Επικίνδυνα παιχνίδια με τη φωτιά στον Κόλπο

Η κρί­ση-έντα­ση στον Περ­σι­κό Κόλπο, που επα­νέρ­χε­ται διαρ­κώς με νέα κρού­σμα­τα ή νέες απει­λές, εξε­λίσ­σε­ται σε ένα πολύ ανη­συ­χη­τι­κό γε­γο­νός που προει­δο­ποιεί ότι πρό­κει­ται για επει­σό­διο σε ένα πολύ με­γα­λύ­τε­ρο «παι­χνί­δι». Ένα παι­χνί­δι στο οποίο εμπλέ­κο­νται γε­ω­πο­λι­τι­κοί αντα­γω­νι­σμοί με­γά­λων δυ­νά­με­ων (αντα­γω­νι­σμός Ιράν-Σα­ου­δι­κής Αρα­βί­ας, πο­λι­τι­κή των ΗΠΑ στη Μέση Ανα­το­λή), κα­πι­τα­λι­στι­κοί κλά­δοι όπως ο πε­τρε­λαϊ­κός (με διά­φο­ρες πλευ­ρές να έχουν να κερ­δί­σουν ή να χά­σουν από την ανα­σφά­λεια στη διέ­λευ­ση του πε­τρε­λαί­ου) καθώς και η βιο­μη­χα­νία όπλων (σε πρό­σφα­τη σύ­σκε­ψη κο­ρυ­φαί­ων εται­ριών της οποί­ας έγινε συ­ζή­τη­ση για το «συμ­φέ­ρον» μιας με­γά­λης πο­λε­μι­κής κρί­σης στην πε­ριο­χή).

Η απει­λή για την ει­ρή­νη είναι σαφής: Και είναι η αμε­ρι­κα­νι­κή πο­λι­τι­κή απέ­να­ντι στο Ιράν. Αφό­του ο Τραμπ ανα­κοί­νω­σε τη μο­νο­με­ρή απο­χώ­ρη­ση από την «πυ­ρη­νι­κή συμ­φω­νία», η Ουά­σινγ­κτον κλι­μα­κώ­νει διαρ­κώς τις πιέ­σεις στην Τε­χε­ρά­νη: Νέες κυ­ρώ­σεις που διαρ­κώς επε­κτεί­νο­νται σε άλ­λους κλά­δους, ανα­κή­ρυ­ξη των Φρου­ρών της Επα­νά­στα­σης ως «τρο­μο­κρα­τι­κή ορ­γά­νω­ση», πίεση στα άλλα κράτη, που συ­νέ­χι­σαν να αγο­ρά­ζουν ιρα­νι­κό πε­τρέ­λαιο, «να δια­λέ­ξουν πλευ­ρά», με­τα­φο­ρά 1.500 στρα­τιω­τών και πο­λε­μι­κών πλοί­ων στην πε­ριο­χή, ξε­μπλο­κά­ρι­σμα πω­λή­σε­ων όπλων σε χώ­ρες-αντα­γω­νι­στές του Ιράν στην πε­ριο­χή. Το δόγμα που έχει επί­ση­μα πε­ρι­γρα­φεί ως «μά­ξι­μουμ πίεση» είναι σε πλήρη εξέ­λι­ξη εδώ και καιρό –και δεν αφορά μια κά­ποια πυ­ρη­νι­κή απει­λή, καθώς το Ιράν είχε τη­ρή­σει το δικό του μέρος της συμ­φω­νί­ας, αλλά το ίδιο το κα­θε­στώς.

Οι τε­λευ­ταί­ες επι­θέ­σεις σε τάν­κερ ήρθαν σε μια κρί­σι­μη συ­γκυ­ρία. Λίγο αφού ο Τραμπ (αλλά και το ιρα­νι­κό κα­θε­στώς) είχε ρίξει –ρη­το­ρι­κά– τους τό­νους και την ίδια στιγ­μή που ο Ιά­πω­νας πρω­θυ­πουρ­γός συ­ζη­τού­σε με την ιρα­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση (τα τάν­κερ ήταν έμ­με­σα ή άμεσα ια­πω­νι­κών συμ­φε­ρό­ντων). Από την αμε­ρι­κα­νι­κή πλευ­ρά, η άμεση από­δο­ση ευ­θυ­νών στην Τε­χε­ρά­νη για τις επι­θέ­σεις, χωρίς πει­στι­κές απο­δεί­ξεις, είναι απο­κα­λυ­πτι­κή για το πώς αξιο­ποιεί­ται η έντα­ση στον Κόλπο. Αλλά ακόμα και αμε­ρι­κα­νι­κές κα­θε­στω­τι­κές δυ­νά­μεις (αρ­θρο­γρα­φία στους New York Times), που παίρ­νουν ως σχε­δόν δε­δο­μέ­νη την αμε­ρι­κα­νι­κή εκ­δο­χή, το­νί­ζουν ότι οι ΗΠΑ φέ­ρουν την ευ­θύ­νη («οι ΗΠΑ αύ­ξη­σαν την πίεση και τις κυ­ρώ­σεις, στραγ­γα­λί­ζο­ντας την ιρα­νι­κή οι­κο­νο­μία, και το Ιράν ίσως σή­με­ρα απο­φά­σι­σε να χτυ­πή­σει κι αυτό»).

Ο άν­θρω­πος που πρω­τα­γω­νι­στεί στο σκη­νι­κό της έντα­σης δεν είναι άλλος από τον δια­βό­η­το Σα­ου­δά­ρα­βα Πρί­γκι­πα του Στέμ­μα­τος Μο­χά­μεντ Μπιν Σαλ­μάν, που ξε­περ­νά σε φι­λο­πό­λε­μους τό­νους την Ουά­σινγ­κτον. Βέ­βαια έχει επι­στρέ­ψει στην «πρώτη γραμ­μή» ο Βα­σι­λιάς Σαλ­μάν, αφή­νο­ντας λίγο πιο πίσω τον «πλη­θω­ρι­κό» διά­δο­χό του, για να γίνει πιο δια­κρι­τι­κό το γε­γο­νός του σφι­χτα­γκα­λιά­σμα­τος της αμε­ρι­κα­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης με τους αν­θρώ­πους που λί­γους μήνες πριν κα­ταγ­γέλ­λο­νταν διε­θνώς για την απάν­θρω­πη δο­λο­φο­νία του Κα­σό­γκι. Ανε­ξαρ­τή­τως του ποιος βγαί­νει μπρο­στά, οι Σα­ούντ είναι υπερ­δρα­στή­ριοι τε­λευ­ταία. Λίγο καιρό πριν, με πρω­το­βου­λία της Σα­ου­δι­κής Αρα­βί­ας έγι­ναν δια­δο­χι­κές Σύ­νο­δοι στη Μέκκα (Αρα­βι­κός Σύν­δε­σμος, Συμ­βού­λιο Συ­νερ­γα­σί­ας του Κόλ­που, Ορ­γα­νι­σμός Ισλα­μι­κής Συ­νερ­γα­σί­ας), με βα­σι­κό στόχο να στοι­χη­θούν τα κράτη της πε­ριο­χής πίσω από τη γραμ­μή των Σα­ούντ, ενά­ντια στο Ιράν. Ο βα­σι­λι­κός Οίκος επι­στρα­τεύ­ει τη δύ­να­μη και το χρήμα του, αλλά και κά­ποια ιδε­ο­λο­γι­κά αφη­γή­μα­τα («σου­νί­τες ενα­ντί­ον σι­ι­τών», «Άρα­βες ενα­ντί­ον Περ­σών») για να κα­τορ­θώ­σει να συ­γκρο­τή­σει ένα αρ­ρα­γές αντι-ιρα­νι­κό μέ­τω­πο.

Οι κυ­βερ­νή­σεις που δια­φο­ρο­ποιού­νται λι­γό­τε­ρο ή πε­ρισ­σό­τε­ρο από αυτή τη γραμ­μή είναι δύο: το Κατάρ είναι η πα­ρα­φω­νία στην «αρα­βι­κή ενό­τη­τα» και η Τουρ­κία είναι η πα­ρα­φω­νία στη «σου­νι­τι­κή ενό­τη­τα». Είναι οι δύο δυ­νά­μεις που έχουν επι­λέ­ξει για δι­κούς τους λό­γους να δια­τη­ρή­σουν δε­σμούς με την Τε­χε­ρά­νη, σε βαθμό που αντι­με­τω­πί­ζο­νται πλέον ως άξο­νας. Άτυ­πος και πολύ χα­λα­ρός, αλλά άξο­νας.

Η ηγε­σία του Κατάρ σιώ­πη­σε την κρί­σι­μη ώρα των ομό­φω­νων ψη­φι­σμά­των «στή­ρι­ξης της Σα­ου­δι­κής Αρα­βί­ας απέ­να­ντι στην ιρα­νι­κή απει­λή» κι εξέ­φρα­σε τη δη­μό­σια δια­φω­νία της μετά τη λήξη των συ­νό­δων. Σύμ­φω­να με τους Σα­ούντ, ήταν δι­γλωσ­σία, σπά­σι­μο μιας άτυ­πης ομερ­τά και κα­τα­πά­τη­ση της «πει­θαρ­χί­ας» («ας δια­φω­νού­σαν στη Σύ­νο­δο κι όχι δη­μό­σια εκ των υστέ­ρων»). Σύμ­φω­να με τους Κα­τα­ρια­νούς, ήταν αντί­δρα­ση σε ένα κεί­με­νο για το οποίο… δεν είχαν ενη­με­ρω­θεί. Όπως και να έχει, το Κατάρ πα­ρα­μέ­νει «στη γωνία» εδώ και καιρό (με εμπάρ­γκο) και πιέ­ζε­ται ακόμα και με ξε­διά­ντρο­πες δη­μό­σιες εκ­κλή­σεις «να συμ­μορ­φω­θεί».    

Η δια­φο­ρο­ποί­η­ση της Τουρ­κί­ας είναι γνω­στή και δε­δο­μέ­νη από καιρό και οι εξε­λί­ξεις στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο (και η συ­μπε­ρι­φο­ρά των ΗΠΑ-Ισ­ρα­ήλ-Αι­γύ­πτου απέ­να­ντί της και υπέρ των ελ­λη­νι­κών θέ­σε­ων) μάλ­λον δεν είναι άσχε­τες με τις εξε­λί­ξεις και τις δια­φω­νί­ες στον Κόλπο, αλλά κομ­μά­τι ενός συ­νο­λι­κού με­γά­λου παι­χνι­διού, στο οποίο η ελ­λη­νι­κή άρ­χου­σα τάξη έχει επι­λέ­ξει να συ­μπο­ρευ­τεί με τα… «κα­λύ­τε­ρα παι­διά» της πε­ριο­χής (Σα­ούντ, Ισ­ρα­ήλ, Αί­γυ­πτος του Σίσι κ.ο.κ.) ενά­ντια στους «τα­ρα­ξί­ες».

Αξί­ζει να ση­μειω­θεί ότι η έντα­ση στον Κόλπο (και την Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο) συ­μπί­πτει χρο­νι­κά με τη δρο­μο­λό­γη­ση της «Λύσης του Αιώνα» στο πα­λαι­στι­νια­κό. Από τις διαρ­ρο­ές έχει γίνει ήδη γνω­στό ότι θα πρό­κει­ται για μια σκαν­δα­λω­δώς μο­νο­με­ρή φι­λο-ισ­ραη­λι­νή πρό­τα­ση (στα όρια του «Με­γά­λου Ισ­ρα­ήλ» και της ορι­στι­κής τα­φό­πλα­κας σε κάθε εκ­δο­χή πα­λαι­στι­νια­κού «κρά­τους») που δεν θα γίνει δεκτή ούτε καν από δυ­νά­μεις όπως η ηγε­σία της Πα­λαι­στι­νια­κής Αρχής και που θα προ­κα­λέ­σει ευ­ρύ­τε­ρες αντι­δρά­σεις στην πε­ριο­χή.

Αξί­ζει επί­σης να ση­μειω­θεί ότι ο άτυ­πος και χα­λα­ρός «ντε φάκτο» άξο­νας Ιράν-Κα­τάρ-Τουρ­κί­ας, που δέ­χε­ται την πίεση, απαρ­τί­ζε­ται από τα τρία κράτη που για τους δι­κούς τους λό­γους και σε δια­φο­ρε­τι­κό επί­πε­δο το κα­θέ­να, δια­τη­ρούν ζω­ντα­νή μια πιο φι­λο­πα­λαι­στι­νια­κή στάση (και συ­γκε­κρι­μέ­να δια­τη­ρούν δε­σμούς και οι τρεις με τη Χαμάς).

Για την κυ­βέρ­νη­ση Τραμπ είναι γνω­στή η συ­νή­θεια της εξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής της να ανοί­γει «βίαια» όλα τα μέ­τω­πα πριν πάει στην ορι­στι­κή διευ­θέ­τη­ση των επι­μέ­ρους ζη­τη­μά­των. Για τους Σα­ούντ, το «τέλος» της πα­λαι­στι­νια­κής υπό­θε­σης είναι προ­ϋ­πό­θε­ση για να μπο­ρέ­σουν «απε­λευ­θε­ρω­μέ­νοι» πια να συ­μπο­ρευ­τούν ανοι­χτά με το Ισ­ρα­ήλ απέ­να­ντι στους αντα­γω­νι­στές τους. Αλλά και αντί­στρο­φα: η συ­ντρι­βή ή ευ­θυ­γράμ­μι­ση των δυ­νά­με­ων που δια­φο­ρο­ποιού­νται, μπο­ρεί να διευ­κο­λύ­νει τους Σα­ούντ να κη­ρύ­ξουν το «τέλος» της πα­λαι­στι­νια­κής υπό­θε­σης, χωρίς να φο­βού­νται την ενί­σχυ­ση κά­ποιου αντα­γω­νι­στή που θα εκ­φρά­σει το μα­ζι­κό-πλειο­ψη­φι­κό φι­λο­πα­λαι­στι­νια­κό αί­σθη­μα που εξα­κο­λου­θεί να υπάρ­χει στον αρα­βι­κό και το μου­σουλ­μα­νι­κό κόσμο.

Πρό­κει­ται για τε­ρά­στια επί­δι­κα και ένα πολύ με­γά­λο παι­χνί­δι, που έχει αρ­κε­τά επει­σό­δια μπρο­στά μας. Αυτά τα με­γέ­θη κά­νουν τους φό­βους για πο­λε­μι­κή ανά­φλε­ξη πιο άμε­σους από ποτέ τα τε­λευ­ταία χρό­νια. Ίσως χρεια­στεί να ξα­να­πιά­σου­με διε­θνώς το νήμα των κα­λύ­τε­ρων πα­ρα­δό­σε­ων του 2003, γιατί, αν τα πράγ­μα­τα ξε­φύ­γουν, ο πό­λε­μος στο Ιράκ θα μοιά­ζει με πταί­σμα. Αυτό συ­γκρα­τεί κά­ποιες δυ­νά­μεις ακόμα (βλ. συ­στη­μι­κή αμε­ρι­κα­νι­κή αρ­θρο­γρα­φία ενά­ντια σε μια σύ­γκρου­ση με το Ιράν ως κα­τα­στρο­φι­κή), αλλά ποιος μπο­ρεί να εμπι­στευ­τεί το αγαθό της ει­ρή­νης στις κα­πι­τα­λι­στι­κές κυ­βερ­νή­σεις;

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά