια του ΣτΕ. Πολύ σοβαρά είναι τα πράγματα και με τη διάθεση και διαχείριση στερεών αποβλήτων και αστικών και βιομηχανικών λυμάτων. Καταργείται η άδεια μεταφοράς αποβλήτων με απλή εγγραφή σε ένα μητρώο ενώ δε λαμβάνονται μέτρα για την παράνομη διάθεση-εκφόρτωση λυμάτων και αποβλήτων σε ρέματα. Επί της ουσίας δίνεται το πράσινο φως για την περαιτέρω υποβάθμιση, καταπάτηση και ρύπανση δασικών εκτάσεων, περιαστικών περιοχών και ρεμάτων. Την αντίθεσή της, σε όλα τα παραπάνω εκδήλωσε με ανακοίνωσή της ακόμα και η Ένωση Διοικητικών Δικαστών καθ’ ύλην αρμόδια να κρίνει τις προσφυγές

Οι νόμοι καταργούνται σε δρόμους, ρέματα, λαγκάδια και βουνοκορφές

Παρά τις συνθήκες, ένα ευρύτατο κοινωνικό μέτωπο συγκροτήθηκε σε λίγες ημέρες. Πάνω από 130συλλογικότητες, κινήματα και ομάδες διακίνησαν ψήφισμα το οποίο συγκέντρωσε 25.000 υπογραφές για την απόσυρση του νομοσχεδίου. Άλλες 30.000 υπογραφές συγκέντρωσαν δύο μεγάλες ΜΚΟ, ενώ μικρότερες κατέθεσαν πληθώρα επιστολών και ψηφισμάτων. Ταυτόχρονα όμως επιστολές με ενστάσεις και αποφάσεις απόσυρσης του νομοσχεδίου έστειλαν: τα Πανεπιστήμια Αιγαίου και Θεσσαλίας, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, η Αρχιτεκτονική του ΕΜΠ, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, ο Πανελλήνιος Σύλλογος Μηχανικών Περιβάλλοντος, η Πανελλήνια Ένωση Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων, πλειάδα συνδικαλιστικών παρατάξεων καθώς επίσης και 22 νησιωτικοί Δήμοι. Το σημαντικότερο γεγονός όμως ήταν ότι τη Δευτέρα 4 Μάη, πρώτη μέρα μετά τη λήξη της καραντίνας, 4000 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στο σύνταγμα και πολλές εκατοντάδες σε 10 ακόμη πόλεις.

Χωρίς να υποτιμούμε καθόλου την ψήφιση ενός νομοσχεδίου, τίποτα δεν έχει τελειώσει.Οι αγώνες για την κατάργησή του στην πράξη θα δοθούν από εδώ και πέρα. Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά γίνεται κατανοητό ότι οι πιο ζωτικές κοινωνικές μας ανάγκες εξαρτώνται πλήρως από τις υλικές συνθήκες και λειτουργίες που προσφέρουν τα σύνθετα οικοσυστήματα του πλανητικού φυσικού περιβάλλοντος. Η διαρκής καταστροφή και υποβάθμισή τους από την ακόρεστη τάση του κεφαλαίου για συσσώρευση, υπό το σύνθημα της διαρκούς ανάπτυξης, θέτει σε άμεσο κίνδυνο το παρόν μας, υποσκάπτοντας ταυτόχρονα το μέλλον των κοινωνιών.

[1]http://www.opengov.gr/minenv/?p=10268

[2]https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/c8827c35-4399-4fbb-8ea6-aebdc768f4f7/11255137.pdf

[3]https://ecopress.gr/wp-content/uploads/4685-compressed.pdf

[4]https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/318486_pan-aigaioy-ohi-stin-katargisi-tis-periballontikis-adeiodotisis-gia-tis