Διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης: Κοντά σε συμφωνία Ιράν-ΗΠΑ;

Στις 20 Νο­έμ­βρη, στη Γε­νεύη, ξε­κι­νά ο δεύ­τε­ρος γύρος συ­νο­μι­λιών για το πυ­ρη­νι­κό πρό­γραμ­μα του Ιράν και το απο­τέ­λε­σμά του μπο­ρεί να είναι το πρώτο βήμα για ρα­γδαί­ες εξε­λί­ξεις. 

Το κλίμα μετά την πρώτη συ­νά­ντη­ση στις 7-9 Νο­έμ­βρη ανά­με­σα στην ιρα­νι­κή αντι­προ­σω­πεία και τους «6» (ΗΠΑ, Αγ­γλία, Γαλ­λία, Γερ­μα­νία, Ρωσία, Κίνα) ήταν «ανέλ­πι­στα» καλό. Όλα τα ρε­πορ­τάζ και οι ανα­λύ­σεις μι­λά­νε για πραγ­μα­τι­κό «σπά­σι­μο του πάγου» ανά­με­σα στις ΗΠΑ και το Ιράν. 

Οι ΗΠΑ και το Ιράν βρί­σκο­νται σε διαρ­κείς επα­φές εδώ και μήνες και σύμ­φω­να με πλη­ρο­φο­ρί­ες έχουν κα­τα­λή­ξει στα κύρια ση­μεία ενός προ­σχέ­διου συμ­φω­νί­ας. 

Το Ιράν θα ανα­στεί­λει ή θα επι­βρα­δύ­νει τον εμπλου­τι­σμό ου­ρα­νί­ου για 6 μήνες και θα απο­δε­χτεί όλες τις επι­θε­ω­ρή­σεις της Διε­θνούς Επι­τρο­πής Ατο­μι­κής Ενέρ­γειας. Σε αντάλ­λαγ­μα οι «6» θα πρέ­πει να ανα­γνω­ρί­σουν το «δι­καί­ω­μα του Ιράν στον εμπλου­τι­σμό ου­ρα­νί­ου» (ένα δια­χρο­νι­κό ιρα­νι­κό αί­τη­μα) και να απαλ­λά­ξουν το Ιράν από κά­ποιες οι­κο­νο­μι­κές κυ­ρώ­σεις. 

Με­τα­βα­τι­κή συμ­φω­νία

Πρό­κει­ται για μια με­τα­βα­τι­κή συμ­φω­νία «χτι­σί­μα­τος εμπι­στο­σύ­νης» που, ακόμα κι αν επι­κυ­ρω­θεί, μπο­ρεί να ανα­τρα­πεί ανά πάσα στιγ­μή από τα γε­γο­νό­τα. Ωστό­σο χα­ράσ­σει μια πο­ρεία που θα δια­σφα­λί­ζει και το αμε­ρι­κα­νι­κό αί­τη­μα το Ιράν να μην φτιά­ξει ποτέ πυ­ρη­νι­κά όπλα και το ιρα­νι­κό αί­τη­μα να συ­νε­χί­σει το ει­ρη­νι­κό πυ­ρη­νι­κό του πρό­γραμ­μα.   

Στη συ­νά­ντη­ση στη Γε­νεύη, οι δύο πλευ­ρές έφτα­σαν κοντά στην απο­δο­χή του προ­σχε­δί­ου συμ­φω­νί­ας, αλλά αυτή τε­λι­κά δεν έγινε εφι­κτή. Η επί­ση­μη εκ­δο­χή στα ΜΜΕ λέει πως η τε­λι­κή συμ­φω­νία μπλο­κα­ρί­στη­κε από τη γαλ­λι­κή αντι­προ­σω­πεία.

Η επι­χει­ρη­μα­το­λο­γία του γάλ­λου υπουρ­γού Εξω­τε­ρι­κών Λοράν Φα­μπιούς θύ­μι­σε τον Τζορτζ Μπους. Δή­λω­σε ότι όποιος εμπι­στεύ­ε­ται το Ιράν είναι «κο­ρόι­δο» και, για να εξη­γή­σει τη γαλ­λι­κή στάση, επι­κα­λέ­στη­κε τις «ανη­συ­χί­ες του Ισ­ρα­ήλ και άλλων χωρών στην πε­ριο­χή».  

Φυ­σι­κά, η Γαλ­λία μόνη της δεν μπο­ρεί να στα­θεί εμπό­διο στη συμ­φω­νία. Αυτό δεί­χνει ότι η γαλ­λι­κή έν­στα­ση μάλ­λον «δεν κα­κό­πε­σε» στις ΗΠΑ. Η Ουά­σινγ­κτον μπο­ρεί να αξιο­ποιεί τη γαλ­λι­κή στάση ως «κακό μπά­τσο», ώστε η ίδια ως «καλός μπά­τσος» να απο­σπά­σει πε­ρισ­σό­τε­ρες πα­ρα­χω­ρή­σεις από το Ιράν. 

Δεν θα είναι η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ ρι­σκά­ρουν να τι­νά­ξουν στον αέρα μια ικα­νο­ποι­η­τι­κή συμ­φω­νία, επει­δή στην προ­θυ­μία του αντι­πά­λου να συ­ζη­τή­σει «υπο­ψιά­ζο­νται» αδυ­να­μία και αντι­δρούν αυ­ξά­νο­ντας τις πα­ρά­λο­γες απαι­τή­σεις τους. Κάπως έτσι ακυ­ρώ­θη­κε επί Κλί­ντον η συμ­φω­νία απο­πυ­ρη­νι­κο­ποί­η­σης της Βό­ρειας Κο­ρέ­ας, οδη­γώ­ντας σε διαιώ­νι­ση της έντα­σης. 

Γαλ­λία

Η Γαλ­λία από τη μεριά της, παί­ζει το δικό της παι­χνί­δι. 

Πρώτο, εκ­φρά­ζει τη δυ­σφο­ρία της για μια συμ­φω­νία που ήταν απο­τέ­λε­σμα απευ­θεί­ας συ­νο­μι­λιών Ιράν-ΗΠΑ, για την οποία οι «σύμ­μα­χοι» δεν είχαν ιδέα.

Δεύ­τε­ρο, και πολύ ση­μα­ντι­κό­τε­ρο, το Πα­ρί­σι αντι­λή­φθη­κε τη δυ­σφο­ρία του Ισ­ρα­ήλ και της Σα­ου­δι­κής Αρα­βί­ας και έσπευ­σε να στα­θεί στο πλευ­ρό τους. Είναι η πα­ρα­δο­σια­κή πο­λι­τι­κή του γαλ­λι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού στη Μέση Ανα­το­λή, όπου κά­πο­τε με­σου­ρα­νού­σε ως αποι­κιο­κρα­τι­κή δύ­να­μη: Σπεύ­δει να τρυ­πώ­σει σε όποιο κενό αφή­νουν οι ΗΠΑ. 

Απέ­να­ντι στη δι­στα­κτι­κό­τη­τα του Ομπά­μα ακόμα και για «πε­ριο­ρι­σμέ­να χτυ­πή­μα­τα» στη Συρία, ο Ολάντ έβγα­ζε πο­λε­μι­κές ιαχές. Σή­με­ρα, ο Φα­μπιούς βάζει εμπό­δια σε συμ­φω­νία με το Ιράν. Και στις δύο πε­ρι­πτώ­σεις, τα «γε­ρά­κια» ήταν από τη Γαλ­λία. Και στις δύο πε­ρι­πτώ­σεις, ευ­θυ­γραμ­μί­ζο­νταν με την γραμ­μή του Οίκου των Σα­ούντ. 

Το αντάλ­λαγ­μα; Τε­ρά­στια στρα­τιω­τι­κά συμ­βό­λαια με τους Σα­ου­δά­ρα­βες και πι­θα­νόν μια συμ­φω­νία κα­τα­σκευ­ής πυ­ρη­νι­κών σταθ­μών στη Σα­ου­δι­κή Αρα­βία. Τα γαλ­λι­κά Ραφάλ ήδη ετοι­μά­ζο­νται για το Ριάντ, ενώ μια αντί­στοι­χη πυ­ρη­νι­κή συμ­φω­νία έχει ήδη κλεί­σει ο ενερ­γεια­κός κο­λοσ­σός  French Areva με τα Ηνω­μέ­να Αρα­βι­κά Εμι­ρά­τα.

Συ­νυ­πο­λο­γί­στε και τα δι­σε­κα­τομ­μύ­ρια που έχει επεν­δύ­σει το Κατάρ στη Γαλ­λία, στην ενερ­γεια­κή Total, στην κα­τα­σκευα­στι­κή Vinci, στο μι­ντια­κό συ­γκρό­τη­μα Lagardere, στην πο­δο­σφαι­ρι­κή ομάδα Παρί Σεν Ζερ­μέν, στην εξα­γο­ρά κάθε τε­τρα­γω­νι­κού μέ­τρου ανά­με­σα στο Madeleine και στην Opera στο Πα­ρί­σι. 

«Ακο­λου­θώ­ντας το χρήμα» και γνω­ρί­ζο­ντας τη γαλ­λι­κή εξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή, γί­νε­ται σαφές ότι η Γαλ­λία προ­σπα­θεί να εκ­φρά­σει τις Μο­ναρ­χί­ες του Κόλ­που και να συν­δε­θεί προ­νο­μια­κά μαζί τους, σε μια εποχή που οι σχέ­σεις τους με τις ΗΠΑ περ­νά­νε κρίση.

Το ίδιο ισχύ­ει και όσον αφορά το Ισ­ρα­ήλ που βρί­σκε­ται όλο και πιο συχνά σε διά­στα­ση από­ψε­ων με την αμε­ρι­κα­νι­κή γραμ­μή και πά­ντο­τε ανα­ζη­τά στη­ρίγ­μα­τα στη Δύση. 

Σα­ου­δι­κή Αρα­βία

Το πιο σί­γου­ρο είναι οι αντι­δρά­σεις που προ­κα­λεί στους Σα­ούντ και το Ισ­ρα­ήλ μια εν­δε­χό­με­νη αμε­ρι­κα­νο-ιρα­νι­κή συμ­φω­νία. Για τον Νε­τα­νιά­χου προ­φα­νώς είναι απα­ρά­δε­κτη η «μα­λα­κή» πο­λι­τι­κή Ομπά­μα απέ­να­ντι στο Ιράν, την «υπαρ­ξια­κή απει­λή» για το Ισ­ρα­ήλ, σύμ­φω­να με τη σιω­νι­στι­κή κυ­ρί­αρ­χη άποψη. Γι’ αυτό και κα­ταγ­γέλ­λει σε όλους τους τό­νους τις συ­νο­μι­λί­ες και προει­δο­ποιεί ότι το ίδιο δε δε­σμεύ­ε­ται από οποια­δή­πο­τε συμ­φω­νία. 

Για τους Σα­ούντ, οποια­δή­πο­τε προ­σέγ­γι­ση με­τα­ξύ ΗΠΑ και Ιράν θε­ω­ρεί­ται κα­τα­στρο­φή, γιατί βλέ­πουν ότι η επί­λυ­ση του πυ­ρη­νι­κού ζη­τή­μα­τος μπο­ρεί να ση­μα­το­δο­τεί το πρώτο βήμα μιας «νέας επο­χής» στις αμε­ρι­κα­νο-ιρα­νι­κές σχέ­σεις. Βρα­χυ­πρό­θε­σμα, η βα­σι­κή τους έγνοια είναι η Συρία. Έχουν ήδη δε­χτεί μια «ψυ­χρο­λου­σία» από την Ουά­σινγ­κτον που αρ­νεί­ται να χτυ­πή­σει τον Άσαντ και κα­τα­λα­βαί­νουν ότι οι «δύο συμ­φω­νί­ες της Γε­νεύ­ης» –η «πυ­ρη­νι­κή» και η «συ­ρια­κή»– συν­δέ­ο­νται άμεσα.

Μια ιρα­νο-αμε­ρι­κα­νι­κή συ­νεν­νό­η­ση για τη διευ­θέ­τη­ση της σύ­γκρου­σης στη Συρία θα επι­τευ­χθεί πιο εύ­κο­λα, ακυ­ρώ­νο­ντας τις σα­ου­δα­ρα­βι­κές φι­λο­δο­ξί­ες. Μα­κρο­πρό­θε­σμα, μπο­ρεί να αλ­λά­ξει ο γε­ω­στρα­τη­γι­κός χάρ­της και –ανά­με­σα σε άλλα– να αυ­ξη­θεί η ροή ιρα­νι­κού αε­ρί­ου και πε­τρε­λαί­ου στη Δύση, χτυ­πώ­ντας τα κέρδη και τον «ιδιαί­τε­ρο ρόλο» στον κα­θο­ρι­σμό των διε­θνών τιμών που απο­λαμ­βά­νει ο Οίκος των Σα­ούντ.

Κρί­σι­μο απο­τέ­λε­σμα

Είναι σαφές ότι στη Γε­νεύη τα δια­κυ­βεύ­μα­τα είναι με­γά­λα για το συ­νο­λι­κό γε­ω­στρα­τη­γι­κό τοπίο και ένα εν­δε­χό­με­νο ναυά­γιο στις δια­πραγ­μα­τεύ­σεις δεν θα ση­μαί­νει απλά «επι­στρο­φή στο παλιό μο­τί­βο».

Στις ΗΠΑ, οι «σκλη­ρο­πυ­ρη­νι­κοί» και­ρο­φυ­λα­κτούν. Η κυ­βέρ­νη­ση Ομπά­μα με το ζόρι προ­σπα­θεί να απο­τρέ­ψει το Κο­γκρέ­σο από το να ψη­φί­σει νέες κυ­ρώ­σεις εν μέσω δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων.

Ο Κέρι δη­λώ­νει πως η δι­πλω­μα­τι­κή προ­σπά­θεια πρέ­πει να υπο­στη­ρι­χθεί έν­θερ­μα, γιατί, «όσο περνά ο και­ρός, το Ιράν συ­νε­χί­ζει το πρό­γραμ­μά του» και γιατί «είναι η τε­λευ­ταία ευ­και­ρία ομα­λής επί­λυ­σης». Είναι σαφές ότι αν «απο­τύ­χει η δι­πλω­μα­τία», θα κλι­μα­κω­θεί κα­τα­κό­ρυ­φα η ιμπε­ρια­λι­στι­κή επι­θε­τι­κό­τη­τα, εμ­φα­νι­ζό­με­νη ως «μο­νό­δρο­μος».  

Αντί­στοι­χο είναι το κλίμα στο Ιράν. Ο Ανώ­τα­τος Ηγέ­της Αγια­το­λάχ Χα­με­νεΐ στη­ρί­ζει τη δι­πλω­μα­τι­κή πρω­το­βου­λία του προ­έ­δρου Ρο­χά­νι. Αυτή η υπο­στή­ρι­ξη υπάρ­χει τώρα, αλλά είναι αμ­φί­βο­λο αν θα υπάρ­χει για πάντα. Αν η δια­πραγ­μά­τευ­ση του Ρο­χά­νι απο­τύ­χει να κρα­τή­σει τις «κόκ­κι­νες γραμ­μές» και να εγ­γυ­η­θεί τα στοι­χειώ­δη ιρα­νι­κά συμ­φέ­ρο­ντα, το κα­θε­στώς φυ­σιο­λο­γι­κά θα «σκλη­ρύ­νει» για να αμυν­θεί. 

Αν η Ουά­σινγ­κτον είναι ει­λι­κρι­νής και σε­βα­στεί τα ιρα­νι­κά αι­τή­μα­τα, η συμ­φω­νία θα επι­τευ­χθεί και οι γαλ­λι­κές εν­στά­σεις δεν θα κα­θο­ρί­σουν το απο­τέ­λε­σμα. Όλοι γνω­ρί­ζουν ότι, παρά την ύπαρ­ξη της «ομά­δας των 6», η πραγ­μα­τι­κή δια­πραγ­μά­τευ­ση είναι με­τα­ξύ ΗΠΑ και Ιράν. Σε αυτή την πε­ρί­πτω­ση, θα μι­λά­με για το πρώτο βήμα μιας με­γά­λης ανα­τρο­πής στις διε­θνείς σχέ­σεις.

Όπως το έθεσε ιρα­νι­κή δι­πλω­μα­τι­κή πηγή στο «Pulse of Middle East»: «Η συμ­φω­νία στο πυ­ρη­νι­κό ζή­τη­μα θα δώσει πε­ρισ­σό­τε­ρες δυ­να­τό­τη­τες να λυ­θούν άλλα προ­βλή­μα­τα στην πε­ριο­χή. Οι Αμε­ρι­κά­νοι το θέ­λουν και το θέ­λου­με κι εμείς. Η Συρία, το Ιράκ, το Μπα­χρέιν, το Αφ­γα­νι­στάν, όλα θα μπο­ρούν να συ­ζη­τη­θούν».

Σύμ­φω­να με τον έγκυ­ρο ανα­λυ­τή Πέπε Εσκο­μπάρ, οι αμε­ρι­κα­νι­κές εται­ρί­ες «πει­νά­νε» για ανοίγ­μα­τα στην αγορά και την ενέρ­γεια του Ιράν, η Ευ­ρώ­πη «δι­ψά­ει» για την ιρα­νι­κή ενέρ­γεια, ενώ το Ιράν θέλει να απαλ­λα­γεί από το βρα­χνά των οι­κο­νο­μι­κών κυ­ρώ­σε­ων και του εμπάρ­γκο. 

«Πίβοτ προς την Ασία»

Όπως όλες οι κι­νή­σεις των ΗΠΑ, έτσι κι αυτή σχε­τί­ζε­ται με το πε­ρι­βό­η­το «πίβοτ προς την Ασία». Η Ουά­σινγ­κτον χα­ράσ­σει στρα­τη­γι­κή με στόχο να κρα­τή­σει «ένα πόδι» στη Μέση Ανα­το­λή, αλλά να με­τα­φέ­ρει το υπό­λοι­πο βάρος της στον Ει­ρη­νι­κό, όπου βλέ­πει το μέλ­λον της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας.

Το Ιράν είναι ταυ­τό­χρο­να και κρί­σι­μος παί­κτης στη νο­τιο­δυ­τι­κή Ασία και ση­μα­ντι­κό «αγκά­θι» για την Ουά­σινγ­κτον στη Μέση Ανα­το­λή. Για να προ­χω­ρή­σει πραγ­μα­τι­κά –και απε­ρί­σπα­στο από με­σα­να­το­λι­κούς μπε­λά­δες– το αμε­ρι­κα­νι­κό «πίβοτ στην Ασία», πρέ­πει πρώτα να γίνει ένα «πίβοτ στην Περ­σία». 

Σε αυτό το κρί­σι­μο μέ­τω­πο, μετά από χρό­νια δια­μά­χης, έχει δια­μορ­φω­θεί μια ισορ­ρο­πία δυ­νά­με­ων. Οι κυ­ρώ­σεις έχουν σα­κα­τέ­ψει το Ιράν, αλλά δεν έχουν στα­μα­τή­σει το πυ­ρη­νι­κό του πρό­γραμ­μα. Όσο συ­νε­χί­ζε­ται η πα­ρού­σα κα­τά­στα­ση και οι δύο πλευ­ρές χά­νουν και γι’ αυτό ψά­χνουν διέ­ξο­δο. Στη Γε­νεύη ίσως κρι­θεί η ορι­στι­κή έκ­βα­ση. Είτε με μια συμ­φω­νία που θα ανοί­γει το δρόμο σε μια μακρά πε­ρί­ο­δο γε­ω­στρα­τη­γι­κών αλ­λα­γών, είτε με ένα ναυά­γιο που θα ανοί­γει το δρόμο στην επί­λυ­ση του αδιε­ξό­δου με τα όπλα…