Το 2020 ήταν μια χρονιά πολλαπλών κρίσεων.
Ο Covid-19 ήρθε ως προειδοποίηση ότι η διατάραξη της σχέσης του ανθρώπου με το οικοσύστημα μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα εποχή επιδημιών (που εύκολα γίνονται πανδημίες στην εποχή της παγκοσμιοποίησης). Η αδυναμία των κρατών να προστατεύσουν τους πληθυσμούς τους, αποκάλυψε πόσο σαθρά είναι τα συστήματα υγείας μετά από δεκαετίες νεοφιλελεύθερων επιθέσεων. Τα lockdown επιτάχυναν κι επιδείνωσαν την κρίση μιας παγκόσμιας οικονομίας που ήδη «άσθμαινε». Στο περιβάλλον της κρίσης, οξύνθηκαν και οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί. Οι πιο διορατικοί αστοί αναλυτές, προειδοποιούσαν από τους πρώτους μήνες της άνοιξης για «πιθανές εξεγέρσεις κι επαναστάσεις» (Bloomberg).
Μετά το αρχικό «πάγωμα» της καραντίνας, που ανέκοψε το κύμα αγώνων που χαρακτήρισε το 2019, τo δεύτερο μισό του 2020 ήταν γεμάτο από τέτοιες ελπιδοφόρες ενδείξεις: Black Lives Matter, Ταϊλάνδη, Νιγηρία, Ινδία, μάχες και νίκες για την έκτρωση σε Πολωνία-Αργεντινή, νικηφόροι αγώνες στη Λατ. Αμερική.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες θα συνεχίσουν να καθορίζουν το 2021. Η πανδημία εξακολουθεί να μαίνεται σε πολύ μεγάλο μέρος του κόσμου. Το εμβόλιο –που υπενθυμίζει ταυτόχρονα τις μεγάλες δυνατότητες της ανθρωπότητας αλλά και το «φρένο» που τους βάζει το σύστημα του κέρδους– παρουσιάζεται ως «πανάκεια», αλλά όλα δείχνουν ότι θα χρειαστούν αρκετοί μήνες για να ξεπεραστεί η πανδημία, που θα ρίχνει τη σκιά της στο μεγαλύτερο μέρος του 2021. Ακόμα κι αν όλα πάνε καλά σε αυτό το μέτωπο (ένα μεγάλο «αν»), αποδεικνύονται τουλάχιστον αφελείς οι αισιόδοξες εκτιμήσεις για άμεση «αναπήδηση» της διεθνούς οικονομίας, που τάχα θα «απογειωθεί» ως ελατήριο μετά τη λήξη της πανδημίας και των lockdown. Η ύφεση του 2020, συνέβη εν τω μέσω μιας άνευ προηγουμένου στήριξης των οικονομιών (πολλά τρισ. δολάρια παγκοσμίως) από τις Κεντρικές Τράπεζες, που απέτρεψε μια ακόμα μεγαλύτερη κατάρρευση. Ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» είναι η εκτόξευση των χρεών. Το κρίσιμο ερώτημα που απασχολεί τους πάντες, όσον αφορά τις οικονομικές προοπτικές του 2021, είναι πότε θα τερματιστεί η τρέχουσα πολιτική μαζικής οικονομικής κρατικής στήριξης και –κυρίως! – τι θα συμβεί την «επόμενη μέρα»…
Στο επίπεδο των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, το 2021 «ξημέρωσε» με την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά από ένα (ακόμα) «θρίλερ» στις διαπραγματεύσεις του περασμένου Δεκέμβρη, που αποτέλεσε πρόγευση της όξυνσης των διεθνών ανταγωνισμών το ερχόμενο διάστημα. Εν τω μεταξύ, στις ΗΠΑ αναλαμβάνει η διακυβέρνηση Μπάιντεν, με βασική «εντολή» να αποκαταστήσει τις «βλάβες» που προκάλεσε η εποχή Τραμπ, να ανορθώσει το διεθνές κύρος της υπερδύναμης και να βρει τρόπους ανάσχεσης της ανόδου της Κίνας, που κέρδισε ακόμα περισσότερο έδαφος μέσα στο 2020 και η αντιμετώπισή της εξελίσσεται σε «υπαρξιακό άγχος» για τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό.
