Αυταρχισμός και αντίσταση στην Ινδία

Τα μεγάλα νέα που έρχονται από την Ινδία είναι η απεργία των αγροτών και των εργατών. Είναι παντού στις ειδήσεις. Είναι μία από τις μεγαλύτερες  απεργίες στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ποιες είναι οι αιτίες και ποια η σημασία της απεργίας;

Εκατομμύρια εργάτες συμμετείχαν στις πανεθνικές γενικές απεργίες στις 26-27 Νοεμβρίου και στις 8 Δεκεμβρίου για μια σειρά εργασιακών θεμάτων και σε αλληλεγγύη με τις συνεχιζόμενες αγροτικές κινητοποιήσεις. Αυτές οι απεργίες έχουν χαρακτηριστεί ως οι μεγαλύτερες στην παγκόσμια ιστορία. Μπορούμε να επανέλθουμε σε αυτό το θέμα αργότερα, αλλά ας μιλήσουμε πρώτα για τις κινητοποιήσεις των αγροτών. Οι κινητοποιήσεις αποτελούν αντίδραση απέναντι σε τρεις νέους νόμους που ψηφίστηκαν από την κυβέρνηση BJP στα τέλη Σεπτέμβρη, τους οποίους οι αγρότες τους αντιλαμβάνονται ως υπαρξιακή απειλή για τη ζωή και το βιοπορισμό τους.

Οι νέοι αγροτικοί νόμοι καταργούν την κρατική φορολόγηση του εμπορίου αγροτικών προϊόντων που λαμβάνει χώρα εκτός των κρατικά ρυθμιζόμενων  mandis [μεγάλες υπαίθριες αγορές, σαν τις λαϊκές αγορές]. Μέχρι σήμερα, τα αγροτικά προϊόντα μπορούσαν να πωληθούν μόνο στα mandis, τα οποία διευκόλυναν τις πωλήσεις μέσω ανοικτής δημοπρασίας σε αδειοδοτημένους εμπόρους και έτσι προστάτευαν τους αγρότες από αρπακτικές επιχειρηματικές πρακτικές. Με αυτούς τους νέους νόμους, οι έμποροι μπορούν να παρακάμψουν τα mandis χωρίς φορολογικά αντικίνητρα και να αγοράζουν αγροτικά προϊόντα απευθείας από τους αγρότες. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι δεν θέλει να κλείσει τα mandis, αλλά είναι σαφές ότι ανοίγοντας αυτά τα δημόσια κέντρα προμηθειών στον ανταγωνισμό θέλει να τα καταστήσει παρωχημένα. Οι νέοι νόμοι νομιμοποιούν επίσης την εργολαβική γεωργία με προκαθορισμένη τιμολόγηση και καταργούν το πλαφόν στην αποθήκευση γεωργικών προϊόντων. Οι εταιρείες θα είναι πλέον σε θέση να αγοράσουν από άπορους και απελπισμένους αγρότες όλα τους τα προϊόντα χωρίς να είναι υποχρεωμένες  να υποβάλουν προσφορά για αυτά σε ένα mandi, να τα αποθηκεύσουν στην άκρη, και να χρησιμοποιούν τα αποθέματά τους προκειμένου να χειραγωγήσουν την αγορά και τις τιμές. Κάθε ένας από αυτούς τους νόμους ξεχωριστά θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τους αγροτικούς πληθυσμούς των οποίων η θέση είναι ήδη δυσχερής. Όλοι μαζί θα φέρουν τη συμφορά.

Δεν τελειώνει εκεί το θέμα. Ιστορικά, στα mandis η κυβέρνηση εξασφαλίζει  αγροτικά προϊόντα σε κάτι που ονομάζεται «ελάχιστη τιμή στήριξης» (MSP). Η κυβέρνηση, μέσω λειτουργών οι οποίοι είναι αρμόδιοι εξασφάλισης προϊόντων στα mandis, διασφαλίζει στη συνέχεια ότι η προσφορές δεν πρόκειται να πέσουν κάτω από την ελάχιστη τιμή στήριξης. Σύμφωνα με τους νέους αγροτικούς νόμους, όπου τα mandis πρόκειται να καταστούν παρωχημένα, η ελάχιστη τιμή στήριξης θα εξαφανιστεί κι αυτή, εγκαταλείποντας τις τιμές στα καπρίτσια της αγοράς και τις επιθυμίες των εταιριών.

Ακόμη χειρότερα, οι ακτιβιστές φοβούνται ότι με τον τερματισμό αυτού του συστήματος κρατικών προμηθειών αγροτικών προϊόντων, το BJP τραβάει το χαλί κάτω από τα πόδια του Δημόσιου Συστήματος Διανομής, το οποίο παρέχει επιδοτούμενη τροφή και βασικά αγαθά για τους φτωχούς.

Αυτές είναι οι άμεσες αιτίες του κινήματος διαμαρτυρίας.

Πώς εντάσσονται οι προβλεπόμενες αλλαγές από τους προωθούμενους νόμους σε σχέση με την πρόσφατη ιστορία της κυβερνητικής πολιτικής απέναντι στο γεωργικό τομέα;

Οι ρίζες της δυσχέρειας που αντιμετωπίζουν οι αγρότες είναι πολύ παλαιότερες. Η αγροτική Ινδία βρίσκεται σε βαθιά κρίση, η οποία πηγάζει από την Πράσινη Επανάσταση της δεκαετίας του 1960. Στο όνομα της αύξησης της παραγωγικότητας της γεωργίας, η Πράσινη Επανάσταση έκανε τους Ινδούς αγρότες να εξαρτώνται από τις πολυεθνικές εταιρείες για υβριδικούς σπόρους. Μερικές δεκαετίες αργότερα ήρθαν οι σπόροι «εξολοθρευτές», οι οποίοι είναι γενετικά τροποποιημένοι ώστε να εξασφαλίζουν ότι οι σπόροι δεύτερης γενιάς θα είναι άγονοι, καθιστώντας τους αγρότες ακόμα περισσότερο εξαρτημένους από τις εταιρίες που κατέχουν τις πατέντες αυτών των γενετικά τροποποιημένων σπόρων. Οδήγησε επίσης σε γεωργία μεγαλύτερης έντασης κεφαλαίου και πιο εξαρτημένη από τη χημική βιομηχανία, καθώς η μονοκαλλιέργεια συγκεκριμένων ειδών υποβάθμισε το έδαφος και μείωσε δραματικά την απόδοσή του. Η Πράσινη Επανάσταση, και οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1990, δημιούργησαν έναν ολοένα πιο φτωχό και χρεωμένο αγροτικό πληθυσμό. Σύμφωνα με στοιχεία του 2019, σχεδόν 365.000 αγρότες έχουν αυτοκτονήσει από τη δεκαετία του 1990. Αυτή είναι σίγουρα μια συντηρητική εκτίμηση, επειδή οι φτωχοί υπαίθρου και ιδιαίτερα τα πιο καταπιεσμένα τμήματά τους, όπως οι ακτήμονες  Νταλίτ (κατά κυριολεξία οι «καταπιεσμένοι» ή «συντεθλημένοι», αυτό τον  όρο έχουν υιοθετήσει  για να δηλώσουν την ταυτότητά τους όσοι είναι εξοστρακισμένοι βάσει του συστήματος των καστών στην Ινδία ως «ανέγγιχτοι») ή οι γυναίκες, συχνά ούτε καν  καταχωρούνται στις επίσημες στατιστικές.

Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη αυτή τη μαζική έκρηξη διαμαρτυρίας. Δεν ξεπήδησε από το πουθενά. Αγροτικές κινητοποιήσεις συμβαίνουν εδώ και αρκετά χρόνια και έχουν κορυφωθεί τώρα με εκατοντάδες χιλιάδες αγρότες, πολλοί απ’ τους οποίους ηλικιωμένοι, να καταλαμβάνουν και να μπλοκάρουν τους αυτοκινητόδρομους που οδηγούν στο Δελχί μέσα σε  δριμύ ψύχος και βροχή, αρνούμενοι να υποχωρήσουν εκτός κι αν η κυβέρνηση αποσύρει αυτούς τους νέους νόμους.

Μπορείς να μας πεις λίγα πράγματα για το χαρακτήρα των κινητοποιήσεων και τη σημασία τους;

Οι κινητοποιήσεις άρχισαν στα τέλη Σεπτέμβρη σε διάφορα κρατίδια -ιδιαίτερα στο Punjab και τη Haryana, όπου οι επιπτώσεις της Πράσινης Επανάστασης έχουν γίνει περισσότερο αισθητές και όπου οι αγρότες είναι πραγματικά πολύ χρεωμένοι. Μέχρι το Νοέμβριο είχαν κλιμακωθεί σε μια έκκληση για πορεία προς το Δελχί, την πρωτεύουσα της χώρας.

Παρά την πανδημία, εκατοντάδες χιλιάδες αγρότες, οδηγώντας τρακτέρ φορτωμένα με τόνους προμηθειών, έφτασαν στα περίχωρα του Δελχί, όπου τους υποδέχτηκαν ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις, εξοπλισμένες όχι μόνο με τα μακριά ξύλινα μπαστούνια (lathis) αλλά επίσης με κανόνια νερού και δακρυγόνα.

Σε διάφορα σημεία, οι αγρότες χρησιμοποίησαν τα τρακτέρ τους για να σπάσουν τα οδοφράγματα της αστυνομίας. Η αστυνομία έσκαψε τους αυτοκινητόδρομους σε μια απελπισμένη προσπάθεια να αποτρέψει την είσοδο των αγροτών στο Δελχί. Έτσι, οι αγρότες κάθισαν εκεί όπου βρίσκονταν, και από τότε έχουν καταλάβει αρκετά μίλια διάφορων δρόμων και αυτοκινητοδρόμων, οι οποίοι οδηγούν στο Δελχί.

Οι καταλήψεις γρήγορα μετατράπηκαν σε αυτοσχέδιες πόλεις από σκηνές, με ιατρικούς σταθμούς, langars [ελεύθερες κοινωνικές κουζίνες, πολλές από τις οποίες έχουν συσταθεί από τα τοπικά gurdwaras (χώροι συνάθροισης και λατρείας των Σιχ)], βιβλιοθήκες, ακόμη και μια υποδειγματική πολύγλωσση εφημερίδα του κινήματος, την Trolley Times. Η θερμοκρασία είναι κοντά στο μηδέν μέσα και γύρω από το Δελχί αυτή την εποχή του χρόνου, και δεκάδες διαδηλωτές αγρότες έχουν πεθάνει από την παγωνιά, αλλά οι αγρότες έχουν μέχρι στιγμής αρνηθεί να εγκαταλείψουν τα κύρια αιτήματά τους -απόσυρση των νέων αγροτικών νόμων και νομοθετική κατοχύρωση της «ελάχιστης τιμής στήριξης».

Στη συνέχεια ήρθαν οι μαζικές πανεθνικές γενικές απεργίες στις 26-27 Νοεμβρίου και 8 Δεκεμβρίου. Τώρα για να είμαστε ειλικρινείς, οι συμβολικές μονοήμερες ή διήμερες γενικές απεργίες έχουν μετατραπεί σε ετήσιες εθιμοτυπικές τελετουργίες στην Ινδία. Οι εργάτες έχουν σίγουρα πολλούς λόγους για να απεργήσουν, αλλά όταν ακούω για αριθμούς της τάξης των 250 εκατομμυρίων, είμαι κάτι παραπάνω από επιφυλακτικός. Τα συνδικάτα έχουν την τάση να υπερβάλλουν ως προς το εύρος της συμμετοχής των μελών τους, και ο αριστερός Τύπος τείνει να παραφουσκώνει την ικανότητά τους να κινητοποιούν τους εργαζόμενους και την επιρροή τους.

Παρ’ όλα αυτά, πολλά εκατομμύρια όντως συμμετείχαν στο «Bharat Bandh» (κυριολεκτικά, «Βάζουμε λουκέτο στην Ινδία»). Οι απεργίες κατά είχαν προγραμματιστεί εδώ και μήνες ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις και τέσσερις αντεργατικούς νόμους που ψηφίστηκαν σχεδόν ταυτόχρονα με τους αγροτικούς νόμους. Αυτοί οι νόμοι επρόκειτο να διευκολύνουν τις  επιχειρήσεις να κάνουν απολύσεις, ενώ ταυτόχρονα θα καθιστούσαν δυσκολότερο για τους εργαζόμενους το να συστήσουν σωματεία ή να απεργήσουν, και θα επέτρεπαν στην κυβέρνηση να εξαιρέσει τα καινούρια εργοστάσια από την υποχρεωτική τήρηση κανόνων επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας.

Έτσι, η αξία των γενικών απεργιών αυτή τη φορά ήταν κάτι παραπάνω από συμβολική και βοήθησαν στη γενίκευση του θυμού ενάντια στην κυβέρνηση, επειδή έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια των συνεχιζόμενων αγροτικών  αναταραχών. Οι εργαζόμενοι έβαζαν λουκέτο στη χώρα την ίδια στιγμή που οι αγρότες καταλάμβαναν αυτοκινητόδρομους ενώ δέχονταν επιθέσεις με χημικά και αντλίες νερού έξω από την πρωτεύουσα της χώρας.

Στις καταλήψεις των αυτοκινητοδρόμων ηγείται ένας συνασπισμός από 45-50 διαφορετικές αγροτικές ενώσεις και οργανώσεις, που έχουν συνασπιστεί ως «Ενωμένο Μέτωπο Αγροτών» (Samyukta Kisan Ekta Morcha). Στα πολλά βίντεο και τα ρεπορτάζ που έχουν κυκλοφορήσει, στις συνεντεύξεις Τύπου που έχουν δώσει, και στις συνεντεύξεις που έχουν πάρει δημοσιογράφοι από μεμονωμένους διαδηλωτές, μπορεί κανείς να συναισθανθεί ένα κλίμα ανυπακοής και αποφασιστικότητας, και ένα ομόφωνο αίσθημα κατά του Modi και κατά των εταιριών.

Οκτώ γύροι συνομιλιών με την κυβέρνηση δεν έχουν οδηγήσει πουθενά, και ένας άλλος γύρος συνομιλιών είχε ανακοινωθεί για τις 15 Ιανουαρίου. Εάν οι νόμοι δεν ανακληθούν, οι ηγέτες του Μετώπου έχουν δηλώσει ότι θα σπάσουν τα οδοφράγματα της αστυνομίας και θα διαδηλώσουν μέσα στην πρωτεύουσα στις 26 Ιανουαρίου, ημέρα εθνικής εορτής και τελετουργίας, γνωστής ως Ημέρα της Δημοκρατίας, όπου ο πρωθυπουργός θα απευθύνεται στο έθνος από τις επάλξεις του Κόκκινου Φρουρίου του Δελχί μετά το πέρας της στρατιωτικής παρέλασης. Όταν οι αγρότες λένε ότι «Την Ημέρα της Δημοκρατίας, αντί για τον Modi, θα απευθυνθούμε στο έθνος εμείς» και δείχνουν να το εννοούν -αυτό είναι συγκλονιστικό.

Ξανά και ξανά τους ακούς να λένε, «Αυτοί οι νόμοι έχουν φτιαχτεί για να μας κλέψουν τη γη μας και το ψωμί μας, έχουν φτιαχτεί για να κάνουν τις εταιρείες πλουσιότερες σε βάρος της ζωής μας». Μου φαίνεται ότι το  γενικό  αίσθημα εναντίον των εταιριών είναι πιο σαφές και πιο έντονο σε αυτές τις διαμαρτυρίες από ό, τι στο παρελθόν. Ενώ το κίνημα των αγροτών υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια, προηγούμενες κινητοποιήσεις συχνά έθεταν  το ζήτημα ως πρόβλημα εκπροσώπησης -η κυβέρνηση δεν τους άκουγε, έτσι πήγαιναν στο Δελχί για να εισακουστούν. Τότε ήταν εύκολο πολιτικά στελέχη της αντιπολίτευσης να παριστάνουν τους εκπροσώπους των αποκλεισμένων μαζών. Αυτή τη φορά, οι αγρότες θέτουν το ζήτημα  ξεκάθαρα ως έναν αγώνα κατά του εταιρικού κεφαλαίου και των υποστηρικτών του στο Δελχί. Μπορείτε να τους ακούσετε να λένε πώς αυτοί οι νόμοι έχουν φτιαχτεί για να γίνουν πλουσιότεροι ο Mukesh Ambani και ο Gautam Adani (οι περιουσίες τους έχουν συνολική καθαρή αξία άνω των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων) και οι γιγαντιαίες πολυεθνικές εταιρείες τους, η Reliance Industries και η Adani Group.

Η κυβέρνηση Modi, από την πλευρά της, έχει εξαπολύσει την αστυνομία, έχει λασπολογήσει κατά του κινήματος, έχει διαδώσει ψέματα και ξεδιάντροπη προπαγάνδα, και έθεσε σε λειτουργία το διαβόητο IT Cell [ο Τομέας Τεχνολογίας Πληροφοριών του κόμματος του Modi] παρουσιάζοντας ένα ψευδές αφήγημα περί αφελών αγροτών οι οποίοι παραπλανήθηκαν από... διαλέξτε:  τρομοκράτες  Khalistani (ένα αυτονομιστικό κίνημα στο Punjab που συνετρίβη βάναυσα από την κυβέρνηση της Indira Gandhi και δεν είναι πλέον δημοφιλές στη χώρα), πράκτορες του Πακιστάν, Μαοϊκούς, και «αντεθνικά» στοιχεία [«συμμορία tukde-tukde», όπως αποκαλεί το BJP τους πολιτικούς του αντιπάλους, εννοώντας ότι έχουν στόχο το διαμελισμό της χώρας] οι οποίοι δεν θέλουν να συνειδητοποιήσουν οι αγρότες το πόσο πρόκειται να επωφεληθούν από την ελεύθερη αγορά. Όλα αυτά, ενώ ταυτόχρονα ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχουν αγροτικές κινητοποιήσεις -κοιτάξτε, φορούν πουκάμισα και παπούτσια, αποκλείεται να είναι αγρότες! Και τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης έχουν ενισχύσει αυτά τα επιχειρήματα ομόφωνα και ξεδιάντροπα.

Ο Modi και ο Amit Shah, ο υπουργός Εσωτερικών, αναμφίβολα προσπαθούν επίσης να διαιρέσουν το κίνημα: νέες αγροτικές οργανώσεις ξεπήδησαν ως δια μαγείας από το πουθενά και γίνονται δεκτές με ενθουσιασμό στα κυβερνητικά μέγαρα ως υποστηρικτές των αγροτικών νόμων. Και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα προσπαθήσουν να βαθύνουν οποιεσδήποτε ρωγμές θα μπορούσαν να εμφανιστούν μεταξύ της φιλελεύθερης και της αριστερής πτέρυγας του Ενωμένου Μετώπου.

Αλλά μέχρι στιγμής, φαίνεται ότι όλες οι προσπάθειές τους για δυσφήμιση ή περιθωριοποίηση του κινήματος έχουν αποτύχει οικτρά, επειδή είναι πραγματικά δύσκολο να δαιμονοποιηθούν οι χωρικοί και οι αγρότες στην Ινδία. Νομίζω ότι αυτό το κίνημα διαμαρτυρίας θα συνεχίσει να μεγαλώνει και θα μπορούσε να προκαλέσει την πρώτη μεγάλη πολιτική ήττα του Modi.

Μόλις τώρα δεν ανέστειλε το Ανώτατο Δικαστήριο τους αγροτικούς νόμους; Πρόκειται για νίκη;

Σε καμία περίπτωση. Όταν είδα τα πρωτοσέλιδα σήμερα το πρωί κόντεψα να πνιγώ με τον καφέ μου. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Ινδίας, αποφασίζει ξαφνικά εναντίον του Modi και του Shah; Τι συμβαίνει; Απεδείχθη ότι το Δικαστήριο εξέδωσε προσωρινή διαταγή κατά της εφαρμογής των νόμων και συνέστησε μια επιτροπή «εμπειρογνωμόνων» για τη «διερεύνηση» του θέματος. Ωστόσο, οι αγρότες δεν τα χάφτουν αυτά. Πρώτα απ’ όλα, ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει λόγος να ανακατευτεί το δικαστήριο. Δεν ενδιαφέρονται να συζητήσουν σχετικά με τη νομική ορθότητα των νόμων. Θέλουν να τους αποσύρει η κυβέρνηση. Δεύτερον, και οι τέσσερις από τους λεγόμενους εμπειρογνώμονες που διορίστηκαν από το Δικαστήριο στην σχετική επιτροπή είναι γνωστό ότι έχουν εκφράσει ανοιχτά την υποστήριξή τους στους αγροτικούς νόμους τους τελευταίους μήνες. Επομένως, αφενός είναι μια τακτική καθυστέρησης εκ μέρους της κυβέρνησης. Αφετέρου θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει στην έκδοση κάποιας απόφασης ασφαλιστικών μέτρων εναντίον των αγροτών στο μέλλον (αφού οι «ειδικοί» θα έχουν ολοκληρώσει την εργασία τους). Στον πρόεδρο του ανώτατου δικαστηρίου Bobde δεν αρκούσε που παρενέβη ενώ δεν του το ζήτησε κανένας, άρπαξε επίσης να επιδείξει το σεξισμό του, επιπλήττοντας  τα συνδικάτα των αγροτών για το ότι «φέρνουν» τις γυναίκες στις διαδηλώσεις και λέγοντας ότι θα πρέπει αυτές να «σταλούν πίσω» στο σπίτι σε περίπτωση συνέχισης των κινητοποιήσεων.

Η αλήθεια είναι ότι το Ανώτατο Δικαστήριο της Ινδίας υποστήριξε με συνέπεια την ατζέντα του Modi και συνέδραμε τις ινδουιστικές εθνικιστικές δυνάμεις με τις πρόσφατες αποφάσεις του. Το Δικαστήριο δεν έκανε τίποτα όταν η κυβέρνηση ανακάλεσε το καθεστώς αυτονομίας του Κασμίρ στις 5 Αυγούστου 2019, θέτοντας ολόκληρο το κρατίδιο σε απαγόρευση κυκλοφορίας και απόλυτη διακοπή των μέσων επικοινωνίας για σχεδόν ένα χρόνο (ακόμη και σήμερα οι κάτοικοι του Κασμίρ έχουν μόνο υπηρεσίες διαδικτύου 2G). Αργότερα τον ίδιο χρόνο, το Δικαστήριο εξέδωσε μια απίστευτη απόφαση για μια διαμάχη δεκαετιών σχετικά με την τοποθεσία ενός τζαμιού 500 ετών, του Babri Masjid, το οποίο κατεδαφίστηκε τον Δεκέμβριο του 1992 από όχλο Ινδουιστών εθνικιστών ο οποίος υποκινήθηκε από στελέχη του BJP που ισχυρίζονταν ότι εκεί ήταν η γενέτειρα του Θεού των ινδουιστών, Ram. Το Δικαστήριο αποφάσισε ότι η κατεδάφιση του τζαμιού ήταν άδικη (αλλά δεν ανέφερε ποιος φταίει ή ποιος θα τιμωρηθεί για αυτή την άδικη πράξη), και στη συνέχεια παραχώρησε την κυριότητα της τοποθεσίας σε ινδουιστικό τραστ το οποίο θα εξασφαλίσει την κατασκευή ενός ναού του Θεού Ram στο σημείο!

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτές οι διαδηλώσεις είναι τόσο σημαντικές. Κερδίζοντας τις εκλογές το 2019 για μια δεύτερη θητεία με απόλυτη πλειοψηφία και με ένα υποτακτικό δικαστικό σώμα να το στηρίξει, το BJP έχει υιοθετήσει μια γραμμή επιτάχυνσης της διάλυσης και του ξεπουλήματος από ό,τι έχει απομείνει από τον δημόσιο τομέα της Ινδίας, εδραίωσης της αυταρχικής διακυβέρνησης της κεντρικής εξουσίας σε σχέση με τα κρατίδια και πραγματοποίησης του ονείρου του κινήματος Hindutva για ένα ινδουιστικό εθνικιστικό κράτος. Μπορούμε να μιλήσουμε περισσότερο για αυτό αργότερα, αλλά όταν ο Μόντι διόρισε στην κυβέρνηση τον επικεφαλής των πογκρόμ Αμιτ Σάχ έστειλε ένα μήνυμα: ότι η δεύτερη διακυβέρνηση Modi θα ασχοληθεί με την παγίωση της αυταρχικής εξουσίας του κέντρου. Έτσι, ήταν πραγματικά ενθαρρυντικό  όταν είδαμε την κυβέρνηση να συγκλονίζεται από μαζικές διαδηλώσεις και δημόσιες καθιστικές διαμαρτυρίες (η καθιστική διαμαρτυρία στο Shaheen Bagh έγινε εμβληματική) με τη συμμετοχή δεκάδων εκατομμυρίων ενάντια στους νέους αντιμουσουλμανικούς νόμους ιθαγένειας στα τέλη του 2019 και στις αρχές του 2020. Αυτές κράτησαν μήνες έως ότου αυτές διακόπηκαν βίαια στις πανεπιστημιουπόλεις και στους δρόμους από όχλους σοβινιστών ινδουιστών τους οποίους συνέδραμε η αστυνομία.

Στη συνέχεια ήρθε η βάναυση απαγόρευση κυκλοφορίας λόγω COVID, που υλοποιήθηκε με την περιφρόνηση απέναντι στην ανθρώπινη ζωή η οποία χαρακτηρίζει τις ανώτερες κάστες στην ινδουιστική κοινωνία. Μετά από εβδομάδες άρνησης και μυστικοποίησης της ασθένειας, ο Modi ανακοίνωσε την απαγόρευση κυκλοφορίας μόλις 4 ώρες πριν τεθεί σε ισχύ. Δεκάδες εκατομμύρια [εσωτερικοί] μετανάστες εργάτες, εγκλωβισμένοι σε πόλεις με απαγόρευση κυκλοφορίας, άρχισαν να επιστρέφουν στα χωριά τους περπατώντας, μερικές φορές εκατοντάδες μίλια. Αρκετοί πέθαναν.

Μετά από αυτές τις υποχωρήσεις, υπάρχει κάπως η αίσθηση ότι επιστρέφει το πνεύμα των κινητοποιήσεων, αυτή τη φορά από την αγροτική ενδοχώρα  (το κίνημα κατά των αντιμουσουλμανικών νόμων έδρασε κυρίως στα αστικά κέντρα).

Όταν λες αγρότες, σε ποιους αναφέρεσαι κυρίως; Σε ανθρώπους που δεν είναι ιδιοκτήτες γης, που αντιμετωπίζουν κρίση χρέους; Ποια είναι η δημογραφία των διαδηλώσεων;

Είναι αγρότες που μισθώνουν τη γη που καλλιεργούν, ακτήμονες εργάτες, μικροϊδιοκτήτεςς

Οι κινητοποιήσεις έχουν ξεσηκώσει ευρεία τμήματα του αγροτικού πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων ακτημόνων εργατών, μισθωτών καλλιεργητών (αγροληπτών, κολίγων), αγροτών που μισθώνουν τη γη που καλλιεργούν, χωρικών ιδιοκτητών γης, ακόμη και πλούσιων αγροτών, πρακτόρων, εμπόρων και εργαζομένων στα mandi. Άλλα τμήματα του αγροτικού και ημι-αστικού πληθυσμού συμμετέχουν και εκφράζουν την αλληλεγγύη τους με διάφορους τρόπους, προσφέροντας δωρεάν υπηρεσίες (κουρέματα και άλλα παρόμοια) στους διαδηλωτές. Πολλοί από αυτούς που δεν μπορούσαν να συμμετάσχουν στις διαδηλώσεις συντηρούν τα χωράφια και τις καλλιέργειες εκείνων που διαδηλώνουν.

Όπως είπα νωρίτερα, η αγροτική Ινδία βρίσκεται σε μια ολοένα και βαθύτερη κρίση περίπου από την πρώτη δεκαετία μετά την Πράσινη Επανάσταση, όταν η αρχική ώθηση της ανάπτυξης και της παραγωγικότητας που τροφοδοτήθηκε από τις νέες μεθόδους εξαντλήθηκε. Καθώς η απογύμνωση του εδάφους και η εξάντληση του υδροφόρου ορίζοντα εμπεδώθηκαν και άρχισαν να επηρεάζουν την αποδοτικότητα, διαδοχικές κυβερνήσεις έκλειναν τα μάτια στα υποκείμενα προβλήματα και αντ’ αυτού χορηγούσαν (ολοένα και μικρότερες) επιδοτήσεις και μορφές στήριξης του εισοδήματος για να διατηρήσουν τη λειτουργία του συστήματος, να μην αφήσουν τους αγρότες να λιμοκτονήσουν και για να κερδίσουν ψήφους.

Οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, οι οποίες ξεκίνησαν το 1992, επιδείνωσαν την κρίση. Κύματα ιδιωτικοποιήσεων και περικοπών ρήμαξαν τις ζωές των απλών ανθρώπων. Από το 2001 έως το 2011, ο αριθμός των καλλιεργητών που κατέχουν γη μειώθηκε κατά 8,5 εκατομμύρια, ενώ ο αριθμός των ακτημόνων εργατών αυξήθηκε κατά 37,5 εκατομμύρια. Οι επιδοτήσεις και τα προγράμματα απασχόλησης έχουν κάνει λίγα για να προσφέρουν ανακούφιση στους ανθρώπους.

Σύμφωνα με μια έκθεση του Δικτύου Αγροτικών και Γεωργικών Μελετών (NRAS), το εθνικό μέσο μεροκάματο για τους εργάτες και τις εργάτριες γης ήταν 315 Rs (4,29 $) και 244 Rs (3,33 $) αντίστοιχα το 2017-18. Αυτή είναι η κατάσταση των ακτημόνων εργατών-τριών.

Η πλειονότητα των ιδιοκτητών γης κατατάσσονται ως μικροί ή οριακοί. Οι οριακές γαιοκτησίες (μικρότερες από 1 εκτάριο) είναι το 68% του συνόλου και σε αυτά τα νοικοκυριά, οι καταναλωτικές δαπάνες υπερβαίνουν το εισόδημά τους (5000 Rs ή περίπου 70 δολάρια το μήνα για μια πενταμελή οικογένεια κατά μέσο όρο), που σημαίνει ότι είναι παγιδευμένοι σε έναν κύκλο αυξανόμενου χρέους χρόνο με το χρόνο. Έπειτα υπάρχουν οι αγρότες που μισθώνουν τη γη που καλλιεργούν έναντι 200 ή 300 δολαρίων ετησίως, αλλά δεν παράγουν αρκετά για να πληρώσουν το μίσθωμα ή έστω για να έχουν κάτι για να πουλήσουν στο mandi.

Υπάρχουν αυτές οι ταξικές διαφορές μεταξύ των αγροτών που διαδηλώνουν. Υπάρχουν επίσης διαφορές κάστας. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι ακτήμονες είναι Νταλίτ (κυριολεκτικά «καταπιεσμένοι» ή «συνθλιμμένοι», αυτό τον  όρο έχουν υιοθετήσει  για να δηλώσουν την ταυτότητά τους όσοι είναι εξοστρακισμένοι βάσει του συστήματος  των καστών στην Ινδία ως «ανέγγιχτοι»). Υπάρχουν επίσης πολιτικές διαφορές. Συμμετέχουν σχεδόν 50 οργανισμοί και συνδικάτα. Μέλη ενός σημαντικού   προοδευτικού συνδικάτου, του  Bharatiya Kisan (Ekta Ugrahan) διαδήλωσαν την Ημέρα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κρατώντας  φωτογραφίες αριστερών διανοουμένων και ακτιβιστών που έχουν φυλακιστεί από το καθεστώς Modi. Ένας ηγέτης άλλου συνδικάτου, όταν του ζητήθηκε να υπερασπιστεί αυτή τη δράση, αρνούνταν να  παραδεχτεί ότι συνέβη. Στο άλλο άκρο υπάρχει το Shiromani Akali Dal, σύμμαχος του BJP. Το που θα μπορούσαν να καταλήξουν αυτές οι διαφορές καθώς εξελίσσεται το κίνημα, μένει να το δούμε.

Σε ποιο βαθμό μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η απεργία των αγροτών είναι μια μετωπική αμφισβήτηση του σχεδίου του Modi και μια μετάβαση από την οπτική γωνία της κάστας και της θρησκείας προς την οπτική γωνία της ταξικής πάλης;

Πρώτα απ’ όλα πρόκειται για ένα κίνημα που αγωνίζεται απελπισμένα για να διατηρήσει και να επεκτείνει την κρατική ρύθμιση (mandis), το σύστημα στήριξης των τιμών (ελάχιστη τιμή στήριξης - MSP) και τις επιδοτήσεις απέναντι στις νεοφιλελεύθερες ιδιωτικοποιήσεις, την απορρύθμιση και τη λιτότητα. Είναι λοιπόν μια αμφισβήτηση του νεοφιλελεύθερου σχεδίου που έχει επιδιωχθεί όχι μόνο από τις κυβερνήσεις του BJP και του Κογκρέσου, αλλά και από την κοινοβουλευτική αριστερά όταν ήταν στην εξουσία στη Δυτική Βεγγάλη. Δεύτερον, φέρνει στο προσκήνιο ζητήματα αειφορίας, απαιτώντας να καλυφθούν περισσότερες καλλιέργειες από το σύστημα στήριξης τον τιμών, καθώς αυτό θα ξαναέδινε κίνητρα για την εναλλαγή των καλλιεργειών. Τρίτον, δίνει ένα χτύπημα στην καρδιά του πολιτικού σχεδίου του Modi για παγίωση της εξουσίας του κέντρου. Ο κόσμος είναι θυμωμένος για τον αντιδημοκρατικό τρόπο με τον οποίο πέρασαν οι νόμοι, κάτι που προκαλεί αμφισβήτηση στον αυταρχισμό του Modi.

Εάν συμμεριστούμε το επιχείρημα του Achin Vanaik, η ανεξάρτητη Ινδία ήταν πάντα μια «αυταρχική δημοκρατία». Με τη διακυβέρνηση  Modi ο αυτός ο αυταρχισμός τίθεται στην υπηρεσία της ατζέντας του εξτρεμιστικού Ινδουιστικού εθνικιστικού κινήματος (Hindutva). Με τα παραπάνω ως δεδομένα, η δυσαρέσκεια των αγροτών απέναντι στην καταπάτηση του φεντεραλισμού από το Modi, η αποστροφή τους στα μεγάλα  ΜΜΕ και η αλληλεγγύη τους προς τους αριστερούς διανοούμενους, δικηγόρους και ακτιβιστές που φυλακίστηκαν από το καθεστώς του Modi είναι όλες ευπρόσδεκτες εξελίξεις από την άποψη των πολιτικών και δημοκρατικών δικαιωμάτων και θα μπορούσαν να ανοίξουν χώρο για τη συζήτηση παραμελημένων θεμάτων όπως η ανάγκη εξάλειψης των καστών ή ο πόλεμος που έχει κηρύξει το κράτος κατά των ιθαγενών Adivasis. Θα πρέπει να το δούμε.

Πιστεύω όμως ότι το κίνημα παραμένει περιορισμένο από τον διαταξικό χαρακτήρα του και συνεπώς αντανακλά έναν κοινό παρονομαστή αιτημάτων. Για παράδειγμα, το σύστημα των mandi είναι πνιγμένο στη διαφθορά και τις πελατειακές σχέσεις και συχνά ελέγχεται από γραφειοκράτες και «τοπικά, περιφερειακά ή εθνικά ολιγοπώλια», όπως το θέτει η πρόσφατη έκθεση NRAS, αλλά δεν έχω συναντήσει αιτήματα που να ζητούν να υπάρξει στα mandi περισσότερη διαφάνεια, λογοδοσία ή άνοιγμα στον ανταγωνισμό από μικρότερους συνεταιρισμούς ή εμπόρους για να σπάσουν τα ολιγοπώλια.

Ούτε έχω δει κάποιο αίτημα για μισθό ο οποίος να επαρκεί για τη διαβίωση των ακτημόνων εργατών, για παράδειγμα. Η απουσία ενός τέτοιου αιτήματος ίσως αντικατοπτρίζει τη σύνθεση της ηγεσίας του κινήματος με όρους κάστας, καθώς οι περισσότεροι ακτήμονες εργάτες ανήκουν στην κάστα των Νταλίτ.

Δεν υπάρχει ζήτημα μετάβασης του αγώνα από το πεδίο των καστών σε αυτό των τάξεων. Δεν υπάρχει πεδίο ταξικής πάλης στην Ινδία που να μην διαμορφώνεται, ταυτόχρονα, από το σύστημα των καστών, επειδή οι κάστες αποτελούν τόσο καταμερισμό εργασίας όσο και διαχωρισμό μεταξύ των εργατών, σύμφωνα με τον Δρ. BR Ambedkar (τον Νταλίτ διανοούμενο που πολιτικό ηγέτη που ήταν στην επιτροπή που συνέταξε το Σύνταγμα της Ινδίας). Οι ταξικοί αγώνες αναγκαστικά έρχονται αντιμέτωποι με το ζήτημα των καστών. Η χειραφέτηση των Νταλίτ και η εξάλειψη του συστήματος των καστών πρέπει να βρίσκονται στο κέντρο του αγώνα της εργατικής τάξης, με ένα βασικό λόγο επειδή οι πλατιές μάζες των εργατών και των αγροτών στην Ινδία είτε ανήκουν σε καταπιεσμένες κάστες είτε είναι Νταλίτ. Ο αφανισμός του συστήματος της κάστας πρέπει να αποτελέσει αίτημα της εργατικής τάξης. Ενώ τα μαζικά κινήματα αγροτών και εργατών μπορούν να ενώσουν ανθρώπους που ανήκουν σε διαφορετικές κάστες κάτω από συγκεκριμένα αιτήματα, αυτό δεν καταργεί ή μειώνει αυτόματα τους διαχωρισμούς βάσει καστών εντός του κινήματος. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να υπάρξει συντονισμένη δράση κατά των καστών που θα ενσωματωθεί στον αγώνα, εγείροντας αιτήματα κρίσιμα για τη χειραφέτηση των Νταλίτ και την εξάλειψη των καστών.

Ποιες είναι οι ταξικές δυνάμεις πίσω από τον Modi; Ποιες τάξεις πιέζουν για αυτούς τους νέους νόμους;

Ακριβώς όπως στις ΗΠΑ, έτσι λοιπόν και στην Ινδία, οι μεγάλοι καπιταλιστές υποστηρίζουν και τα δύο μεγάλα κόμματα, αλλά στον τελευταίο εκλογικό κύκλο, οι εταιρικές δωρεές προς το BJP επισκίασαν δραματικά εκείνες προς το κόμμα του Κογκρέσου, με τον Όμιλο Tata (στυλοβάτη του κόμματος του Κογκρέσου όταν αυτό ήταν στην ακμή του) να ηγείται αυτής της τάσης -υποστηρίζουν όλοι σθεναρά τον Modi.

Η τάξη των καπιταλιστών θέλει να τελειώνει με το παρελθόν της εποχής  Νεχρού και τα πολιτικά κατάλοιπά της, δηλαδή την οικογενειακή επιχείρηση που είναι γνωστή ως Κόμμα του Κογκρέσου. Είναι αλήθεια ότι το Κόμμα του Κογκρέσου άνοιξε την πόρτα στη φιλελευθεροποίηση, αλλά οι καπιταλιστές βλέπουν το BJP ως κόμμα που λογοδοτεί λιγότερο στην εργατική τάξη από ότι Κογκρέσο και είναι προθυμότερο να επιβάλει πιο εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις.