Στις 12 Νοεμβρίου, πέντε φοιτητές από την Αγία Παρασκευή συλλαμβάνονται στα σπίτια τους, κατ’ εκτέλεση ενός ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης. Αφορμή για την έκδοση του εντάλματος από τις ιταλικές αρχές είναι η συμμετοχή των φοιτητών στην πορεία της Πρωτομαγιάς, πέρσι στο Μιλάνο. Την επόμενη μέρα, στις 2 Μαϊου, οι φοιτητές θα προσάγονταν για διακεκριμένη διατάραξη κοινής ειρήνης (θεσπίζεται στο ιταλικό δίκαιο και έχει κακουργηματική μορφή) και θα αφήνονταν ελεύθεροι από την ιταλική αστυνομία.
Παρουσιαζόμενοι χτες, 13 Νοεμβρίου, στον Εισαγγελέα Εφετών, οι φοιτητές δεν συγκατατέθηκαν στην έκδοση τους στην Ιταλία και η υπόθεσή τους εκκρεμεί πλέον στο Συμβούλιο Εφετών, που αναμένεται να αποφασίσει για το ζήτημα στο επόμενο εικοσαήμερο.
Το Ευρωπαϊκό Ένταλμα Σύλληψης και η αυτοματοποίηση της συνεργασίας των κατασταλτικών μηχανισμών
Το μέσο για τη σύλληψη φοιτητών είναι το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης, που θεσπίστηκε με απόφαση-πλαίσιο και ενσωματώθηκε στην ελληνική έννομη τάξη με τον ν. 3251/2004. Ο σκοπός του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης ήταν να αντικαταστάσει το θεσμό της έκδοσης, βασικό μειονέκτημα της οποίας θεωρούνταν η καθυστέρηση, καθώς στη σχετική απόφαση εμπλεκόταν η εκτελεστική εξουσία μέσω του υπουργού Δικαιοσύνης. Το πραγματικό πρόβλημα, ωστόσο, δεν ήταν ούτε η διοικητική «γραφειοκρατία», ούτε η καθυστέρηση στην ευρωπαϊκή δικαστική συνεργασία. Το πραγματικό πρόβλημα ήταν η εμπλοκή της διοίκησης, συγκεκριμένα της κυβέρνησης, και συνακόλουθα η πολιτική φύση της έκδοσης: το γεγονός ότι η διαδικασία της έκδοσης επαφιόταν σε θεσμούς «ευάλωτους» σε κοινωνικές πιέσεις. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση, εδώ, , ήταν οι αντιδράσεις από την έκδοση Οτσαλάν.
Το ζητούμενο, λοιπόν, για τους εμπνευστές του ευρωπαϊκού εντάλματος ήταν η αυτοματοποίηση της διαδικασίας και η εξασφάλιση άμεσης επικοινωνίας ανάμεσα σε αστυνομικές και δικαστικές αρχές, με ταυτόχρονο αποκλεισμό της πολιτικής εξουσίας. Παράλληλα, μαζί με την επικίνδυνη αυτή απλοποίηση των διαδικασιών, ο θεσμός του ευρωπαϊκού εντάλματος σχεδόν εγκατέλειψε βασικές δικλείδες του θεσμού της έκδοσης. Συγκεκριμένα, περιόρισε τον κανόνα του διπλού αξιοποίνου (σύμφωνα με τον οποίο, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η έκδοση, η πράξη πρέπει να τιμωρείται και στην ημεδαπή), και μάλιστα για σημαντικό αριθμό αδικημάτων αόριστα περιγραφόμενων, και κατέστησε την παράδοση ημεδαπού υποχρεωτική. Είναι ενδεικτικό ότι ο νόμος για το ένταλμα εγκαταλείπει ακόμα και την παραδοσιακή ορολογία της έκδοσης.
Ένας Ευρωπαϊκός Χώρος Ασφάλειας και Δικαιοσύνης
Το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης ήταν προπομπός της προσπάθειας να δημιουργηθεί ένας ενιαίος χώρος «δικαιοσύνης και ασφάλειας» στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως προβλέπεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας. Η προσπάθεια αυτή έγκειται στην παραχώρηση προς την Ένωση ολοένα και περισσότερων εξουσιών θέσπισης (άμεσων) κανόνων ποινικού δικαίου, που αφορούν κυρίως τη διασυνοριακή βαριά εγκληματικότητα – επιφυλάσσουν όμως τη δυνατότητα επαναπροσδιορισμού των εγκλημάτων, χωρίς κάποιο συγκεκριμένο κριτήριο.
Με τη συγκρότηση του Κοινού Χώρου, η Ευρώπη κινείται σταδιακά προς τη χάραξη ενός όσο το δυνατό πιο ενιαίου επί το αυστηρότερο δικαίου, ενώ ειδικότερα όσον αφορά το ένταλμα, φροντίζει να εξασφαλίζει την εκτέλεσή του σε κάθε σημείο της.
Για όλους τους τομείς που αντιμετωπίζει κρίση, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προτείνει μία μορφή κοινής απάντησης: τη συγκέντρωση των εξουσιών και την, με κάθε τρόπο, εξασφάλιση της υλοποίησης των επιταγών της, ταυτόχρονα με τον παραγκωνισμό των κοινωνικών αντιστάσεων. Στην οικονομία, λοιπόν, η νεοφιλελεύθερη συνταγή της Ευρωπαϊκής Ένωσης φαντασιώνεται ήδη κεντρικούς ευρωπαϊκούς οικονομικούς υπουργούς για ακόμα πιο σκληρή εποπτεία, κινούμενη προς την συνταγματοποίηση της λιτότητας. Στην ποινική δικαιοσύνη αντίστοιχα, οι (πιθανές) πολιτικές επιλογές των επιμέρους κρατών αποκλείονται εκ των προτέρων, για την αποφυγή οποιουδήποτε ατυχήματος, σε δύο στάδια: Πρώτον, στη νομοθέτηση, όπου συχνά τα κράτη καλούνται να ενσωματώνουν αυτούσιους κανόνες ακόμα κι αν αυτοί δεν συμβιβάζονται με το δικαιϊκό τους σύστημα και, δεύτερον, στην εκτέλεσή τους, η οποία αυτοματοποιείται και «σφραγίζεται» απέναντι στην κοινωνική κίνηση.
