Έκθεση για τη διεθνή κατάσταση

Οι επα­να­στά­σεις στην Τυ­νη­σία και την Αί­γυ­πτο συ­νι­στούν ένα ιστο­ρι­κό ση­μείο στρο­φής στη διε­θνή κα­τά­στα­ση. Αυτές οι επα­να­στά­σεις αλ­λά­ζουν τους κα­νό­νες του παι­γνι­διού. Θα υπάρ­χει ένα πριν και ένα μετά τις επα­να­στά­σεις της Τυ­νη­σί­ας και της Αι­γύ­πτου. Είναι πολύ νωρίς να εκτι­μή­σου­με το βάθος και όλες τις συ­νέ­πειες αυτής της αλ­λα­γής, αλλά εί­μα­στε αντι­μέ­τω­ποι με ιστο­ρι­κές ανα­τρο­πές. Είναι οι πρώ­τες επα­να­στά­σεις αυτού του 21ου αιώνα, ακρι­βέ­στε­ρα – επει­δή υπήρ­ξαν επί­σης επα­να­στά­σεις στη Βο­λι­βία το 2003 και το 2005 – οι πρώ­τες επα­να­στά­σεις στον αρα­βι­κό κόσμο αλλά επί­σης οι πρώ­τες επα­να­στά­σεις που προ­κύ­πτουν από την κρίση του πα­γκό­σμιου κα­πι­τα­λι­στι­κού συ­στή­μα­τος.
Έχουν εκρα­γεί στους αδύ­να­μους κρί­κους της κα­πι­τα­λι­στι­κής πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης. Αφο­ρούν μια διπλή δια­δι­κα­σία, μια πο­λι­τι­κή δια­δι­κα­σία απόρ­ρι­ψης των δι­κτα­το­ριών αλλά επί­σης μια κοι­νω­νι­κή δια­δι­κα­σία, όπου εκα­τομ­μύ­ρια άν­θρω­ποι δεν μπο­ρούν πια να υπο­μεί­νουν τις συ­νέ­πειες των κρί­σε­ων τρο­φί­μων με την εκτί­να­ξη στις τιμές των βα­σι­κών προ­ϊ­ό­ντων τρο­φής ή πιο γε­νι­κά ένα σύ­στη­μα που δίνει μόνο ανερ­γία και αθλιό­τη­τα ως προ­ο­πτι­κή σε εκα­τομ­μύ­ρια νέων αν­θρώ­πων. Αυτές οι επα­να­στά­σεις – επει­δή είναι επα­να­στά­σεις με την έν­νοια ότι υπήρ­ξε μια έκρη­ξη του μα­ζι­κού κι­νή­μα­τος στην κοι­νω­νι­κή και πο­λι­τι­κή σκηνή και μια ανοι­κτή κρίση του κα­θε­στώ­τος – συν­δυά­ζουν δη­μο­κρα­τι­κά ζη­τή­μα­τα, εθνι­κά ζη­τή­μα­τα εθνι­κής κυ­ριαρ­χί­ας ενά­ντια στον ιμπε­ρια­λι­σμό, και κοι­νω­νι­κά ζη­τή­μα­τα.
Είναι ένα καί­ριο ση­μείο στρο­φής στον αρα­βι­κό κόσμο, με ένα κρου­στι­κό κύμα, στη Λιβύη, το Μπα­χρέιν, την Υε­μέ­νη, την Ιορ­δα­νία, την Πα­λαι­στί­νη, αλλά επί­σης απο­κα­λύ­πτουν την κοι­νω­νι­κή αστά­θεια και τις επερ­χό­με­νες ανα­στα­τώ­σεις. Αυτά είναι τα πρώτα στά­δια μιας γι­γά­ντιας μάχης ανά­με­σα στις δι­κτα­το­ρί­ες και τις λαϊ­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις, μια αντι­πα­ρά­θε­ση ανά­με­σα σε δυ­νά­μεις οι οποί­ες, κάτω από όλες τις μορ­φές, επι­διώ­κουν να δια­σφα­λί­σουν τη συ­νέ­χεια της εξου­σί­ας των κυ­ρί­αρ­χων τά­ξε­ων και εκεί­νων της ρήξης που απο­βλέ­πουν στη δη­μο­κρα­τία και την ικα­νο­ποί­η­ση των βα­σι­κών κοι­νω­νι­κών ανα­γκών των λαϊ­κών τά­ξε­ων.
Οι σφα­γές στη Λιβύη επί­σης δεί­χνουν ότι η κα­τα­πί­ε­ση εξα­πο­λύ­ε­ται ενά­ντια σε αυτά τα επα­να­στα­τι­κά κι­νή­μα­τα. Αυτό το κύμα είναι αι­σθη­τό μα­κριά ως την Κίνα. Θα έχει, κατά συ­γκε­κρι­μέ­νους τρό­πους, επι­πτώ­σεις σε ολό­κλη­ρο τον κόσμο.
Με αυτή την έν­νοια, και αν και πρέ­πει να πά­ρου­με υπόψη τις συ­γκε­κρι­μέ­νες δια­στά­σεις αυτών των κι­νη­μά­των – κι­νη­το­ποί­η­ση ενά­ντια στις δι­κτα­το­ρί­ες, ο τύπος των τα­ξι­κών αντι­φά­σε­ων, οι διαι­ρέ­σεις μέσα σε αυτά τα κράτη – αυτά τα κι­νή­μα­τα εντάσ­σο­νται σε μια νέα ιστο­ρι­κή πε­ρί­ο­δο που ση­μα­το­δο­τεί­ται από την κρίση του κα­πι­τα­λι­στι­κού συ­στή­μα­τος.

Η κρίση σή­με­ρα και το κρί­σι­μο ση­μείο της
Η πα­γκό­σμια κρίση συ­νε­χί­ζε­ται. Έχει μπει στον τέ­ταρ­το χρόνο της. Το ξε­τύ­λιγ­μά της παίρ­νει τη μορφή χρη­μα­τι­στι­κών κρί­σε­ων, κρί­σε­ων στις αγο­ρές τρο­φί­μων ή πρώ­των υλών και κρί­σε­ων δη­μο­σί­ου χρέ­ους, ιδιαί­τε­ρα στην Ευ­ρώ­πη. Ο συν­δυα­σμέ­νος χα­ρα­κτή­ρας της – οι­κο­νο­μι­κός, χρη­μα­τι­στι­κός και κλι­μα­τι­κός – επι­βε­βαιώ­νε­ται. Η έν­νοια της “κρί­σης του πο­λι­τι­σμού” αντα­να­κλά επαρ­κώς το βάθος της κρί­σης. Στο επί­πε­δο της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας, με­ρι­κοί, όπως ο Πολ Κρού­γκ­μαν (ένας οι­κο­νο­μο­λό­γος που ταυ­τί­ζε­ται με την αρι­στε­ρά του Δη­μο­κρα­τι­κού Κόμ­μα­τος των ΗΠΑ), υπο­δει­κνύ­ουν ότι αυτή η Τρίτη Ύφεση μοιά­ζει τόσο με την ύφεση που ξε­κί­νη­σε στην Ευ­ρώ­πη και τις Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες στη δε­κα­ε­τία του 1870 – την απο­κα­λεί η Μα­κριά Ύφεση – και την απο­τελ­μά­τω­ση της δε­κα­ε­τί­ας του 1930, την οποία απο­κα­λεί η Με­γά­λη Ύφεση.
ΟΙ τω­ρι­νοί ρυθ­μοί ανά­πτυ­ξης και εκεί­νοι που προ­βλέ­πο­νται μα­κρο­χρό­νια είναι ασθε­νι­κοί: 3% το 2001 και 3,5% το 2012. Αυτό ανα­λύ­ε­ται ως εξής στις διά­φο­ρες ζώνες: 1 ως 2% στην Ευ­ρώ­πη, 2 ως 3% στις ΗΠΑ και 6 ως 7% στις λε­γό­με­νες ανα­δυό­με­νες χώρες. Τα πο­σο­στά ανερ­γί­ας στις κύ­ριες κα­πι­τα­λι­στι­κές χώρες πα­ρα­μέ­νουν υψηλά, γύρω στο 10% σε επί­ση­μους αριθ­μούς, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα πολύ υψη­λό­τε­ρα. Η αθλιό­τη­τα αυ­ξά­νει, χτυ­πώ­ντας ιδιαί­τε­ρα τις γυ­ναί­κες, τους νέους και τους με­τα­νά­στες.
Το μο­ντέ­λο συσ­σώ­ρευ­σης που κα­θιε­ρώ­θη­κε στα τέλη της δε­κα­ε­τί­ας του 1970 βρί­σκε­ται σε κρίση. Η γε­νι­κευ­μέ­νη υπερ­χρέ­ω­ση που κυ­ριάρ­χη­σε την οι­κο­νο­μι­κή πο­λι­τι­κή στις ΗΠΑ και στην Ευ­ρώ­πη στις δε­κα­ε­τί­ες του 1980, του 1990 και του 2000 δεν μπο­ρεί πλέον να αντι­σταθ­μί­σει τον κο­ρε­σμό της πα­ρα­γω­γής στους το­μείς κλει­διά της οι­κο­νο­μί­ας και δεν μπο­ρεί πλέον να αντι­σταθ­μί­σει τους πε­ριο­ρι­σμούς στις δυ­να­τό­τη­τες πρό­σκτη­σης με όρους της αγο­ρα­στι­κής δύ­να­μης των οι­κο­νο­μιών των ιμπε­ρια­λι­στι­κών κέ­ντρων. Από την άλλη μεριά, δεν υπάρ­χει καμιά ανα­ζω­ο­γό­νη­ση της πα­ρα­γω­γής και της μα­ζι­κής κα­τα­νά­λω­σης. Όλη η κου­βέ­ντα για έξοδο από την κρίση ή οι ισχυ­ρι­σμοί ότι «το χει­ρό­τε­ρο είναι πίσω μας» δεν κρύ­βουν το κα­τρα­κύ­λι­σμα στην κρίση και την απου­σία μιας ανο­δι­κής στρο­φής στην πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία, κυ­ρί­ως στις ΗΠΑ και την Ευ­ρώ­πη. Η κρίση οξύ­νε­ται στα ιμπε­ρια­λι­στι­κά κέ­ντρα, αλλά επί­σης οξύ­νει τα κρί­σι­μα ση­μεία πα­γκό­σμια.
Ενώ η κρίση χτυπά τις χώρες του κέ­ντρου, η Κίνα έχει για τα τε­λευ­ταία πέντε χρό­νια δια­τη­ρή­σει ρυθ­μούς αύ­ξη­σης της τάξης του 10%, η Ινδία και η Βρα­ζι­λία, σε μια μι­κρό­τε­ρη έκτα­ση, περ­νούν πα­ρό­μοιες δια­δι­κα­σί­ες ανά­πτυ­ξης. Θα μπο­ρού­σε να πούμε ότι η κρίση είναι πάνω απ’ όλα κρίση του Δυ­τι­κού Κό­σμου και ότι η Κίνα, η Ινδία και μια σειρά χωρών στην Ασία και τη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή έχουν απο­φύ­γει την κρίση και ανα­πτυ­χθεί παρά την κρίση. Η Κίνα είναι ήδη η δεύ­τε­ρη με­γα­λύ­τε­ρη πα­γκό­σμια δύ­να­μη. Έχει μά­λι­στα κα­τα­κτή­σει την πρώτη θέση σε τέ­τοιους το­μείς κλει­διά όπως οι υπο­λο­γι­στές. Η στρα­τιω­τι­κή ισχύς της και οι δα­πά­νες εξο­πλι­σμών της έχουν αυ­ξη­θεί ση­μα­ντι­κά, με την επι­δί­ω­ξη να την κά­νουν μια δύ­να­μη πρώ­της τάξης τα επό­με­να χρό­νια.
Η πα­ρου­σία της Κίνας στον κόσμο περνά μια αλη­θι­νή επέ­κτα­ση: με­γά­λα κα­τα­σκευα­στι­κά εγ­χει­ρή­μα­τα στην Αφρι­κή και τη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή, με­γά­λης κλί­μα­κας εκ­με­τάλ­λευ­ση των γαιών για την πα­ρα­γω­γή πρώ­των υλών και τρο­φί­μων, αγορά χρέ­ους σε χώρες ευ­ρι­σκό­με­νες “σε δυ­σκο­λία” στην Ευ­ρώ­πη – Ελ­λά­δα, Πορ­το­γα­λία, Ισπα­νία.
Ασφα­λώς, δεν υπάρ­χει “απο­σύν­δε­ση” των ανα­δυό­με­νων χωρών στην πο­ρεία της κρί­σης. Η Κίνα και οι ανα­δυό­με­νες χώρες δεν είναι σε θέση να επα­νεκ­κι­νή­σουν την πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία. Η δομή της πα­ρεμ­βο­λής αυτών των χωρών στης πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία είναι εύ­θραυ­στη. Μην ξε­χνά­τε ότι το 42% του ΑΕΠ της Κίνας προ­έρ­χε­ται από τις εξα­γω­γές της και ότι με­σο­πρό­θε­σμα η στα­θε­ρό­τη­τα της κι­νε­ζι­κής ανά­πτυ­ξης θα εξαρ­τη­θεί από τις ικα­νό­τη­τές της να οι­κο­δο­μή­σει μια εσω­τε­ρι­κή αγορά, με νέες υπο­δο­μές, αυ­ξή­σεις μι­σθών και κοι­νω­νι­κή ασφά­λι­ση.
Ο οι­κο­νο­μι­κός δυ­να­μι­σμός αυτών των χωρών θέτει το ερώ­τη­μα αν η πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία σή­με­ρα δεν είναι μια μο­να­δι­κή ατμο­μη­χα­νή με τις ΗΠΑ αλλά αρ­κε­τές, με την Κίνα, την Ινδία και άλλες ανα­δυό­με­νες χώρες. Ο δυ­να­μι­σμός της Κίνας είναι τέ­τοιος που μπο­ρεί να προ­σελ­κύ­ει άλλες εξα­γω­γι­κές οι­κο­νο­μί­ες, είτε σε πρώ­τες ύλες όπως η Βρα­ζι­λία και η Αρ­γε­ντι­νή, είτε σε κε­φα­λαιου­χι­κά αγαθά όπως η Γερ­μα­νία. Είναι ένα ζή­τη­μα, αλλά κλει­δί για την κα­τα­νό­η­ση αυτού του κρί­σι­μου πα­γκό­σμιου ση­μεί­ου.
Οι ΗΠΑ είναι σε πα­ρακ­μή αλλά δια­τη­ρούν μια θέση ισχύ­ος χάρη στο πλά­τος και την ενο­ποι­η­μέ­νη φύση της οι­κο­νο­μι­κής και χρη­μα­τι­στι­κής αγο­ράς τους, χάρη στη δύ­να­μη του δο­λα­ρί­ου, αλλά πάνω απ’ όλα χάρη στην πο­λι­τι­κο-στρα­τιω­τι­κή ηγε­μο­νία τους, ακόμη αι­σθη­τή παρά τις αντι­φά­σεις στις δρο­μο­λο­γη­μέ­νες δια­δι­κα­σί­ες στην Τυ­νη­σία και την Αί­γυ­πτο. Αλλά δεν πρό­κει­ται πια για τον αμε­ρι­κά­νι­κο ιμπε­ρια­λι­σμό των χρό­νων του Μπους. Πρέ­πει να κάνει διευ­θε­τή­σεις με άλ­λους – στην πε­ριο­χή των εξο­πλι­σμών με τους Ρώ­σους και αύριο με την Κίνα ή άλλα κράτη, όπως η Βρα­ζι­λία στη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή, ή με την πίεση των λαών.
Στη νέα πα­γκό­σμια ισορ­ρο­πία, οι ΗΠΑ εξα­σθε­νούν αλλά δια­τη­ρούν την πο­λι­τι­κο-στρα­τιω­τι­κή ισχύ τους, την τε­ρά­στια αγορά και το “δο­λά­ριό τους”, είναι η Ευ­ρώ­πη που μένει πίσω. Με­ρι­κοί μι­λούν ακόμη για την κρίση του ευ­ρω­κε­ντρι­σμού που κυ­ριαρ­χού­σε τον κόσμο από το 1492, τη χρο­νο­λο­γία ανα­κά­λυ­ψης της Αμε­ρι­κής. Ένα από χτυ­πη­τά στοι­χεία της πα­ρού­σας ιστο­ρι­κής πε­ριό­δου και της κρί­σης είναι η δο­μι­κή εξα­σθέ­νι­ση της Ευ­ρώ­πης.

Μια νέα κα­πι­τα­λι­στι­κή νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη επί­θε­ση
Σε αυτή την κρίση υπάρ­χουν αδύ­να­μοι κρί­κοι της κα­πι­τα­λι­στι­κής πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης. Το βλέ­που­με σή­με­ρα με τις αντι­φά­σεις που εκρή­γνυ­νται στις αρα­βι­κές χώρες, αλλά επί­σης στην Ευ­ρώ­πη όπου, για τις κυ­ρί­αρ­χες τά­ξεις, στη μάχη ανά­με­σα στο κε­φά­λαιο και την ερ­γα­σία, η κρίση είναι ένας μο­χλός τον οποίο χρη­σι­μο­ποιούν για να κα­τα­στρέ­ψουν μια σειρά κοι­νω­νι­κών δι­καιω­μά­των και κα­τα­κτή­σε­ων. Αφού τα πο­σο­στά κέρ­δους δεν μπο­ρούν να απο­κα­τα­στα­θούν με την πα­ρα­γω­γή και τη μα­ζι­κή κα­τα­νά­λω­ση, ο πα­γκό­σμιος αντα­γω­νι­σμός απαι­τεί πα­ρα­πέ­ρα κα­τέ­βα­σμα του κό­στους της ερ­γα­σί­ας στην Ευ­ρώ­πη και τις ΗΠΑ. Είναι ανα­γκαίο να επι­τε­θούν, να απορ­ρυθ­μί­σουν, να ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σουν. Αυτή η κα­πι­τα­λι­στι­κή επί­θε­ση απο­φα­σί­ζει τις δια­μά­χες και τα ερω­τή­μα­τα για την εκλο­γή μιας κεϋν­σια­νής στρο­φής για τις κυ­ρί­αρ­χες τά­ξεις.
