Γιατί το ολλανδικό Σοσιαλιστικό κόμμα περνάει κρίση

Στα τέλη της δε­κα­ε­τί­ας του 2000, το ολ­λαν­δι­κό Σο­σια­λι­στι­κό κόμμα [ολλ. Socialistische Partij, SP] ήταν μια ιστο­ρία επι­τυ­χί­ας, έχο­ντας εξε­λι­χθεί από μια μικρή μα­οϊ­κή ορ­γά­νω­ση σε ένα κόμμα 50.000 μελών. Ωστό­σο μια διά­σπα­ση με τη Νε­ο­λαία του και η συ­ζή­τη­ση για πι­θα­νό συ­να­σπι­σμό με δε­ξιούς έχουν απο­θαρ­ρύ­νει τους ακτι­βι­στές του -ενώ πα­ράλ­λη­λα έχουν δεί­ξει τους κιν­δύ­νους της απο­μά­κρυν­σης  ενός κοι­νο­βου­λευ­τι­κού κόμ­μα­τος από τα ερ­γα­τι­κά και τα κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα.

Το ολ­λαν­δι­κό Σο­σια­λι­στι­κό Κόμμα (SP) ήταν από καιρό μία από τις επι­τυ­χη­μέ­νες προ­σπά­θειες της ευ­ρω­παϊ­κής Αρι­στε­ράς. Ξε­κι­νώ­ντας ως μια μα­οϊ­κή ορ­γά­νω­ση τη δε­κα­ε­τία του 1970, κα­τά­φε­ρε να απο­κτή­σει πα­ρου­σία στην κε­ντρι­κή πο­λι­τι­κή σκηνή τη δε­κα­ε­τία του 1990, ακόμα και όταν τα κομ­μου­νι­στι­κά κόμ­μα­τα κα­τέρ­ρε­αν και η σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία υιο­θε­τού­σε τον νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό σε ολό­κλη­ρη την ήπει­ρο. [[1]]

Με την αλ­λα­γή της χι­λιε­τί­ας, το Σο­σια­λι­στι­κό Κόμμα «ανοί­χτη­κε» στα κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα και κα­θιε­ρώ­θη­κε ως ση­μείο ανα­φο­ράς για τους αρι­στε­ρούς ακτι­βι­στές. Τα μέλη του αυ­ξή­θη­καν ρα­γδαία και στα τέλη της δε­κα­ε­τί­ας του 2000, είχε 50.000 μέλη, δη­λα­δή τα δι­πλά­σια σε σχέση με 10 χρό­νια πριν. Το 2006 κέρ­δι­σε πάνω από το 16% των ψήφων.

Ωστό­σο παρά τις προη­γού­με­νες επι­τυ­χί­ες του, σή­με­ρα οι προ­ο­πτι­κές του SP δεν φαί­νο­νται καλές. Η Ολ­λαν­δία διε­ξά­γει γε­νι­κές εκλο­γές τον Μάρ­τιο και το SP είναι δι­χα­σμέ­νο και αβέ­βαιο για τον τρόπο που θα αντι­στρέ­ψει την πρό­σφα­τη υπο­χώ­ρη­σή του.

Μειού­με­νη ελ­κυ­στι­κό­τη­τα

Πολ­λοί ακτι­βι­στές του SP είναι απαι­σιό­δο­ξοι. Τα μέλη έχουν μειω­θεί κατά 18.000 τα τε­λευ­ταία δέκα χρό­νια και η υπο­στή­ρι­ξη του κόμ­μα­τος στις εθνι­κές εκλο­γές έχει πέσει κάτω από 10%. Μόλις τέσ­σε­ρις μήνες πριν τις εκλο­γές του Μαρ­τί­ου, η ηγε­σία του κόμ­μα­τος έκοψε την υπο­στή­ρι­ξή του στην νε­ο­λαία του κόμ­μα­τος, ROOD, κα­τη­γο­ρώ­ντας τη ότι έχει υπο­στεί διείσ­δυ­ση από ρι­ζο­σπά­στες κομ­μου­νι­στές και ότι πα­ρα­βιά­ζει τους κομ­μα­τι­κούς κα­νό­νες. Είχε προη­γη­θεί η δια­γρα­φή ορι­σμέ­νων ακτι­βι­στών που κα­τη­γο­ρή­θη­καν ότι ήταν μέλη του Mαρ­ξι­στι­κού Φό­ρουμ (Marxist Forum) ή/και της Κομ­μου­νι­στι­κής Πλατ­φόρ­μας (Communist Platform), δύο ομά­δων που δρα­στη­ριο­ποιού­νταν εντός του SP και η ηγε­σία χα­ρα­κτή­ρι­σε ως «αντί­πα­λα» πο­λι­τι­κά κόμ­μα­τα. [[2]]

Η δια­φω­νία ενα­ντί­ον αυτών των μέ­τρων είναι διά­χυ­τη και στο συ­νέ­δριο όπου το Σο­σια­λι­στι­κό Κόμμα δια­μόρ­φω­σε το πρό­γραμ­μά του για τις προ­σε­χείς εκλο­γές, πάνω από το ένα τρίτο του κόμ­μα­τος εξέ­φρα­σε την αντί­θε­σή του σε αυτά τα βή­μα­τα. Αυτή η σύ­γκρου­ση με­τα­ξύ της ηγε­σί­ας και της Νε­ο­λαί­ας ROOD, ενέ­τει­νε τις προ­ϋ­πάρ­χου­σες δια­φω­νί­ες σχε­τι­κά με τις εκτι­μή­σεις της πτω­τι­κής πο­ρεί­ας του SP τα τε­λευ­ταία χρό­νια, το πώς μπο­ρεί να ανα­κάμ­ψει και το ποιες πρέ­πει να είναι οι προ­τε­ραιό­τη­τές του.

