Γεωοικονομία, εθνικισμός και εμπόριο

Σύμ­φω­να με την Γκί­λιαν Τετ στους Financial Times, στο πα­ρελ­θόν, «θε­ω­ρού­νταν γε­νι­κά ότι το ορ­θο­λο­γι­κό οι­κο­νο­μι­κό συμ­φέ­ρον ήταν αυτό που κα­θό­ρι­ζε τις απο­φά­σεις και όχι η βρώ­μι­κη πο­λι­τι­κή. Η πο­λι­τι­κή φαι­νό­ταν να είναι πα­ρά­γω­γο της οι­κο­νο­μί­ας -όχι το αντί­θε­το.  Όχι πια. Ο εμπο­ρι­κός πό­λε­μος που εξα­πέ­λυ­σε ο πρό­ε­δρος των ΗΠΑ Ντό­ναλντ Τραμπ έχει σο­κά­ρει πολ­λούς επεν­δυ­τές, καθώς φαί­νε­ται πολύ πα­ρά­λο­γος με βάση τα πρό­τυ­πα της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης οι­κο­νο­μί­ας. Αλλά “ορ­θο­λο­γι­κός” ή όχι, αντι­κα­το­πτρί­ζει τη στρο­φή προς έναν κόσμο όπου τα οι­κο­νο­μι­κά έχουν πάρει τη δεύ­τε­ρη θέση ένα­ντι των πο­λι­τι­κών παι­χνι­διών, όχι μόνο στην Αμε­ρι­κή, αλλά και σε πολλά άλλα μέρη».

Ο Λένιν είχε πει κά­πο­τε ότι «η πο­λι­τι­κή είναι η πιο συ­μπυ­κνω­μέ­νη έκ­φρα­ση της οι­κο­νο­μί­ας». Υπο­στή­ρι­ζε ότι οι πο­λι­τι­κές των κρα­τών και ο πό­λε­μος (πο­λι­τι­κή με άλλα μέσα) κα­θο­δη­γού­νται σε τε­λευ­ταία ανά­λυ­ση από τα οι­κο­νο­μι­κά συμ­φέ­ρο­ντα, δη­λα­δή τα τα­ξι­κά συμ­φέ­ρο­ντα του κε­φα­λαί­ου και τους αντα­γω­νι­σμούς με­τα­ξύ «πολ­λών κε­φα­λαί­ων». Αλλά φαί­νε­ται ότι η άποψη του Λένιν έχει πλέον ανα­τρα­πεί από τον Ντό­ναλντ Τραμπ.  Τώρα η οι­κο­νο­μία είναι αυτή που θα κα­θο­ρί­ζε­ται από πο­λι­τι­κά παι­χνί­δια -τα τα­ξι­κά συμ­φέ­ρο­ντα του κε­φα­λαί­ου έχουν αντι­κα­τα­στα­θεί από τα ξε­χω­ρι­στά πο­λι­τι­κά συμ­φέ­ρο­ντα των επι­μέ­ρους κλι­κών. Φαί­νε­ται λοι­πόν ότι χρεια­ζό­μα­στε οι­κο­νο­μι­κές θε­ω­ρί­ες που να μπο­ρούν να το μο­ντε­λο­ποι­ή­σουν αυτό, δη­λα­δή τη γε­ω­οι­κο­νο­μία.

Τώρα φαί­νε­ται ότι η γε­ω­οι­κο­νο­μία εμ­φα­νί­στη­κε για να πα­ρου­σιά­σει ως αξιο­σέ­βα­στη και «ρε­α­λι­στι­κή» αυτή την πο­λι­τι­κή της ηγε­μο­νι­κής ισχύ­ος. Η φι­λε­λεύ­θε­ρη δη­μο­κρα­τία και ο «διε­θνι­σμός», μαζί με τις φι­λε­λεύ­θε­ρες οι­κο­νο­μι­κές πο­λι­τι­κές, δη­λα­δή το ελεύ­θε­ρο εμπό­ριο και τις ελεύ­θε­ρες αγο­ρές, δεν είναι πλέον ση­μα­ντι­κά για τους οι­κο­νο­μο­λό­γους, οι οποί­οι είχαν εκ­παι­δευ­τεί πα­λαιό­τε­ρα να προ­ω­θούν έναν οι­κο­νο­μι­κό κόσμο ισορ­ρο­πί­ας, ισό­τη­τας, αντα­γω­νι­σμού και «συ­γκρι­τι­κών πλε­ο­νε­κτη­μά­των» για όλους.  Αυτά πε­τά­γο­νται από το πα­ρά­θυ­ρο: πλέον τα οι­κο­νο­μι­κά αφο­ρούν τους αγώ­νες για εξου­σία που διε­ξά­γο­νται από κράτη που προ­ω­θούν τα δικά τους εθνι­κά συμ­φέ­ρο­ντα.

Σε μια πρό­σφα­τη ακα­δη­μαϊ­κή δη­μο­σί­ευ­ση υπο­στη­ρί­χθη­κε ότι οι οι­κο­νο­μο­λό­γοι πρέ­πει πλέον να θε­ω­ρούν ότι η πο­λι­τι­κή ισχύ­ος θα κυ­ριαρ­χή­σει ένα­ντι του οι­κο­νο­μι­κού πλε­ο­νε­κτή­μα­τος. Ει­δι­κό­τε­ρα, ότι μια ηγε­μο­νι­κή δύ­να­μη όπως οι ΗΠΑ θα προ­σπα­θή­σει να βελ­τιώ­σει το οι­κο­νο­μι­κό της πλε­ο­νέ­κτη­μα όχι με με­γα­λύ­τε­ρη αύ­ξη­ση της πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τας ή επεν­δύ­σεις στο εσω­τε­ρι­κό της, αλλά με εκ­φο­βι­σμό και βία ένα­ντι άλλων χωρών: «Οι ηγε­μο­νι­κές χώρες, ωστό­σο, συχνά επι­διώ­κουν να επη­ρε­ά­σουν ξένες οντό­τη­τες επί των οποί­ων δεν έχουν άμεσο έλεγ­χο. Αυτό το κά­νουν, είτε απει­λώ­ντας με αρ­νη­τι­κές συ­νέ­πειες εάν η χώρα- στό­χος δεν προ­βεί στις επι­θυ­μη­τές ενέρ­γειες, μειώ­νο­ντας έτσι την επι­λο­γή μη συμ­με­το­χής σε (ΣτΜ: αυτό που η θε­ω­ρία παι­γνί­ων ονο­μά­ζει) πε­ριο­ρι­σμούς συμ­με­το­χής/ατο­μι­κής ορ­θο­λο­γι­κό­τη­τας,  είτε υπο­σχό­με­νες θε­τι­κά οφέλη εάν αυτή προ­βεί στις επι­θυ­μη­τές ενέρ­γειες».

Σύμ­φω­να με τους συ­γκε­κρι­μέ­νους ανα­λυ­τές της Πα­γκό­σμιας Τρά­πε­ζας, αυτή η «οι­κο­νο­μία της ισχύ­ος» μπο­ρεί στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα να είναι επω­φε­λής τόσο για την ηγε­μο­νι­κή δύ­να­μη όσο και για τον στόχο των απει­λών της: «η ηγε­μο­νία μπο­ρεί να μο­ντε­λο­ποι­η­θεί με τρόπο φι­λι­κό προς τη μα­κρο­οι­κο­νο­μία».  Αλή­θεια;  Πείτε το αυτό στην Κίνα, η οποία βρί­σκε­ται αντι­μέ­τω­πη με τον στραγ­γα­λι­σμό της οι­κο­νο­μί­ας της από κυ­ρώ­σεις, απα­γο­ρεύ­σεις, τε­ρά­στιους δα­σμούς στις εξα­γω­γές της και το μπλο­κά­ρι­σμα των επεν­δύ­σε­ων και των εται­ρειών της πα­γκο­σμί­ως -όλα αυτά με πρω­το­βου­λία της ση­με­ρι­νής ηγε­μο­νι­κής δύ­να­μης, των ΗΠΑ, που φο­βά­ται μήπως χάσει τη θέση της και είναι απο­φα­σι­σμέ­νη να απο­δυ­να­μώ­σει και να σα­κα­τέ­ψει κάθε αντί­πα­λο μέσω κάθε εί­δου­ςε­πι­λο­γής (συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου του πο­λέ­μου).  Πείτε το αυτό στις φτω­χές χώρες του κό­σμου που αντι­με­τω

πί­ζουν ση­μα­ντι­κούς δα­σμούς στις εξα­γω­γές τους προς τις ΗΠΑ.

Φυ­σι­κά, η διε­θνής συ­νερ­γα­σία με­τα­ξύ ίσων για την αύ­ξη­ση του εμπο­ρί­ου και τη με­γέ­θυν­ση των αγο­ρών ήταν ανέ­κα­θεν μια ψευ­δαί­σθη­ση. Ποτέ δεν υπήρ­ξε εμπό­ριο με­τα­ξύ ίσων. Ποτέ δεν υπήρ­ξε «δί­καιος» αντα­γω­νι­σμός με­τα­ξύ κε­φα­λαί­ων σχε­τι­κά ίσου με­γέ­θους εντός των εθνι­κών οι­κο­νο­μιών ή με­τα­ξύ των  εθνι­κών οι­κο­νο­μιών στη διε­θνή σκηνή. Οι με­γά­λοι και ισχυ­ροί έτρω­γαν πάντα τους αδύ­να­μους και τους μι­κρούς, ιδίως σε οι­κο­νο­μι­κές κρί­σεις.  Και ο ιμπε­ρια­λι­στι­κός πυ­ρή­νας στον Πα­γκό­σμιο Βορρά έχει απο­σπά­σει αξία και πό­ρους τρι­σε­κα­τομ­μυ­ρί­ων από τις πε­ρι­φε­ρεια­κές οι­κο­νο­μί­ες επί δύο αιώ­νες.

Παρ’ όλα αυτά, είναι αλή­θεια ότι υπάρ­χει μια αλ­λα­γή στις από­ψεις ενός μέ­ρους της ελίτ σχε­τι­κά με την οι­κο­νο­μι­κή πο­λι­τι­κή, ιδιαί­τε­ρα μετά το Πα­γκό­σμιο Χρη­μα­το­πι­στω­τι­κό Κραχ του 2008 και την επα­κό­λου­θη Μακρά Στα­σι­μό­τη­τα στην οι­κο­νο­μι­κή ανά­πτυ­ξη, τις επεν­δύ­σεις και την πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τα.  Αμέ­σως μετά τον 2ο Πα­γκό­σμιο Πό­λε­μο δη­μιουρ­γή­θη­καν διε­θνείς εμπο­ρι­κοί και χρη­μα­το­πι­στω­τι­κοί ορ­γα­νι­σμοί υπό τον έλεγ­χο κυ­ρί­ως των ΗΠΑ.  Η κερ­δο­φο­ρία του κε­φα­λαί­ου στις με­γά­λες οι­κο­νο­μί­ες ήταν υψηλή και αυτό επέ­τρε­ψε την επέ­κτα­ση του διε­θνούς εμπο­ρί­ου και την ανα­βί­ω­ση της ευ­ρω­παϊ­κής και ια­πω­νι­κής βιο­μη­χα­νι­κής ισχύ­ος.  Αυτή ήταν επί­σης η πε­ρί­ο­δος κατά την οποία κυ­ριάρ­χη­σε η κεϋν­σια­νή οι­κο­νο­μία, δη­λα­δή το κρά­τος ενερ­γού­σε για να «δια­χει­ρι­στεί» τον οι­κο­νο­μι­κό κύκλο και να στη­ρί­ξει τη βιο­μη­χα­νία με κί­νη­τρα και ακόμη και με κά­ποια δική του βιο­μη­χα­νι­κή στρα­τη­γι­κή.

geon1.​png

Αυτή η «χρυσή εποχή» έφτα­σε στο τέλος της τη δε­κα­ε­τία του 1970, όταν η κερ­δο­φο­ρία του κε­φα­λαί­ου μειώ­θη­κε από­το­μα (σύμ­φω­να με το νόμο του Μαρξ) και οι με­γά­λες οι­κο­νο­μί­ες υπέ­στη­σαν την πρώτη ταυ­τό­χρο­νη ύφεση το 1974-75, ενώ το 1980-2 ακο­λού­θη­σε μια βαθιά ύφεση στη με­τα­ποί­η­ση.  Οι κεϊν­σια­νές οι­κο­νο­μι­κές πο­λι­τι­κές εκτέ­θη­καν ως απο­τυ­χη­μέ­νες και η οι­κο­νο­μι­κή επι­στή­μη επέ­στρε­ψε στη νε­ο­κλα­σι­κή ιδέα των ελεύ­θε­ρων αγο­ρών, της ελεύ­θε­ρης ροής των εμπο­ρευ­μά­των και του κε­φα­λαί­ου, της απορ­ρύθ­μι­σης της κρα­τι­κής πα­ρέμ­βα­σης και ιδιο­κτη­σί­ας στη βιο­μη­χα­νία και τα χρη­μα­το­οι­κο­νο­μι­κά και της συ­ντρι­βής των ερ­γα­τι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων.  Η κερ­δο­φο­ρία απο­κα­τα­στά­θη­κε (σε μέ­τριο βαθμό) στις με­γά­λες οι­κο­νο­μί­ες και η πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση έγινε το κυ­ρί­αρ­χο δόγμα: στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα,ήταν η επέ­κτα­ση της ιμπε­ρια­λι­στι­κής εκ­με­τάλ­λευ­σης της πε­ρι­φέ­ρειας υπό το πρό­σχη­μα του διε­θνούς εμπο­ρί­ου και των ροών κε­φα­λαί­ου.

Αλλά για άλλη μια φορά ο νόμος του Μαρξ για την κερ­δο­φο­ρία άσκη­σε τη βα­ρυ­τι­κή του έλξη και στην αλ­λα­γή της χι­λιε­τί­ας, οι με­γά­λες οι­κο­νο­μί­ες βί­ω­σαν μια πτώση στην κερ­δο­φο­ρία των πα­ρα­γω­γι­κών τους κλά­δων. Μόνο μια τρο­φο­δο­τού­με­νη από δα­νει­σμό έκρη­ξη στα χρη­μα­το­πι­στω­τι­κά, τα ακί­νη­τα και άλ­λους μη-πα­ρα­γω­γι­κούς κλά­δους έκρυ­ψε αυτήν την υπο­βό­σκου­σα κρίση κερ­δο­φο­ρί­ας για ένα διά­στη­μα (η μπλε γραμ­μή στο από κάτω γρά­φη­μα δεί­χνει την κερ­δο­φο­ρία των πα­ρα­γω­γι­κών κλά­δων στις ΗΠΑ και η κόκ­κι­νη γραμ­μή τη συ­νο­λι­κή κερ­δο­φο­ρία).

image-3.png

Αλλά τε­λι­κά αυτό κα­τέ­λη­ξε στην πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μι­κή κα­τάρ­ρευ­ση, την κρίση χρέ­ους του ευρώ και τη Μακρά Στα­σι­μό­τη­τα –τα οποία ενι­σχύ­θη­καν πε­ραι­τέ­ρω από τον αντί­κτυ­πο της παν­δη­μι­κής ύφε­σης του 2020. Το ευ­ρω­παϊ­κό κε­φά­λαιο βρέ­θη­κε σε οι­κτρή κα­τά­στα­ση. Και η ηγε­μο­νία των ΗΠΑ αντι­με­τώ­πι­ζε πλέον έναν νέο οι­κο­νο­μι­κό αντί­πα­λο, την Κίνα, μετά την εκ­πλη­κτι­κή άνοδό της στη με­τα­ποί­η­ση, το εμπό­ριο και πιο πρό­σφα­τα την τε­χνο­λο­γία, ανε­πη­ρέ­α­στη από τις οι­κο­νο­μι­κές κρί­σεις στη Δύση.

Έτσι, στη δε­κα­ε­τία του 2020, όπως το έθεσε η Γκί­λιαν Τετ: «το δια­νοη­τι­κό εκ­κρε­μές τώρα με­τα­κι­νεί­ται ξανά, προς έναν πε­ρισ­σό­τε­ρο εθνι­κι­στι­κό προ­στα­τευ­τι­σμό (με μια δόση στρα­τιω­τι­κού κεϊν­σια­νι­σμού), ται­ριά­ζο­ντας έτσι σε ένα ιστο­ρι­κό μο­τί­βο.  Στην Αμε­ρι­κή, ο Τρα­μπι­σμός είναι μια ακραία και αστα­θής μορφή εθνι­κι­σμού, που τώρα φαί­νε­ται να με­λε­τά­ται σο­βα­ρά από τη νέα σχολή της “γε­ω­οι­κο­νο­μί­ας”.  Η κρα­τι­κή πα­ρέμ­βα­ση/στή­ρι­ξη κεϋν­σια­νού τύπου για την προ­στα­σία και την ανα­ζω­ο­γό­νη­ση των απο­δυ­να­μω­μέ­νων πα­ρα­γω­γι­κών κλά­δων της Αμε­ρι­κής ξε­κί­νη­σε από τον Μπάι­ντεν με μια “βιο­μη­χα­νι­κή στρα­τη­γι­κή” κρα­τι­κών κι­νή­τρων και χρη­μα­το­δό­τη­σης για τους τε­χνο­λο­γι­κούς κο­λοσ­σούς των ΗΠΑ, σε συν­δυα­σμό με δα­σμούς και κυ­ρώ­σεις στους αντι­πά­λους, δη­λα­δή την Κίνα.  Ο Τραμπ έχει τώρα κλι­μα­κώ­σει αυτή τη “στρα­τη­γι­κή”».

Ο προ­στα­τευ­τι­σμός στο διε­θνές επί­πε­δο συν­δυά­ζε­ται με κρα­τι­κές πα­ρεμ­βά­σεις στο εσω­τε­ρι­κό της χώρας, με την απο­ψί­λω­ση των κρα­τι­κών υπη­ρε­σιών, τον τερ­μα­τι­σμό των δα­πα­νών για τον με­τρια­σμό της κλι­μα­τι­κής αλ­λα­γής, την απορ­ρύθ­μι­ση του χρη­μα­το­πι­στω­τι­κού τομέα και των προ­στα­σιών για το πε­ρι­βάλ­λον, και την ενί­σχυ­ση του στρα­τού και των δυ­νά­με­ων εσω­τε­ρι­κής ασφά­λειας (ιδίως για την αύ­ξη­ση των απε­λά­σε­ων, όπως και του εκ­φο­βι­σμού).

Αυτή η ωμή πο­λι­τι­κή ηγε­μο­νι­κής εξου­σί­ας πα­ρου­σιά­ζε­ται τώρα ως λο­γι­κή και μά­λι­στα επω­φε­λής για όλους τους Αμε­ρι­κα­νούς από τους δε­ξιούς οι­κο­νο­μο­λό­γους, όπως πχ  στο νέο βι­βλίο με τίτλο «Βιο­μη­χα­νι­κή πο­λι­τι­κή για τις Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες» των Μαρκ Φαστό και Ίαν Φλέ­τσερ, δύο οι­κο­νο­μο­λό­γων που λα­τρεύ­ει το πλή­θος του MAGA. Αυτοί ανή­κουν στο λε­γό­με­νο Συμ­βού­λιο για μια Eυ­η­με­ρού­σα Αμε­ρι­κή (Council for a Prosperous America), το οποίο χρη­μα­το­δο­τεί­ται από κά­μπο­σες μι­κρο­με­σαί­ες εται­ρεί­ες που ασχο­λού­νται κυ­ρί­ως με την εγ­χώ­ρια πα­ρα­γω­γή και το εμπό­ριο:«Εί­μα­στε ένας ασυ­να­γώ­νι­στος συ­να­σπι­σμός κα­τα­σκευα­στών, ερ­γα­τών, αγρο­τών και κτη­μα­τιών-κτη­νο­τρό­φων που ερ­γα­ζό­μα­στε από κοι­νού για την ανοι­κο­δό­μη­ση της Αμε­ρι­κής για εμάς, τα παι­διά μας και τα εγ­γό­νια μας. Προ­τε­ραιό­τη­τές μας είναι η ποιο­τι­κή απα­σχό­λη­ση, η εθνι­κή ασφά­λεια και η εγ­χώ­ρια αυ­τάρ­κεια ένα­ντι της φθη­νής κα­τα­νά­λω­σης». Πρό­κει­ται για ένα φορέα που βα­σί­ζε­ται στην τα­ξι­κή ενό­τη­τα με­τα­ξύ κε­φα­λαί­ου και ερ­γα­σί­ας για να «ξα­να­κά­νου­με την Αμε­ρι­κή με­γά­λη».

image-6.jpeg

Οι Φαστό και Φλέ­τσερ (F&F) ισχυ­ρί­ζο­νται ότι η Αμε­ρι­κή έχει χάσει την ηγε­μο­νι­κή της θέση στην πα­γκό­σμια με­τα­ποί­η­ση και τε­χνο­λο­γία εξαι­τί­ας των νε­ο­κλα­σι­κών φι­λε­λεύ­θε­ρων οι­κο­νο­μι­κών της ελεύ­θε­ρης αγο­ράς: «Οι ιδέες του laissez-faire απέ­τυ­χαν και μια ισχυ­ρή βιο­μη­χα­νι­κή πο­λι­τι­κή είναι ο κα­λύ­τε­ρος τρό­πος για να πα­ρα­μεί­νει η Αμε­ρι­κή ευ­η­με­ρού­σα και ασφα­λής. Ο Τραμπ και ο Μπάι­ντεν έχουν θε­σπί­σει ορι­σμέ­να στοι­χεία της, ωστό­σο η Αμε­ρι­κή χρειά­ζε­ται τώρα κάτι συ­στη­μα­τι­κό και ολο­κλη­ρω­μέ­νο, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων των δα­σμών, μιας αντα­γω­νι­στι­κής συ­ναλ­λαγ­μα­τι­κής ισο­τι­μί­ας και της ομο­σπον­δια­κής υπο­στή­ρι­ξης για την εμπο­ρι­κή αξιο­ποί­η­ση -και όχι μόνο την εφεύ­ρε­ση- των νέων τε­χνο­λο­γιών».

Η «βιο­μη­χα­νι­κή πο­λι­τι­κή» των F&F έχει τρεις «πυ­λώ­νες»: ανοι­κο­δό­μη­ση βα­σι­κών εγ­χώ­ριων βιο­μη­χα­νιών, προ­στα­σία αυτών των βιο­μη­χα­νιών από τον ξένο αντα­γω­νι­σμό μέσω ει­σα­γω­γι­κών δα­σμών και κυ­ρώ­σε­ων σε ξένες οι­κο­νο­μί­ες των οποί­ων οι κυ­βερ­νή­σεις θέ­τουν εμπό­δια στις αμε­ρι­κα­νι­κές εξα­γω­γές και «δια­χεί­ρι­ση» της ισο­τι­μί­ας του δο­λα­ρί­ου σε ση­μείο που το εμπο­ρι­κό έλ­λειμ­μα των ΗΠΑ να εξα­φα­νι­στεί, δη­λα­δή υπο­τί­μη­ση του δο­λα­ρί­ου.

Οι F&F απορ­ρί­πτουν τη ρι­καρ­δια­νή εμπο­ρι­κή θε­ω­ρία του συ­γκρι­τι­κού πλε­ο­νε­κτή­μα­τος, μια θε­ω­ρία που εξα­κο­λου­θεί να απο­τε­λεί τη βάση για την επι­κρα­τού­σα οι­κο­νο­μι­κή επι­στή­μη, η οποία υπο­στη­ρί­ζει ότι το «ελεύ­θε­ρο» διε­θνές εμπό­ριο θα ωφε­λή­σει όλες τις χώρες, ceteris paribus (ΣτΜ λα­τι­νι­κη έκ­φρα­ση που χρη­σι­μο­ποιεί­ται στην οι­κο­νο­μι­κή ορο­λο­γία για να εκ­φρά­σει την υπό­θε­ση ότι όλες οι ση­μα­ντι­κές πα­ρά­με­τροι πα­ρα­μέ­νουν αμε­τά­βλη­τες).  Θε­ω­ρούν ότι το «ελεύ­θε­ρο εμπό­ριο» μπο­ρεί στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα να μειώ­σει την πα­ρα­γω­γή και τα ει­σο­δή­μα­τα μιας χώρας όπως οι ΗΠΑ, επει­δή οι φθη­νές ει­σα­γω­γές από χώρες με χα­μη­λούς μι­σθούς κα­τα­στρέ­φουν τους εγ­χώ­ριους πα­ρα­γω­γούς και απο­δυ­να­μώ­νουν την ικα­νό­τη­τα των εγ­χώ­ριων πα­ρα­γω­γών να κερ­δί­σουν με­ρί­διο εξα­γω­γι­κής αγο­ράς σε πα­γκό­σμιο επί­πε­δο.  Αντί­θε­τα, υπο­στη­ρί­ζουν ότι οι προ­στα­τευ­τι­κές πο­λι­τι­κές των ει­σα­γω­γι­κών δα­σμών μπο­ρούν να ενι­σχύ­σουν την πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τα και τα ει­σο­δή­μα­τα στην εγ­χώ­ρια οι­κο­νο­μία.  «Η αμε­ρι­κα­νι­κή πο­λι­τι­κή ελεύ­θε­ρου εμπο­ρί­ου, που σφυ­ρη­λα­τή­θη­κε σε μια εποχή πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μι­κής κυ­ριαρ­χί­ας που έχει χαθεί από καιρό, έχει απο­τύ­χει τόσο στη θε­ω­ρία όσο και στην πράξη. Η και­νο­τό­μος οι­κο­νο­μι­κή μο­ντε­λο­ποί­η­ση έχει δεί­ξει πώς οι καλά σχε­δια­σμέ­νοι δα­σμοί, για να δώ­σου­με μόνο ένα πα­ρά­δειγ­μα βιο­μη­χα­νι­κής πο­λι­τι­κής, θα μπο­ρού­σαν να μας δώ­σουν κα­λύ­τε­ρες θέ­σεις ερ­γα­σί­ας, υψη­λό­τε­ρα ει­σο­δή­μα­τα και αύ­ξη­ση του ΑΕΠ».  Ναι, σύμ­φω­να με τους συγ­γρα­φείς, οι δα­σμοί θα προ­σφέ­ρουν υψη­λό­τε­ρα ει­σο­δή­μα­τα για όλους.

Οι F&F εκ­φρά­ζουν τα συμ­φέ­ρο­ντα του αμε­ρι­κα­νι­κού κε­φα­λαί­ου που δρα­στη­ριο­ποιεί­ται στο εσω­τε­ρι­κό της χώρας και το οποίο δεν είναι πλέον σε θέση να αντα­γω­νι­στεί σε πολ­λές πα­γκό­σμιες αγο­ρές.  Όπως υπο­στή­ρι­ξε ο Έν­γκελς τον 19ο αιώνα, το ελεύ­θε­ρο εμπό­ριο υπο­στη­ρί­ζε­ται από την ηγε­μο­νι­κή οι­κο­νο­μι­κή δύ­να­μη όσο αυτή κυ­ριαρ­χεί στις διε­θνείς αγο­ρές με τα προ­ϊ­ό­ντα της.Όταν όμως χάσει την κυ­ριαρ­χία της, θα υιο­θε­τή­σει προ­στα­τευ­τι­κές πο­λι­τι­κές. (βλ. το βι­βλίο μου, «Engels», σελ. 125-127). Αυτό ακρι­βώς συ­νέ­βη στα τέλη του 19ου αιώνα με την πο­λι­τι­κή του Ηνω­μέ­νου Βα­σι­λεί­ου. Τώρα είναι η σειρά των ΗΠΑ.

Ο Ρι­κάρ­ντο (και οι ση­με­ρι­νοί νε­ο­κλα­σι­κοί οι­κο­νο­μο­λό­γοι) κά­νουν λάθος όταν ισχυ­ρί­ζο­νται ότι όλες οι χώρες κερ­δί­ζουν από το διε­θνές εμπό­ριο εάν ει­δι­κευ­τούν στην εξα­γω­γή προ­ϊ­ό­ντων στα οποία έχουν «συ­γκρι­τι­κό πλε­ο­νέ­κτη­μα».  Το ελεύ­θε­ρο εμπό­ριο και η εξει­δί­κευ­ση με βάση το συ­γκρι­τι­κό πλε­ο­νέ­κτη­μα δεν πα­ρά­γουν μια τάση προς αμοι­βαίο όφε­λος. Δη­μιουρ­γούν πε­ραι­τέ­ρω ανι­σορ­ρο­πί­ες και συ­γκρού­σεις. Αυτό οφεί­λε­ται στο γε­γο­νός ότι η φύση των κα­πι­τα­λι­στι­κών πα­ρα­γω­γι­κών δια­δι­κα­σιών δη­μιουρ­γεί μια τάση προς αυ­ξα­νό­με­νη συ­γκέ­ντρω­ση και συ­γκε­ντρο­ποί­η­ση της πα­ρα­γω­γής, η οποία οδη­γεί σε άνιση ανά­πτυ­ξη και κρί­σεις.

Από την άλλη πλευ­ρά, οι οπα­δοί του προ­στα­τευ­τι­σμού κά­νουν λάθος όταν ισχυ­ρί­ζο­νται ότι οι ει­σα­γω­γι­κοί δα­σμοί και άλλα μέτρα θα απο­κα­τα­στή­σουν το προη­γού­με­νο με­ρί­διο αγο­ράς μιας χώρας. Αλλά οι F&F δεν στη­ρί­ζουν τη βιο­μη­χα­νι­κή τους στρα­τη­γι­κή μόνο στους δα­σμούς.  Ορί­ζουν τη βιο­μη­χα­νι­κή πο­λι­τι­κή ως «σκό­πι­μη κρα­τι­κή υπο­στή­ρι­ξη των βιο­μη­χα­νιών, με την υπο­στή­ρι­ξη αυτή να εμπί­πτει σε δύο κα­τη­γο­ρί­ες. Η πρώτη είναι οι γε­νι­κές πο­λι­τι­κές που βοη­θούν όλες τις βιο­μη­χα­νί­ες, όπως η δια­χεί­ρι­ση των συ­ναλ­λαγ­μα­τι­κών ισο­τι­μιών και οι φο­ρο­λο­γι­κές ελα­φρύν­σεις για την Έρευ­να &Ανά­πτυ­ξη (Ε&Α). Η δεύ­τε­ρη είναι οι πο­λι­τι­κές που στο­χεύ­ουν σε συ­γκε­κρι­μέ­νες βιο­μη­χα­νί­ες ή τε­χνο­λο­γί­ες, όπως οι δα­σμοί, οι επι­δο­τή­σεις, οι κρα­τι­κές προ­μή­θειες, οι έλεγ­χοι των εξα­γω­γών και η τε­χνο­λο­γι­κή έρευ­να που γί­νε­ται ή χρη­μα­το­δο­τεί­ται από το κρά­τος».

Η βιο­μη­χα­νι­κή στρα­τη­γι­κή των F&F δεν θα λει­τουρ­γή­σει.  Στις οι­κο­νο­μί­ες γε­νι­κά, η αύ­ξη­ση της πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τας και η μεί­ω­ση του κό­στους εξαρ­τώ­νται από την αύ­ξη­ση των επεν­δύ­σε­ων σε το­μείς που ενι­σχύ­ουν την πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τα.  Αλλά στις κα­πι­τα­λι­στι­κές οι­κο­νο­μί­ες αυτό εξαρ­τά­ται από την προ­θυ­μία των εται­ρειών, που έχουν ως γνώ­μο­να το κέρ­δος, να επεν­δύ­σουν πε­ρισ­σό­τε­ρο. Εάν η κερ­δο­φο­ρία είναι χα­μη­λή ή/και μειώ­νε­ται, δεν θα το πρά­ξουν.  Αυτή είναι η εμπει­ρία, ει­δι­κά των δύο τε­λευ­ταί­ων δε­κα­ε­τιών. Οι F&F θέ­λουν μια επι­στρο­φή στις πο­λι­τι­κές των επο­χών του πο­λέ­μου και της στρα­τη­γι­κής του ψυ­χρού πο­λέ­μου για την οι­κο­δό­μη­ση της εγ­χώ­ριας βιο­μη­χα­νί­ας, της επι­στή­μης και των στρα­τιω­τι­κών δυ­νά­με­ων. Αλλά αυτό θα μπο­ρού­σε να λει­τουρ­γή­σει μόνο αν υπήρ­χε μια μα­ζι­κή στρο­φή σε άμε­σες δη­μό­σιες επεν­δύ­σεις μέσω δη­μό­σιων εται­ρειών με ένα εθνι­κό βιο­μη­χα­νι­κό σχέ­διο. Οι F&F δεν το θέ­λουν αυτό και ούτε ο Τραμπ το θέλει.

Οι F&F λένε ότι η οι­κο­νο­μι­κή τους πο­λι­τι­κή δεν είναι ούτε αρι­στε­ρή ούτε δεξιά.  Και κατά μία έν­νοια, αυτό είναι αλή­θεια. Η βιο­μη­χα­νι­κή στρα­τη­γι­κή υπο­στη­ρί­ζε­ται από αρι­στε­ρούς κεϋν­σια­νούς στη Βρε­τα­νία, από την Ελί­ζα­μπεθ Γουό­ρεν και τον Σά­ντερς στην Αμε­ρι­κή και ακόμη και από τον Μάριο Ντρά­γκι στην Ευ­ρώ­πη.  Και η «βιο­μη­χα­νι­κή στρα­τη­γι­κή» υιο­θε­τή­θη­κε ως οι­κο­νο­μι­κή πο­λι­τι­κή στις πε­ρισ­σό­τε­ρες οι­κο­νο­μί­ες της Ανα­το­λι­κής Ασίας στο δεύ­τε­ρο μισό του 20ού αιώνα (αν και πλέον όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο όχι).

Αλλά φυ­σι­κά, η φαι­νο­με­νι­κά «ου­δέ­τε­ρη» βιο­μη­χα­νι­κή στρα­τη­γι­κή των F&F δεν είναι κα­θό­λου τέ­τοια όταν πρό­κει­ται για την Κίνα, διότι, όπως λένε, η Κίνα είναι «η πρώτη συν­δυα­στι­κά και στρα­τιω­τι­κή και οι­κο­νο­μι­κή απει­λή που αντι­με­τω­πί­ζει η Αμε­ρι­κή εδώ και πε­ρισ­σό­τε­ρα από 200 χρό­νια». Και το θέ­τουν ωμά: «Ένας αυ­ξα­νό­με­νος αριθ­μός κι­νε­ζι­κών βιο­μη­χα­νιών βρί­σκε­ται σε έντο­νο αντα­γω­νι­σμό με αμε­ρι­κα­νι­κές βιο­μη­χα­νί­ες υψη­λής αξίας και τα κέρδη της Κίνας είναι οι δικές μας απώ­λειες. Οι ΗΠΑ δεν μπο­ρούν να πα­ρα­μεί­νουν στρα­τιω­τι­κή υπερ­δύ­να­μη χωρίς να είναι βιο­μη­χα­νι­κή υπερ­δύ­να­μη».  Αυτό συ­νο­ψί­ζει το κί­νη­τρο για τη στρο­φή από τα νε­ο­κλα­σι­κά laisser faire οι­κο­νο­μι­κά του ελεύ­θε­ρου εμπο­ρί­ου που κυ­ριαρ­χού­σαν μέχρι σή­με­ρα στους ακα­δη­μαϊ­κούς γυά­λι­νους πύρ­γους των οι­κο­νο­μι­κών τμη­μά­των και των διε­θνών οι­κο­νο­μι­κών ορ­γα­νι­σμών.  Η οι­κο­νο­μι­κή κυ­ριαρ­χία της Αμε­ρι­κής (και της Ευ­ρώ­πης) έχει απο­δυ­να­μω­θεί σε ση­μείο που υπάρ­χει ση­μα­ντι­κός κίν­δυ­νος η Κίνα να κυ­ριαρ­χή­σει πα­γκο­σμί­ως μέσα σε μια γενιά.  Έτσι, οι πυγ­μά­χοι βγά­ζουν τα προ­στα­τευ­τι­κά γά­ντια τους...

Να τε­λειώ­νου­με με τις έν­νοιες του ελεύ­θε­ρου αντα­γω­νι­σμού, των ελεύ­θε­ρων αγο­ρών και του ελεύ­θε­ρου εμπο­ρί­ου -που ούτως ή άλλως δεν υπήρ­ξαν ποτέ στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Είναι ώρα για τον ρε­α­λι­σμό της νίκης στη μάχη για πο­λι­τι­κή και οι­κο­νο­μι­κή ισχύ με κάθε ανα­γκαίο μέσο. Αυτή είναι η φύση της νέας γε­ω­οι­κο­νο­μί­ας, που πι­θα­νώς σύ­ντο­μα θα δι­δά­σκε­ται στα οι­κο­νο­μι­κά τμή­μα­τα των πα­νε­πι­στη­μί­ων του πα­γκό­σμιου Βορρά, παρά τις μάχες οπι­σθο­φυ­λα­κών που δί­νουν οι κυ­ρί­αρ­χοι σή­με­ρα νε­ο­κλα­σι­κοί, νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ροι κα­θη­γη­τές.