Πρό­κει­ται για επί­θε­ση, με­τω­πι­κή επί­θε­ση, όχι κοι­νω­νι­κό συμ­βι­βα­σμό. Λίγη ανα­θέρ­μαν­ση, λίγη ανοι­κο­δό­μη­ση, όχι πο­λι­τι­κές “ζή­τη­σης”, όχι κοι­νω­νι­κή και δη­μό­σια ανα­σύ­ντα­ξη του κρά­τους, απώ­λεια τα­χύ­τη­τας επί­σης όλων των εγ­χει­ρη­μά­των του “πρά­σι­νου κα­πι­τα­λι­σμού”. Αυτά τα κεϋν­σια­νά όρια πε­ριο­ρί­ζουν ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο τα πε­ρι­θώ­ρια ελιγ­μών της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας. Μετά από με­ρι­κές εβδο­μά­δες πα­νι­κού, η χρη­μα­τι­στι­κο­ποί­η­ση της οι­κο­νο­μί­ας και η ισχύς των χρη­μα­τι­στι­κών αγο­ρών έχουν απο­κα­τα­στα­θεί.
Μπο­ρεί κα­νείς να μιλά ακόμη και για ένα δεύ­τε­ρο κύμα της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης επί­θε­σης μετά από εκεί­νο της δε­κα­ε­τί­ας του 1980. Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, η κοι­νω­νι­κή κα­τα­στρο­φή που διε­ξά­γουν οι ερ­γο­δό­τες και οι κυ­βερ­νή­σεις είναι πραγ­μα­τι­κά ισχυ­ρό­τε­ρες από ό,τι σε εκεί­νες της μέρες. Αυτή η νέα επί­θε­ση έχει πα­γκό­σμιο χα­ρα­κτή­ρα. Τί­πο­τα δεν ξε­φεύ­γει από την κα­πι­τα­λι­στι­κή πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση, τις άνι­σες ανταλ­λα­γές της, τη με­τά­πλα­σή της της ερ­γα­τι­κής δύ­να­μης, την πρό­κλη­ση σε μια ολό­κλη­ρη σειρά κοι­νω­νι­κών δι­καιω­μά­των.
Αυτό έχει επί­σης φέρει πίεση στις προ­ο­δευ­τι­κές εμπει­ρί­ες των πρό­σφα­των χρό­νων στη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή. Τα μέτρα της κυ­βέρ­νη­σης Μο­ρά­λες που επι­διώ­κουν να αυ­ξή­σουν τις τιμές του πε­τρε­λαί­ου, είναι, σε ορι­σμέ­νο βαθμό, μια από τις συ­νέ­πειες της αυ­ξα­νό­με­νης πί­ε­σης της πα­γκό­σμιας αγο­ράς. Χτυπά ακόμη στην καρ­διά της κου­βα­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας. Ποιες θα ήταν οι συ­νέ­πειες της “ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης” ενός ολό­κλη­ρου τομέα της κου­βα­νι­κής ερ­γα­τι­κής δύ­να­μης – σχε­δόν 10% των υπαλ­λή­λων – στη σχέση των κοι­νω­νι­κο-πο­λι­τι­κών δυ­νά­με­ων στην Κούβα και τη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή; Αλλά δεν υπάρ­χει κάτι μοι­ραίο. Η στάση των προ­ο­δευ­τι­κών κυ­βερ­νή­σε­ων της Λα­τι­νι­κής Αμε­ρι­κής και της κου­βα­νι­κής ηγε­σί­ας σε σχέση με την κρίση συ­νι­στούν μια κομ­βι­κή δο­κι­μα­σία της ανά­πτυ­ξης σε αυτές τις χώρες.

Η κρίση στην Ευ­ρώ­πη
Παρά την τε­χνο­λο­γι­κή, κοι­νω­νι­κή, οι­κο­νο­μι­κή ισχύ και το συσ­σω­ρευ­μέ­νο πλού­το της, η Ευ­ρώ­πη είναι ο αδύ­να­μος κρί­κος της κα­πι­τα­λι­στι­κής πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης, με την έν­νοια ότι εκεί πιά­νε­ται στη λα­βί­δα ανά­με­σα στις ΗΠΑ και την άνοδο των ανα­δυό­με­νων χωρών. Η αγορά ενός μέ­ρους του ελ­λη­νι­κού, πορ­το­γα­λι­κού και ισπα­νι­κού δη­μό­σιου χρέ­ους από την Κίνα είναι, πρα­κτι­κά, πε­ρισ­σό­τε­ρο από συμ­βο­λι­κή. Από την άποψη της συ­γκυ­ρί­ας, η κρίση εκ­δη­λώ­νε­ται με τη μορφή μιας κρί­σης “χρέ­ους”. Έχει πε­ρά­σει από τις τρά­πε­ζες στα κράτη με μια κρίση δη­μό­σιου χρέ­ους που προ­κύ­πτει από δε­κα­ε­τί­ες άνι­σων φο­ρο­λο­γι­κών πο­λι­τι­κών και τη δη­μό­σια πα­ρέμ­βα­ση στη χρη­μα­τι­στι­κή και τρα­πε­ζι­κή κρίση.
Το δη­μό­σιο έλ­λειμ­μα πήγε από 2 σε 6,5% στην ευ­ρω­ζώ­νη και από 2,8 σε 11% στις ΗΠΑ. Τα δη­μό­σια χρέη ανά­με­σα στο 2008 και το 2009 ανέ­βη­καν από 69,4 σε 78,7% του ΑΕΠ στην ευ­ρω­ζώ­νη και από 62 σε 83%, από το 2007 στο 2009 στις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ είναι τώρα στην πρώτη γραμ­μή της κρί­σης και ακόμη και αν υπάρ­χουν δια­φο­ρές ανά­με­σα στην Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση και τις ΗΠΑ – οι τε­λευ­ταί­ες έχο­ντας ση­μα­ντι­κά πιο ανα­θερ­μα­ντι­κές πο­λι­τι­κές – οι κυ­ρί­αρ­χες τά­ξεις και κυ­βερ­νή­σεις των δυο κέ­ντρων ασκούν πο­λι­τι­κές λι­τό­τη­τας που ιδιαί­τε­ρα φέρ­νουν σε ασφυ­ξία τις δη­μό­σιες πο­λι­τι­κές.
Η ιδιαι­τε­ρό­τη­τα της κρί­σης στην Ευ­ρώ­πη προ­κύ­πτει από τον τύπο οι­κο­δό­μη­σης της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης: μια οντό­τη­τα κυ­ριαρ­χού­με­νη από τις αγο­ρές, ημι­τε­λούς πο­λι­τι­κού πε­ριε­χό­με­νου, χωρίς δη­μο­κρα­τία, χωρίς λαϊκή συμ­με­το­χή, χωρίς πο­λι­τι­κή και οι­κο­νο­μι­κή ενό­τη­τα. Αυτή η νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη κα­τα­σκευή, μα­κριά από το να συ­ντο­νί­ζει τις οι­κο­νο­μι­κές πο­λι­τι­κές, εν­θαρ­ρύ­νει τις “απο­κλί­νου­σες δυ­να­μι­κές” της ευ­ρω­παϊ­κής οι­κο­νο­μί­ας, απο­κλί­σεις ανά­με­σα στις βιο­μη­χα­νι­κές (Γερ­μα­νία) και χρη­μα­τι­στι­κές (Βρε­τα­νία) δυ­να­μι­κές των υψηλά ανε­πτυγ­μέ­νων οι­κο­νο­μιών – της πα­λιάς κοι­νής αγο­ράς – και των με­σαία ανα­πτυγ­μέ­νων, της Νό­τιας και Ανα­το­λι­κής Ευ­ρώ­πης.
