2019: Προς ένα νέο κρισιακό επεισόδιο;

Πράγματι, ο Αλέξης Τσίπρας δεν χάνει ευκαιρία να διαβεβαιώνει πως «έχουμε ξεπεράσει οριστικά και με την κοινωνία όρθιατην κρίση» και, επομένως, τα κακά νέα βρίσκονται ανεπιστρεπτί πίσω μας. Ίσως αυτό εξηγεί «γιατί χαίρεται και χαμογελά ο κόσμος, πατέρα», όπως αναρωτιόταν και το γνωστό μεταξικό τραγουδάκι του μεσοπολέμου.

Άγνοια; Συνειδητή παραπλάνηση; Wishful thinking, ίσως;

Ό,τι κι αν είναι, είναι δύσκολο να αποφύγουμε την ιδέα πως βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα ανοησία. Και πρόκειται για ανοησία στο μέτρο που η ελληνική οικονομία είναι από τις πιο ευάλωτες στον κόσμο –και λόγω των ακολουθούμενων, με απόλυτη συνέπεια, μνημονιακών πολιτικών επί δέκα σχεδόν χρόνια- πράγμα για το οποίο η σημερινή κυβέρνηση δρέπει τις περισσότερες δάφνες από τους ευρωπαίους εταίρους της.

Η ελληνική οικονομία είναι εξαιρετικά ευάλωτη, φτερό στον άνεμο, κυριολεκτικά, τόσο που ένα φύσημα αρκεί, για να πάει στο διάβολο και πάλι. Γι’ αυτό μια στοιχειωδώς έντιμη –όχι «αριστερή»- στάση θα επέβαλλε μεγαλύτερη σοβαρότητα και λιγότερη περιφερόμενη ανοησία.

Το σύνολο των διεθνών παραγόντων, με κάποιο βάρος, καθώς και των έγκριτων αναλυτών, ανεξαρτήτως πολιτικής κλίσης, θεωρούν πως το 2019 είναι πολύ πιθανό να αποδειχτεί έτος αναζωπύρωσης των ακραίων συμπτωμάτων της παγκόσμιας κρίσης. Δίνοντας βαρύτητα σε διαφορετικά δεδομένα ο καθένας, ομονοούν ως προς την πιθανότητα τα πράγματα να πάνε άσχημα και πάλι. Και έχουν δίκιο, από πολλές απόψεις. Πολλά από τα στοιχεία οδηγούν σε αυτό το συμπέρασμα. Παραθέτω, συνοψίζοντας, όσο μου επιτρέπει ο μικρός χώρος της σαββατιάτικης επιφυλλίδας, με την δέσμευση να επανέλθω αναλυτικότερα.

1. Το 2018 σήμανε το τέλος της επιταχυνόμενης αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ, για την οποία τόσο είχαν χαρεί οι διεθνείς παράγοντες τα δύο προηγούμενα χρόνια. Η  μεγέθυνση επιβραδύνεται σημαντικά σχεδόν παντού στον κόσμο. Στις ΗΠΑ από 4% στο δεύτερο τρίμηνο σε 2.5% στο τέταρτο. Στην Ευρωζώνη από 2.7% σε 1.5%. Στην Ιαπωνία στασιμότητα στο επίπεδο του 1%. Στην Κίνα, μεγαλύτερη βιομηχανική οικονομία του κόσμου, παρουσιάζεται συνεχής επιβράδυνση από το 2014 μέχρι σήμερα.
2. Την ίδια στιγμή, το σύνολο των αναδυόμενων οικονομιών βρίσκονται σε διαρκώς δυσμενέστερη οικονομικά θέση, για μια σειρά από λόγους. Ειδικά η Τουρκία και η Αργεντινή αντιμετώπισαν μέσα στο 2018 τεράστια ειδικά προβλήματα, που κάθε άλλο παρά ξεπεράστηκαν.
3. Το παγκόσμιο χρέος, στα δέκα χρόνια που μεσολάβησαν από το 2008, όχι μόνο δεν μειώθηκε, αλλά σημείωσε ραγδαία άνοδο. Το τμήμα του, μάλιστα, που παρουσιάζει τη χειρότερη εξέλιξη είναι το επιχειρηματικό –πάνω από τις μισές αμερικανικές εταιρίες βρίσκονται κοντά σε αδυναμία πληρωμής των χρεών τους.
4. Προεξόφληση της δυσμενούς εξέλιξης στην παγκόσμια οικονομία είναι, ακόμη, η σημαντική πτώση της τιμής του χαλκού και των άλλων βιομηχανικών μετάλλων, που υποδηλώνει την μείωση της ζήτησης των βιομηχανικών επιχειρήσεων, άρα και προβλεπόμενη μείωση της παραγωγής τους
5. Αντίστοιχο είναι και το σήμα που δίνει η μεγάλη πτώση των τιμών του πετρελαίου, από 75 $ το βαρέλι τον Οκτώβριο σε μόλις 45 $ το Δεκέμβριο, μείωση 40% μέσα σε ένα δίμηνο.
6. Η προστατευτική πολιτική του Τραμπ και η ανταπάντηση των υπολοίπων μπορεί να μην αποτελεί από μόνη της σημαντικό παράγοντα επιδείνωσης της παγκόσμιας οικονομίας, δεν βοηθάει, ωστόσο, και καθόλου μπροστά στην επερχόμενη αναταραχή.
7. Δεδομένου πως η κατάρρευση του συστήματος πριν από δέκα χρόνια αποφεύχθηκε με γενναία κρατική παρέμβαση και ακραία νομισματική χαλάρωση, που έφερε τα επιτόκια σε αρνητικά επίπεδα –οι δανειζόμενοι επιχορηγούνταν για να δανείζονται- είναι σωστή η ανησυχία πως η αύξηση των επιτοκίων, που ακολουθεί η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ θα δημιουργήσει πολύ μεγάλα προβλήματα. Δεν είναι τυχαίο πως οι αγορές μετοχών υπέφεραν, στο τέλος του 2018, τη μεγαλύτερη πτώση τους από το παγκόσμιο κραχ του 2008
8. Το προηγούμενο προεξοφλείται και από το δημοφιλή στους χρηματιστηριακούς κύκλους δείκτη της inverted yield curve, δηλαδή την πτώση του επιτοκίου των μακροχρόνιων ομολόγων του κράτους κάτω από το επιτόκιο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, που δείχνει πως οι επενδυτές προβλέποντας την επερχόμενη κρίση τοποθετούν τα κεφάλαιά τους στα ασφαλέστερα κρατικά χρεόγραφα.

Ο Μάικλ Ρόμπερτς  ( https://thenextrecession.wordpress.com ) συνηθίζει να μας θυμίζει πως ο Μαρξ έλεγε ότι αυτό που οδηγεί στην πτώση των χρηματιστηρίων είναι η διαφορά ανάμεσα στα επιτόκια δανεισμού και στο γενικό ποσοστό κέρδους. Όπως ήδη σημειώθηκε, τα επιτόκια βρίσκονται διεθνώς σε διαρκή άνοδο, ενώ τα ποσοστά κέρδους επιβραδύνουν την παρατηρούμενη τα προηγούμενα χρόνια αύξησή τους. Γράφει χαρακτηριστικά ο Ρόμπερτς: «Ο εταιρικός τομέας στις ΗΠΑ [σημείωσε ρεκόρ κερδών με το τέλος του 2018]. Αλλά αυτό το άλμα φαίνεται να είναι συγκυριακό (one-off). Έχει προέλθει από τις τεράστιες περικοπές στους εταιρικούς φόρους και στις απαλλαγές που προσφέρονται για επαναπατρισμό των ρευστών κεφαλαίων των μεγάλων επιχειρήσεων από το εξωτερικό. Επιπλέον, οι αμερικανικές επιχειρήσεις ευνοήθηκαν ιδιαίτερα από τη μεγάλη πτώση των τιμών του πετρελαίου το 2018.

Διεθνώς, τα κέρδη συνέχισαν να αυξάνονται μέσα στο 2018. Αλλά, η αύξηση των κερδών επιβραδύνεται στη γερμανία, την Κίνα και την Ιαπωνία, [ενώ στις ΗΠΑ, είναι μάλλον συγκυριακή].

Επιβραδυνόμενη αύξηση της κερδοφορίας και αυξανόμενο κόστος του (εταιρικού) χρέους, σε συνδυασμό με τους πολιτικο-οικονομικούς παράγοντες του διεθνούς εμπορικού πολέμου μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ αυξάνουν κατά πολύ την πιθανότητα για μια παγκόσμια κρίση το 2019 –περισσότερο από οποτεδήποτε άλλοτε μετά το 2009».

Η ελληνική κυβέρνηση, παρόλα αυτά, είναι βεβαία για την οριστική έξοδο από την κρίση. Και η ανταγωνιστική Αριστερά, μπροστά σε μια συνθήκη που θα κάνει τη ζωή ακόμη πιο ανυπόφορη για τις κατώτερες τάξεις, βρίσκει όλο και περισσότερους τρόπους να διασπάται.

Μωραίνει Κύριος; Μάλλον περί αυτού πρόκειται. Ορθολογικότερη εξήγηση δεν βρίσκω.