Από το Στόουνγουόλ στις Παρελάσεις Υπερηφάνειας (Pride)

Έχουν πε­ρά­σει 52 χρό­νια από την εξέ­γερ­ση του Στό­ουν­γολ, όταν λε­σβί­ες, τρανς, ομο­φυ­λό­φι­λοι, «λα­τί­νοι», μαύ­ρες και φτω­χές συ­γκρού­στη­καν με την αστυ­νο­μία επί σχε­δόν μια βδο­μά­δα συ­νε­χό­με­να. 

Η εξέ­γερ­ση 

Πρό­κει­ται για την πιο ση­μα­ντι­κή στιγ­μή της ιστο­ρί­ας του ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ κι­νή­μα­τος, την στιγ­μή που αυτό «γεν­νή­θη­κε» στον δρόμο με ρι­ζο­σπα­στι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά. Το Στό­ουν­γολ ήταν ένα μπαρ στην Νέα Υόρκη. Χω­μέ­νο στους δρό­μους των γκέτο απο­τε­λού­σε τον μόνο ασφα­λή χώρο να συ­να­ντη­θούν, να συ­ζη­τή­σουν αλλά και να ορ­γα­νώ­σουν τον πρω­τό­λειο ακτι­βι­σμό τους ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ άτομα αλλά και όσες/οι ήταν πολύ φτω­χοί ή πολύ «ιδιαί­τε­ροι» για να μπο­ρέ­σουν να πάνε κάπου αλλού. Μα­γα­ζιά σαν αυτό πλή­ρω­ναν την μαφία και τους μπά­τσους για να μην τα κλεί­σουν, πα­ρό­λα αυτά δεν γλί­τω­ναν τις επι­θέ­σεις. Μία τέ­τοια επί­θε­ση «ρου­τί­νας» έγινε η αφορ­μή για να ξε­σπά­σει μια εξέ­γερ­ση που σι­γό­βρα­ζε από καιρό και κρά­τη­σε 6 μέρες. Βρι­σκό­μα­στε στο 1969, με την δυ­να­μι­κή του «1968» να ξε­δι­πλώ­νε­ται διε­θνώς, με τις ΗΠΑ να ζουν την άν­θη­ση και τη ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποί­η­ση του  κι­νή­μα­τος των μαύ­ρων και του αντι­πο­λε­μι­κού κι­νή­μα­τος. Από τα προη­γού­με­να χρό­νια είχαν ξε­κι­νή­σει να δη­μιουρ­γού­νται μι­κρές ομά­δες για την διεκ­δί­κη­ση των δι­καιω­μά­των των ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ ατό­μων, ενώ και στον δη­μό­σιο λόγο είχε αρ­χί­σει να πα­ρου­σιά­ζε­ται για πρώτη φορά η ύπαρ­ξη και άλλων ταυ­το­τή­των φύλου και σε­ξουα­λι­κό­τη­τας πέρα από αυτές που θε­ω­ρού­νταν «κα­νο­νι­κές». Όλα αυτά έκα­ναν τα στέ­κια των ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ στα γκέτο να είναι κα­ζά­νια που έβρα­ζαν: Όλες/οι ένιω­θαν ότι είχε έρθει η ώρα για την διεκ­δί­κη­ση και των δικών τους δι­καιω­μά­των, αλλά και για μια συ­νο­λι­κή αλ­λα­γή της κα­τά­στα­σης. 

Εκεί­νο το βράδυ του 1969 στο Στό­ουν­γουολ, δε­δο­μέ­νων των στε­ρε­ο­τύ­πων που υπήρ­χαν για τα άτομα που σύ­χνα­ζαν σε τέ­τοια μέρη, είναι πι­θα­νό η αστυ­νο­μία να μην πε­ρί­με­νε αντί­δρα­ση. Αλλά το στενό έξω από το μπαρ γέ­μι­ζε με κόσμο αγα­νά­κτη­ση. Το απο­τέ­λε­σμα ήταν μέσα σε λίγη ώρα το φορ­τη­γά­κι της αστυ­νο­μί­ας να ανα­πο­δο­γυ­ρι­στεί και οι αστυ­νο­μι­κοί που πραγ­μα­το­ποιού­σαν τον έλεγ­χο να τρα­πούν σε φυγή. Τις έξι επό­με­νες μέρες όλη η πε­ριο­χή γύρω από το μπαρ Στό­ουν­γολ ήταν κα­τει­λημ­μέ­νη από ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ αλλά και από ρι­ζο­σπά­στριες, αρι­στε­ρούς, σο­σια­λί­στριες, μέλη των Μαύ­ρων Παν­θή­ρων, συν­δι­κα­λι­στές και Πορ­το­ρι­κα­νές, σε μια πε­ρή­φα­να «απε­λευ­θε­ρώ­με­νη ζώνη».