Το Ευρώ πρα­κτι­κά κα­λύ­πτει χώρες σε δια­φο­ρε­τι­κά επί­πε­δα ανά­πτυ­ξης και πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τας. Και μα­κριά από το να συ­νι­στά ένα ερ­γα­λείο για τον οι­κο­νο­μι­κό συ­ντο­νι­σμό της απο­κα­λού­με­νης “Ευ­ρω­ζώ­νης”, λει­τουρ­γεί τώρα σαν ένα ερ­γα­λείο για να πει­θαρ­χη­θούν οι­κο­νο­μί­ες και λαοί στην υπη­ρε­σία των ισχυ­ρό­τε­ρων. Αυτό οδη­γεί σε εντά­σεις ανά­με­σα στη Γερ­μα­νία ή πα­ρό­μοιες χώρες και τους άλ­λους, με μια πίεση που έχει γίνει ανυ­πό­φο­ρη για την Ισπα­νία, την Πορ­το­γα­λία και την Ελ­λά­δα. Σε αυτό το στά­διο, οι κυ­βερ­νή­σεις της Ευ­ρω­ζώ­νης έχουν δη­μιουρ­γή­σει μη­χα­νι­σμούς βο­ή­θειας σε αντάλ­λαγ­μα για ρι­ζι­κές νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες δο­μι­κές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις, κυ­ρί­ως με τη δη­μιουρ­γία ενός “Ευ­ρω­παϊ­κού Τα­μεί­ου Στα­θε­ρο­ποί­η­σης” το 2013 για τις χώρες που περ­νούν δυ­σκο­λί­ες, με ένα ποσό 750 δις ευρώ. Υπάρ­χει ήδη μια δια­μά­χη για το αν θα επαρ­κέ­σει. Μια δια­μά­χη που υπο­κι­νεί την κερ­δο­σκο­πία.
Αλλά πέρα από αυτό το ζή­τη­μα του χρέ­ους, υπάρ­χει ένα άλλο κε­ντρι­κό ζή­τη­μα: στον τω­ρι­νό πα­γκό­σμιο αντα­γω­νι­σμό, οι κυ­ρί­αρ­χες τά­ξεις στην Ευ­ρώ­πη είναι πε­πει­σμέ­νες ότι το “ευ­ρω­παϊ­κό κοι­νω­νι­κό μο­ντέ­λο” είναι ένα καί­ριο μειο­νέ­κτη­μα στον αντα­γω­νι­σμό με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Είναι ανα­γκαίο να κα­τα­στρέ­ψουν τα κοι­νω­νι­κά οφέλη και τις κα­τα­κτή­σεις που κερ­δή­θη­καν τις πρό­σφα­τες δε­κα­ε­τί­ες. Υπάρ­χει ένας πραγ­μα­τι­κός “κοι­νω­νι­κός πό­λε­μος” στην Ευ­ρώ­πη σή­με­ρα: το πά­γω­μα – πραγ­μα­τι­κά, η ονο­μα­στι­κή μεί­ω­ση – των μι­σθών των δη­μό­σιων υπαλ­λή­λων, ο δρα­στι­κός πε­ριο­ρι­σμός των κοι­νω­νι­κών και δη­μό­σιων προ­ϋ­πο­λο­γι­σμών, η κα­τα­στρο­φή ολό­κλη­ρων στρω­μά­των του κοι­νω­νι­κού κρά­τους, η επέ­κτα­ση της ερ­γά­σι­μης μέρας – οι συ­ντα­ξιο­δο­τι­κές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις, η κα­τα­στρα­τή­γη­ση της 35ώ­ρης ερ­γά­σι­μης βδο­μά­δας, η κα­τα­στρο­φή εκα­τομ­μυ­ρί­ων δη­μό­σιων θέ­σε­ων ερ­γα­σί­ας, οι επι­θέ­σεις και ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις στη δη­μό­σια ασφά­λι­ση, την υγεία, τα σχο­λεία (η έκρη­ξη των σπου­δα­στι­κών δι­δά­κτρων στη Βρε­τα­νία).
Το πιο πρό­σφα­το πα­ρά­δειγ­μα αυτών των επι­θέ­σε­ων είναι το δη­μο­ψή­φι­σμα στο ερ­γο­στά­σιο της FIAT Mirafiori στο Το­ρί­νο, όπου τα απο­τε­λέ­σμα­τα απο­δο­χής των προ­τά­σε­ων της διεύ­θυν­σης ανοί­γουν το δρόμο για την εξά­λει­ψη των συλ­λο­γι­κών δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων, όχι μόνο στο μη­χα­νι­κό, αλλά και στους επαγ­γελ­μα­τι­κούς κλά­δους και το­μείς. Οι εθνι­κές συλ­λο­γι­κές συμ­φω­νί­ες κλά­δων ή το­μέ­ων υπο­νο­μεύ­ο­νται πλή­ρως. Κα­ταρ­ρέ­ουν απέ­να­ντι στο συμ­βό­λαιο απα­σχό­λη­σης που “δια­πραγ­μα­τεύ­ο­νται” ο υπάλ­λη­λος και ο ερ­γο­δό­της. Η πο­λι­τι­κή της διεύ­θυν­σης της FIAT επι­βάλ­λει επί­σης μια επι­δεί­νω­ση των συν­θη­κών ερ­γα­σί­ας: ομα­δι­κή δου­λειά, νυ­χτε­ρι­νή δου­λειά, πε­ριο­ρι­σμούς απου­σιών, πά­γω­μα απο­δο­χών κοκ.
Επι­θέ­σεις αυτού του τύπου τεί­νουν να γε­νι­κευ­τούν στην Ευ­ρώ­πη. Συν­δυα­σμέ­νες με την πο­λι­τι­κή πε­ριο­ρι­σμού των ελ­λειμ­μά­των, δεν επι­δει­νώ­νουν μόνο τις συν­θή­κες ζωής και ερ­γα­σί­ας εκα­τομ­μυ­ρί­ων αν­θρώ­πων, αλλά αυ­ξα­νό­με­να πε­ριο­ρί­ζουν τη ζή­τη­ση, με τη συ­νέ­πεια της κα­τά­πνι­ξης της ανά­πτυ­ξης και της πρό­κλη­σης νέων υφέ­σε­ων. Αυτό δεν είναι μόνο ένα ακόμη σχέ­διο λι­τό­τη­τας· ο στό­χος είναι να πε­ριο­ρι­στεί στα ερ­χό­με­να χρό­νια η αγο­ρα­στι­κή δύ­να­μη των μι­σθω­τών κατά 15-20%. Η διά­λυ­ση του κρά­τους πρό­νοιας ή όσων πα­ρα­μέ­νουν από αυτό θα λάβει μια χωρίς προη­γού­με­νο ώθηση.

Η δεξιά και η νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη επί­θε­ση
Η δια­φο­ρά ανά­με­σα σε αυτή την επί­θε­ση, συν­δε­ό­με­νη με την ιστο­ρι­κή και συ­στη­μι­κή κρίση που περνά ο κα­πι­τα­λι­σμός, και σε εκεί­νη του 1980, βρί­σκε­ται στις απο­στα­θε­ρο­ποι­η­τι­κές συ­νέ­πειες για όλο το σύ­στη­μα, τις κυ­ρί­αρ­χες τά­ξεις του, τα κόμ­μα­τα, τους θε­σμούς του. Όλα τα κυ­ρί­αρ­χα μέρη αλλά και άλλα απο­στα­θε­ρο­ποιού­νται από δε­κα­ε­τί­ες νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων αντι­με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων και την κρίση του συ­στή­μα­τος. Οι κρί­σεις πο­λι­τι­κής αντι­προ­σώ­πευ­σης, η ιστο­ρι­κή κρίση του σο­σια­λι­σμού, τα φαι­νό­με­να λαϊ­κής απά­θειας, το αί­σθη­μα δια­φθο­ράς των πο­λι­τι­κών ελίτ: όλα αυτά θρέ­φουν τη γε­νι­κή κρίση της πο­λι­τι­κής.
Στη δεξιά, οι νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες κοι­νω­νι­κές αντι­με­ταρ­ρυθ­μί­σεις υπο­νο­μεύ­ουν τις κοι­νω­νι­κές βά­σεις των πα­ρα­δο­σια­κών κομ­μά­των, έτσι τα τε­λευ­ταία επι­διώ­κουν αυτή τη βάση εφαρ­μό­ζο­ντας αυ­ταρ­χι­κά, ρα­τσι­στι­κά, λαϊ­κι­στι­κά, αστυ­νο­μι­κά μέτρα, επι­θέ­σεις στους με­τα­νά­στες, τους Ρομά και τους μου­σουλ­μά­νους. Επι­τεί­νουν την αντι­δρα­στι­κή πο­ρεία τους όπως το Ρε­που­μπλι­κά­νι­κο Κόμμα στις ΗΠΑ. Τά­σεις προς το “λαϊ­κι­στι­κό βο­να­παρ­τι­σμό” με τον Σαρ­κο­ζί ή τον Μπερ­λου­σκό­νι αντα­να­κλούν μια ορι­σμέ­νη αστά­θεια. Λαϊ­κι­στι­κά ή νε­ο­φα­σι­στι­κά κι­νή­μα­τα κερ­δί­ζουν έδα­φος, ιδιαί­τε­ρα στη Σου­η­δία, την Ολ­λαν­δία, τη Γαλ­λία ή την Ουγ­γα­ρία. Σε όλες τις πρό­σφα­τες εκλο­γές στην Ευ­ρώ­πη η δεξιά και άκρα δεξιά αύ­ξη­σαν τις ψή­φους τους.

Η σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία και η κρίση
Στην αρι­στε­ρά, η κρίση δεν έχει οδη­γή­σει σε κά­ποια “κεϋν­σια­νή στρο­φή”. Η πα­ρου­σία ενός σο­σια­λι­στή προ­έ­δρου επι­κε­φα­λής του ΔΝΤ εκ­φρά­ζει το βαθμό εν­σω­μά­τω­σης της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας στους θε­σμούς της κα­πι­τα­λι­στι­κής πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης. Ανό­μοια προς τη δε­κα­ε­τία του 1930, δεν υπάρ­χει καμιά στρο­φή αρι­στε­ρά από τη σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία. Η κοι­νω­νι­κή φι­λε­λεύ­θε­ρη επι­λο­γή επι­βε­βαιώ­νε­ται. Οι πο­λι­τι­κές των Πα­παν­δρέ­ου, Θα­πα­τέ­ρο και Σό­κρα­τες το δεί­χνουν αυτό. Η πλα­τιά κα­τεύ­θυν­ση του Κόμ­μα­τος των Ευ­ρω­παί­ων Σο­σια­λι­στών στο ευ­ρω­παϊ­κό επί­πε­δο τους εν­θαρ­ρύ­νει και δεί­χνει ότι πέρα από την τα­κτι­κή οριο­θέ­τη­ση κάθε Σο­σια­λι­στι­κού Κόμ­μα­τος στην αντι­πο­λί­τευ­ση προς τη δεξιά, η σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία έχει με­τα­τρα­πεί σε σο­σιαλ­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό.
Ακόμη και αν υπάρ­χουν δια­φο­ρές ανά­με­σα στην αρι­στε­ρά και τη δεξιά, δια­φο­ρές κοι­νω­νι­κής βάσης, ιστο­ρί­ας, πο­λι­τι­κών σχέ­σε­ων με τους ερ­γα­ζό­με­νους, τα συν­δι­κά­τα, το συ­νε­ται­ρι­στι­κό κί­νη­μα – οι κο­ρυ­φές της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας, υπο­στη­ρι­ζό­με­νες από τους μη­χα­νι­σμούς των συν­δι­κά­των, έχουν οι­κειο­θε­λώς επι­λέ­ξει την προ­σαρ­μο­γή στους κυ­ρί­αρ­χους τρό­πους διεύ­θυν­σης της κρί­σης. Θα έπρε­πε επί­σης να επι­ση­μά­νου­με την εξέ­λι­ξη των με­γά­λων σχη­μα­τι­σμών των Πρά­σι­νων σε προ­σα­να­το­λι­σμούς αυ­ξα­νό­με­να δια­κρι­νό­με­νους από την κε­ντρο­α­ρι­στε­ρά.

Η δυ­να­μι­κή της κοι­νω­νι­κής αντί­στα­σης
Είναι πολύ νωρίς για να ανα­λύ­σου­με και να προ­βλέ­ψου­με τις συ­νέ­πειες των αρα­βι­κών επα­να­στά­σε­ων στην κοι­νω­νι­κή αντί­στα­ση στη διε­θνή κλί­μα­κα. Αλλά αυτές οι επα­να­στά­σεις θα πρέ­πει να τε­θούν στην προ­ο­πτι­κή όχι μόνο της κρί­σης αλλά επί­σης των ανα­τα­ρα­χών στον αρα­βι­κό κόσμο με την εμ­φά­νι­ση αγώ­νων και νέων ορ­γα­νώ­σε­ων ανά­με­σα στους ερ­γα­ζό­με­νους και τους λαούς στην Κίνα, την Ασία και την Αφρι­κή, αλλά επί­σης σε αυτή τη δια­μόρ­φω­ση στην Ευ­ρώ­πη.
Το πιο αξιο­ση­μεί­ω­το στοι­χείο των πρό­σφα­των μηνών ήταν οι αγώ­νες αντί­στα­σης στα σχέ­δια λι­τό­τη­τας. Μέρες γε­νι­κών απερ­γιών έλα­βαν χώρα στην Ελ­λά­δα, την Πορ­το­γα­λία, την Ισπα­νία και τη Γαλ­λία. Στη Γαλ­λία, σχε­δόν 3 εκα­τομ­μύ­ρια άν­θρω­ποι δια­δή­λω­σαν και συμ­με­τεί­χαν στα απερ­για­κά κι­νή­μα­τα οχτώ φορές σε δυο μήνες. Οι ισπα­νι­κές και πορ­το­γα­λι­κές απερ­γί­ες είχαν ιστο­ρι­κό πλά­τος. Ένα από τα κα­θή­κο­ντά μας είναι να ανα­λύ­σου­με τις μορ­φές, το πε­ριε­χό­με­νο και τη δυ­να­μι­κή αυτών των συ­γκρού­σε­ων. Στη Βρε­τα­νία και την Ιτα­λία, οι σπου­δα­στι­κές δια­δη­λώ­σεις δεί­χνουν το βαθμό εκρη­κτι­κό­τη­τας των κοι­νω­νι­κών αγώ­νων. Στη Γερ­μα­νία υπήρ­ξαν εντυ­πω­σια­κές αντι­πυ­ρη­νι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις. Η κρίση θα συ­νε­χι­στεί. Οι επι­θέ­σεις θα δι­πλα­σια­στούν.
Αν υπάρ­χει μια νέα κοι­νω­νι­κή κα­τά­στα­ση στην Ευ­ρώ­πη όπου ακού­γε­ται η αντί­στα­ση των λαών, θα πρέ­πει να επι­ση­μά­νου­με δυο καί­ρια πο­λι­τι­κά γε­γο­νό­τα:
Α) Οι αγώ­νες, ακόμη και οι πιο με­γά­λοι, δεν οδη­γούν σε αυτό το στά­διο σε με­ρι­κές ήττες για τις κυ­ρί­αρ­χες τά­ξεις ή νίκες για τους ερ­γά­τες και την ορ­γά­νω­σή τους. Δεν έχου­με μπλο­κά­ρει την κα­πι­τα­λι­στι­κή επί­θε­ση και ακόμη λι­γό­τε­ρο δεν την έχου­με αντι­στρέ­ψει. Αυτό που μπο­ρού­με να επι­ση­μά­νου­με είναι ότι, αν η νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη αντι­με­ταρ­ρύθ­μι­ση συ­νε­χί­ζει να προ­ω­θεί­ται, οι ερ­γα­ζό­με­νοι που απέρ­γη­σαν και δια­δή­λω­σαν στην Ελ­λά­δα, τη Γαλ­λία, την Πορ­το­γα­λία ή την Ισπα­νία, και οι σπου­δα­στές που δια­δή­λω­σαν στη Βρε­τα­νία, δεν έχουν το αί­σθη­μα ότι υπέ­στη­σαν καί­ριες ήττες. Αι­σθά­νο­νται με ένα συγ­χυ­σμέ­νο τρόπο ότι θα υπάρ­ξουν πα­ρα­πέ­ρα μάχες.
Β) Το δεύ­τε­ρο πο­λι­τι­κό γε­γο­νός προς επι­σή­μαν­ση είναι ότι στις χώρες που υπάρ­χει κοι­νω­νι­κή πάλη ενός ορι­σμέ­νου πλά­τους, υπάρ­χει ένα κενό ανά­με­σα στην κοι­νω­νι­κή μα­χη­τι­κό­τη­τα και την πο­λι­τι­κή έκ­φρα­σή της. Πρέ­πει να εξε­τά­σου­με τις ιδιαι­τε­ρό­τη­τες της κα­τά­στα­σης σε κάθε χώρα. Σε με­ρι­κές χώρες το επί­πε­δο της κοι­νω­νι­κής πάλης είναι αδύ­να­μο. Αλλά ακόμη και σε χώρες όπου υπάρ­χει μια κοι­νω­νι­κή κι­νη­το­ποί­η­ση, δεν υπάρ­χει ισο­δύ­να­μο στο συν­δι­κα­λι­στι­κό ή πο­λι­τι­κό επί­πε­δο: δεν υπάρ­χει ορ­γα­νι­κή αύ­ξη­ση των συν­δι­κά­των, κομ­μά­των ή αρι­στε­ρών ρευ­μά­των στα κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα. Πόσα μέλη ή υπο­στη­ρι­κτές; Μπο­ρεί να υπάρ­χει εδώ κι εκεί ένα κί­νη­μα μελών στα συν­δι­κά­τα και το κόμ­μα­τα αλλά υπάρ­χει, π.χ., μια δια­φο­ρά ανά­με­σα στη δε­κα­ε­τία του 1930 και την τω­ρι­νή κα­τά­στα­ση. Στη δε­κα­ε­τία του 1930 η κρίση και η κοι­νω­νι­κή αντί­στα­ση οδή­γη­σαν, π.χ., στην αύ­ξη­ση κατά εκα­το­ντά­δες χι­λιά­δες των μελών των συν­δι­κά­των, σο­σια­λι­στι­κών και κομ­μου­νι­στι­κών κομ­μά­των, αρι­στε­ρών κι­νή­σε­ων μέσα στη σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία. Η κοι­νω­νι­κή φι­λε­λεύ­θε­ρη εξέ­λι­ξη κα­θι­στά αυτά τα κόμ­μα­τα αυ­ξα­νό­με­να “αδια­πέ­ρα­στα” στις ανό­δους της τα­ξι­κής πάλης.
Αλλά ούτε έχου­με δει οποια­δή­πο­τε ποιο­τι­κή αύ­ξη­ση των συν­δι­κά­των. Θα μπο­ρού­σε λοι­πόν να έχου­με ανα­μεί­νει την ανά­πτυ­ξη ρευ­μά­των ή κομ­μά­των έξω από τις πα­ρα­δο­σια­κές αρι­στε­ρές ορ­γα­νώ­σεις. Σε αυτό το στά­διο δεν πα­ρα­τη­ρού­με καμιά αξιο­ση­μεί­ω­τη πρό­ο­δο. Σή­με­ρα στη Γαλ­λία, μετά από μια εξαι­ρε­τι­κή κοι­νω­νι­κή κι­νη­το­ποί­η­ση, θα μπο­ρού­σε να πε­ρι­μέ­νου­με ότι υπο­ψή­φιος του Σο­σια­λι­στι­κού Κόμ­μα­τος για την προ­ε­δρι­κή εκλο­γή του 2012 θα μπο­ρού­σε να είναι κά­ποιος με ένα πιο “σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κό προ­φίλ”. Λοι­πόν, όχι, ο υπο­ψή­φιός τους για τις προ­ε­δρι­κές εκλο­γές του 2012 είναι πι­θα­νό να είναι ο πρό­ε­δρος του ΔΝΤ Ντο­μι­νίκ Στρος-Καν, ένας από τους πιο δε­ξιούς εκ­προ­σώ­πους της διε­θνούς σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας!!!
Τα απο­τε­λέ­σμα­τα της ιστο­ρι­κής κρί­σης του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος του τε­λευ­ταί­ου αιώνα είναι ακόμη αι­σθη­τά. Η οι­κο­δό­μη­ση μιας επα­να­στα­τι­κής σο­σια­λι­στι­κής συ­νεί­δη­σης απαι­τεί να δια­μορ­φω­θούν νέες εμπει­ρί­ες. Πρέ­πει να επι­ση­μά­νου­με ότι το επί­πε­δο των τω­ρι­νών αγώ­νων ακόμη και αν αυ­ξά­νει σε αντι­δρά­σεις προς τις επι­θέ­σεις των κυ­ρί­αρ­χων τά­ξε­ων και κυ­βερ­νή­σε­ων δεν έχει απο­κτή­σει μια επαρ­κή πο­λι­τι­κή δυ­να­μι­κή για να γυ­ρί­σει πίσω τις δε­κα­ε­τί­ες νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων αντι­με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων και να βάλει τις βά­σεις μιας συ­νο­λι­κής αντε­πί­θε­σης για ένα νέο επα­να­στα­τι­κό σο­σια­λι­στι­κό εγ­χεί­ρη­μα. Οι δια­δι­κα­σί­ες οι­κο­δό­μη­σης ρι­ζο­σπα­στι­κών αρι­στε­ρών ή αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κών κομ­μά­των, στην Ευ­ρώ­πη, συ­να­ντούν έτσι μια σειρά δυ­σκο­λιών.

Πρώ­τες συ­νέ­πειες της Τυ­νη­σια­κής και Αι­γυ­πτια­κής Επα­νά­στα­σης
Οι συ­νέ­πειες είναι πρώτα και κύρια για τον Αρα­βι­κό Κόσμο. Αυτές είναι οι πρώ­τες επα­να­στά­σεις για μισό αιώνα: μετά το να­σε­ρι­σμό, την άνοδο του αρα­βι­κού εθνι­κι­σμού και την αλ­γε­ρι­νή επα­νά­στα­ση. Είναι ένα δη­μο­κρα­τι­κό και κοι­νω­νι­κό κύμα που δια­σχί­ζει τον αρα­βι­κό κόσμο, με κι­νη­το­ποι­ή­σεις στις Ιορ­δα­νία, Υε­μέ­νη, Αλ­γε­ρία και αυ­ξα­νό­με­νες εντά­σεις σε Συρία, Λί­βα­νο και Πα­λαι­στί­νη.
Αυτά είναι κι­νή­μα­τα ή κι­νη­το­ποι­ή­σεις που είναι δη­μο­κρα­τι­κά, ρι­ζο­σπα­στι­κά δη­μο­κρα­τι­κά και κοι­νω­νι­κά. Ένας κα­ταρ­τι­σμέ­νος ιστο­ρι­κός του αρα­βι­κού κό­σμου τις χα­ρα­κτη­ρί­ζει ως “με­τα-ισλα­μι­κές επα­να­στά­σεις”. Η ανα­φο­ρά δεν είναι πλέον το Ιράν. Αυτές είναι νέες γε­νιές, νε­ο­λαί­ων και ερ­γα­τών με τις ορ­γα­νώ­σεις και τις απερ­γί­ες τους που θέ­λουν να βρουν το δρόμο τους στον αυ­το­κα­θο­ρι­σμό. Θα υπάρ­ξει, πάνω στη βάση αυτών των επα­να­στά­σε­ων, μια ανα­κα­τα­νο­μή και ανα­διορ­γά­νω­ση δυ­νά­με­ων: η ανά­δυ­ση νέων ορ­γα­νώ­σε­ων συν­δε­ό­με­νων με το ρι­ζο­σπα­στι­σμό της νε­ο­λαί­ας – ρι­ζο­σπα­στι­κά κοι­νω­νι­κά και δη­μο­κρα­τι­κά κι­νή­μα­τα, δια­φο­ρο­ποι­ή­σεις μέσα στα ισλα­μι­κά κι­νή­μα­τα – όπως τώρα στην Αί­γυ­πτο ανά­με­σα στους Αδελ­φούς Μου­σουλ­μά­νους, η ανα­ζω­ο­γό­νη­ση και ανα­διορ­γά­νω­ση του κι­νή­μα­τος των ερ­γα­τών και των συν­δι­κά­των. Θα πρέ­πει να το­νί­σου­με το ρόλο του UGTT, και ιδιαί­τε­ρα των μά­χι­μων τμη­μά­των του, στην Τυ­νη­σία, και τη σπου­δαιό­τη­τα του κι­νή­μα­τος που επι­διώ­κει να αντι­κα­τα­στή­σει τα συν­δε­ό­με­να με το κα­θε­στώς Μου­μπά­ρακ συν­δι­κά­τα από ανε­ξάρ­τη­τα συν­δι­κά­τα.
Στις διε­ξα­γό­με­νες επα­να­στά­σεις, δη­μο­κρα­τι­κά, εθνι­κά και κοι­νω­νι­κά αι­τή­μα­τα θα πρέ­πει να συν­δυά­ζο­νται με την αυ­τό-ορ­γά­νω­ση. Στη Λιβύη ή το Μπα­χρέιν απαι­τού­με ένα τέλος στις σφα­γές και σε όλη την κα­τα­πί­ε­ση. Στην Τυ­νη­σία και την Αί­γυ­πτο υπο­στη­ρί­ζου­με τα δη­μο­κρα­τι­κά αι­τή­μα­τα, η απε­λευ­θέ­ρω­ση όλων των πο­λι­τι­κών φυ­λα­κι­σμέ­νων, η διά­λυ­ση της δι­κτα­το­ρί­ας και όλων των θε­σμών της, η διά­λυ­ση των RCD και PND και όλων των κα­τα­πιε­στι­κών μη­χα­νι­σμών, η δη­μιουρ­γία μας προ­σω­ρι­νής κυ­βέρ­νη­σης χωρίς κα­νέ­να αντι­πρό­σω­πο του κα­θε­στώ­τος, που θα αντι­προ­σω­πεύ­ει τη λαϊκή εξέ­γερ­ση και σύ­γκλη­ση μιας συ­ντα­κτι­κής συ­νέ­λευ­σης.
Σε αυτή τη συ­νά­φεια οι τυ­νή­σιοι σύ­ντρο­φοι συ­ζη­τούν την πρό­τα­ση ενά­ντια σε όλες τις φόρ­μου­λες “συ­νέ­χειας”, μιας κυ­βέρ­νη­σης του UGTT που εφαρ­μό­ζει ένα ρι­ζο­σπα­στι­κό δη­μο­κρα­τι­κό πρό­γραμ­μα και ικα­νο­ποιεί τις λαϊ­κές κοι­νω­νι­κές ανά­γκες. Το πρό­βλη­μα κλει­δί είναι να με­τα­κι­νη­θού­με από το “να απαλ­λα­γού­με από τον Μπεν Αλί και τον Μου­μπά­ρακ” στη ρήξη με τη δι­κτα­το­ρία. Ταυ­τό­χρο­να, οι αντι­κα­πι­τα­λι­στές θα πρέ­πει να υπο­στη­ρί­ζουν όλες τις απερ­γί­ες, όλα τα δη­μο­κρα­τι­κά κι­νή­μα­τα των νέων και των γυ­ναι­κών, τα έμ­βρυα της καθ’ οδόν αυ­τό-ορ­γά­νω­σης στον αγώνα ενά­ντια στις υψη­λές τιμές και για την προ­στα­σία του πλη­θυ­σμού.
Αυτή η επα­να­στα­τι­κή άνο­δος στον αρα­βι­κό κόσμο θα έχει επί­σης με­σο­πρό­θε­σμες και μα­κρο­χρό­νιες επι­πτώ­σεις στην κρίση της Μέσης Ανα­το­λής, την πο­λι­τι­κή κα­τά­στα­ση στην Πα­λαι­στί­νη, και τις σχέ­σεις με το Ισ­ρα­ήλ. Πέρα από τις μα­νού­βρες του αμε­ρι­κά­νι­κου ιμπε­ρια­λι­σμού, η γε­νι­κή δυ­να­μι­κή αυτής της λαϊ­κής κι­νη­το­ποί­η­σης αδυ­να­τί­ζει την ιμπε­ρια­λι­στι­κή επιρ­ροή στην πε­ριο­χή. Εξα­σθε­νεί τη σιω­νι­στι­κή ηγε­σία που δεν μπο­ρεί πλέον να υπο­λο­γί­ζει σε έναν από τους κύ­ριους συμ­μά­χους της, τον Μου­μπά­ρακ. Αλλά αυτή η ηγε­σία πάνω απ’ όλα απο­στα­θε­ρο­ποιεί­ται πλή­ρως από το αρα­βι­κό δη­μο­κρα­τι­κό κύμα. Η πα­ρου­σί­α­σή της του αρα­βι­κού κό­σμου ως ενός μη δη­μο­κρα­τι­κού όλου – αυ­ταρ­χι­κών ή ισλα­μι­στι­κών κα­θε­στώ­των – αμ­φι­σβη­τεί­ται πλή­ρως από τη δυ­να­μι­κή αυτών των επα­να­στά­σε­ων. Τέλος, η Τυ­νη­σια­κή, Αι­γυ­πτια­κή και Λι­βυ­κή Επα­νά­στα­ση μπο­ρεί να εν­θαρ­ρύ­νουν την ανά­δυ­ση ρι­ζο­σπα­στι­κών ή ρι­ζο­σπα­στι­κών εθνι­κι­στι­κών δη­μο­κρα­τι­κών ρευ­μά­των αντι­πα­ρα­τι­θέ­με­νων στην πα­λαι­στι­νια­κή εξου­σία του Μαχ­μούντ Αμπάς και τη Χαμάς.
Για τους λαούς του κό­σμου, αυτές οι επα­να­στά­σεις θα συ­νι­στούν πα­ρα­δείγ­μα­τα. Ασφα­λώς, χωρίς μη­χα­νι­κά επα­κό­λου­θα, αλλά θα υπο­κι­νή­σουν τη σκέψη για την απόρ­ρι­ψη των δι­κτα­το­ριών, τις δη­μο­κρα­τι­κές βλέ­ψεις, τις μορ­φές αγώνα. Το κρου­στι­κό κύμα δια­δί­δε­ται ως το Πε­κί­νο, ακόμη και αν για την ώρα με συμ­βο­λι­κή μορφή. Είναι ανα­γκαίο να δούμε το φόβο των κι­νε­ζι­κών αρχών για τα δια­δι­δό­με­να απο­τε­λέ­σμα­τα αυτών των επα­να­στά­σε­ων. Στον υπό­λοι­πο κόσμο, αυτές οι επα­να­στά­σεις σπάνε τον κα­τα­χθό­νιο κύκλο που πε­ριό­ρι­ζε τις αρα­βι­κές κοι­νω­νί­ες – δι­κτα­το­ρία ή ισλα­μι­κό κρά­τος. Σπάνε τον τοίχο όλων των θε­ω­ριών για τη “σύ­γκρου­ση των πο­λι­τι­σμών”. Δη­μιουρ­γούν τους όρους για τη δη­μο­κρα­τι­κή και κοι­νω­νι­κή συμ­μα­χία του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος με τις νε­α­ρές αρα­βι­κές γε­νιές, ιδιαί­τε­ρα στις χώρες με με­γά­λους πλη­θυ­σμούς αρά­βων με­τα­να­στών. Είναι ένα ση­μείο στή­ρι­ξης για να εν­δυ­να­μω­θούν οι αντι­ρα­τσι­στι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις.

Στοι­χεία συ­ζή­τη­σης για τα κα­θή­κο­ντα των επα­να­στα­τών
Σε αυτές τις συν­θή­κες ποια είναι τα κα­θή­κο­ντά μας; Εξαρ­τά­ται η απά­ντη­ση από τη διά­γνω­ση της κρί­σης που ξέ­σπα­σε το 2007; Είναι ένα χρη­μα­τι­στι­κό επει­σό­διο ανά­λο­γο με όλα εκεί­να που έχει γνω­ρί­σει ο κα­πι­τα­λι­σμός στο πα­ρελ­θόν, ακο­λου­θού­με­να από προ­σω­ρι­νές υφέ­σεις; Ή είναι μια συ­στη­μι­κή κρίση σε δυο επί­πε­δα: επει­δή το κα­θε­στώς της χρη­μα­τι­στι­κής συσ­σώ­ρευ­σης που ανα­πτύ­χθη­κε για πάνω από 30 χρό­νια έχει εξα­ντλη­θεί και επει­δή ο πα­γκό­σμιος κα­πι­τα­λι­σμός έχει φτά­σει ένα όριο συν­δε­ό­με­νο με την πε­πε­ρα­σμέ­νη φύση του πλα­νή­τη και των φυ­σι­κών πόρων του. Αν πά­ρου­με τη δεύ­τε­ρη υπό­θε­ση δεν μπο­ρεί να ικα­νο­ποι­η­θού­με με τις πο­λι­τι­κές της ανα­θέρ­μαν­σης μέσω της ζή­τη­σης και της πε­ρισ­σό­τε­ρης ρύθ­μι­σης στο χρη­μα­τι­στι­κό σύ­στη­μα. Αυτό που χρειά­ζε­ται είναι μια ρι­ζι­κή ανα­διορ­γά­νω­ση της οι­κο­νο­μί­ας με στρο­φή στις κοι­νω­νι­κές ανά­γκες, μια οι­κο­λο­γι­κή με­τα­τρο­πή της βιο­μη­χα­νί­ας και της γε­ωρ­γί­ας, ποιο­τι­κές, μη εμπο­ρευ­μα­το­ποι­η­μέ­νες δη­μό­σιες υπη­ρε­σί­ες, κο­ντο­λο­γίς μια ρήξη με την κα­πι­τα­λι­στι­κή λο­γι­κή, την ατο­μι­κή ιδιο­κτη­σία του κε­φα­λαί­ου και το τρέ­χον σύ­στη­μα κα­τα­νο­μής του πλού­του.
Χρεια­ζό­μα­στε λοι­πόν ένα σχέ­διο που να συν­δυά­ζει τα άμεσα αι­τή­μα­τα με τα αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κά αι­τή­μα­τα ενά­ντια στην κρίση. Δεν είναι οι ερ­γά­τες που θα πρέ­πει να πλη­ρώ­σουν για την κρίση αλλά οι κα­πι­τα­λι­στές: υπε­ρά­σπι­ση των κοι­νω­νι­κών κα­τα­κτή­σε­ων, αι­τη­μά­των, δι­καιω­μά­των, φο­ρο­λο­γία των χρη­μα­τι­στι­κών συ­ναλ­λα­γών, και ακύ­ρω­ση του δη­μό­σιου χρέ­ους. Αυτό το σχέ­διο μπο­ρεί να χρη­μα­το­δο­τη­θεί από τα τρα­πε­ζι­κά και χρη­μα­τι­στι­κά κέρδη και εκεί­να των με­γά­λων κα­πι­τα­λι­στι­κών ομά­δων. Αυτό το πρό­γραμ­μα θα έπρε­πε να συ­νο­δεύ­ε­ται από την εθνι­κο­ποί­η­ση ή τη δη­μό­σια κοι­νω­νι­κο­ποί­η­ση όλου του τρα­πε­ζι­κού συ­στή­μα­τος, θέ­το­ντας το ζή­τη­μα των ει­σβο­λών στην ιδιο­κτη­σία του κε­φα­λαί­ου. Αυτό το ζή­τη­μα ιδιο­κτη­σί­ας θα πρέ­πει να τί­θε­ται επί­σης μέσω του αγώνα ενά­ντια στην ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση και τη δη­μιουρ­γία με­γά­λων δη­μό­σιων το­μέ­ων κάτω από ερ­γα­τι­κό και κα­τα­να­λω­τι­κό έλεγ­χο στους το­μείς κλει­διά της οι­κο­νο­μί­ας.
Τί­θε­ται επί­σης μέσω του οι­κο­λο­γι­κού ζη­τή­μα­τος και της ανα­γκαί­ας ανα­διορ­γά­νω­σης και οι­κο­λο­γι­κού σχε­δια­σμού με­σο­πρό­θε­σμα και μα­κρο­χρό­νια. Η οι­κο­λο­γι­κή διά­στα­ση έχει μια αυ­ξα­νό­με­να ση­μα­ντι­κή θέση, δε­δο­μέ­νων των φυ­σι­κών κα­τα­στρο­φών που λα­βαί­νουν χώρα γύρω στον πλα­νή­τη, και με την αυ­ξα­νό­με­νη συ­χνό­τη­τα των πλη­μυ­ρών, του κλι­μα­τι­κού χάους, των κα­το­λι­σθή­σε­ων, και θα έπρε­πε να απο­κτά μια αυ­ξα­νό­με­νη θέση στη δρα­στη­ριό­τη­τά μας. Όλες οι προ­τά­σεις κοι­νω­νι­κής και ορ­γα­νω­τι­κής ανα­διορ­γά­νω­σης της πα­ρα­γω­γής, ανα­διορ­γά­νω­σης του αστι­κού χώρου, των με­τα­φο­ρών, της ενέρ­γειας που υπη­ρε­τεί τις ανά­γκες των ερ­γα­ζο­μέ­νων και των λαών θα πρέ­πει να το­νί­ζο­νται στην προ­πα­γάν­δα μας.
Στην Ευ­ρώ­πη, αυτό το σχέ­διο θα έπρε­πε να έχει μια ηπει­ρω­τι­κή διά­στα­ση. Στην Ευ­ρώ­πη, η από­κρι­ση στην κρίση δεν είναι ο εθνι­κι­στι­κός προ­στα­τευ­τι­σμός και η έξο­δος από το ευρώ. Αυτό θα οδη­γού­σε σε επι­δει­νω­μέ­νο αντα­γω­νι­σμό με­τα­ξύ των ευ­ρω­παϊ­κών χωρών και νέες επι­θέ­σεις ενά­ντια στους λαούς ώστε οι χώρες με τις με­γα­λύ­τε­ρες δυ­σκο­λί­ες να δε­χτούν τα κτυ­πή­μα­τα· για να μην μι­λή­σου­με για την ανά­πτυ­ξη σο­βι­νι­στι­κών και ξε­νο­φο­βι­κών κι­νή­σε­ων. Μια από­κρι­ση χρειά­ζε­ται που θα είναι ευ­ρω­παϊ­κή, κοι­νω­νι­κή, δη­μο­κρα­τι­κή, και οι­κο­λο­γι­κή, αλλά η οποία έρ­χε­ται σε ρήξη με τις ευ­ρω­παϊ­κές πο­λι­τι­κές και τους θε­σμούς. Με αυτή την έν­νοια, η σω­τη­ρία του ευρώ ή της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης δεν μπο­ρεί να χρη­σι­μεύ­σει σαν ένα άλ­λο­θι για να δι­πλα­σια­στούν οι επι­θέ­σεις και τα σχέ­δια λι­τό­τη­τας ενά­ντια στους λαούς.
Η από­κρι­σή μας θα πρέ­πει να ξε­κι­νά από την υπε­ρά­σπι­ση των δι­καιω­μά­των και απαι­τή­σε­ων των ερ­γα­τών και των λαών σε κάθε χώρα και σε ευ­ρω­παϊ­κό επί­πε­δο. Αυτό ση­μαί­νει την απόρ­ρι­ψη κάθε πο­λι­τι­κής λι­τό­τη­τας, ακόμη και αν υπάρ­χει ο εκ­βια­σμός της εκ­δί­ω­ξης από την ΕΕ. Έτσι αυτό που χρειά­ζε­ται είναι ένας συ­ντο­νι­σμός των πο­λι­τι­κών και αγώ­νων των λαών της Ευ­ρώ­πης για να οι­κο­δο­μη­θεί μια ευ­ρω­παϊ­κή, διε­θνι­στι­κή από­κρι­ση που δίνει προ­τε­ραιό­τη­τα στην εναρ­μό­νι­ση προς τα πάνω, το συ­ντο­νι­σμό και τη συ­νερ­γα­σία για να βοη­θη­θούν οι λαοί που χτυ­πιού­νται ισχυ­ρό­τε­ρα από την κρίση, μια πο­λι­τι­κή που κάνει τους κα­πι­τα­λι­στές και τους τρα­πε­ζί­τες να πλη­ρώ­σουν μέσα από μια δη­μο­σιο­νο­μι­κή και κοι­νω­νι­κή πο­λι­τι­κή που ευ­ερ­γε­τεί τους λαούς και τις ευ­ρω­παϊ­κές πλα­τιάς κλί­μα­κας δη­μό­σιες υπη­ρε­σί­ες, ιδιαί­τε­ρα τις τρα­πε­ζι­κές.
Σε ένα αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κό πρό­γραμ­μα δρά­σης, το ζή­τη­μα των δη­μο­κρα­τι­κών δι­καιω­μά­των και αι­τη­μά­των απο­κτά ένα ση­μα­ντι­κό χα­ρα­κτή­ρα, κυ­ρί­ως στην υπε­ρά­σπι­ση των δη­μο­κρα­τι­κών ελευ­θε­ριών και την υπε­ρά­σπι­ση των με­τα­να­στών και των αν­θρώ­πων χωρίς χαρ­τιά.
Αυτοί οι στό­χοι μπο­ρεί να κα­τα­κτη­θούν μόνο από την κοι­νω­νι­κή και πο­λι­τι­κή κι­νη­το­ποί­η­ση εκα­τομ­μυ­ρί­ων ερ­γα­τών και πο­λι­τών και μια αντι­πα­ρά­θε­ση με τις κυ­ρί­αρ­χες τά­ξεις και τις κυ­βερ­νή­σεις.
Πιο γε­νι­κά, ο προ­σα­να­το­λι­σμός θα πρέ­πει να υπο­κι­νεί και να προ­σα­να­το­λί­ζει αυτή την κι­νη­το­ποί­η­ση που θα έπρε­πε να συν­δυά­ζει τους κοι­νω­νι­κούς, συν­δι­κα­λι­στι­κούς και οι­κο­λο­γι­κούς αγώ­νες, την ενό­τη­τα της κοι­νω­νι­κής, συν­δι­κα­λι­στι­κής και πο­λι­τι­κής δρά­σης όλων των αρι­στε­ρών δυ­νά­με­ων, εκ­κλή­σεις για μια κα­θο­δή­γη­ση των εμπει­ριών της κοι­νω­νι­κής αυ­τό-ορ­γά­νω­σης. Προ­τά­σεις για μια ευ­ρω­παϊ­κή κα­μπά­νια για την ακύ­ρω­ση του χρέ­ους ή για την απα­σχό­λη­ση μέσω του συ­ντο­νι­σμού των ενώ­σε­ων και των συν­δι­κά­των. Είναι ανα­γκαίο να με­τα­βι­βά­σου­με τις εμπει­ρί­ες της συν­διά­σκε­ψης του Ντα­κάρ.
Στο πο­λι­τι­κό επί­πε­δο, οι ενω­τι­κοί αγώ­νες θα πρέ­πει να συμ­βα­δί­ζουν με τη συ­στη­μα­τι­κή ανα­ζή­τη­ση ανε­ξαρ­τη­σί­ας σε σχέση με τη σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία, ιδιαί­τε­ρα μέσω των εκλο­γι­κών πρα­κτι­κών στις με­γά­λες πό­λεις, πε­ριο­χές, κοι­νο­βού­λιο και κυ­βέρ­νη­ση. Η κρίση επι­βε­βαιώ­νει τον ανα­ντι­κα­τά­στα­το χα­ρα­κτή­ρα μιας πα­γκό­σμιας πο­λι­τι­κής εναλ­λα­κτι­κής επι­λο­γής στον σο­σιαλ­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό και τα κόμ­μα­τα της πα­ρα­δο­σια­κής αρι­στε­ράς. Τέλος, θα πρέ­πει να εν­θαρ­ρύ­νου­με την ενό­τη­τα και τις αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κές συμ­μα­χί­ες εν­θαρ­ρύ­νο­ντας όλες τις πρω­το­βου­λί­ες αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κού συ­ντο­νι­σμού στο επί­πε­δο των τμη­μά­των, αγώ­νων των κομ­μά­των, ευ­ρω­παϊ­κών ή με­σο­γεια­κών συν­δια­σκέ­ψε­ων.

*Ο Φραν­σουά Σα­μπα­ντό είναι ηγε­τι­κό στέ­λε­χος του Νέου Αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κού Κόμ­μα­τος στη Γαλ­λία.