Με αυτή την έν­νοια, το SP αντι­με­τω­πί­ζει ερω­τή­μα­τα πα­ρό­μοια με εκεί­να που αντι­με­τώ­πι­σαν άλλα κόμ­μα­τα στα αρι­στε­ρά της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας, όπως ποιες συμ­μα­χί­ες και ποιοι συμ­βι­βα­σμοί μπο­ρούν να ωφε­λή­σουν τη σο­σια­λι­στι­κή πο­λι­τι­κή μα­κρο­πρό­θε­σμα -και υπό ποιες συν­θή­κες μπο­ρεί ένα σο­σια­λι­στι­κό κόμμα να ανα­λά­βει κυ­βερ­νη­τι­κό ρόλο. Στη συ­γκε­κρι­μέ­νη πε­ρί­πτω­ση, η σύ­γκρου­ση με­τα­ξύ της ROOD και της ηγε­σί­ας του κόμ­μα­τος κλι­μα­κώ­θη­κε όταν η ορ­γά­νω­ση της νε­ο­λαί­ας δη­μο­σί­ευ­σε σε ανα­κοί­νω­ση την αντί­θε­σή της στη συμ­με­το­χή του SP σε κυ­βερ­νη­τι­κό συ­να­σπι­σμό όπου συμ­με­τέ­χει η Δεξιά.

Οι Ολ­λαν­δι­κές κυ­βερ­νή­σεις απο­τε­λού­νται πα­ρα­δο­σια­κά από συ­να­σπι­σμούς πολ­λών δια­φο­ρε­τι­κών κομ­μά­των που μαζί συ­γκρο­τούν πλειο­ψη­φία, δε­δο­μέ­νου του με­γά­λου αριθ­μού κομ­μά­των που εκ­προ­σω­πού­νται στο κοι­νο­βού­λιο. Η ση­με­ρι­νή ηγε­σία του SP έχει δη­λώ­σει ότι είναι πρό­θυ­μη να εξε­τά­σει συ­να­σπι­σμούς με δεξιά κόμ­μα­τα σε υπο­θε­τι­κές μελ­λο­ντι­κές κυ­βερ­νή­σεις, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου του φι­λε­λεύ­θε­ρου Λαϊ­κού Κόμ­μα­τος για την Ελευ­θε­ρία και τη Δη­μο­κρα­τία [ολλ. Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, VVD), του πρω­θυ­πουρ­γού Μαρκ Ρούτε. Το SP έχει ήδη συ­νερ­γα­στεί με το VVD σε το­πι­κό επί­πε­δο και πρό­σφα­τα δια­φο­ρο­ποι­ή­θη­κε από τα υπό­λοι­πα αρι­στε­ρά κόμ­μα­τα υπο­στη­ρί­ζο­ντας έναν αμ­φι­λε­γό­με­νο πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κό νόμο που πρό­τει­νε η κυ­βέρ­νη­ση.

Είναι δύ­σκο­λο να κα­τα­νο­ή­σου­με τι συμ­βαί­νει μέσα στο SP. Το κόμμα έχει μια δια­βό­η­τη κά­θε­τη ιε­ραρ­χι­κή δομή, που κλη­ρο­νό­μη­σε εν μέρει από το πα­ρελ­θόν του ως μα­οϊ­κή ορ­γά­νω­ση, ενώ απα­γο­ρεύ­ει τις φρά­ξιες και τις ορ­γα­νω­μέ­νες τά­σεις στο εσω­τε­ρι­κό του. Επι­πλέ­ον, καθώς η συμ­με­το­χή του κόμ­μα­τος σε το­πι­κές κυ­βερ­νή­σεις και δη­μο­τι­κά συμ­βού­λια αυ­ξή­θη­κε πα­ράλ­λη­λα με το δικό του κομ­μα­τι­κό μη­χα­νι­σμό, επαγ­γελ­μα­τι­κά στε­λέ­χη που συχνά είναι ταυ­τό­χρο­να και εκλεγ­μέ­νοι αντι­πρό­σω­ποι σε θε­σμούς ή ερ­γά­ζο­νται στο επι­τε­λείο τους, συ­γκε­ντρώ­νουν όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο στα χέρια τους τις πλη­ρο­φο­ρί­ες και τη λήψη απο­φά­σε­ων. Η απου­σία συ­ζή­τη­σης σε ολό­κλη­ρο το κόμμα ή συμ­με­το­χής της βάσης ση­μαί­νει ότι οι πο­λι­τι­κές του κόμ­μα­τος απο­φα­σί­ζο­νται από μι­κρές άτυ­πες ομά­δες.