Ένας έκτακτος κανόνας
Η επιταχυμένη μορφή δικαστικής συνεργασίας που εγκαινιάζει το ένταλμα, έχει (διακηρυκτικά) ως στόχο τις ιδιαίτερα βαριές μορφές διασυνοριακής εγκληματικότητας, δρομολογήθηκε δηλαδή για να πολεμήσει κυρίως το εμπόριο ανθρώπων και τη διακίνηση ναρκωτικών. Στην υπόθεση, όμως, των Ελλήνων φοιτητών το ένταλμα χρησιμοποιείται για τον περιορισμό των αντιστάσεων και του δικαιώματος στη διαδήλωση. Οι φοιτητές απειλούνται με βαρύτατες κατηγορίες, με αφορμή τη συμμετοχή τους και μόνο σε μία πορεία και μολονότι στην Ιταλία είχαν αφεθεί ελεύθεροι. Οι φοιτητές υποτίθεται ότι εκπροσωπούν μία αόρατη «αναρχική Διεθνή», που μεταφέρεται από πόλη σε πόλη και απειλεί την κοινωνική ειρήνη, παρόμοια με τη «Διεθνή» που υποτίθεται επισκέπτεται την Αθήνα επετειακά, κάθε έκτη του Δεκέμβρη. Η αλήθεια, βεβαίως, πολύ λιγότερο εντυπωσιακή, είναι ότι απλά επισκέφθηκαν φίλους τους στο Μιλάνο.
Μια διαδικασία, λοιπόν, που θεσπίστηκε για να αντιμετωπίσει τα πιο σκληρά εγκλήματα, αρχίζει πλέον να χρησιμοποιείται απέναντι σε πολίτες κατά την άσκηση κατοχυρωμένων δικαιωμάτων. Πιθανή έκδοση των φοιτητών στις επόμενες μέρες θα σημάνει ένα πολύ κακό προηγούμενο για τις ελευθερίες στην Ευρώπη. Θα επισφραγίσει, αυτό που ήδη έχει αρχίσει να φαίνεται, την αξιοποίηση ενός έκτακτου ποινικού οπλοστασίου για την αντιμετώπιση πολιτικών και κοινωνικών προβλημάτων.
Η επίθεση στο Παρίσι: Η Ευρώπη σε σταυροδρόμι
Πρόκειται για το ίδιο μοτίβο αυταρχικών απαντήσεων που η Ευρώπη επαναλαμβάνει σε κάθε κρίση και το οποίο καθορίζει τα όρια της υφιστάμενης ενοποίησης. Τα όρια αυτά θα δοκιμαστούν περισσότερο, μετά και την επίθεση στο κέντρο του Παρισιού. Η επίθεση τοποθετείται από τους κυρίαρχους στην Ευρώπη ακριβώς στο σημείο τομής του προσφυγικού ζητήματος με την αντεγκληματική πολιτική και τη σύνδεση των δύο θα τη δούμε στο επόμενο διάστημα με την διαφαινόμενη ταύτιση του προσφυγικού ρεύματος από τη Συρία με την τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι.
Ξεφεύγοντας για λίγο από την υπόθεση των Ελλήνων φοιτητών, γίνεται σαφές πως το σχέδιο για το χώρο «Ασφάλειας» της Ένωσης μπορεί να περάσει πάνω από την εξίσωση προσφύγων και τρομοκρατών. Η Ευρώπη θα περάσει τη δική της 11ης Σεπτεμβρίου και σε δικαιϊκό επίπεδο, εξομοιώνοντας την εξαθλίωση, τη φτώχεια και την προσφυγιά με το φονταμενταλισμό, το φασισμό και την τρομοκρατία. Τουλάχιστον, αυτό διαφαίνεται από το κλείσιμο των συνόρων στη Γαλλία, που ήταν η πρώτη επίσημη κρατική αντίδραση. Είναι ενδεικτικό ότι, την ίδια στιγμή, ο Ρέντσι δήλωνε πως η Ευρώπη πρέπει να απαντήσει στη βαρβαρότητα.
Υπάρχει λοιπόν ο πολύ σοβαρός κίνδυνος να οδηγηθούμε σε ένα αυταρχισμό δίχως τέρμα, μέσα από την δημιουργία του εχθρού στο πρόσωπο του μετανάστη-τρομοκράτη και των επικίνδυνων αλληλέγγυων. Η ήδη υπάρχουσα οχύρωση της Ευρώπης προς τα «έξω», προς τους πρόσφυγες, μπορεί με αυτή την ταύτιση αυτή να εξελιχθεί σε ακραίο αυταρχισμό προς τα μέσα: απ’ έξω φρούριο και από μέσα πόλεμος. Σε κάθε περίπτωση, τα τελευταία γεγονότα ενισχύουν το συμπέρασμα ότι η ταύτιση της Ευρώπης με την υπεράσπιση των δικαιωμάτων είναι παραπειστική. Αυτό που στην πραγματικότητα συμβαίνει είναι κινδυνεύουμε να βρεθούμε σύντομα αντιμέτωποι με μία ήπειρο ανελευθερίας.
