Εκουαδόρ: Αριστερή στροφή και στρατηγικά διλήμματα

Στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στο Εκουαδόρ αναμετρούνται ο Αντρές Αράουζ, ο οικονομολόγος που υποστηρίζει την κληρονομιά των κυβερνήσεων του Ραφαέλ Κορέα, με τον Γκιγιέρμο Λάσο, τον νεοφιλελεύθερο τραπεζίτη που υποστηρίζουν δύο κόμματα της Δεξιάς.  

Ο πρώτος γύρος καθορίστηκε -με πολλούς τρόπους- από τον πολιτικό αντίκτυπο της Μεγάλης Εξέγερσης του Οκτώβρη του 2019, όταν η χώρα παρέλυσε επί 11 μέρες και παρά την πολύνεκρη καταστολή, κατέληξε σε «πάγωμα» των μέτρων που προωθούσε η κυβέρνηση του Μορένο και το ΔΝΤ, μετά από διαπραγματεύσεις με εκπροσώπους του κινήματος των ιθαγενών σε ζωντανή σύνδεση. 

Αριστερόστροφος συσχετισμός δυνάμεων

Ο Λένιν Μορένο, είχε εκλεγεί ως διάδοχος του Ραφαέλ Κορέα, αλλά καθοδήγησε μια απότομη δεξιά στροφή, προκαλώντας μια αριστερή διάσπαση στο κυβερνητικό κόμμα. Η Εξέγερση του Οκτώβρη «σφράγισε» το συσχετισμό μεταξύ τους. Η πτέρυγα του Μορένο κράτησε τη «σφραγίδα» του κόμματος PAIS, αλλά… μόνο αυτή. Ο νέος προεδρικός υποψήφιος του PAIS, πήρε 1.54% και το κόμμα στις βουλευτικές πήρε 2,77%. Πρόκειται για μια βουτιά 36 μονάδων από τη μία εκλογή στην άλλη που άφησε το κυβερνητικό PAIS εκτός βουλής! 

Ο όγκος των υποστηρικτών του «κορεΐσμο» μετακινήθηκε προς τη συμμαχία «Ένωση για την Ελπίδα», που συγκρότησαν όσοι εναντιώθηκαν στην «προδοσία» Μορένο. Ο Αράουζ βγήκε πρώτος με 32,7% και ανάλογο ποσοστό πήρε το κόμμα του στις κοινοβουλευτικές (και 49 βουλευτές). 

Ταυτόχρονα, ενισχύθηκε σημαντικά και η Αριστερά που είχε έρθει από παλιότερα σε ρήξη με τον ίδιο τον Ραφαέλ Κορέα. Στις κοινοβουλευτικές εκλογές, το κόμμα «Πατσακουτίκ», ο εκλογικός βραχίονας της ιθαγενικής ένωσης CONAIE, πήρε 16,8% εκλέγοντας 27 βουλευτές. Ήταν μια άνοδος 14 μονάδων και 23 βουλευτών, που το καθιστούν δεύτερη μεγαλύτερη κοινοβουλευτική δύναμη. Ο υποψήφιός του στις προεδρικές εκλογές, Γιάκου Πέρεζ κέρδισε 19,4%, χάνοντας οριακά την πρόσβαση στο δεύτερο γύρο από τον δεξιό Λάσο. Ήταν ο αντίκτυπος του ηγετικού ρόλου που έπαιξε η CONAIE στην Εξέγερση του Οκτώβρη. 

Αν και έχει μεταλλαχθεί όπως και τα ομογάλακτα κόμματα της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, αξίζει να αναφερθεί συμπληρωματικά το 15,7% που πήρε ο υποψήφιος του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος «Δημοκρατική Αριστερά», η οποία πήρε 12% στις βουλευτικές (άλμα 8 μονάδων). Όπως αξίζει αναφοράς και το εντυπωσιακό 12,65% σε λευκά/άκυρα. 

