Άνοδος και πτώση του ΣΥΡΙΖΑ: το τελευταίο επεισόδιο

Τότε, στις αρχές του αιώνα και ήδη από τα τέλη του προη­γού­με­νου, ήταν μια εποχή κι­νη­μα­τι­κής ανά­τα­σης, ενά­ντια στη κα­πι­τα­λι­στι­κή πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση, στον πό­λε­μο και τον ιμπε­ρια­λι­σμό, για τα δι­καιώ­μα­τα όλων, μια πε­ρί­ο­δος εν­θου­σια­σμού και ελ­πί­δας για μια προ­ο­πτι­κή όχι μόνο αντι­νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη αλλά ακόμη και αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή. Τά­σεις και τμή­μα­τα της ρι­ζο­σπα­στι­κής έως αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής αρι­στε­ράς είδαν στην πε­ρί­ο­δο μια ευ­και­ρία και μια υπο­χρέ­ω­ση. Όχι όλη η αρι­στε­ρά, υπήρ­ξαν και αντί­στρο­φα σε­χτα­ρι­στι­κά αντα­να­κλα­στι­κά.

Στο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ συ­νέ­πε­σε να “προ­σφέ­ρει” η Ιστο­ρία την μέ­γι­στη επί­δο­ση απ’ όλα τα αντί­στοι­χα “πλα­τιά κόμ­μα­τα” της ρι­ζο­σπα­στι­κής αρι­στε­ράς που συ­γκρο­τή­θη­καν πα­νευ­ρω­παϊ­κά στην ίδια πε­ρί­ο­δο. Έφτα­σε στην κυ­βέρ­νη­ση χωρίς να απο­τε­λεί (ακόμη και ως δι­καιο­λο­γία) το ανα­γκαίο συ­μπλή­ρω­μα της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας/ κε­ντρο­α­ρι­στε­ράς. Η ει­κό­να (και όχι μόνο) του κόμ­μα­τος προ­σω­πο­ποι­ή­θη­κε στον πρό­ε­δρό του και πρω­θυ­πουρ­γό Α. Τσί­πρα. Η άνο­δος και η πτώση. Πα­ρό­τι στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα του ανή­κει πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο η πτώση παρά η άνο­δος. Η πιο ρι­ζο­σπα­στι­κή, αρι­στε­ρή επι­λο­γή του ήταν οι νέες εκλο­γές τον Ιούνη του 2012 η οποία ασφα­λώς αντα­μεί­φθη­κε από τον λαό. Κυ­βέρ­νη­σε το 2015 ωστό­σο, με την προ­σθή­κη του ακρο­δε­ξιού Κα­μέ­νου και ψη­φί­ζο­ντας τον Παυ­λό­που­λο για πρό­ε­δρο. Ήταν η πιο σαφής δή­λω­ση προ­θέ­σε­ων, προ­τε­ραιο­τή­των και, αντι­κει­με­νι­κά, κα­τεύ­θυν­σης από τον Ιούνη του 2012 και έκτο­τε, στο διά­στη­μα δη­λα­δή που εξε­λί­χτη­κε η δεξιά στρο­φή. Ταυ­τό­χρο­να με­ταλ­λά­χτη­κε το κόμμα από “δια­δι­κα­σία πο­λι­τι­κής συ­ζή­τη­σης και πάλης”, δια­δι­κα­σία που προ­σέ­φε­ρε ου­σια­στι­κά τα πιο ρι­ζο­σπα­στι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά του, σε “κόμμα – πρό­σω­πο”, με ευ­θύ­νη όλων των “πλευ­ρών” του κόμ­μα­τος.

Τον Αύ­γου­στο του 2015 κα­ταρ­ρέ­ει ορι­στι­κά ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ που θα “έσχι­ζε τα μνη­μό­νια”, το σύν­θη­μα χωρίς το οποίο δεν θα γι­νό­ταν ποτέ κυ­βέρ­νη­ση. Η τε­λευ­ταία μάχη, του δη­μο­ψη­φί­σμα­τος, η οποία δό­θη­κε από ευ­ρύ­τα­το τμήμα της ρι­ζο­σπα­στι­κής και αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής αρι­στε­ράς και σί­γου­ρα την συ­ντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία των αρι­στε­ρών αν­θρώ­πων ανε­ξάρ­τη­τα “κομ­μα­τι­κής γραμ­μής”, έκλει­σε με το γνω­στό τρόπο και μαζί της ολο­κλη­ρώ­θη­κε ένας ορι­σμέ­νος κύ­κλος, με ευ­ρύ­τα­τη πα­νευ­ρω­παϊ­κή και διε­θνή αντα­νά­κλα­ση, ο κύ­κλος των προ­σπα­θειών για “κυ­βέρ­νη­ση  της αρι­στε­ράς” από ένα “πλατύ κόμμα” της ρι­ζο­σπα­στι­κής αρι­στε­ράς.

Φυ­σι­κά δεν ήταν μοι­ραίο! Ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ απο­τέ­λε­σε πεδίο ιδε­ο­λο­γι­κο­πο­λι­τι­κής πάλης στο οποίο ητ­τή­θη­κε η αρι­στε­ρή, “αντι­μνη­μο­νια­κή” αντι­πο­λί­τευ­ση καθώς δεν βρήκε τον τρόπο να συ­γκε­ντρώ­σει όλης της τη δύ­να­μη. Το ερώ­τη­μα εάν υπάρ­χει άλλη δια­δι­κα­σία που να απο­φύ­γει την εσω­τε­ρι­κή πάλη στο δρόμο προς την μα­ζι­κο­ποί­η­ση της πο­λι­τι­κής και εκλο­γι­κής επιρ­ρο­ής της ρι­ζο­σπα­στι­κής έως αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής αρι­στε­ράς είναι και σή­με­ρα επί­και­ρο! 

Το με­γα­λύ­τε­ρο μέρος του αρι­στε­ρού, ρι­ζο­σπα­στι­κού δυ­να­μι­κού του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, αυτό που ου­σια­στι­κά είχε οι­κο­δο­μή­σει και υπο­στή­ρι­ζε την ρι­ζο­σπα­στι­κή του ταυ­τό­τη­τα προς την κοι­νω­νία, προ­ερ­χό­με­νο από διά­φο­ρες και δια­φο­ρε­τι­κές τά­σεις, απο­χώ­ρη­σε από το κόμμα. Την στιγ­μή εκεί­νη χα­ρά­χτη­κε μια “δια­χω­ρι­στι­κή γραμ­μή” μέσα στην αρι­στε­ρά (πέρα των πιο “στε­νών”, ήδη υπαρ­χό­ντων) που όριζε το τρίτο μνη­μό­νιο.

Η κοι­νω­νία ωστό­σο αντι­με­τώ­πι­σε την αλ­λα­γή πλαι­σί­ου με με­γα­λύ­τε­ρο “κυ­νι­σμό” απ’ ότι η αρι­στε­ρά. Απο­δέ­χτη­κε την ήττα και συ­νέ­χι­σε να ψη­φί­ζει το “αρι­στε­ρό κόμμα” (που διεκ­δι­κού­σε την κυ­βέρ­νη­ση ένα­ντι της ΝΔ) μέσα στο νέο πλέον,  μνη­μο­νια­κό πλαί­σιο. Η στρα­τη­γι­κή ήττα του πο­λι­τι­κού ορ­γα­νι­σμού χρειά­στη­καν οκτώ χρό­νια για να γίνει εκλο­γι­κή συ­ντρι­βή. 

Ο Κασ­σε­λά­κης και οι δια­σπά­σεις

Η εμ­φά­νι­ση του Κασ­σε­λά­κη δεν άλ­λα­ξε την πο­ρεία των πραγ­μά­των στο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ παρά μόνο την επι­τά­χυ­νε. Πέρα από τον, του­λά­χι­στον πρω­τό­τυ­πο, τρόπο με τον οποίο ανέ­λα­βε την προ­ε­δρία του κόμ­μα­τος, απο­τε­λεί “παιδί” της “γραμ­μής Τσί­πρα” και μία ορι­σμέ­νη συ­νέ­χειά του τόσο στην πο­λι­τι­κή στό­χευ­ση, την ηγε­μο­νία και κα­τί­σχυ­ση στον πόλο του “σο­σιαλ­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού” όσο και στο “κόμμα”, στην κα­τεύ­θυν­ση εκλο­γι­κού μη­χα­νι­σμού και σώ­μα­τος εκλε­κτό­ρων. Οι συν­δέ­σεις με το αμε­ρι­κά­νι­κο μο­ντέ­λο του “δη­μο­κρα­τι­κού κόμ­μα­τος” δεν αφο­ρούν τόσο τον Κασ­σε­λά­κη και την προ­έ­λευ­ση του όσο την ίδια την δια­δι­κα­σία εκ­φυ­λι­σμού και με­τάλ­λα­ξης της πάλαι ποτέ μα­ζι­κής, “κυ­βερ­νώ­σας αρι­στε­ράς”, ευ­ρω­παϊ­κής σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας/ κε­ντρο­α­ρι­στε­ράς. Μια δια­δι­κα­σία ου­σια­στι­κής, βα­θιάς και χωρίς προ­σχή­μα­τα “απο­α­ρι­στε­ρο­ποί­η­σης” στα μάτια της κοι­νω­νί­ας.  Μετά τον “θά­να­το” του στα­λι­νι­σμού με την πτώση  των ανα­το­λι­κών κα­θε­στώ­των ζούμε πλέον στην εποχή του “θα­νά­του” της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας ως απο­τέ­λε­σμα της συ­ντρι­βής της από τη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη στρα­τη­γι­κή.

Η πο­ρεία “σο­σιαλ­φι­λε­λευ­θε­ρο­ποί­η­σης” του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, συ­μπυ­κνω­μέ­νη στη μορφή της απου­σί­ας εναλ­λα­κτι­κής στον Μη­τσο­τά­κη, είχε ήδη αρ­χί­σει να απο­δο­κι­μά­ζε­ται από με­γά­λα κοι­νω­νι­κά και εκλο­γι­κά τμή­μα­τα πριν τον Κασ­σε­λά­κη. Η ήττα με 20 μο­νά­δες δια­φο­ρά ήταν επί­τευγ­μα Τσί­πρα. Το ερώ­τη­μα που τέ­θη­κε με την πα­ραί­τη­σή του ήταν πιο πρό­σω­πο και ηγε­τι­κή ομάδα θα ανα­λάμ­βα­νε τη συ­νέ­χεια (η ρήξη δεν είχε προ­κύ­ψει ούτε ως υπαι­νιγ­μός).

Εύ­λο­γα, οι δια­σπά­σεις που έγι­ναν πρό­σφα­τα, της “Ομπρέ­λας” και της ομά­δας Αχτσιό­γλου δεν έχουν κα­τα­φέ­ρει ακόμη να συ­γκρο­τή­σουν την πο­λι­τι­κή τους ταυ­τό­τη­τα και την ξε­κά­θα­ρη δια­χω­ρι­στι­κή τους από το ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ Κασ­σε­λά­κη. Εντού­τοις δεν ισχύ­ει το ίδιο για τον αρι­στε­ρό κόσμο που εγκα­τα­λεί­πει το ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, μέλη και ψη­φο­φό­ροι, που κα­τα­φα­νώς δια­χω­ρί­ζο­νται από την πο­λι­τι­κή προ­ο­πτι­κή του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ Κα­σε­λά­κη ανα­γνω­ρί­ζο­ντας την “απο­α­ρι­στε­ρο­ποί­η­ση” καθώς δεν μπο­ρούν να θε­ω­ρη­θούν “πο­λι­τι­κό ρεύμα” του Τσα­κα­λώ­του ή της Αχτσιό­γλου.

Θα μπο­ρέ­σουν να συ­γκρα­τή­σουν αυτόν τον κόσμο; Θα μπο­ρέ­σουν (μαζί ή/και χω­ρι­στά) να δια­μορ­φώ­σουν πο­λι­τι­κό στίγ­μα και λόγο ύπαρ­ξης στο πο­λι­τι­κό πεδίο; Οι επι­λο­γές είναι ιδιαί­τε­ρα δύ­σκο­λες καθώς ου­σια­στι­κά είναι μόνο δύο: ή να επι­χει­ρή­σουν να “πο­λι­το­γρα­φη­θούν” ως τρίτη συ­νι­στώ­σα του χώρου του σο­σιαλ­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού, μαζί με το ΠΑΣΟΚ και το ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, ή να προ­σπα­θή­σουν να υπάρ­ξουν στο χώρο της, ου­σια­στι­κά και όχι αφη­ρη­μέ­να, αντι­νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης αρι­στε­ράς που μα­ζι­κά, στα μάτια της κοι­νω­νί­ας, ανα­γνω­ρί­ζε­ται ως “αντι­μνη­μο­νια­κή”.

Η πρώτη πε­ρί­πτω­ση, αφορά στη διεκ­δί­κη­ση της πο­λι­τι­κής Τσί­πρα ένα­ντι του Κασ­σε­λά­κη, από τη μνη­μο­νια­κή κυ­βέρ­νη­ση του 2015 μέχρι τη συ­ντρι­βή του του 2023. Στρα­τη­γι­κή και πο­λι­τι­κή δια­χω­ρι­στι­κή ωστό­σο, με­τα­ξύ Τσί­πρα και Κα­σε­λά­κη δεν υφί­στα­ται και ακόμη κι αν μπο­ρού­σαν να υπάρ­ξουν ορι­σμέ­νες επι­λο­γές τα­κτι­κής που να υπαι­νίσ­σο­νται δια­φο­ρές και “ρήγ­μα­τα” σε αυτό το πο­λι­τι­κό συ­νε­χές, απο­τε­λούν δια­κρι­τι­κή ευ­χέ­ρεια απο­κλει­στι­κά του Κασ­σε­λά­κη. Το αδιέ­ξο­δο είναι προ­φα­νές και ήδη εκ­δη­λώ­νε­ται με δη­λώ­σεις υπε­ρά­σπι­σης πε­πραγ­μέ­νων της κυ­βέρ­νη­σης ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ του 2015 – 2019 και του ίδιου του Τσί­πρα.

Η δεύ­τε­ρη πε­ρί­πτω­ση αφορά στην από­πει­ρα “επα­να­συ­γκρό­τη­σης” αρι­στε­ρής ταυ­τό­τη­τας και πο­λι­τι­κού στίγ­μα­τος. Οι πρώ­τες δη­λώ­σεις “πο­λι­το­γρά­φη­σης” ως χώρος της “ανα­νε­ω­τι­κής” αρι­στε­ράς σε διά­κρι­ση με το ΚΚΕ, σαφής ανα­φο­ρά στις “πα­ρα­δο­σια­κές” ταυ­τό­τη­τες, ανα­δει­κνύ­ουν την ανα­γνώ­ρι­ση του προ­βλή­μα­τος, χωρίς εντού­τοις να απο­τε­λούν ση­μα­ντι­κή πο­λι­τι­κή απά­ντη­ση. Εάν οι δυ­νά­μεις της αρι­στε­ράς που διεκ­δι­κούν τον “επα­να­στα­τι­κό δρόμο” αντι­με­τω­πί­ζουν πολύ ση­μα­ντι­κές προ­κλή­σεις μπρο­στά στο πρω­το­φα­νές πο­λι­τι­κό κενό που αφή­νει η κα­τάρ­ρευ­ση/με­τάλ­λα­ξη της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας/ κε­ντρο­α­ρι­στε­ράς, βε­βα­ρη­μέ­νες αφε­νός με τη βαθιά δυ­σφή­μι­σή του από το στα­λι­νι­σμό, τόσο από την άνοδο όσο και από την πτώση του, και αφε­τέ­ρου λόγω του μισού αιώνα απου­σί­ας επα­να­στα­τι­κών, σο­σια­λι­στι­κών εγ­χει­ρη­μά­των διε­θνώς, ο “δη­μο­κρα­τι­κός δρό­μος”, η “με­ταρ­ρυθ­μι­στι­κή/ κοι­νο­βου­λευ­τι­κή” αρι­στε­ρά, κα­τα­στρέ­φε­ται κα­θη­με­ρι­νά σε κοινή θέα του τα­ξι­κού και κοι­νω­νι­κού της ακρο­α­τη­ρί­ου, σε μια πο­ρεία εκ­φυ­λι­σμού και με­τάλ­λα­ξης που ξε­κί­νη­σε πριν από σχε­δόν πέντε δε­κα­ε­τί­ες διε­θνώς (στην Ελ­λά­δα τέσ­σε­ρις) και κλι­μα­κώ­νε­ται γοργά στις μέρες μας. Η υπο­γρα­φή του τρί­του μνη­μο­νί­ου και η διά­ψευ­ση των λαϊ­κών προσ­δο­κιών από το ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και τον Τσί­πρα απο­τε­λούν ση­μα­ντι­κό “καρφί στο φέ­ρε­τρό του”.

Ως εκ τού­του η μο­να­δι­κή, πα­ρό­τι επί­σης αμ­φί­βο­λη, επι­λο­γή πο­λι­τι­κής επι­βί­ω­σης και κοι­νω­νι­κής χρη­σι­μό­τη­τας του στε­λε­χι­κού δυ­να­μι­κού που δια­σπά­στη­κε πρό­σφα­τα από το ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ είναι ανα­γκαίο να βα­σι­στεί σε μια ορι­σμέ­νη απόρ­ρι­ψη του μνη­μο­νια­κού ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, του τρί­του μνη­μο­νί­ου, της κυ­βέρ­νη­σης 2015 – 2019, της “στρα­τη­γι­κής Τσί­πρα”. Προ­κει­μέ­νου να διεκ­δι­κή­σουν πο­λι­τι­κό στίγ­μα και ακρο­α­τή­ριο, πρό­σβα­ση στο κί­νη­μα και τις διερ­γα­σί­ες του και να μπο­ρέ­σουν να συ­νο­μι­λή­σουν με άλλα τμή­μα­τα της ρι­ζο­σπα­στι­κής, αντι­μνη­μο­νια­κής και αντι­νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης ακόμη και αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής αρι­στε­ράς ου­σια­στι­κά, πέρα από τα­κτι­κι­σμούς χωρίς προ­ο­πτι­κή για το κί­νη­μα και την αρι­στε­ρά.

Η πε­ρί­ο­δος 2010 – 2015 έχει αφή­σει “εκ­κρε­μό­τη­τες” για όλη την αρι­στε­ρά. Τόσο για τα τμή­μα­τά της που απέ­φυ­γαν την πρό­κλη­ση όσο και για αυτά που δεν μπό­ρε­σαν να δώ­σουν αντι­μνη­μο­νια­κή διέ­ξο­δο μετά την διά­σπα­ση του Αυ­γού­στου του 2015 αφή­νο­ντας να επι­κρέ­με­ται μέχρι σή­με­ρα το καί­ριο ερώ­τη­μα αν “υπήρ­χε άλλος δρό­μος”. Πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο όμως για εκεί­να τα τμή­μα­τα που κυ­βέρ­νη­σαν και υπη­ρέ­τη­σαν την “μνη­μο­νια­κή γραμ­μή Τσί­πρα” υπο­στη­ρί­ζο­ντας το “There Is No Alternative” (δεν υπάρ­χει εναλ­λα­κτι­κή).

Ο κα­τα­κερ­μα­τι­σμός της δύ­να­μης μιας ορι­σμέ­νης προη­γού­με­νης πε­ριό­δου “κε­ντρο­μό­λων” πιέ­σε­ων από την άνοδο της τα­ξι­κής και πο­λι­τι­κής πάλης έχει δώσει την σειρά του σε μια πε­ρί­ο­δο με­γά­λων προ­κλή­σε­ων για την αρι­στε­ρά που δεν απο­δέ­χε­ται το “τέλος της Ιστο­ρί­ας”. Να διεκ­δι­κή­σει τον πο­λι­τι­κό πόλο της εκ­προ­σώ­πη­σης των “από κάτω”, των διαρ­κώς διευ­ρυ­νό­με­νων “ανι­σο­τή­των” που πα­ρά­γει η νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη στρα­τη­γι­κή. Να διεκ­δι­κή­σει την “μα­ζι­κή αρι­στε­ρά” ως ιδε­ο­λο­γι­κο­πο­λι­τι­κό ερ­γα­λείο των “υπο­τε­λών τά­ξε­ων και στρω­μά­των”, της κοι­νω­νι­κής πλειο­ψη­φί­ας ανα­στη­λώ­νο­ντας την απε­λευ­θε­ρω­τι­κή, αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή προ­ο­πτι­κή ως όραμα αλλά και ως κα­θη­με­ρι­νή πο­λι­τι­κή.