Ένα πα­ρά­δειγ­μα αυτής της λει­τουρ­γί­ας είναι η θέση του κόμ­μα­τος για συμ­με­το­χή σε κυ­βερ­νη­τι­κό συ­να­σπι­σμό. Μία πρό­σφα­τη πρό­τα­ση από­φα­σης που ζη­τού­σε να διε­ξα­χθεί συ­ζή­τη­ση στο SP  σχε­τι­κά με αυτό το ζή­τη­μα απορ­ρί­φτη­κε με το επι­χεί­ρη­μα ότι ήταν «πολύ νωρίς» για μια τέ­τοια συ­ζή­τη­ση. Ωστό­σο λίγο μετά από αυτό, η ηγε­σία άλ­λα­ξε τη θέση της χωρίς να προη­γη­θεί συ­ζή­τη­ση, καθώς με­τα­κι­νή­θη­κε από τη στάση αντί­θε­σης σε συ­να­σπι­σμό με το VVD στην απο­δο­χή του ως πι­θα­νό­τη­τα.

Εκλο­γές και Kοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα

Οι πρό­σφα­τες απο­γοη­τεύ­σεις δη­μιούρ­γη­σαν αυτό που μπο­ρού­με να πε­ρι­γρά­ψου­με σε γε­νι­κές γραμ­μές ως δύο δια­φο­ρε­τι­κές ομά­δες στην ηγε­σία του SP.

Η μία ομάδα επι­μέ­νει στην ανά­γκη να πα­ρου­σιά­ζε­ται το κόμμα ως αξιό­πι­στος κυ­βερ­νη­τι­κός εταί­ρος για τις δυ­νά­μεις στα δεξιά του. Στα πλαί­σια αυτής της προ­σέγ­γι­σης, το SP ήδη πριν από με­ρι­κά χρό­νια προ­σχώ­ρη­σε σε το­πι­κές διοι­κή­σεις, όπως στο Άμ­στερ­νταμ, όπου εντά­χθη­κε σε ένα συ­να­σπι­σμό με τα κόμ­μα­τα της Δε­ξιάς που απέ­κλειε το Ερ­γα­τι­κό Κόμμα. Μια άλλη ομάδα ηγε­τι­κών στε­λε­χών του SP, αν και δεν αντι­τί­θε­ται από θέση αρχής σε τέ­τοιους συ­να­σπι­σμούς, παρ’ όλα αυτά επι­μέ­νει στην ανά­γκη ενός πιο ακτι­βί­στι­κου προ­φίλ για το κόμμα και υιο­θε­τεί μια πιο πα­ρα­δο­σια­κή σο­σια­λι­στι­κή ρη­το­ρι­κή.

Η δια­φω­νία με­τα­ξύ των «υπο­στη­ρι­κτών συ­να­σπι­σμών» και των «ακτι­βι­στών» αφορά ου­σια­στι­κά το πώς πρέ­πει να πα­ρου­σιά­ζε­ται το SP στους ψη­φο­φό­ρους: Ως «υπεύ­θυ­νο» κόμμα που είναι  κα­τάλ­λη­λο για δια­κυ­βέρ­νη­ση και λει­τουρ­γία μέσα στους πε­ριο­ρι­σμούς της πα­ρα­δο­σια­κής πο­λι­τι­κής, ή ως κόμμα αφο­σιω­μέ­νων αντι­πο­λι­τευ­τι­κών αγω­νι­στών. Η πιο ση­μα­ντι­κή «υπο­στη­ρί­κτρια συ­να­σπι­σμών» είναι η Lilian Marijnissen, πρό­ε­δρος της κοι­νο­βου­λευ­τι­κής ομά­δας του κόμ­μα­τος. Είναι η κόρη του Jan Marijnissen, του ιστο­ρι­κού ηγέτη του κόμ­μα­τος υπό την ηγε­σία του οποί­ου το SP έγινε πα­νε­θνι­κή δύ­να­μη. Ένας ση­μα­ντι­κός εκ­πρό­σω­πος της «ακτι­βί­στι­κης» γραμ­μής ήταν ο Ron Meyer, πρώην πρό­ε­δρος του κόμ­μα­τος. Ο Meyer, ένα πρώην συν­δι­κα­λι­στι­κό στέ­λε­χος, απο­χώ­ρη­σε από τη θέση του στο κόμμα μετά την απο­τυ­χία της κα­μπά­νιας των ευ­ρω­ε­κλο­γών του 2019.

Ωστό­σο, παρά τις δια­φο­ρές τους, και οι δύο ομά­δες επι­κε­ντρώ­νο­νται στις εκλο­γές ως διέ­ξο­δο από τη δύ­σκο­λη θέση του SP. Η οι­κο­δό­μη­ση ανε­ξάρ­τη­των κοι­νω­νι­κών κι­νη­μά­των ως αυ­το­τε­λής στό­χος  ή ως μέρος μιας μα­κρο­πρό­θε­σμης στρα­τη­γι­κής δεν απο­τε­λεί μέρος του ορά­μα­τος κα­μί­ας από τις δύο ομά­δες.

Πραγ­μα­τι­κά, πολ­λοί ακτι­βι­στές του SP πι­στεύ­ουν ότι ο τρέ­χων προ­σα­να­το­λι­σμός του κόμ­μα­τος το απο­μο­νώ­νει από τα κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα. Αυτό έγινε ιδιαί­τε­ρα εμ­φα­νές όσον αφορά τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις γύρω από τον ρα­τσι­σμό και την κλι­μα­τι­κή αλ­λα­γή. Το SP ήταν πάντα αδύ­να­μο στο ζή­τη­μα του αντι­ρα­τσι­σμού, καθώς το θε­ω­ρού­σε δευ­τε­ρεύ­ον ζή­τη­μα, αλλά η αδια­φο­ρία του για την κα­τα­πο­λέ­μη­ση του ρα­τσι­σμού γί­νε­ται ολο­έ­να και πιο προ­φα­νής καθώς αυτό το θέμα παίρ­νει  με­γα­λύ­τε­ρες δια­στά­σεις και απο­κτά αυ­ξη­μέ­νη ση­μα­σία στην Ολ­λαν­δι­κή πο­λι­τι­κή.

Η Ολ­λαν­δι­κή ακρο­δε­ξιά έχει ενι­σχυ­θεί δρα­μα­τι­κά, τρο­φο­δο­τώ­ντας και εν­θαρ­ρύ­νο­ντας την ισλα­μο­φο­βία και άλλες μορ­φές ρα­τσι­σμού [3]. Ως απά­ντη­ση, υπήρ­ξαν ση­μα­ντι­κές αντι­ρα­τσι­στι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις και αυ­ξη­μέ­νη πο­λι­τι­κή συ­ζή­τη­ση για τον ρα­τσι­σμό. Αλλά το SP δεν συμ­με­τέ­χει σε αυτές τις εξε­λί­ξεις. Στα υλικά «εκ­παί­δευ­σης» των μελών του, το SP αντι­πα­ρα­βά­λει την «τα­ξι­κή πάλη» σε αυτό που απο­κα­λεί «φυ­λε­τι­κή πάλη».

Ση­μα­ντι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις που προ­σελ­κύ­ουν πολ­λούς νέους αν­θρώ­πους έχουν επί­σης πραγ­μα­το­ποι­η­θεί γύρω από το ζή­τη­μα της κλι­μα­τι­κής αλ­λα­γής, αλλά και σε αυτό το μέ­τω­πο το κόμμα πα­ρέ­μει­νε αμέ­το­χο. Η συμ­με­το­χή επα­φί­ε­ται σε με­γά­λο βαθμό στις απο­φά­σεις των το­πι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων και της ROOD.

Για αρ­κε­τούς αν­θρώ­πους, οι ανη­συ­χί­ες για το ζή­τη­μα του ρα­τσι­σμού και της κλι­μα­τι­κής αλ­λα­γής είναι το πρώτο βήμα μιας ευ­ρύ­τε­ρης πο­λι­τι­κο­ποί­η­σης –αλλά δεν θα τους φαι­νό­ταν λο­γι­κή επι­λο­γή το να εντα­χθούν στο υπαρ­κτό SP.

Όταν το SP απέ­χει από τέ­τοιες κι­νη­το­ποι­ή­σεις, δεν το κάνει λόγω έλ­λει­ψης δυ­να­το­τή­των. Πρό­κει­ται πε­ρισ­σό­τε­ρο για στρα­τη­γι­κή επι­λο­γή, που έχει ως κί­νη­τρο την ιε­ράρ­χη­ση των εκλο­γι­κών απο­τε­λε­σμά­των ως με­γα­λύ­τε­ρη προ­τε­ραιό­τη­τα και τους υπο­λο­γι­σμούς της κομ­μα­τι­κής ηγε­σί­ας ως προς το τι θα φέρει πε­ρισ­σό­τε­ρες ψή­φους. Τα πο­λι­τι­κά μέτρα αντι­με­τώ­πι­σης του ρα­τσι­σμού και της κλι­μα­τι­κής αλ­λα­γής θε­ω­ρού­νται πολύ «αμ­φι­λε­γό­με­να» για τους (δυ­νη­τι­κούς) ψη­φο­φό­ρους του SP.

Ο πρώην δη­μο­τι­κός σύμ­βου­λος του SP, Mahmut Erciyas [*], πε­ρι­γρά­φει αυτήν τη στρα­τη­γι­κή ως προ­σπά­θεια «συν­δυα­σμού προ­ο­δευ­τι­κών κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κών πο­λι­τι­κών με τον πο­λι­τι­στι­κό συ­ντη­ρη­τι­σμό». Τα μέλη του κόμ­μα­τος πα­ρα­πο­νού­νται ότι οι εται­ρεί­ες μάρ­κε­τινγκ και οι εμπει­ρο­γνώ­μο­νες δη­μο­σί­ων σχέ­σε­ων είχαν πε­ρισ­σό­τε­ρο λόγο στον κα­θο­ρι­σμό αυτής της πο­ρεί­ας από τους αγω­νι­στές της βάσης. Όταν τα μέλη κα­τά­φε­ραν να κα­το­χυ­ρώ­σουν το ζή­τη­μα της κα­τα­πο­λέ­μη­σης του ρα­τσι­σμού ως προ­τε­ραιό­τη­τα σε ένα πρό­σφα­το κομ­μα­τι­κό συ­νέ­δριο, αυτό δεν είχε κά­ποια πρα­κτι­κή συ­νέ­χεια.

Ο Erciyas ήταν για χρό­νια δη­μο­τι­κός σύμ­βου­λος στην πόλη Oss, η οποία είναι ένας από τους προ­μα­χώ­νες του SP, και η πόλη όπου η Lilian και ο Jan Marijnissen ξε­κί­νη­σαν την πο­λι­τι­κή τους στα­διο­δρο­μία. Το Oss είναι ένα τυ­πι­κό προ­πύρ­γιο του SP: με­σαί­ου με­γέ­θους πόλη, στον πρώην κα­θο­λι­κό νότο της χώρας, με κατά κύριο λόγο λευκό πλη­θυ­σμό και χωρίς ισχυ­ρή αρι­στε­ρή πα­ρά­δο­ση.

Η δυ­σα­ρέ­σκεια για τον τρέ­χο­ντα πο­λι­τι­κό προ­σα­να­το­λι­σμό του SP είναι ιδιαί­τε­ρα έντο­νη στις με­γα­λύ­τε­ρες, πιο φυ­λε­τι­κά ποι­κι­λό­μορ­φες πό­λεις, όπως στο Ρό­τερ­νταμ (η δεύ­τε­ρη με­γα­λύ­τε­ρη πόλη της χώρας) και στο Άμ­στερ­νταμ.

«Ο ση­με­ρι­νός πο­λι­τι­κός προ­σα­να­το­λι­σμός του SP είναι αδιέ­ξο­δος, δεν συν­δέ­ε­ται με την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα της δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τας μέσα στην ερ­γα­τι­κή τάξη, ει­δι­κά όπως αυτή υφί­στα­ται στις με­γα­λύ­τε­ρες πό­λεις», λέει ο Erciyas.

Άλλοι ακτι­βι­στές του SP επι­κρί­νουν τον προ­σα­να­το­λι­σμό της ηγε­σί­ας με πα­ρό­μοιους όρους, λέ­γο­ντας ότι προ­σπα­θεί να απευ­θυν­θεί σε μια ξε­πε­ρα­σμέ­νη εκ­δο­χή κα­ρι­κα­τού­ρας της ερ­γα­τι­κής τάξης που απο­τε­λεί στην ουσία ένα μόνο κομ­μά­τι της. Με προ­τά­σεις όπως το προ­α­παι­τού­με­νο  άδειας ερ­γα­σί­ας για άτομα από άλλες χώρες της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης, το SP «επα­να­λαμ­βά­νει τα λάθη που κά­να­με απέ­να­ντι στους Τούρ­κους και Μα­ρο­κι­νούς με­τα­νά­στες ερ­γά­τες», λέει ο Ercyias. «Προ­σπα­θού­με να κρα­τή­σου­με μα­κριά τους Πο­λω­νούς ερ­γά­τες, αντί να υπο­στη­ρί­ξου­με σθε­να­ρά τον αγώνα τους για μια κα­λύ­τε­ρη ζωή».

Με­τα­ξύ των συν­δι­κα­λι­στών, το SP είναι ένα από τα πιο δη­μο­φι­λή κόμ­μα­τα -μαζί με το Ερ­γα­τι­κό Κόμμα, αλλά και εδώ το κόμμα δεν είναι μια ισχυ­ρή, ορ­γα­νω­μέ­νη δύ­να­μη. Το SP διέ­λυ­σε τις ερ­γα­τι­κές δομές του στους χώ­ρους δου­λειάς πριν από χρό­νια.

Σύμ­φω­να με τον Gus Ootjers, ένα από τα δια­γραμ­μέ­να μέλη του SP, το κόμμα αφή­νει ανεκ­με­τάλ­λευ­τη την ευ­και­ρία να ορ­γα­νώ­σει τους υπο­στη­ρι­κτές του στην ερ­γα­τι­κή τάξη. «Υπάρ­χουν πολλά μέλη του SP που είναι επί­σης ενερ­γοί συν­δι­κα­λι­στές, αλλά η ηγε­σία του κόμ­μα­τος δεν θέλει να ανα­πτύ­ξει μια στρα­τη­γι­κή για τα συν­δι­κά­τα. Το κόμμα δεν εμπλέ­κε­ται σε εξε­λί­ξεις και συ­ζη­τή­σεις μέσα στο συν­δι­κα­λι­στι­κό κί­νη­μα και στη συ­νέ­χεια δια­μαρ­τύ­ρε­ται ότι ο προ­σα­να­το­λι­σμός του είναι πολύ δε­ξιός».

Μια απο­τυ­χη­μέ­νη στρα­τη­γι­κή

Η ιε­ράρ­χη­ση των εκλο­γι­κών απο­τε­λε­σμά­των και η απο­φυ­γή δύ­σκο­λων ζη­τη­μά­των έχει οδη­γή­σει στο να πα­ρου­σιά­ζε­ται το κόμμα να μην έχει μια σαφή το­πο­θέ­τη­ση πάνω σε κε­ντρι­κά πο­λι­τι­κά θέ­μα­τα. Οι προ­σπά­θειες του SP να δη­μιουρ­γή­σει πο­λι­τι­κή φυ­σιο­γνω­μία μέσα από δικές του κα­μπά­νιες, όπως αυτή για την υγειο­νο­μι­κή πε­ρί­θαλ­ψη, δεν ήταν τόσο επι­τυ­χη­μέ­νες όσο ήλ­πι­ζε και εντάσ­σο­νταν στην προ­ε­κλο­γι­κή δου­λειά.[4] Ήδη από το 2006, τα προ­γραμ­μα­τι­κά ση­μεία του SP που θε­ω­ρή­θη­καν «εμπό­δια» για μια πι­θα­νή συμ­με­το­χή στην κυ­βέρ­νη­ση, όπως ο ρε­που­μπλι­κα­νι­σμός [η ενα­ντί­ω­ση στο θεσμό της μο­ναρ­χί­ας] και το ζή­τη­μα του ΝΑΤΟ, αφαι­ρέ­θη­καν από τα προ­ε­κλο­γι­κά προ­γράμ­μα­τα του κόμ­μα­τος. Οι πρό­σφα­τες δια­γρα­φές είναι ένα ακόμη βήμα για την εν­σω­μά­τω­ση του SP στην κα­τε­στη­μέ­νη πο­λι­τι­κή.

Ένα ζή­τη­μα στο οποίο το SP παίρ­νει όντως μια ξε­κά­θα­ρα δια­φο­ρε­τι­κή θέση αφορά την Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση. Το SP προει­δο­ποιεί για ένα «ευ­ρω­παϊ­κό υπερ­κρά­τος» και απαι­τεί την επι­στρο­φή στο ολ­λαν­δι­κό εθνι­κό νό­μι­σμα. Ωστό­σο, δεν έχει ένα εναλ­λα­κτι­κό όραμα για τη διε­θνή αρι­στε­ρή συ­νερ­γα­σία και δίνει ανε­παρ­κή προ­σο­χή στις διε­θνείς εξε­λί­ξεις. Το SP ποτέ δεν εντά­χθη­κε στο Κόμμα της Ευ­ρω­παϊ­κής Αρι­στε­ράς, όπου συμ­με­τέ­χουν δυ­νά­μεις όπως η Die Linke στη Γερ­μα­νία. Αντί­θε­τα, η ηγε­σία του SP δίνει έμ­φα­ση στο ολ­λαν­δι­κό έθνος-κρά­τος ως το πο­λι­τι­κό πλαί­σιο στο οποίο ανα­φέ­ρε­ται.

Σε αυτή την κα­τεύ­θυν­ση, πριν από τις ευ­ρω­ε­κλο­γές του 2019, το SP προ­σπά­θη­σε να απευ­θυν­θεί προ­νο­μια­κά σε αυ­τούς που ο πρώην ευ­ρω­βου­λευ­τής του Erik Meijer απο­κα­λού­σε «ορ­γι­σμέ­νους εκτός συ­στή­μα­τος». Δη­λα­δή τα άτομα που δια­φο­ρε­τι­κά είτε θα απεί­χαν είτε θα ψή­φι­ζαν υπέρ του ακρο­δε­ξιού PVV του Geert Wilders. Αλλά οι προ­σπά­θειές του να κι­νη­το­ποι­ή­σει το αντι-ΕΕ αί­σθη­μα δεν ήταν επι­τυ­χη­μέ­νες και έχασε τις δύο έδρες που είχε στο ευ­ρω­κοι­νο­βού­λιο από το 2004.

Η υπο­στή­ρι­ξη στην προ­σπά­θεια να πα­ρου­σια­στεί το SP ως δυ­νη­τι­κός κυ­βερ­νη­τι­κός εταί­ρος με­τριά­ζο­ντας τα αι­τή­μα­τά του, προ­έρ­χε­ται -εν μέ­ρει- από μέλη που έχουν συμ­με­τά­σχει σε το­πι­κές και πε­ρι­φε­ρεια­κές διοι­κή­σεις τα τε­λευ­ταία χρό­νια. Ωστό­σο αυτή η πίεση προ­έρ­χε­ται και από απλούς ψη­φο­φό­ρους και μέλη. Αυτό είναι λο­γι­κό, από τη στιγ­μή που το SP δεν πα­ρου­σιά­ζει κα­νέ­να μα­κρο­πρό­θε­σμο στόχο εκτός από την επι­δί­ω­ξη καλών εκλο­γι­κών απο­τε­λε­σμά­των και τη συμ­με­το­χή σε κυ­βερ­νή­σεις με αστι­κά κόμ­μα­τα.

Πα­ρα­μέ­νει απί­θα­νο να εντα­χθεί το SP όντως σε έναν κυ­βερ­νη­τι­κό συ­να­σπι­σμό μετά τις εκλο­γές του Μαρ­τί­ου. Η έμ­φα­ση της ηγε­σί­ας στην προ­θυ­μία της να συμ­με­τέ­χει σε έναν τέ­τοιο συ­να­σπι­σμό βα­σί­ζε­ται πε­ρισ­σό­τε­ρο στην εκτί­μη­ση ότι μια τέ­τοια ρη­το­ρι­κή είναι απα­ραί­τη­τη για να πα­ρου­σια­στεί το κόμμα στις κάλ­πες ως μια απο­δε­κτή επι­λο­γή.

Απο­φά­σεις όπως η δή­λω­ση ότι το SP είναι πρό­θυ­μο να συ­νερ­γα­στεί με τον πα­ρα­δο­σια­κό εχθρό της Αρι­στε­ράς, το VVD, ή η αποχή από τα κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα και η με­τα­χεί­ρι­ση του ακτι­βι­σμού ως ερ­γα­λεί­ου προ­ε­κλο­γι­κής εκ­στρα­τεί­ας, απορ­ρέ­ουν από τον εκλο­γι­κο­κε­ντρι­κό προ­σα­να­το­λι­σμό του κόμ­μα­τος. Αυτό έχει οδη­γή­σει σε δυ­σα­ρέ­σκεια και απο­γο­ή­τευ­ση στις γραμ­μές των αγω­νι­στών του. Την τε­λευ­ταία δε­κα­ε­τία, τα μέλη μειώ­θη­καν κατά πε­ρισ­σό­τε­ρο από το 1/3, και οι πρό­σφα­τες συ­γκρού­σεις οδή­γη­σαν σε ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ρες απο­χω­ρή­σεις θυ­μω­μέ­νων και απο­γοη­τευ­μέ­νων μελών.

Δια­φο­ρε­τι­κό πε­ρι­βάλ­λον

Ακόμα και με τους δι­κούς του στενά εκλο­γι­κούς όρους, η στρα­τη­γι­κή του SP δεν λει­τουρ­γεί. Και οι δυ­σκο­λί­ες που αντι­με­τω­πί­ζει είναι τόσο βα­θιές ώστε να μη μπο­ρούν να λυ­θούν απλά από μια επι­τυ­χη­μέ­νη εκλο­γι­κή εκ­στρα­τεία ή από ει­δι­κούς στις δη­μό­σιες σχέ­σεις. Το πο­λι­τι­κό κλίμα έχει γίνει πιο συ­ντη­ρη­τι­κό [5] και ενώ δια­χει­ρί­ζε­ται άσχη­μα την επι­δη­μία COVID, ο ση­με­ρι­νός πρω­θυ­πουρ­γός Rutte πα­ρα­μέ­νει πολύ δη­μο­φι­λής.

Υπάρ­χουν και άλλες αλ­λα­γές στις οποί­ες το κόμμα πρέ­πει να αντα­πο­κρι­θεί. Η επερ­χό­με­νη οι­κο­νο­μι­κή κρίση μετά την παν­δη­μία θα οδη­γή­σει σε νέους γύ­ρους λι­τό­τη­τας, ενώ η έντα­ξη μελών στις συν­δι­κα­λι­στι­κές ορ­γα­νώ­σεις μειώ­νε­ται έντο­να. Η πιο ση­μα­ντι­κή συν­δι­κα­λι­στι­κή ομο­σπον­δία, η FNV, έχασε το 7% των μελών της το 2019. Από όλες τις χώρες της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης, η Ολ­λαν­δία έχει ένα από τα υψη­λό­τε­ρα πο­σο­στά ερ­γα­ζο­μέ­νων στην επι­σφά­λεια. Αλλά τα συν­δι­κά­τα αδυ­να­τούν να προ­σελ­κύ­σουν τους νε­α­ρούς, επι­σφα­λείς ερ­γα­ζό­με­νους.

Ωστό­σο, ακόμη και αν το βάρος των συν­δι­κα­λι­στι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων έχει μειω­θεί, νέα κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα έχουν εμ­φα­νι­στεί σχε­τι­κά με το ρα­τσι­σμό και την οι­κο­λο­γία, και οι άν­θρω­ποι δια­φο­ρε­τι­κού χρώ­μα­τος [μη-λευ­κοί] έχουν ορ­γα­νω­θεί πε­ρισ­σό­τε­ρο πο­λι­τι­κά για να απα­ντή­σουν στο ρα­τσι­σμό και την ακρο­δε­ξιά. Η αδια­φο­ρία του SP για ση­μα­ντι­κές κοι­νω­νι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις, η άκαμ­πτη δομή του και η εχθρι­κή του αντι­με­τώ­πι­ση στον ανοι­χτό διά­λο­γο, το κα­θι­στούν απω­θη­τι­κό για τους πρό­σφα­τα πο­λι­τι­κο­ποι­η­μέ­νους ακτι­βι­στές. Μέσα στο κόμμα, τα πιο επι­κρι­τι­κά μέλη φο­βού­νται ότι το SP θα χάσει την επαφή με τις νε­ό­τε­ρες γε­νιές ακτι­βι­στών. Η δια­μά­χη με τη ROOD είναι μια δρα­μα­τι­κή από­δει­ξη αυτού του κιν­δύ­νου.

Στο πα­ρελ­θόν, οι επι­τυ­χί­ες του SP προ­σέ­φε­ραν νο­μι­μο­ποί­η­ση στην ηγε­σία. Όμως, καθώς οι τύχες του έχουν επι­δει­νω­θεί, η δυ­σα­ρέ­σκεια και η αντι­πο­λί­τευ­ση έχουν αυ­ξη­θεί. Με­ρι­κοί σκέ­φτο­νται τον Μάρ­τιο να ψη­φί­σουν το νέο αντι­ρα­τσι­στι­κό κόμμα Bij1 (προ­φέ­ρε­ται «μαζί» στα ολ­λαν­δι­κά) που έχει επί­σης ένα έντο­να αρι­στε­ρό οι­κο­νο­μι­κό πρό­γραμ­μα. Οι ρι­ζο­σπά­στες μέσα στο SP υπο­στη­ρί­ζουν ότι παρά τα όσα έχουν γίνει, ο κό­σμος πρέ­πει να πα­ρα­μεί­νει στο κόμμα και να προ­σπα­θή­σει να αλ­λά­ξει την πο­ρεία του.

Η ROOD συ­νε­χί­ζει τις δρα­στη­ριό­τη­τές της, ενώ απαι­τεί από την ηγε­σία του κόμ­μα­τος να απο­κα­τα­στή­σει τους δε­σμούς του με την Ορ­γά­νω­ση Νε­ο­λαί­ας. Μέλη του κόμ­μα­τος έχουν ξε­κι­νή­σει μια εκ­στρα­τεία οι­κο­νο­μι­κής στή­ρι­ξης της ROOD και ζη­τούν επί­σης την απο­κα­τά­στα­ση των δε­σμών με­τα­ξύ κόμ­μα­τος-νε­ο­λαί­ας.

Οι ρι­ζο­σπά­στες στο SP κα­λούν σε έναν προ­σα­να­το­λι­σμό που να δίνει προ­τε­ραιό­τη­τα στην αντι­πο­λί­τευ­ση εντός και εκτός του κοι­νο­βου­λί­ου και στη δια­μόρ­φω­ση μιας ανε­ξάρ­τη­της ατζέ­ντας. Γι’ αυτό το στόχο, απαι­τεί­ται ενερ­γή συμ­με­το­χή στα κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα και η δια­μόρ­φω­ση πο­λι­τι­κών θέ­σε­ων που να εν­σω­μα­τώ­νουν τα ζη­τή­μα­τα των κι­νη­μά­των και τα αι­τή­μα­τα της ερ­γα­τι­κής τάξης.

Αυτό μπο­ρεί να επι­τευ­χθεί μόνο εάν το SP συ­νερ­γα­στεί και με άλλες δυ­νά­μεις. Τα τε­λευ­ταία χρό­νια, το SP έχει γίνει -σύμ­φω­να με τα λόγια ενός ακτι­βι­στή- «κόμμα επί­λυ­σης προ­βλη­μά­των», δη­λα­δή κόμμα που επι­κε­ντρώ­νε­ται στην αντα­πό­κρι­ση σε πο­λι­τι­κά ζη­τή­μα­τα που προ­κύ­πτουν, αλλά δεν δια­θέ­τει δικές του εναλ­λα­κτι­κές προ­τά­σεις και ένα μα­κρο­πρό­θε­σμο όραμά. Ωστό­σο, λαμ­βά­νο­ντας υπόψη την πε­ριο­ρι­σμέ­νη ορα­τό­τη­τα των σο­σια­λι­στι­κών ιδεών στην Ολ­λαν­δία, είναι επει­γό­ντως απα­ραί­τη­τος ο ιδε­ο­λο­γι­κός αγώ­νας για το ποια θα πρέ­πει να είναι η μορφή της κοι­νω­νί­ας.

Η Ολ­λαν­δία δεν απο­τε­λεί εξαί­ρε­ση στο πα­γκό­σμιο μο­τί­βο, σύμ­φω­να με το οποίο εκρή­ξεις οργής  οδη­γούν σε κι­νη­το­ποι­ή­σεις που μπο­ρεί στη συ­νέ­χεια να εξα­φα­νι­στούν χωρίς να αφή­σουν ίχνος πίσω τους. Αυτό κα­θι­στά ανα­γκαία την οι­κο­δό­μη­ση αυτού που ο Alan Sears όρισε ως νέες «υπο­δο­μές αμ­φι­σβή­τη­σης», «το αμάλ­γα­μα των χώρων, των δι­κτύ­ων και των θε­σμών στους οποί­ους οι ακτι­βι­στές ανα­πτύσ­σουν τις δυ­να­τό­τη­τές τους να αντε­πι­τε­θούν ενά­ντια στην κα­πι­τα­λι­στι­κή συ­ναί­νε­ση λι­τό­τη­τας και το στενό πλαί­σιο της επί­ση­μης πο­λι­τι­κής». Αντί να προ­σπα­θεί να απευ­θυν­θεί σε μια υπο­τι­θέ­με­να υπαρ­κτή εκλο­γι­κή βάση (η οποία όπως δεί­χνουν τα απο­τε­λέ­σμα­τα των εκλο­γών είναι πε­ριο­ρι­σμέ­νη), το κόμμα πρέ­πει να προ­σπα­θή­σει να κερ­δί­σει τους αν­θρώ­πους σε ένα δια­φο­ρε­τι­κό όραμα.

Είναι σαφές ότι εάν το SP επι­μεί­νει στη ση­με­ρι­νή πο­ρεία του, η πε­ραι­τέ­ρω απο­μό­νω­ση και πτώση είναι ανα­πό­φευ­κτες. Η επι­βο­λή αλ­λα­γών στον προ­σα­να­το­λι­σμό του κόμ­μα­τος θα είναι ένας δύ­σκο­λος αγώ­νας. Λαμ­βά­νο­ντας υπόψη τη διαρ­θρω­τι­κή αδυ­να­μία της Αρι­στε­ράς, δεν υπάρ­χει εγ­γύ­η­ση επι­τυ­χί­ας.

*Συ­ντά­κτης του Grenzeloos, πε­ριο­δι­κού του ολ­λαν­δι­κού τμή­μα­τος της Τέ­ταρ­της Διε­θνούς

Ση­μειώ­σεις

[1] Βλ. Alex De Jong, Οκτώ­βρης 2014, “Dutch Socialist Party from Sect to Mass Party”.

[2] Weekly Worker, 12 Νο­έμ­βρη, 2020 “Bureaucratic control-freakery”, Communist Platfor “About us”.

[3] Jacobin, 27 Οκτώ­βρη 2020 “How US Neocons Inspired the Netherlands’ New Radical Right”, 25 Μάρτη 2019 “The Decline of the Low Countries”.

[4] Jacobin “Fights We Can Win”.

[5] Alex De Jong, Jacobin, 14 Μάρτη 2017 “The Right’s Model Nation”.