Σε αυτό το κολασμένο τοπίο, έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι ο παράγοντας της μαζικής αντίστασης από τα κάτω, που «σημάδεψε» το 2020, θα παραμείνει ενεργός και θα παίξει καθοριστικό ρόλο και τη χρονιά που έρχεται. Όπως υπενθυμίζει ο Ζιλμπέρ Ασκάρ, στα 10χρονα των αραβικών εξεγέρσεων, οι βαθιές δομικές κρίσεις προκαλούν εξεγέρσεις –και καθώς οι ήττες αυτών των αγώνων δεν επιλύουν το «κοινωνικό ζήτημα», νέες εξεγέρσεις κυοφορούνται…
Στη χώρα μας, οι «πολλαπλές κρίσεις» του 2020 πήραν σκληρό χαρακτήρα. Μια σειρά από εγκληματικοί χειρισμοί των προηγούμενων μηνών οδήγησαν σε ένα δεύτερο κύμα της πανδημίας πολύ πιο θανατηφόρο από το πρώτο και ένα νέο lockdown. Η ήδη αδύναμη ελληνική οικονομία, που έβγαινε ασταθώς από πολλά χρόνια βαθιάς κρίσης, υπέστη ένα ισχυρό πλήγμα, ενώ «στο τιμόνι» βρίσκεται μια κυβέρνηση που στέκεται στο δεξί άκρο της διεθνούς συζήτησης για τις οικονομικές πολιτικές εν μέσω της κρίσης, καθοδηγώντας μια άγρια επίθεση στα εργατικά δικαιώματα. Η κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις βάθυνε, με ένα ολόκληρο καλοκαίρι με ένα πιθανό «θερμό επεισόδιο» στην ημερήσια διάταξη, με θηριώδη εξοπλιστικά προγράμματα, διπλωματικές πιέσεις (κυρώσεις) κ.ο.κ. Ήταν η χρονιά που έληξε ο «μήνας του μέλιτος» για την κυβέρνηση Μητσοτάκη, η οποία καλείται να αντιμετωπίσει πολλαπλά «ναρκοπέδια» μέσα στο 2021, στο ασταθές διεθνές περιβάλλον που περιγράψαμε.
Το φιάσκο της έναρξης των εμβολιασμών, τα μπρος-πίσω και τα παιχνίδια γύρω από το «άνοιγμα» (των σχολείων, της αγοράς κλπ), η μείωση των δαπανών για την υγεία (!) στον προϋπολογισμό, αποτελούν δείγματα γραφής της διαχείρισης της πανδημίας τους επόμενους μήνες. Στο μέτωπο της οικονομίας, η κυβέρνηση επιχειρεί να «κάνει την κρίση ευκαιρία», επιχειρώντας μια ριζική αναδιαμόρφωση του τοπίου που θα επικρατήσει στις εργασιακές σχέσεις μετά το 2021, ενώ επιταχύνει τις νεοφιλελεύθερες επιθέσεις στην Παιδεία. Στο προσφυγικό, συνεχίζει τη ρατσιστική αθλιότητα στα καμπς ενώ κλιμακώνει την πολιτική των επαναπροωθήσεων. Στα ελληνοτουρκικά, επιμένει στην αναβάθμιση του μιλιταρισμού, τους μεγα-εξοπλισμούς και τη διεκδίκηση κυρώσεων, ως μέσα πίεσης καθώς πλησιάζει μάλλον η ώρα του «διαλόγου».
Όλα αυτά κρύβουν παγίδες για τον Μητσοτάκη. Οι φιέστες για το εμβόλιο, γρήγορα έδωσαν τη θέση τους στη συνειδητοποίηση ότι έχουμε μπροστά μας αρκετούς μήνες «συνύπαρξης» με την πανδημία. Η επιμονή στις νεοφιλελεύθερες συνταγές δεν θα λύσει τα αδιέξοδα στα οποία έχει οδηγηθεί ο νεοφιλελευθερισμός από το 2008. Ο διάλογος με την Άγκυρα, αποκαλύπτοντας την απόσταση μεταξύ μαξιμαλιστικών προσδοκιών και πραγματικότητας, μπορεί να αποδειχτεί πολιτική περιπέτεια.
Το 2021 δεν θα είναι περίπατος για την κυβέρνηση. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι θα μας αδειάσει ήσυχα τη γωνιά ή ότι θα αναδιπλωθεί από τις στρατηγικές επιλογές της. Η κλιμάκωση του αυταρχισμού όλους αυτούς τους μήνες αφορά σε μεγάλο βαθμό την «προετοιμασία» της για την επόμενη μέρα. Είναι το όπλο με το οποίο ελπίζει να επιβάλει το αντιδραστικό της πρόγραμμα απέναντι σε κοινωνικές αντιδράσεις.
Αν αφεθεί, η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα οργανώσει το πέρασμα σε ένα τοπίο ακόμα πιο ασφυκτικό από αυτό που ζήσαμε το περασμένο έτος. Απέναντι σε αυτή την προοπτική πρέπει να διεκδικήσουμε πίσω τις ζωές μας. Θα χρειαστεί να ακολουθήσουμε το δρόμο των αδελφών μας στους δρόμους των ΗΠΑ, της Πολωνίας, της Γαλλίας, της Αργεντινής. Εκεί βρίσκεται η δυνατότητα να έχει τελικά αυτή η κυβέρνηση την ίδια τύχη με την προηγούμενη κυβέρνηση Μητσοτάκη. Τριάντα χρόνια πριν, η δολοφονία του Νίκου Τεμπονέρα ήταν η αρχή του τέλους για μια κυβέρνηση που είχε έρθει ως οδοστρωτήρας αλλά κατέρρευσε υπό το βάρος των νεολαιίστικων κι εργατικών αγώνων...
