Τράπεζες: Να σταματήσουμε το πλιάτσικο-Να σταματήσουμε τις θυσίες

Το φιάσκο της συγχώνευσης Εθνικής-Eurobank υπήρξε μια σοβαρή ήττα της κυβέρνησης, καθώς η εν λόγω κίνηση είχε ενταχθεί σε υψηλή θέση στην επικοινωνιακή φαρέτρα με τις υποτιθέμενες επιτυχίες Σαμαρά. Η συγχώνευση υποτίθεται ότι θα «θωράκιζε» το ελληνικό τραπεζικό σύστημα και κατά συνέπεια και τις καταθέσεις. Έτσι δεν θα υπήρχε ανάγκη για άλλα δάνεια (τουλάχιστον όσον αφορά το δανεισμό του Δημοσίου για λογαριασμό των τραπεζών) και συνεπώς δεν θα υπήρχε ανάγκη για άλλα μέτρα. Όμως η τρόικα είχε άλλη γνώμη, προχωρώντας σε μια μίνι κυπριακού τύπου εκτέλεση τραπεζών.

Βέβαια ακόμη και στο φιάσκο, αυτοί που έχουν την εσωτερική πληροφόρηση κερδίζουν: ήδη ερευνάται από τον εισαγγελέα η περίπτωση χειραγώγησης μετοχών από τους μεγαλοτραπεζίτες και τους φίλους τους (το τι θα βγάλει η έρευνα είναι άλλο θέμα, βέβαια).

Αυτό δεν είναι τυχαίο. Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι, όπως και στην Κύπρο, εδώ και χρόνια παραδομένο στους ιδιώτες. Η μόνη σχέση της Εθνικής Τράπεζας, π.χ., με το Δημόσιο είναι το γεγονός ότι μέτοχοί της είναι κατά 16,6% τα ασφαλιστικά ταμεία. Ακόμη και η Τράπεζα της Ελλάδος δεν είναι δημόσιας ιδιοκτησίας αν λάβουμε υπόψη μας τους μετόχους. Αυτό το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, λοιπόν, υπό την ηγεσία των Λάτση, Σάλλα, Κωστόπουλου, Βγενόπουλου, Ρέστη και των υπόλοιπων μεγαλοκαπιταλιστών που βρίσκονται από πίσω τους, αποτέλεσε τη ναυαρχίδα του ελληνικού καπιταλισμού, καθώς τα πάντα δούλευαν για αυτό: τα ασφαλιστικά ταμεία κατέθεταν υποχρεωτικά σε αυτό το σύστημα με σχεδόν μηδενικά επιτόκια και αγόραζαν μετοχές του, το κράτος παρείχε απίστευτες φοροελαφρύνσεις, τα δικαστήρια ανέχονταν τοκογλυφικά επιτόκια για τους δανειολήπτες καταναλωτικών δανείων κ.λπ. Η «υγιής» βάση των ιδιωτικών αυτών τραπεζών οφείλονταν σε αυτή την τεράστια διαπλοκή –κι όχι βέβαια στη σύνεση και την καλή επιχειρηματικότητα των ιδιοκτητών: οποιοσδήποτε κατάφερνε να γίνει τραπεζίτης σε αυτές τις συνθήκες, είχε εξασφαλίσει την επιτυχία. Πιο πρόσφατο και πιο εκκωφαντικό παράδειγμα της διαπλοκής ήταν ητροπολογία-σκάνδαλο που πέρασε προ ημερών στη Βουλή κατά τη διάρκεια ψήφισης του επενδυτικού νόμου, με την οποία απαλλάσσονται οι διοικήσεις τραπεζών που έδωσαν δάνεια σε Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ.

Η αποτυχημένη διάσωση

Ωστόσο εξαιτίας της επιβολής των μνημονίων, οι τράπεζες κατέγραψαν μεγάλες ζημιές: 50 δισ. από το κούρεμα των κρατικών ομολόγων (εξαιτίας της διαπλοκής με τις κυβερνήσεις οι διοικήσεις των τραπεζών συνέχιζαν να αγοράζουν αυτά τα ομόλογα, παρότι το ελληνικό δημόσιο χρέος είχε ήδη καταστεί μη βιώσιμο για τους διεθνείς δανειστές), 20 δισ. από τη μείωση των καταθέσεων, 20 δισ. από την απομείωση των ιδίων κεφαλαίων, 60 δισ. από δάνεια που κατέστησαν προβληματικά («κόκκινα»). Συνολικά 150 δισ. ζημιά ή το 40% του ενεργητικού των τραπεζών. Όμως, όπως είπαμε, ο τραπεζίτης ποτέ δεν χάνει. Από το Δεκέμβριο του 2008 (επί Καραμανλή) μέχρι το Δεκέμβριο του 2011 δόθηκαν στις τράπεζες 168 δισ. ευρώ, ένα ποσό που κοντεύει το σημερινό ΑΕΠ της Ελλάδας! Ο ελληνικός λαός δανειζόταν –χωρίς τη θέλησή του, φυσικά– και οι αποτυχημένοι τραπεζίτες παρέμεναν στις θέσεις τους και χρηματοδοτούνταν. Όμως οι τράπεζες δεν σώθηκαν, καθώς στο καθοδικό σπιράλ στο οποίο οδηγούν τα μνημόνια, απαιτούνται όλο και περισσότερα λεφτά για να ανακεφαλαιοποιηθούν. Τώρα λέει η τρόικα-κυβέρνηση, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες –Εθνική, Eurobank, AlphaBank, Πειραιώς– χρειάζονται άμεσα άλλα 27 δισ. ευρώ (οι κεφαλαιακές ανάγκες της Εθνικής Τράπεζας ανέρχονται σε 9,7 δισ. ευρώ, της Eurobank στα 5,8 δισ. ευρώ, της Alpha Bank στα 4,5 δισ. ευρώ και της Τράπεζας Πειραιώς στα 7,3 δισ. ευρώ).

Αν βρείτε το 10% μόνοι σας, λέει η τρόικα-κυβέρνηση στους τραπεζίτες, εμείς θα βάλουμε τα υπόλοιπα και εσείς θα παραμείνετε αφεντικά. Αντίθετα, όποιες τράπεζες δεν βρουν αυτό το 10%, θα περάσουν στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και οι τραπεζίτες θα χάσουν τον έλεγχο. Φυσικά το να βρουν ταυτόχρονα όλες οι τράπεζες τόσες εκατοντάδες εκατομμύρια μέσα στον Απρίλιο φαντάζει ήδη εξαιρετικά δύσκολο στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα.

Ο προδομένος «γάμος»

Σε αυτό το πλαίσιο σχεδιάστηκε και η συγχώνευση Εθνικής-Eurobank, στην οποία φέρονται να συμφωνούσαν, τουλάχιστον μέχρι τον Γενάρη, και οι δανειστές. Όμως η συμφωνία χάλασε από την τρόικα, όχι γιατί αυτή διαφωνούσε με τις συνέπειες που θα είχε ο «γάμος» στους τραπεζοϋπαλλήλους (απολύσεις κ.λπ.), αλλά για άλλους λόγους. Ο κολοσσός που θα δημιουργούνταν από τον «γάμο», θα ήλεγχε το 35% της ελληνικής αγοράς, θα είχε ενεργητικό 170 δισ. ευρώ και η ιδιωτικοποίησή του θα ήταν εξαιρετικά απίθανη στο μέλλον καθώς κανείς διεθνής ή ελληνικός όμιλος δεν θα έβαζε τόσα πολλά λεφτά για να τον αγοράσει. Αντίθετα η διατήρηση της Εθνικής και της Eurobankως ξεχωριστών τραπεζών, ή, πολύ περισσότερο, η ανάληψή τους από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) εξασφαλίζει δύο πράγματα: ότι θα μπορέσουν να δοθούν σε ιδιώτες ευκολότερα και ότι θα αποτραπεί το πέρασμα του ελέγχου τους στο Δημόσιο. Το ΤΧΣ είναι βέβαια τυπικά δημόσιο, ωστόσο από τον ιδρυτικό νόμο διατηρεί οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια και το ελληνικό κράτος δεν μπορεί να παρεμβαίνει στις αποφάσεις του. Δηλαδή το ελληνικό Δημόσιο απλά αναλαμβάνει το βάρος χρηματοδότησης των πιστωτικών ιδρυμάτων, χωρίς να αποκτά κανένα προνόμιο και χωρίς να έχει κανέναν έλεγχο στη διοίκηση των τραπεζών, που θα ανακεφαλαιοποιηθούν με επιβάρυνση του ελληνικού λαού. Ο λόγος που το ΤΧΣ αναλαμβάνει τράπεζες είναι για να τις καταστήσει βιώσιμες και μετά να τις δώσει σε ιδιώτες, τα δε έσοδα από την πώληση να πάνε στους δανειστές, στην τρόικα.

Στην περίπτωση της Εθνικής αυτό αναμένεται να γίνει μέχρι τον Σεπτέμβριο και, παρά την κρίση και τις ζημιές που παρουσιάζει, η μεγαλύτερη ελληνική τράπεζα εξακολουθεί να αποτελεί «φιλέτο» για πολλά μεγάλα αρπακτικά: έχει δάνεια ύψους 109 δισ. ευρώ, καταθέσεις 88 δισ. ευρώ, τα καλύτερα και ακριβότερα κτίρια σε κάθε γωνιά (ή καλύτερα σε κάθε κεντρική πλατεία) της Ελλάδας, τεράστιο δίκτυο υποκαταστημάτων, θυγατρικές αξίας 8 δισ. στα Βαλκάνια, κερδοφόρα συμμετοχή στην τουρκική Finansbank, 11.640 καλά εκπαιδευμένους εργαζόμενους. Η τοποθέτηση της Αν. Σακελλαρίου, μέχρι πρόσφατα στελέχους της DeutscheBankκαι της Τράπεζας Πειραιώς, στην προεδρία του ΤΧΣ προϊδεάζει για τους μελλοντικούς ιδιοκτήτες τέτοιων «φιλέτων».

Ο στόχος της τρόικας δεν είναι μόνον ο έλεγχος του χρηματοπιστωτικού συστήματος, δηλ. ουσιαστικά της οικονομίας της χώρας. Οι τροϊκανοί ζητούν να αρθούν και οι απαγορεύσεις των πλειστηριασμών, ακόμη και για την πρώτη κατοικία, να εκλείψουν οι ευνοϊκές ρυθμίσεις του νόμου Κατσέλη για τους δανειολήπτες και να δοθούν τα χρέη επιχειρήσεων και νοικοκυριών σε πολυεθνικές εισπρακτικές εταιρείες. Έτσι, εκατομμύρια δανειολήπτες θα έχουν πλέον να αντιμετωπίσουν ένα ακόμη πιο απάνθρωπο τραπεζικό σύστημα, χωρίς πλέον καμιά νομική προστασία.

Κίνδυνος για τα ταμεία

Αλλά κίνδυνο δεν αντιμετωπίζουν μόνον οι δανειολήπτες. Τα ασφαλιστικά ταμεία βρίσκονται ενώπιον μιας νέας απειλής η οποία σε συνθήκες μνημονίου, οδηγεί σε  αδιέξοδο: Αν τα ταμεία δεν συμμετάσχουν στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της Εθνικής, τότε είναι μάλλον απίθανο να μαζευτούν τα 785 εκατ. ευρώ που απαιτούνται για να μην περάσει αυτή στο ΤΧΣ. Τότε, όπως κι όλοι οι παλιοί μέτοχοι, τα ταμεία θα χάσουν όλες τις μετοχές τους, αφού η Εθνική θα περάσει στον εν λόγω οργανισμό. Η αξία των μετοχών της Εθνικής Τράπεζας που κατέχουν τα ασφαλιστικά ταμεία είναι πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ, ενώ, μόνο το ΙΚΑ έχει στο χαρτοφυλάκιο του 8% έως 10% των μετοχών, δηλ. περίπου 75-80 εκατ. ευρώ. Παράλληλα η μη συμμετοχή των ταμείων θα σημάνει ακόμη λιγότερο έλεγχο του Δημοσίου στην Εθνική.

Αν, αντίθετα, βάλουν λεφτά που σε πρώτη φάση είναι περίπου 150 εκατ. ευρώ (τα οποία πού θα βρουν βέβαια τη στιγμή που έχουν ήδη καταληστευθεί από το PSIτου Βενιζέλου;), τότε θα είναι σαν γεμίζουν το γνωστό βαρέλι χωρίς πάτο. Το ΙΚΑ μόνον έχει χάσει μέχρι σήμερα γύρω στο 1 δισ. ευρώ από την έναρξη της κρίσης εξαιτίας της  συμμετοχής του στην Εθνική, δηλ. από την απομείωση της τιμής της μετοχής της τράπεζας. Σήμερα, η Εθνική έχει ήδη ζημιές 2 δισ. ευρώ και έτσι –σε συνδυασμό με την γεωμετρική αύξηση των «κόκκινων» δανείων και με την απομάκρυνση των καταθετών εξαιτίας του νέου δόγματος της ΕΕ– θα χρειαστεί ένα νέος φαύλος κύκλος «διάσωσης» όπου οι μέτοχοι θα πρέπει να πληρώσουν και πάλι. Μετά τα 37 δισ. ευρώ που έχουν ήδη χαθεί από ταμεία τα τελευταία τρία χρόνια, η νέα ληστεία του ιδρώτα, του υστερήματος της ελληνικής εργατικής τάξης είναι μπροστά μας –είτε συμμετέχουν στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου είτε όχι.

Εθνικοποίηση

Ένας τρίτος κίνδυνος που επισείουν πολλοί είναι ο αφελληνισμός. Έτσι από διάφορες πλευρές τίθεται ο στόχος για παραμονή της Εθνικής Τράπεζας σε ελληνικά χέρια πάση θυσία. Η ΟΤΟΕ μάλιστα εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία αναφέρονται και τα εξής, μεταξύ άλλων: «Είναι υπόθεση εθνικής σημασίας η επιτυχία των αυξήσεων του Μετοχικού Κεφαλαίου των Τραπεζών Εθνικής και Eurobank, προκειμένου να συγκεντρωθεί το απαιτούμενο ποσοστό του 10% για να διατηρηθεί το μάνατζμεντ των δύο τραπεζών σε ελληνικά χέρια. Κυβέρνηση, τρόικα και ΤΧΣ, έχουν τις βασικές ευθύνες αυτού του σχεδιασμού και καλά θα κάνουν να μην τολμήσουν να υπονομεύσουν την αύξηση του Μετοχικού Κεφαλαίου της Εθνικής Τράπεζας και της Eurobank. Αν αδρανήσουν ή πράξουν τα αντίθετα, θα είναι υπόλογοι απέναντι στη χώρα και την ελληνική κοινωνία για τη δρομολόγηση του αφελληνισμού ενός μεγάλου μέρους του τραπεζικού συστήματος, με κορυφαία πράξη τον αφελληνισμό της Εθνικής Τράπεζας, μετά το προσωρινό πέρασμά της από το ΤΧΣ».

Ωστόσο τέτοιοι στόχοι δεν έχουν κανένα νόημα στο βαθμό που η τράπεζα δεν θα βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο μιας φιλολαϊκής κυβέρνησης. Τα ελληνικά κοράκια που επικρατούσαν στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα τόσα χρόνια δεν σήμαναν τίποτε καλό για τον ελληνικό λαό –ίσα ίσα. Σήμερα ένα μέρος από τα ίδια αυτά κοράκια (οι ίδιοι οι τραπεζίτες, οι διαπλεκόμενοι εκδότες και άλλοι καπιταλιστές) εμφανίζονται να ανησυχούν για τον κίνδυνο αφελληνισμού των ελληνικών τραπεζών και πιθανώς να απαιτήσουν από τους τραπεζοϋπαλλήλους νέες θυσίες προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο «κίνδυνος». Ήδη σε φυλλάδιο της ΔΑΚΕ στην Εθνική, προτείνεται να διατεθεί το αποθεματικό του αμοιβαίου κεφαλαίου ΔΗΛΟΣ Συλλογικό (δηλ. του συλλόγου των εργαζομένων) που ανέρχεται σε 25 εκατ. ευρώ για συμμετοχή στην ανακεφαλαιοποίηση της τράπεζας, «προκειμένου να αποφευχθεί η λεηλασία της Εθνικής». Πρόκειται είτε για ανοησία είτε για συνειδητή συνεργασία με τα αφεντικά προκειμένου να κερδίσουν μόνον αυτά. Το εργατικό κίνημα και η Αριστερά δεν έχουν κανένα συμφέρον να υποκύψουν σε τέτοιες πιέσεις: Όπως λέμε καμία θυσία για το ευρώ, καμία θυσία για τη δραχμή, έτσι και με το τραπεζικό σύστημα: καμιά θυσία για να παραμείνει στα χέρια Ελλήνων καπιταλιστών. Θυσίες έχουν νόημα μόνο στο βαθμό που ο στόχος είναι το πέρασμα των τραπεζών στο ελληνικό Δημόσιο του οποίου τον έλεγχο θα έχει δημοκρατικά η πλειοψηφία του λαού.

Και από αυτή την άποψη, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα πρέπει επ’ ουδενί να υποστείλει το στόχο για εθνικοποίηση όλων των τραπεζών στο όνομα της δημιουργίας ενός δημόσιου πυλώνα. Η χρηματιστηριακή αξία όλων των ελληνικών τραπεζών είναι κάτω από 3 δισ. ευρώ τη στιγμή που ο ελληνικός λαός έχει φορτωθεί χρέη εκατοντάδων δισ. για τη διάσωσή τους. Όπως λένε και πολλοί επίσημοι οικονομολόγοι, είναι τράπεζες-ζόμπι. Ούτε η επίκληση της πραγματικής τους αξίας μπορεί να αποτελεί αντίλογο στην εθνικοποίησή τους: ο Σάλλας απέκτησε την Αγροτική και την Κύπρου για ένα κομμάτι ψωμί και κανείς δεν διαμαρτυρήθηκε για την «πραγματική τους αξία».

Μετά την κυπριακή εμπειρία, ο δημόσιος τραπεζικός πυλώνας δεν αρκεί –οι αποτυχημένοι τραπεζίτες με προεξάρχοντα τον Προβόπουλο, πρέπει να φύγουν όλοι μαζί με το πολιτικό προσωπικό με το οποίο συνεργάζονταν άψογα επί δεκαετίες. Με ελληνικό και όχι με ξένο μάνατζμεντ φτάσαμε στη σημερινή κατάσταση. Το πρόβλημα δεν είναι η εθνότητα, αλλά η τάξη που ελέγχει τις τράπεζες.