Μέσα από αυτή την εξέ­γερ­ση δη­μιουρ­γή­θη­καν πο­λι­τι­κές ομά­δες ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ ατό­μων με με­γά­λη σύν­δε­ση με τα άλλα κι­νή­μα­τα της επο­χής. Μά­λι­στα μία από τις με­γα­λύ­τε­ρες ομά­δες πήρε το όνομα της από το Μέ­τω­πο για την Απε­λευ­θέ­ρω­ση του Νό­τιου Βιετ­νάμ (ονο­μά­στη­κε Μέ­τω­πο για την Απε­λευ­θέ­ρω­ση των Ομο­φυ­λο­φί­λων – Gay Liberation Front) για να τι­μή­σει τον αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κό αγώνα  των Βιετ­να­μέ­ζων ανταρ­τών. Οι ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ ομά­δες δεν πά­λευαν μόνο για ατο­μι­κά δι­καιώ­μα­τα: είχαν θέσει ως στόχο την απε­λευ­θέ­ρω­ση όλης της κοι­νω­νί­ας. Όπως δή­λω­ναν και τα ίδια τα μέλη του GLF: «Ταυ­τι­ζό­μα­στε με κάθε κα­τα­πιε­σμέ­νο: με τον αγώνα των Βιετ­να­μέ­ζων, με τον τρίτο κόσμο, με τους μαύ­ρους, με τους ερ­γά­τες – με όλους όσους κα­τα­πιέ­ζο­νται από αυτήν την σάπια, βρό­μι­κη, ελε­ει­νή, γα­μη­μέ­νη κα­πι­τα­λι­στι­κή συ­νω­μο­σία». Ένα χρόνο μετά την εξέ­γερ­ση του Στό­ουν­γολ, ο συ­νι­δρυ­τής των Μαύ­ρων Παν­θή­ρων, Χιούι Νιού­τον, δη­μο­σιεύ­ει στην κομ­μα­τι­κή τους εφη­με­ρί­δα μια δή­λω­ση υπέρ του αγώνα των ομο­φυ­λό­φι­λων. Πρό­κει­ται για ένα γι­γά­ντιο βήμα καθώς ήταν η πρώτη επί­ση­μη δή­λω­ση υπέρ των ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ από οποια­δή­πο­τε ση­μα­ντι­κή προ­σω­πι­κό­τη­τα του κι­νή­μα­τος.

Τα Pride κα­θιε­ρώ­θη­καν για να τι­μή­σουν την εξέ­γερ­ση του Στό­ουν­γολ. Για δε­κα­ε­τί­ες μετά, ήταν μέρες αγώνα, πε­ρη­φά­νιας και αντί­στα­σης. Ήταν μέρες που τα ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ άτομα έβγαι­ναν μπρο­στά μι­λώ­ντας για την απε­λευ­θέ­ρω­σή τους και την απε­λευ­θέ­ρω­ση όλης της κοι­νω­νί­ας με την στή­ρι­ξη και των υπο­λοί­πων κοι­νω­νι­κών κι­νη­μά­των. Τα τε­λευ­ταία χρό­νια όμως έχει γίνει μια γι­γά­ντια προ­σπά­θεια να κα­τα­στεί πο­λι­τι­κά «ανώ­δυ­νη» η ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ ιστο­ρία και να χάσει τον ρι­ζο­σπα­στι­κό της χα­ρα­κτή­ρα. Η ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποί­η­ση του ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ κι­νή­μα­τος και η σύν­δε­σή του με τους αγώ­νες ολό­κλη­ρης της κοι­νω­νί­ας απει­λού­σε το σύ­στη­μα.

Η συ­μπα­ρά­στα­ση στους αν­θρα­κω­ρύ­χους

Ένα τέ­τοιο πα­ρά­δειγ­μα ενό­τη­τας είναι και η ομάδα Γκέι και Λε­σβί­ες για την Υπο­στή­ρι­ξη των Αν­θρα­κω­ρύ­χων (GLSM), που έδρα­σε υπο­στη­ρι­κτι­κά στην εμ­βλη­μα­τι­κή απερ­γία διάρ­κειας ενός χρό­νου από τους αν­θρα­κω­ρύ­χους στην Αγ­γλία το 1984-1985. Ανα­γνω­ρί­ζο­ντας ότι ο εχθρός είναι κοι­νός, δη­λα­δή η Θά­τσερ και η αστυ­νο­μία, μέλη του GLSM βρέ­θη­καν δίπλα στους αν­θρα­κω­ρύ­χους στη­ρί­ζο­ντας κάθε κομ­μά­τι του αγώνα τους. Άτομα που συμ­με­τεί­χαν στην απερ­γία δη­λώ­νουν ότι θα ήταν αδύ­να­το να είχε τέ­τοια διάρ­κεια η απερ­γία αν δεν τους είχαν στη­ρί­ξει με κάθε μέσο τα ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ άτομα. Πα­ρό­τι η απερ­γία ητ­τή­θη­κε, οι συ­ντρο­φι­κοί δε­σμοί που χτί­στη­καν στη διάρ­κειά της άντε­ξαν. Ένα χρόνο μετά, στην δια­δή­λω­ση για το Pride συμ­με­τεί­χαν και οι αν­θρα­κω­ρύ­χοι με δικό τους πανό. Βλέ­πο­ντας τον κίν­δυ­νο της ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποί­η­σης του ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ αγώνα να αυ­ξά­νε­ται, το σύ­στη­μα απά­ντη­σε με δια­γρα­φή της ιστο­ρί­ας και προ­σπά­θειες εν­σω­μά­τω­σης. Μετά τις πρώ­τες νίκες, ήρθε μια προ­σπά­θεια με­τα­τρο­πής των ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ σε κα­τα­να­λω­τι­κό κοινό. Αυτή η προ­σπά­θεια εν­σω­μά­τω­σης φαί­νε­ται και από τον τρόπο που διορ­γα­νώ­νο­νται πλέον τα «θε­σμι­κά» Pride: με χο­ρη­γούς, με έντο­νη εμπο­ρευ­μα­το­ποί­η­ση και με την στή­ρι­ξη πρε­σβειών όπως αυτή του Ισ­ρα­ήλ. Όμως παρά τις προ­σπά­θειες να με­τα­τρα­πούν τα Pride σε γιορ­τές κα­τα­να­λω­τι­σμού, όπου οι εται­ρί­ες ντύ­νο­νται στα χρώ­μα­τα του ου­ρά­νιου τόξου για μια μέρα, δεν μπο­ρούν να δια­γρά­ψουν την αγω­νι­στι­κή ιστο­ρία του ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ κι­νή­μα­τος και της μέρας πε­ρη­φά­νειας.

Αντί­στα­ση στην κα­τα­πί­ε­ση και τους δια­χω­ρι­σμούς

Γιατί η πάλη για τα ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ δι­καιώ­μα­τα δεν είναι απλά πάλη για κά­ποια ατο­μι­κά δι­καιώ­μα­τα. Σε ένα κα­πι­τα­λι­στι­κό σύ­στη­μα που έχει ανά­γκη για την επι­βί­ω­ση του την κοι­νω­νι­κή ανα­πα­ρα­γω­γή και τον έμ­φυ­λο κα­τα­με­ρι­σμό της ερ­γα­σί­ας κα­νέ­νας και καμία δεν είναι πραγ­μα­τι­κά ελεύ­θε­ρη/ος. Παρά την προ­σπά­θεια να πει­στού­με για το αντί­θε­το, κα­νέ­να μέλος της ερ­γα­τι­κής τάξης δεν έχει συμ­φέ­ρον από την σε­ξουα­λι­κή κα­τα­πί­ε­ση. Αντί­θε­τα, η κυ­ρί­αρ­χη τάξη δια­τη­ρεί την εξου­σία της μέσα από την κα­τα­πί­ε­ση. Και αυτό γιατί χρειά­ζε­ται την πυ­ρη­νι­κή οι­κο­γέ­νεια για να επι­φορ­τί­ζε­ται τη φρο­ντί­δα των παι­διών, των αρ­ρώ­στων αλλά και ολό­κλη­ρης της οι­κο­γέ­νειας, ώστε να μην χρειά­ζε­ται να πλη­ρώ­νουν οι ερ­γο­δό­τες για αυτήν. Τα ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ άτομα διαρ­ρη­γνύ­ουν τους έμ­φυ­λους κα­νό­νες (άρα και ρό­λους) που επι­βά­λει η ύπαρ­ξη της οι­κο­γέ­νειας ως μο­νά­δα πα­ρα­γω­γι­κή και ανα­πα­ρα­γω­γι­κή. Αν υπήρ­χε ελεύ­θε­ρη έκ­φρα­ση του φύλου και της σε­ξουα­λι­κό­τη­τας το μι­σθο­λο­γι­κό χάσμα και η κοι­νω­νι­κή ανα­πα­ρα­γω­γή μέσα από την οι­κο­γέ­νεια θα έμπαι­νε σε αμ­φι­σβή­τη­ση. Την ίδια στιγ­μή που πο­λυ­ε­θνι­κές και με­γά­λες εται­ρί­ες δια­τυ­μπα­νί­ζουν ότι βρί­σκο­νται δίπλα στην ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ κοι­νό­τη­τα, ξέ­ρου­με ότι δεν θα μπο­ρού­σαν να είναι πιο μα­κριά της, αφού έχουν συμ­φέ­ρον από την κα­τα­πί­ε­σή της. Οι δια­χω­ρι­σμοί με­τα­ξύ των ερ­γα­τών, είναι αυτοί που επι­τρέ­πουν σε τέ­τοιες εται­ρί­ες να υπάρ­χουν χωρίς να αμ­φι­σβη­τού­νται τα κέρδη τους. Οι ομο­φο­βι­κές/τραν­σφο­βι­κές συ­μπε­ρι­φο­ρές συμ­φέ­ρουν γιατί δια­σπά­νε κάθε δυ­να­τό­τη­τα αλ­λη­λεγ­γύ­ης με­τα­ξύ των κα­τα­πιε­σμέ­νων. Υπό αυτό το πρί­σμα κα­τα­λα­βαί­νου­με ότι ενώ ο αγώ­νας για με­τα­ρυθ­μί­σεις στο τώρα είναι ιδιαί­τε­ρα ση­μα­ντι­κός, καθώς από αυτόν εξαρ­τά­ται η ποιό­τη­τα ζωής των ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+, αν θα έχουν δι­καί­ω­μα στην παι­δο­θε­σία, στον γάμο, στην ια­τρι­κή φρο­ντί­δα –δι­καιώ­μα­τα που αυ­το­νό­η­τα έχουν τα μη ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ άτο­μα- από μόνος του είναι λει­ψός. Και είναι λει­ψός γιατί ακόμα και να κερ­δη­θούν αυτές οι κα­τα­κτή­σεις η κα­τα­πί­ε­ση θα συ­νε­χί­σει να διαιω­νί­ζε­ται, εφ’ όσον είναι συμ­φέ­ρου­σα για το σύ­στη­μα. Για αυτό ο αγώ­νας των ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ δεν είναι απλά αγώ­νας για δι­καιώ­μα­τα στο σή­με­ρα. 

Είναι πάντα ση­μα­ντι­κό να θυ­μό­μα­στε την πραγ­μα­τι­κή, ρι­ζο­σπα­στι­κή ιστο­ρία ρου ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ+ κι­νή­μα­τος ώστε να ορ­γα­νώ­νου­με την πάλη μας ενά­ντια στην ομο­φο­βία, την τραν­σφο­βία, τον σε­ξι­σμό και το κα­πι­τα­λι­στι­κό σύ­στη­μα που τα (ανα)πα­ρά­γει. Απέ­να­ντι στον χλια­ρό δι­καιω­μα­τι­σμό των πρε­σβειών και των πο­λυ­ε­θνι­κών η απά­ντη­ση είναι ότι απε­λευ­θέ­ρω­ση θα έρθει μόνο μέσα από την κοινή πάλη όλων των κι­νη­μά­των και την ανα­τρο­πή του συ­στή­μα­τος της εκ­με­τά­λευ­σης όλων μας.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά