Διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης: Κοντά σε συμφωνία Ιράν-ΗΠΑ;

Στις 20 Νοέμβρη, στη Γενεύη, ξεκινά ο δεύτερος γύρος συνομιλιών για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και το αποτέλεσμά του μπορεί να είναι το πρώτο βήμα για ραγδαίες εξελίξεις. 

Το κλίμα μετά την πρώτη συνάντηση στις 7-9 Νοέμβρη ανάμεσα στην ιρανική αντιπροσωπεία και τους «6» (ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία, Κίνα) ήταν «ανέλπιστα» καλό. Όλα τα ρεπορτάζ και οι αναλύσεις μιλάνε για πραγματικό «σπάσιμο του πάγου» ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν. 

Οι ΗΠΑ και το Ιράν βρίσκονται σε διαρκείς επαφές εδώ και μήνες και σύμφωνα με πληροφορίες έχουν καταλήξει στα κύρια σημεία ενός προσχέδιου συμφωνίας. 

Το Ιράν θα αναστείλει ή θα επιβραδύνει τον εμπλουτισμό ουρανίου για 6 μήνες και θα αποδεχτεί όλες τις επιθεωρήσεις της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας. Σε αντάλλαγμα οι «6» θα πρέπει να αναγνωρίσουν το «δικαίωμα του Ιράν στον εμπλουτισμό ουρανίου» (ένα διαχρονικό ιρανικό αίτημα) και να απαλλάξουν το Ιράν από κάποιες οικονομικές κυρώσεις. 

Μεταβατική συμφωνία

Πρόκειται για μια μεταβατική συμφωνία «χτισίματος εμπιστοσύνης» που, ακόμα κι αν επικυρωθεί, μπορεί να ανατραπεί ανά πάσα στιγμή από τα γεγονότα. Ωστόσο χαράσσει μια πορεία που θα διασφαλίζει και το αμερικανικό αίτημα το Ιράν να μην φτιάξει ποτέ πυρηνικά όπλα και το ιρανικό αίτημα να συνεχίσει το ειρηνικό πυρηνικό του πρόγραμμα.   

Στη συνάντηση στη Γενεύη, οι δύο πλευρές έφτασαν κοντά στην αποδοχή του προσχεδίου συμφωνίας, αλλά αυτή τελικά δεν έγινε εφικτή. Η επίσημη εκδοχή στα ΜΜΕ λέει πως η τελική συμφωνία μπλοκαρίστηκε από τη γαλλική αντιπροσωπεία.

Η επιχειρηματολογία του γάλλου υπουργού Εξωτερικών Λοράν Φαμπιούς θύμισε τον Τζορτζ Μπους. Δήλωσε ότι όποιος εμπιστεύεται το Ιράν είναι «κορόιδο» και, για να εξηγήσει τη γαλλική στάση, επικαλέστηκε τις «ανησυχίες του Ισραήλ και άλλων χωρών στην περιοχή».  

Φυσικά, η Γαλλία μόνη της δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στη συμφωνία. Αυτό δείχνει ότι η γαλλική ένσταση μάλλον «δεν κακόπεσε» στις ΗΠΑ. Η Ουάσινγκτον μπορεί να αξιοποιεί τη γαλλική στάση ως «κακό μπάτσο», ώστε η ίδια ως «καλός μπάτσος» να αποσπάσει περισσότερες παραχωρήσεις από το Ιράν. 

Δεν θα είναι η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ ρισκάρουν να τινάξουν στον αέρα μια ικανοποιητική συμφωνία, επειδή στην προθυμία του αντιπάλου να συζητήσει «υποψιάζονται» αδυναμία και αντιδρούν αυξάνοντας τις παράλογες απαιτήσεις τους. Κάπως έτσι ακυρώθηκε επί Κλίντον η συμφωνία αποπυρηνικοποίησης της Βόρειας Κορέας, οδηγώντας σε διαιώνιση της έντασης. 

Γαλλία

Η Γαλλία από τη μεριά της, παίζει το δικό της παιχνίδι. 

Πρώτο, εκφράζει τη δυσφορία της για μια συμφωνία που ήταν αποτέλεσμα απευθείας συνομιλιών Ιράν-ΗΠΑ, για την οποία οι «σύμμαχοι» δεν είχαν ιδέα.

Δεύτερο, και πολύ σημαντικότερο, το Παρίσι αντιλήφθηκε τη δυσφορία του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας και έσπευσε να σταθεί στο πλευρό τους. Είναι η παραδοσιακή πολιτική του γαλλικού ιμπεριαλισμού στη Μέση Ανατολή, όπου κάποτε μεσουρανούσε ως αποικιοκρατική δύναμη: Σπεύδει να τρυπώσει σε όποιο κενό αφήνουν οι ΗΠΑ. 

Απέναντι στη διστακτικότητα του Ομπάμα ακόμα και για «περιορισμένα χτυπήματα» στη Συρία, ο Ολάντ έβγαζε πολεμικές ιαχές. Σήμερα, ο Φαμπιούς βάζει εμπόδια σε συμφωνία με το Ιράν. Και στις δύο περιπτώσεις, τα «γεράκια» ήταν από τη Γαλλία. Και στις δύο περιπτώσεις, ευθυγραμμίζονταν με την γραμμή του Οίκου των Σαούντ. 

Το αντάλλαγμα; Τεράστια στρατιωτικά συμβόλαια με τους Σαουδάραβες και πιθανόν μια συμφωνία κατασκευής πυρηνικών σταθμών στη Σαουδική Αραβία. Τα γαλλικά Ραφάλ ήδη ετοιμάζονται για το Ριάντ, ενώ μια αντίστοιχη πυρηνική συμφωνία έχει ήδη κλείσει ο ενεργειακός κολοσσός  French Areva με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Συνυπολογίστε και τα δισεκατομμύρια που έχει επενδύσει το Κατάρ στη Γαλλία, στην ενεργειακή Total, στην κατασκευαστική Vinci, στο μιντιακό συγκρότημα Lagardere, στην ποδοσφαιρική ομάδα Παρί Σεν Ζερμέν, στην εξαγορά κάθε τετραγωνικού μέτρου ανάμεσα στο Madeleine και στην Opera στο Παρίσι. 

«Ακολουθώντας το χρήμα» και γνωρίζοντας τη γαλλική εξωτερική πολιτική, γίνεται σαφές ότι η Γαλλία προσπαθεί να εκφράσει τις Μοναρχίες του Κόλπου και να συνδεθεί προνομιακά μαζί τους, σε μια εποχή που οι σχέσεις τους με τις ΗΠΑ περνάνε κρίση.

Το ίδιο ισχύει και όσον αφορά το Ισραήλ που βρίσκεται όλο και πιο συχνά σε διάσταση απόψεων με την αμερικανική γραμμή και πάντοτε αναζητά στηρίγματα στη Δύση. 

Σαουδική Αραβία

Το πιο σίγουρο είναι οι αντιδράσεις που προκαλεί στους Σαούντ και το Ισραήλ μια ενδεχόμενη αμερικανο-ιρανική συμφωνία. Για τον Νετανιάχου προφανώς είναι απαράδεκτη η «μαλακή» πολιτική Ομπάμα απέναντι στο Ιράν, την «υπαρξιακή απειλή» για το Ισραήλ, σύμφωνα με τη σιωνιστική κυρίαρχη άποψη. Γι’ αυτό και καταγγέλλει σε όλους τους τόνους τις συνομιλίες και προειδοποιεί ότι το ίδιο δε δεσμεύεται από οποιαδήποτε συμφωνία. 

Για τους Σαούντ, οποιαδήποτε προσέγγιση μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν θεωρείται καταστροφή, γιατί βλέπουν ότι η επίλυση του πυρηνικού ζητήματος μπορεί να σηματοδοτεί το πρώτο βήμα μιας «νέας εποχής» στις αμερικανο-ιρανικές σχέσεις. Βραχυπρόθεσμα, η βασική τους έγνοια είναι η Συρία. Έχουν ήδη δεχτεί μια «ψυχρολουσία» από την Ουάσινγκτον που αρνείται να χτυπήσει τον Άσαντ και καταλαβαίνουν ότι οι «δύο συμφωνίες της Γενεύης» –η «πυρηνική» και η «συριακή»– συνδέονται άμεσα.

Μια ιρανο-αμερικανική συνεννόηση για τη διευθέτηση της σύγκρουσης στη Συρία θα επιτευχθεί πιο εύκολα, ακυρώνοντας τις σαουδαραβικές φιλοδοξίες. Μακροπρόθεσμα, μπορεί να αλλάξει ο γεωστρατηγικός χάρτης και –ανάμεσα σε άλλα– να αυξηθεί η ροή ιρανικού αερίου και πετρελαίου στη Δύση, χτυπώντας τα κέρδη και τον «ιδιαίτερο ρόλο» στον καθορισμό των διεθνών τιμών που απολαμβάνει ο Οίκος των Σαούντ.

Κρίσιμο αποτέλεσμα

Είναι σαφές ότι στη Γενεύη τα διακυβεύματα είναι μεγάλα για το συνολικό γεωστρατηγικό τοπίο και ένα ενδεχόμενο ναυάγιο στις διαπραγματεύσεις δεν θα σημαίνει απλά «επιστροφή στο παλιό μοτίβο».

Στις ΗΠΑ, οι «σκληροπυρηνικοί» καιροφυλακτούν. Η κυβέρνηση Ομπάμα με το ζόρι προσπαθεί να αποτρέψει το Κογκρέσο από το να ψηφίσει νέες κυρώσεις εν μέσω διαπραγματεύσεων.

Ο Κέρι δηλώνει πως η διπλωματική προσπάθεια πρέπει να υποστηριχθεί ένθερμα, γιατί, «όσο περνά ο καιρός, το Ιράν συνεχίζει το πρόγραμμά του» και γιατί «είναι η τελευταία ευκαιρία ομαλής επίλυσης». Είναι σαφές ότι αν «αποτύχει η διπλωματία», θα κλιμακωθεί κατακόρυφα η ιμπεριαλιστική επιθετικότητα, εμφανιζόμενη ως «μονόδρομος».  

Αντίστοιχο είναι το κλίμα στο Ιράν. Ο Ανώτατος Ηγέτης Αγιατολάχ Χαμενεΐ στηρίζει τη διπλωματική πρωτοβουλία του προέδρου Ροχάνι. Αυτή η υποστήριξη υπάρχει τώρα, αλλά είναι αμφίβολο αν θα υπάρχει για πάντα. Αν η διαπραγμάτευση του Ροχάνι αποτύχει να κρατήσει τις «κόκκινες γραμμές» και να εγγυηθεί τα στοιχειώδη ιρανικά συμφέροντα, το καθεστώς φυσιολογικά θα «σκληρύνει» για να αμυνθεί. 

Αν η Ουάσινγκτον είναι ειλικρινής και σεβαστεί τα ιρανικά αιτήματα, η συμφωνία θα επιτευχθεί και οι γαλλικές ενστάσεις δεν θα καθορίσουν το αποτέλεσμα. Όλοι γνωρίζουν ότι, παρά την ύπαρξη της «ομάδας των 6», η πραγματική διαπραγμάτευση είναι μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν. Σε αυτή την περίπτωση, θα μιλάμε για το πρώτο βήμα μιας μεγάλης ανατροπής στις διεθνείς σχέσεις.

Όπως το έθεσε ιρανική διπλωματική πηγή στο «Pulse of Middle East»: «Η συμφωνία στο πυρηνικό ζήτημα θα δώσει περισσότερες δυνατότητες να λυθούν άλλα προβλήματα στην περιοχή. Οι Αμερικάνοι το θέλουν και το θέλουμε κι εμείς. Η Συρία, το Ιράκ, το Μπαχρέιν, το Αφγανιστάν, όλα θα μπορούν να συζητηθούν».

Σύμφωνα με τον έγκυρο αναλυτή Πέπε Εσκομπάρ, οι αμερικανικές εταιρίες «πεινάνε» για ανοίγματα στην αγορά και την ενέργεια του Ιράν, η Ευρώπη «διψάει» για την ιρανική ενέργεια, ενώ το Ιράν θέλει να απαλλαγεί από το βραχνά των οικονομικών κυρώσεων και του εμπάργκο. 

«Πίβοτ προς την Ασία»

Όπως όλες οι κινήσεις των ΗΠΑ, έτσι κι αυτή σχετίζεται με το περιβόητο «πίβοτ προς την Ασία». Η Ουάσινγκτον χαράσσει στρατηγική με στόχο να κρατήσει «ένα πόδι» στη Μέση Ανατολή, αλλά να μεταφέρει το υπόλοιπο βάρος της στον Ειρηνικό, όπου βλέπει το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας.

Το Ιράν είναι ταυτόχρονα και κρίσιμος παίκτης στη νοτιοδυτική Ασία και σημαντικό «αγκάθι» για την Ουάσινγκτον στη Μέση Ανατολή. Για να προχωρήσει πραγματικά –και απερίσπαστο από μεσανατολικούς μπελάδες– το αμερικανικό «πίβοτ στην Ασία», πρέπει πρώτα να γίνει ένα «πίβοτ στην Περσία». 

Σε αυτό το κρίσιμο μέτωπο, μετά από χρόνια διαμάχης, έχει διαμορφωθεί μια ισορροπία δυνάμεων. Οι κυρώσεις έχουν σακατέψει το Ιράν, αλλά δεν έχουν σταματήσει το πυρηνικό του πρόγραμμα. Όσο συνεχίζεται η παρούσα κατάσταση και οι δύο πλευρές χάνουν και γι’ αυτό ψάχνουν διέξοδο. Στη Γενεύη ίσως κριθεί η οριστική έκβαση. Είτε με μια συμφωνία που θα ανοίγει το δρόμο σε μια μακρά περίοδο γεωστρατηγικών αλλαγών, είτε με ένα ναυάγιο που θα ανοίγει το δρόμο στην επίλυση του αδιεξόδου με τα όπλα…