Χιλή: Από την εκλογική συγκυρία προς την ανάκτηση της λαϊκής πρωτοβουλίας

Στις εκλογές για τους αντιπροσώπους στη συντακτική συνέλευση, η Δεξιά, ενωμένη στο ψηφοδέλτιο Vamos por Chile, κέρδισε μόνο 37 από τις 155 έδρες. Η μοίρα των άλλων παραδοσιακών κομμάτων, όπως οι Χριστιανοδημοκράτες (2 έδρες) και το Ριζοσπαστικό Κόμμα (1 έδρα) δεν ήταν καλύτερη. Μόνο το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που συγκρότησε τη Lista del Apruebo μαζί με τα 2 προαναφερθέντα κόμματα, γλίτωσε από αυτή την τάση, εκλέγοντας 15 αντιπροσώπους. Η λεγόμενη προοδευτική Αριστερά (Lista Apruebo Dignidad), εξέλεξε 28 αντιπροσώπους. Ξεχωρίζουν τα αποτελέσματα της Revolucion Democratica (9), του Κομμουνιστικού Κόμματος (7) και της Convergencia Social (6).

Πέρα από τις 17 έδρες που πήγανε στους ιθαγενείς λαούς, οι υπόλοιπες 48 καταλήφθηκαν από ένα ευρύ ετερογενές φάσμα ανεξάρτητων, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν οι 22 που εξέλεξε η Lista del Pueblo [ΣτΜ: ανένταχτοι των «κοινωνικών κινημάτων»]. 

Πρόκειται για ένα πολύ κατακερματισμένο τοπίο που δεν επιτρέπει σε κανέναν να κάνει προβλέψεις όσον αφορά το περιεχόμενο του τελικού κειμένου που θα υπαχθεί σε δημοψήφισμα 60 μέρες μετά την έγκρισή του από τη Συντακτική Συνέλευση. 

Η Δεξιά είναι αναμφίβολα η δύναμη που δέχτηκε το ισχυρότερο πλήγμα. Δεν κέρδισε το ένα τρίτο των αντιπροσώπων που χρειαζόταν για να μπλοκάρει τις μεταρρυθμίσεις που απαιτεί το λαϊκό κίνημα εδώ και χρόνια: αναγνώριση ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων, αναδιανομή του πλούτου, εθνικοποίηση των φυσικών πόρων, προστασία του περιβάλλοντος, πολυεθνικότητα κ.ο.κ. 

Ωστόσο η εκπροσώπηση των συμφερόντων της άρχουσας τάξης έχει πάψει να μονοπωλείται από τη Δεξιά εδώ και πολύ καιρό, οπότε η προστασία του θεσμικού πλαισίου του υπάρχοντος συστήματος κυριαρχίας θα είναι υπόθεση και κάποιων αντιπροσώπων της Lista Apruebo και της Lista Apruebo Dignidad. Επιπλέον, κάποιοι από τους «ανεξάρτητους» αντιπροσώπους έχουν πολιτικές διαδρομές που μας επιτρέπουν να υποθέσουμε ότι θα επιχειρήσουν να περιορίσουν τις πιο ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις. 

Συνεπώς, θα ήταν αφελές να υποθέσουμε ότι το άθροισμα των αντιπροσώπων των Apruebo και Apruebo Dignidad, των ανεξάρτητων και των Ιθαγενών Λαών (συνολικά 118 στις 155) θα οδηγήσει αυτονόητα σε ένα θεμελιώδη μετασχηματισμό του σημερινού θεσμικού συστήματος. 

Η άρχουσα τάξη υπέστη αναμφίβολα ένα σκληρό χτύπημα, αλλά έχει αποδείξει στην ιστορία και στο πρόσφατο παρελθόν (βλ. τη Συμφωνία για Κοινωνική Ειρήνη και Νέο Σύνταγμα στις 15 Νοέμβρη 2019) ότι έχει μεγάλη ικανότητα να αντιδρά και να ιεραρχεί την κοινότητα συμφερόντων της όταν υπερασπίζεται τα προνόμιά της. Ο εχθρός έχει αποδυναμωθεί, αλλά σε καμία περίπτωση δεν έχει ηττηθεί.

[…]

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι αυτή τη φορά η εκλογική συμμετοχή υποχώρησε σημαντικά σε σχέση με το δημοψήφισμα του Οκτώβρη του 2020 [ΣτΜ: για το αν χρειάζεται μια Συντακτική Συνέλευση]. Συμμετείχε μόλις το 43,35% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων. Επιπλέον, σε κάποιες λαϊκές συνοικίες, η συμμετοχή υπήρξε χαμηλότερη του πανεθνικού μέσου όρου. […]

Είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι καμία ριζοσπαστική ομάδα ή αναλυτής (μεταξύ των οποίων κι εγώ) δεν δικαιούται να θεωρήσει αυτή την αποχή ως αποτέλεσμα της πολιτικής προπαγάνδας κάποιων κοινωνικών και πολιτικών ακτιβιστών που επέλεξαν να μη συμμετέχουν στη διαδικασία. Σε καμία περίπτωση. Οι ίδιες αμφιβολίες και καχυποψίες που έχει ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού απέναντι στην παραδοσιακή πολιτική ελίτ, υπάρχουν επίσης και απέναντι στις επαναστατικές οργανώσεις.

Αυτό μας υποχρεώνει να στοχαστούμε πέρα από την εκλογική κατάσταση και με ευρύτερους όρους πάνω στην πολιτική κατάσταση και το συσχετισμό δυνάμεων. Είναι εμφανές ότι ο αντίπαλος -οι άρχουσες τάξεις και οι πολιτικοί τους εκπρόσωποι- είναι πολύ αποδυναμωμένος. Αλλά είναι εξίσου εμφανές ότι αδυναμία υπάρχει και στις γραμμές των επαναστατικών υποκειμένων, κοινωνικών και πολιτικών.   

Τα λαϊκά στρώματα δεν έφτασαν στη Συντακτική Συνέλευση με ένα κοινό πρόγραμμα. Όσοι κι όσες εξελέγησαν σε αυτό το σώμα ως εκπρόσωποι των λαϊκών στρωμάτων, συμμερίζονται μόνο τη διάγνωση: «Αυτό που υπάρχει σήμερα δεν το θέλουμε». Αλλά δε συμμερίζονται μια συντακτική πλατφόρμα που θα μπορούσε να προσφέρει μια συνεκτική επιλογή για τους εργαζόμενους και το λαό. […]

Η ικανότητα για προσαρμογές και διαπραγματεύσεις που έχουν επιδείξει  οι αντιπρόσωποι του Chile Vamos, της πρώην Concertaciοn [ΣτΜ: κεντροαριστερά που κυβέρνησε για χρόνια μετά τη δικτατορία] και του Frente Amplio [σχετικά νέος σχηματισμός της ριζοσπαστικής Αριστεράς που κατά την εξέγερση του Οκτώβρη συνυπέγραψε την κοινοβουλευτική συμφωνία «για Κοινωνική Ειρήνη και Νέο Σύνταγμα» με αποτέλεσμα διασπάσεις κι αποχωρήσεις], θα παίξει σημαντικό ρόλο…

Η προσοχή απέναντι σε αυτές τις μανούβρες και η οικοδόμηση μιας συστηματικής και διαρκούς κινητοποίησης παράλληλα με τη συντακτική διαδικασία, φαίνεται να είναι θεμελιώδες προαπαιτούμενο. Αλλά είναι επίσης ουσιώδες να συζητήσουν τα λαϊκά στρώματα τις προτάσεις που θα εμφανιστούν στη Συνέλευση. Μόνο η σύνδεση ενός προγράμματος ριζοσπαστικών αλλαγών με μια κατάσταση διαρκούς κινητοποίησης μπορεί να μας επιτρέψει να μετατρέψουμε αυτό το Σώμα σε ένα πεδίο συσσώρευσης δυνάμεων. 

Πρέπει επίσης να πάρουμε υπόψη ότι η σημερινή εξέλιξη είναι μια εμπειρία από την οποία επέλεξε να περάσει ένα σημαντικό τμήμα των λαϊκών στρωμάτων και δεν μπορούμε να μείνουμε αδιάφοροι απέναντι σε αυτό. 

Αυτό δε σημαίνει ότι θα σπεύδουμε να επικυρώνουμε καθεμιά από τις εκλογικές διαδικασίες στις οποίες μας καλούν να συμμετέχουμε, ούτε ότι θα δίνουμε νομιμοποίηση σε όσους επιδιώκουν να εμφανιστούν ως οι εκπρόσωποι των αποστερημένων, όπως έχουν κάνει στο παρελθόν.

Σημαίνει ότι θα επιχειρούμε να μετατρέπουμε αυτά τα εκλογικά γεγονότα σε κομμάτι μιας διαδικασίας συσσώρευσης δυνάμεων που θα μας επιτρέψει να ανασυγκροτηθούμε ως εναλλακτική δύναμη απέναντι στην εξουσία. Στο σημείο που βρισκόμαστε, είναι αναγκαίο να συνδυάσουμε τη συμμετοχή στη Συντακτική Συνέλευση (που είναι ήδη ένα πολιτικό γεγονός), με διαρκή και ριζοσπαστική κινητοποίηση. Αλλά είναι ουσιώδες να δώσουμε σαφείς στόχους σε αυτή την κινητοποίηση και είναι επίσης αναγκαίο να ανεβάσουμε τον πήχη στην ανάπτυξη των διάφορων μορφών πάλης. 

[...]

Τα αποτελέσματα του τρέχοντος εκλογικού κύκλου αποτελούν μια πολιτική ευκαιρία, ενώ η Συντακτική Συνέλευση δεν είναι αυτοσκοπός. Μέσα από τη σημερινή κατάσταση σχετικής αδυναμίας των κυρίαρχων τάξεων, πρέπει να προχωρήσουμε προς τη συγκρότηση εκείνης της λαϊκής δύναμης που θα μας επιτρέψει να εξαπολύσουμε με όλη του τη δύναμη και την ενέργεια εκείνο το λαϊκό τυφώνα που δε θα μετασχηματίσει απλά τους πολιτικούς θεσμούς, αλλά θα επανιδρύσει τη Χιλιανή κοινωνία από κάτω προς τα πάνω.

*Ο Ιγκόρ Γκόικοβιτς Ντονόζο είναι ιστορικός στο πανεπιστήμιο του Σαντιάγκο και βετεράνος του MIR τη δεκαετία του ’80.

Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά αποσπασμάτων άρθρου του. Ολόκληρο στα αγγλικά διαθέσιμο εδώ: https://internationalviewpoint.org/spip.php?article7165