Τα δύο μεγάλα κόμματα της Δεξιάς ηττήθηκαν στις βουλευτικές. Το πιο «συντηρητικό» Κοινωνικό-Χριστιανικό υποχώρησε 6 μονάδες και το νεοφιλελεύθερο CREO υποχώρησε 10 μονάδες.Υποχρεώθηκαν να στηρίξουν από κοινού τον Λάσο στις προεδρικές για να έχουν ελπίδες διεκδίκησης της εκτελεστικής εξουσίας και τα κατάφεραν μετά βίας: Ο κοινός υποψήφιος πήρε μόλις 19,7% και πέρασε οριακά στο δεύτερο γύρο. 

Ενδο-αριστερή πολεμική

Η πιθανότητα να οδηγηθεί ο δεύτερος γύρος σε αναμέτρηση μεταξύ δύο υποψηφίων της Αριστεράς ήταν ισχυρή -και σύμφωνα με το «Πατσακουτίκ» υπήρξε νοθεία. Το αίτημα για εκτεταμένη επανακαταμέτρηση τελικά δεν επικυρώθηκε από το Εκλογικό Συμβούλιο που έκρινε αβάσιμους τους ισχυρισμούς. Στο ενδιάμεσο, αναπτύχθηκε έντονη ενδο-αριστερή πολεμική. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές του Αράουζ, ξεδιπλωνόταν μια «αντιδραστική συνωμοσία» με στόχο να περάσει ο ιθαγενής υποψήφιος στο δεύτερο γύρο, ως πιο δυνατός αντίπαλος από τον Λάσο. Το «Πατσατουκίκ» παρουσιαζόταν έτσι ως «δούρειος ίππος» της Δεξιάς. Πολλοί υποστηρικτές του Γιάκου Πέρεζ έβλεπαν μια άλλη συνωμοσία: ότι ο μηχανισμός του «κορεΐσμο» συνεργάστηκε ή ανέχτηκε νοθεία εις βάρος του ιθαγενή υποψηφίου, εκτιμώντας ότι ο Λάσο θα είναι πιο εύκολος αντίπαλος. Εκ του αποτελέσματος, με ή χωρίς «κομπρεμί», ο κρατικός μηχανισμός αποφάνθηκε υπέρ του δεξιού Λάσο. 

Οι αμοιβαίες καχυποψίες έχουν υπόβαθρο. Οι κυβερνήσεις Κορέα, παρά τα θετικά μέτρα στη μείωση της φτώχειας, περιθωριοποίησαν την CONAIE, αφενός με την εξορυκτική στρατηγική που κατέστρεφε τις κοινότητες των ιθαγενών και αφετέρου με την τακτική αυταρχικής αντιμετώπισης κάθε αριστερής αμφισβήτησης, η οποία πύκνωσε μετά το 2009-11. Ο Αράουζ περιγράφεται ως συνεχιστής «και των καλύτερων και των χειρότερων χαρακτηριστικών του Κορέα». Να σημειώσουμε εδώ ότι τη μέρα των εκλογών, σε δημοψήφισμα στην Κουένκα, ένα 80% ψήφισε υπέρ της απαγόρευσης εξορυκτικής δραστηριότητας στην περιοχή, ένα ηχηρό μήνυμα στον «αριστερόστροφο εξορυκτισμό» που είχε στηρίξει ο Κορέα…

Από την άλλη, ο Πέρεζ αν και είναι μαχητικός υπερασπιστής του νερού, των ιθαγενικών περιοχών και δικαιωμάτων, έχει μια πιο μετριοπαθή ρητορική στα οικονομικά ζητήματα (ανοιχτός σε «επενδύσεις» κλπ), ενώ στο παρελθόν είχε δώσει δείγματα «συμφιλιωτισμού» με τη Δεξιά στο όνομα της αντιμετώπισης του αυταρχισμού του Κορέα. Αν και υποψήφιος του «Πατσατουκίκ», η σχέση του με την CONAIE είναι ακανθώδης λόγω αυτών των απόψεών του. Παρόλα αυτά, η CONAIE δεν στηρίζει τον Αράουζ, λόγω του ρήγματος με τις κυβερνήσεις Κορέα. 

Ζητήματα στρατηγικής

Η Τία Ριοφράνκος, σε πρόσφατο βιβλίο της, έχει αναδείξει το στρατηγικό υπόβαθρο αυτού του ρήγματος, που αντανακλά πολιτικές ελλείψεις και αδυναμίες των δύο ρευμάτων. Διακρίνει στο Εκουαδόρ την «Αριστερά στην εξουσία» (υποστηρικτές του Κορέα) και την «Αριστερά στην αντίσταση» (όσοι ήρθαν σε ρήξη μαζί του μετά το 2009-11) και περιγράφει πώς κατέληξαν θανάσιμοι αντίπαλοι. 

Η «Αριστερά στην εξουσία» στηρίχτηκε στους ορυκτούς πόρους για να στηρίξει τα κοινωνικά της προγράμματα, ερχόμενη όμως σε ρήξη με τις ιθαγενικές κοινότητες τις οποίες αντιμετώπισε με αυταρχισμό. Η «Αριστερά στην αντίσταση», υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των ιθαγενών και το περιβάλλον, αλλά τείνει να υιοθετήσει ένα αφήγημα περί «εξορυκτικού κράτους» ως κύριο εχθρό, επιτρέποντας τη «φιλικότητα» σε ιδέες όπως του Γιάκου Πέρεζ για «μείωση του κράτους». 

Για την Ριοφράνκος, η απάντηση βρίσκεται στον αντικαπιταλισμό -το στοιχείο που απουσιάζει και στις δύο προσεγγίσεις. Ο «κορεΐσμο», επιβαρύνει το περιβάλλον για να στηρίξει αναδιανεμητικές πολιτικές, οι οποίες επιπλέον «δεν μετασχηματίζουν το μοντέλο συσσώρευσης ή τις ταξικές σχέσεις που αυτό αναπαράγει». Από την άλλη, αρκετοί ακτιβιστές τείνουν να αντιλαμβάνονται τον «εξορυκτισμό» ως αυτόνομο φαινόμενο και όχι ως «διαδικασία που αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο του σύγχρονου καθεστώτος συσσώρευσης». Η έξοδος από αυτόν παρουσιάζεται ως αυτοσκοπός, χωρίς άλλο πολιτικό-προγραμματικό πρόσημο. 

Η Ριοφράνκος εισηγείται μια αντικαπιταλιστική στρατηγική που θα μπορεί να ενοποιήσει τις υποτελείς τάξεις ως αντινεοφιλελεύθερη, αντιιμπεριαλιστική και οικολογική: «συμπεριλαμβάνοντας στον αγώνα και τα στρώματα που δεν θίγονται άμεσα από τις εξορύξεις, αλλά στέκονται αλληλέγγυα στις τοπικές κοινότητες γιατί αναγνωρίζουν την κοινή (αν και διαφορετικού τύπου) σχέση μαζί τους ως θύματα εκμετάλλευσης από το κεφάλαιο». 

Επόμενη μέρα

Σήμερα το άμεσο επίδικο είναι η ήττα του Λάσο στο δεύτερο γύρο. Σε δεύτερο χρόνο, το ενδιαφέρον θα στραφεί στο πώς θα πορευτεί το «μπλοκ» του Αραούζ μετά από μια πιθανή νίκη, στη στάση του «Πατσατουτίκ» απέναντί του, και γενικότερα στις σχέσεις μεταξύ των δύο ρευμάτων. Αλλά σε κάθε περίπτωση (είτε επιστροφής του «κορεΐσμο» είτε μιας ανέλπιστης νίκης της Δεξιάς), τα πάντα θα κριθούν από τη δράση των  κοινωνικών δυνάμεων που παρουσιάστηκαν στην Εξέγερση του Οκτώβρη και από τις δυνατότητες διαμόρφωσης μιας αντικαπιταλιστικής πρότασης στο εσωτερικό τους…

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά