Το Σχέδιο Μάρσαλ και οι καταστροφικοί ιστορικοί συνειρμοί

Για την ιστορική και ιδεολογική διάσταση του Σχεδίου Μάρσαλ έχουμε ήδη κάνει αναφορά: ήταν επιχείρηση του αμερικανικού ιμπεριαλισμού που είχε δύο επιδιώξεις ταυτόχρονα: την εμπέδωση της ηγεμονίας του στο ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο και την ανάσχεση του «κομμουνιστικού κινδύνου». Για την οικονομική του διάσταση, κάναμε αναφορά. Πρέπει ωστόσο, επανερχόμενοι, να σημειώσουμε κάποια πράγματα παραπάνω.  

Επιτροπεία και «εθελοδουλία»

Το μέλος της αμερικανικής αποστολής στην Ελλάδα που καθοδήγησε άμεσα την υλοποίηση του ελληνικού Σχεδίου Μάρσαλ, Τζέιμς Γουόρεν, «υπεύθυνος για όλες τις ελληνικές εξαγωγές» (!), λέει τα εξής σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» στις 17/6/2007:   

«Όταν ήρθε η αμερικανική αποστολή, που γνώριζε ότι για να σωθεί η χώρα χρειάζονταν σκληρά μέτρα. Κατέληξαν με την κυβέρνηση Τσαλδάρη σε μια πολύ αυστηρή συμφωνία, πολλές πτυχές της οποίας αποτελούσαν σαφή παρέμβαση στα εσωτερικά της Ελλάδας. Μπορεί κάλλιστα να πει κανείς ότι επρόκειτο όχι για απλή παρέμβαση, αλλά για επέμβαση στην εθνική κυριαρχία της χώρας. Προσωπικά πιστεύω ότι επρόκειτο για μια πολύ έξυπνη και επιτυχή κίνηση από την πλευρά των Ελλήνων ιθυνόντων. Ήταν μια μικρή ομάδα Ελλήνων πατριωτών -και δεν χρησιμοποιώ τη λέξη τυχαία- που τόλμησαν να κάνουν βήματα που θα απέτρεπαν την καταστροφή της χώρας τους, η οποία κινδύνευε να εξελιχθεί σε Αλβανία ή Βουλγαρία. Η επιτυχία ήταν ότι έφεραν τους Αμερικανούς, όχι απλά ως συμβούλους, αλλά ως ελεγκτές και υπεύθυνους των αποφάσεων. Για τα επόμενα χρόνια η Ελλάδα έπρεπε να καταπιεί την περηφάνια της και να αποδεχθεί ευρείες παρεμβάσεις. Αυτό ήταν το πνεύμα της συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών».

Ώστε λοιπόν, ακόμη και σε συνθήκες που οι ΗΠΑ έκριναν ότι η Ελλάδα είναι γεωπολιτικά σημαντική και πρέπει να στηριχτεί για να μην περάσει στο «κομμουνιστικό παραπέτασμα», η αμερικανική βοήθεια δόθηκε υπό τον όρο μιας σκληρής αμερικανικής εποπτείας, όχι μόνο οικονομικής αλλά και πολιτικής, που μπροστά της τα τωρινά μνημόνια μοιάζουν «παιδική χαρά»… 

Ερχόμενοι στο σήμερα, ακόμη λοιπόν και αν αγνοήσουμε το σκοπό της «ανάσχεσης του κομμουνιστικού κινδύνου» αποφασίζοντας να ασελγήσουμε πάνω στις μνήμες των αγωνιστών της Αντίστασης και των ηττημένων του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, ακόμη και αν δεχτούμε ότι ο διεθνής ιμπεριαλισμός θα παραλογιζόταν ώστε να ενισχύσει οικονομικά ένα σχέδιο ανάπτυξης με ανατροπή της λιτότητας, παραμένει μια ενοχλητική λεπτομέρεια: Θα δεχόταν η Αριστερά μια επιτροπεία σκληρότερη του μνημονίου στο όνομα της καπιταλιστικής ανάπτυξης; Θα δεχόταν να γίνει το πολιτικό όργανο ενός νέου «πατριωτισμού» της αστικής τάξης που, όπως και τότε, θα επεδίωκε να σωθεί στηριγμένη στους ξένους συμμάχους της παραχωρώντας τους τα προνόμια μιας σκληρής εποπτείας;

Ανάπτυξη με επενδύσεις στις υποδομές;

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό: Δεν υπάρχει ιστορική εξαίρεση από τον κανόνα των αντισταθμιστικών ωφελημάτων, όταν μιλάμε για «ξένη βοήθεια» σε καθεστώς καπιταλισμού: ένα όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα της βοήθειας πρέπει να επιστρέφεται σε αυτόν που την παρέχει και, αντίστροφα, πρέπει να επενδύεται με τρόπο μη ανταγωνιστικό με τα συμφέροντα αυτού που την παρέχει. Στην περίπτωση του ελληνικού Σχεδίου Μάρσαλ, οι ΗΠΑ φρόντισαν να μην επενδυθεί η βοήθεια σε τομείς ανταγωνιστικούς με τα δικά τους συμφέροντα, ενώ ταυτόχρονα επέβαλαν την επένδυσή της καταρχήν στις υποδομές. Αυτό ήταν λογικό, αφού χωρίς μεγάλες επενδύσεις στις υποδομές δεν νοούνταν καπιταλιστική ανάπτυξη σε μια κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα.      

Ανάπτυξη μέσω υποδομών, είναι κάτι που δεν τίθεται σε συζήτηση σήμερα στην Ελλάδα όσον αφορά το επαγγελλόμενο «νέο σχέδιο Μάρσαλ». Η ανάπτυξη των υποδομών έχει σε μεγάλο βαθμό ολοκληρωθεί, για δε το τμήμα τους που αυτό δεν έχει συμβεί, όλες οι πρόνοιες έχουν ενταχτεί στα συγχρηματοδοτούμενα έργα. Όσον δε αφορά τις συνέπειες της λεγόμενης «ανθρωπιστικής καταστροφής», αυτές είναι συνέπεια της διεθνώς κανοναρχούμενης λιτότητας και όχι της καταστροφής των υποδομών όπως στη μεταπολεμική Ελλάδα.  

Πρέπει λοιπόν να σκεφτεί κανείς αν έχει από καπιταλιστική άποψη νόημα η ξένη βοήθεια προκειμένου να στηριχτεί η καθαυτό καπιταλιστική παραγωγή στην Ελλάδα, σε μια περίοδο παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, με τον όγκο του παγκόσμιου εμπορίου να μην είναι σε ραγδαία άνοδο και με τα «αντισταθμιστικά ωφελήματα» να διεκδικούνται με άλλους τρόπους («μίζες» των πολυεθνικών για κρατικές προμήθειες) κ.λπ.

Υπάρχει βέβαια και κάποια αναλογία με τη μεταπολεμική Ελλάδα: η μεγάλη μείωση λόγω μνημονίων της τιμής της εργατικής δύναμης και η μαζική απαξίωση των όρων πώλησής της αλλά και αναπαραγωγής της. Αυτό όμως είναι λόγος για να διεκδικήσει το ξένο κεφάλαιο ειδικές οικονομικές ζώνες εκμετάλλευσης στην Ελλάδα και όχι για να υπάρξει ξένη βοήθεια για να αξιοποιήσουν τη φτηνή εργατική δύναμη οι Έλληνες καπιταλιστές… Η μείωση των μισθών και η συντριβή των εργασιακών σχέσεων ήταν η μεγάλη «ξένη βοήθεια» -μέσω μνημονίων- προς τους Έλληνες καπιταλιστές, αφού μόνοι τους δεν θα κατάφερναν κάτι τέτοιο. Και δεν υπάρχει στους «κανόνες συμπεριφοράς» του κεφαλαίου αυτού του τύπου η «αλληλεγγύη» που θα προέβλεπε και ένα δεύτερο, «αναπτυξιακό» δώρο σ’ αυτούς…    

Το αποτέλεσμα…

Καλό είναι πάντως να θυμόμαστε και τα αποτελέσματα του ελληνικού Σχεδίου Μάρσαλ. Για να μην τα λέμε εμείς, ας μας τα πει κάποιος… υπεράνω υποψίας: 

«...Σταματήσαμε τον κομμουνισμό. Αλλά δεν έχουμε τίποτα βιώσιμο στη θέση του. Δώσαμε πολλή βοήθεια στην Ελλάδα. Αλλά ελάχιστη έφτασε στους Έλληνες που τη χρειάζονται περισσότερο. Πληρώσαμε για ακριβές επενδύσεις. Αλλά όσο τις εξετάζουμε, τόσο λιγότερο νόημα φαίνεται να έχουν... Αποκαταστήσαμε την τάξη. Αλλά αυτή η τάξη προστατεύεται από διαδοχικές αδύνατες κυβερνήσεις, αντιδημοφιλείς, αναξιόπιστες και διαβρωμένες από τη διαφθορά. Προκαλέσαμε την ανασυγκρότηση στα χαρτιά. Αλλά η Ελλάδα δεν δείχνει ακόμη σημάδια ότι μπορεί να στηρίξει τον εαυτό της στο μέλλον. Χτίσαμε δρόμους, σύντομα θα καταρρεύσουν. Αυξήσαμε τους μισθούς, οι τιμές αυξήθηκαν πιο γρήγορα. Δώσαμε πλοία, τα έσοδά τους δεν επιστρέφουν στην Ελλάδα. Συνοπτικά, στην Ελλάδα έχουμε ό,τι είχαμε στην Κίνα –μια χώρα διαλυμένη από τον πόλεμο, με τεράστια κοινωνικά προβλήματα και χωρίς θεμελιακές αλλαγές, που αντιμετωπίζει έναν διογκωμένο πληθωρισμό και συνεχίζει να επιβιώνει με τη δική μας συνεχιζόμενη βοήθεια...Τίποτα δεν θα αλλάξει την επόμενη άνοιξη, όπως τίποτα δεν άλλαξε στις επτά προηγούμενες από το τέλος του πολέμου...».

Έτσι απολόγισε το ελληνικό Σχέδιο Μάρσαλ ο Έντουαρντ Τενενμπάουμ στην έκθεσή του, λίγο πριν αποχωρήσουν οι Αμερικανοί.

Ο καταστροφικός συνειρμός

Αυτοί που αποτολμούν το ανοσιούργημα να αναδείξουν σε «στόχο» και «αξία» για την Αριστερά το Σχέδιο Μάρσαλ, μπορούν να μας πουν τι ακριβώς έχουν στο μυαλό τους; Μια ιμπεριαλιστική βοήθεια «πραγματικά αλτρουιστική», που αυτή τη φορά δεν θα τη χειριστεί μια διεφθαρμένη κυβέρνηση της Δεξιάς αλλά μια κυβέρνηση της Αριστεράς που θα πολεμήσει τη διαφθορά ώστε η βοήθεια των ιμπεριαλιστών να «πιάσει τόπο»; Ξέρουμε πόσο μακριά μπορεί να φτάσει ο ρεφορμισμός όταν βρεθεί ενώπιος ενωπίω με το ζήτημα της εξουσίας, αλλά ομολογούμε ότι αυτό μας ξεπερνάει!    

Απέναντι σε τέτοια φαντασιοκοπήματα, ας απαντήσουμε με τα λόγια ενός κορυφαίου ιδεολόγου της ελληνικής άρχουσας τάξης: 

«Εξήντα έξι χρόνια μετά τον Σεπτέμβριο του 1947, και την ιστορική σύμπραξη Τσαλδάρη-Σοφούλη μπροστά στον κίνδυνο κατάρρευσης του αστικού συστήματος και τον Εμφύλιο, οι δυο παρατάξεις συμπράττουν εκ νέου. Στη θέση του Τσαλδάρη και του Σοφούλη είναι ο Σαμαράς και ο Βενιζέλος. Οι συνθήκες φυσικά είναι διαφορετικές, αλλά το διακύβευμα έχει κοινά στοιχεία. Ουδείς μπορεί να προεξοφλήσει την έκβαση της προσπάθειας. Αλλά τόσο ο Σαμαράς όσο και ο Βενιζέλος θα μπορούσαν ίσως να διδαχτούν από την επιτυχία των μακρινών προκατόχων τους. Μια επιτυχία που στηρίχτηκε στην αποφασιστικότητα κατά την αναμέτρηση, αλλά και στη γενναιοδωρία κατά τη συνεργασία». (Γ. Πρετεντέρης, «Τα Νέα», 25 Ιουνίου 2013)

Όταν οι διεθνείς τους σύμμαχοι δεν «προικοδοτούν» τους σημερινούς Τσαλδάρη και Σοφούλη, δηλαδή τους Σαμαρά και Βενιζέλο, ούτε με τα ελάχιστα ώστε να πάνε αξιοπρεπώς στις ευρωεκλογές, κάποιοι στον ΣΥΡΙΖΑ πιστεύουν σε φαντασιώσεις. Ακόμη χειρότερα, στον οίστρο τους επάνω ούτε που φαντάζονται ότι υπερασπιζόμενοι το «θετικό φορτίο» του Σχεδίου Μάρσαλ, ενεργοποιούν στη μαζική συνείδηση τον καταστροφικό συνειρμό ότι η Αριστερά είναι έτοιμη να γίνει αυτή η «εκλεκτή» των ιμπεριαλιστών συμμάχων…    

 *Δραγασάκης, Σταθάκης, Μηλιός κ.λπ.