Χιλή: Κράτος και Επανάσταση

Τ ρια­ντα­πέ­ντε χρό­νια πριν η δη­μο­κρα­τι­κά εκλεγ­μέ­νη κυ­βέρ­νη­ση του προ­έ­δρου Αλιέ­ντε ανα­τρά­πη­κε από το στρα­τιω­τι­κό πρα­ξι­κό­πη­μα του δι­κτά­το­ρα Πι­νο­σέτ. Το ξη­μέ­ρω­μα της 11 Σε­πτεμ­βρί­ου του 1973 τανκς πλημ­μύ­ρη­σαν τους δρό­μους των με­γά­λων πό­λε­ων της Χιλής και μια βροχή από βόμ­βες έπεσε στο προ­ε­δρι­κό μέ­γα­ρο «La Moneda» στο Σα­ντιά­γο σκο­τώ­νο­ντας τον Αλιέ­ντε.

«Το πρα­ξι­κό­πη­μα επι­βλή­θη­κε με απί­στευ­τη βία. Χι­λιά­δες άν­θρω­ποι βιά­στη­καν, βα­σα­νί­στη­καν απάν­θρω­πα και δο­λο­φο­νή­θη­καν. Μόνο στους 12 πρώ­τους μήνες της χού­ντας 30000 άν­θρω­ποι εξο­ντώ­θη­καν. Ήταν οι πιο θα­ραλ­λέ­οι αγω­νι­στές της ερ­γα­τι­κής τάξης που εντο­πί­στη­καν και συ­νε­λή­φθη­σαν μέσα από την αγα­στή συ­νερ­γα­σία ντό­πιων και ξένων μυ­στι­κών υπη­ρε­σιών. Η χού­ντα δεν φρό­ντι­σε απλώς να τους δο­λο­φο­νή­σει αλλά και να δια­με­λή­σει τα σώ­μα­τα τους σε μια προ­σπά­θεια να προει­δο­ποι­ή­σει και να τρο­μο­κρα­τή­σει τις επό­με­νες γε­νιές».(1)

Στα χρό­νια που ακο­λού­θη­σαν, χι­λιά­δες αρι­στε­ροί, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων και αρ­κε­τών εξο­ρί­στων, κυ­νη­γή­θη­καν και δο­λο­φο­νή­θη­καν από την μυ­στι­κή αστυ­νο­μία του Πι­νο­σέτ.

Το πρα­ξι­κό­πη­μα σή­μα­νε το τρα­γι­κό τέλος του «χι­λια­νού δρό­μου», ή αλ­λιώς του χι­λια­νού πει­ρά­μα­τος για τον κοι­νο­βου­λευ­τι­κό δρόμο προς τον σο­σια­λι­σμό. Υπάρ­χουν πολ­λές ερ­μη­νεί­ες για τους λό­γους που οδή­γη­σαν σε αυτό το βίαιο τέλος. Οι πε­ρισ­σό­τε­ρες συ­ντάσ­σο­νται με τη γραμ­μή που είχε το Χι­λια­νό Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα στο ξε­κί­νη­μα της χού­ντας, ότι δη­λα­δή οι Χι­λια­νοί ερ­γά­τες «προ­χώ­ρη­σαν πολύ μα­κριά» και «εξώ­θη­σαν» τα αφε­ντι­κά, το στρα­τό, και την CIA στη «λύση» του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος.
Πρό­κει­ται για την αντί­λη­ψη ότι οι ει­ρη­νι­κές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις - και όχι ο επα­να­στα­τι­κός δρό­μος - είναι η μο­να­δι­κή «ρε­α­λι­στι­κή» λύση για το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα. Κι όμως, τα γε­γο­νό­τα του 1973 οδη­γούν στο εντε­λώς αντί­θε­το συ­μπέ­ρα­σμα. «Το κε­ντρι­κό ζή­τη­μα στη Χιλή ήταν το ζή­τη­μα της εξου­σί­ας, το ζή­τη­μα της σχέ­σης του κρά­τους με την επα­νά­στα­ση. Η πε­ρί­ο­δος της κυ­βέρ­νη­σης της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας απο­τε­λεί μια πράξη ενός πα­λιού έργου, της ιδέας ότι το αστι­κό κρά­τος μπο­ρεί με κά­ποιο τρόπο να χρη­σι­μο­ποι­η­θεί υπη­ρε­τώ­ντας τα συμ­φέ­ρο­ντα της ερ­γα­τι­κής τάξης» (2).

Πράγ­μα­τι, οι ερ­γά­τες της Χιλής πήγαν «πολύ μα­κριά», πολύ μα­κριά για την κυ­ρί­αρ­χη τάξη της Χιλής. Η τα­ξι­κή πάλη στη Χιλή την πε­ρί­ο­δο 1972- 73 έφτα­σε στο ση­μείο να απει­λεί την ίδια την ύπαρ­ξη της κα­πι­τα­λι­στι­κής κοι­νω­νί­ας. Οι αστοί της Χιλής αντι­λή­φθη­καν το πρό­βλη­μα και πήραν τα μέτρα τους ανα­τρέ­πο­ντας την κυ­βέρ­νη­ση του Αλιέ­ντε επει­δή η κυ­βέρ­νη­ση αυτή δεν μπο­ρού­σε να συ­γκρα­τή­σει απο­τε­λε­σμα­τι­κά το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα. Όταν όμως ήρθαν αντι­μέ­τω­ποι με την εντει­νό­με­νη στρα­τιω­τι­κή απει­λή, ο Αλιέ­ντε και άλλοι ηγέ­τες της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας συ­νέ­χι­σαν να πα­ρα­μέ­νουν πι­στοί στην ιδέα της με­ταρ­ρύθ­μι­σης του κρά­τους. Για την ήττα του χι­λια­νού ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος το 1973 ευ­θύ­νο­νται οι ρε­φορ­μι­στές και οι αυ­τα­πά­τες τους για τη φύση του κα­πι­τα­λι­στι­κού κρά­τους. Το απο­τέ­λε­σμα αυτής της μάχης δεν ήταν κα­θό­λου μοι­ραίο.

Η επι­και­ρό­τη­τα και η χρη­σι­μό­τη­τα αυτής της συ­ζή­τη­σης είναι προ­φα­νής για μια αρι­στε­ρά που κοι­τά­ει το πα­ρελ­θόν και τις κρί­σι­μες κα­μπές του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος όχι για να θρη­νή­σει ή να δι­η­γη­θεί ηρω­ι­κές στιγ­μές, αλλά για να βγά­λει συ­μπε­ρά­σμα­τα και να αντι­με­τω­πί­σει τις προ­κλή­σεις του σή­με­ρα.

Ένα δια­φο­ρε­τι­κό Λαϊκό Μέ­τω­πο

O Αλιέ­ντε ήρθε στην εξου­σία τον Νο­έμ­βριο του 1970 σαν υπο­ψή­φιος ενός εκλο­γι­κού συ­να­σπι­σμού έξι κομ­μά­των και ορ­γα­νώ­σε­ων γνω­στού ως Λαϊκή Ενό­τη­τα (Unidad Popular). Τα με­γα­λύ­τε­ρα κόμ­μα­τα στο εσω­τε­ρι­κό της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας ήταν το Σο­σια­λι­στι­κό και το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα. Το κα­θέ­να όριζε τον εαυτό του σαν μαρ­ξι­στι­κό κόμμα και διεκ­δι­κού­σε την πο­λι­τι­κή ηγε­μο­νία στο εσω­τε­ρι­κό του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος. Επί­σης συμ­με­τεί­χε το μι­κρό­τε­ρο σε μέ­γε­θος Ενω­μέ­νο Κί­νη­μα Λαϊ­κής Δρά­σης (MAPU). Πρό­κει­ται για αντι­φρο­νού­σα αρι­στε­ρή πτέ­ρυ­γα των Χρι­στια­νο­δη­μο­κρα­τών (CD), η οποία δια­σπά­στη­κε από το CD το 1969 ακρι­βώς για να διεκ­δι­κή­σει μια εκλο­γι­κή συμ­μα­χία με την μαρ­ξι­στι­κή αρι­στε­ρά. Το Ρι­ζο­σπα­στι­κό Κόμμα απο­τε­λού­σε το με­γα­λύ­τε­ρο μη μαρ­ξι­στι­κό κόμμα στην Λαϊκή Ενό­τη­τα και εκ­προ­σω­πού­σε με­σο­α­στι­κά στοι­χεία. Δύο μι­κρό­τε­ρες μη μαρ­ξι­στι­κές ορ­γα­νώ­σεις, το λαϊ­κι­στι­κό Κόμμα Ανε­ξάρ­τη­της Λαϊ­κής Δρά­σης (API) και οι Σο­σια­λι­στές Δη­μο­κρά­τες (PSD), συ­μπλη­ρώ­νουν τον κα­τά­λο­γο των ση­μα­ντι­κό­τε­ρων ορ­γα­νώ­σε­ων στο εσω­τε­ρι­κό της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας.

Στους κόλ­πους της επα­να­στα­τι­κής αρι­στε­ράς, υπήρ­χαν αμ­φι­βο­λί­ες για το αν η ενω­μέ­νη αρι­στε­ρά θα κα­τόρ­θω­νε ποτέ να πάρει την εξου­σία μέσω εκλο­γών. Αυτή την οπτι­κή είχε κυ­ρί­ως μια ορ­γά­νω­ση μαρ­ξι­στών φοι­τη­τών, οι οποί­οι είχαν απο­χω­ρή­σει από το Σο­σια­λι­στι­κό Κόμμα το 1963 και ίδρυ­σαν το Κί­νη­μα για την Επα­να­στα­τι­κή Αρι­στε­ρά (MIR) το 1965. Αυτοί οι νέοι επα­να­στά­τες ήταν εμ­φα­νώς επη­ρε­α­σμέ­νοι από την επα­νά­στα­ση στην Κούβα το 1959 αλλά και από τον επα­να­στα­τι­κό ρο­μα­ντι­σμό του Che Guevara. Οι από­ψεις του MIR συχνά έβρι­σκαν αντα­πό­κρι­ση στην ενα­πο­μεί­να­σα αρι­στε­ρή πτέ­ρυ­γα του Σο­σια­λι­στι­κού Κόμ­μα­τος, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων και των αρ­νη­τι­κών θέ­σε­ων... όσον αφορά τον εκλο­γι­κό δρόμο. (3) Το MIR πα­ρέ­μει­νε επί­ση­μα εκτός της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας αλλά τε­λι­κά δια­δρα­μά­τι­σε έναν ση­μα­ντι­κό ρόλο στα γε­γο­νό­τα του 1972-73.

Η Λαϊκή Ενό­τη­τα απο­τε­λού­σε μια ανο­μοιο­γε­νή κε­ντρο­α­ρι­στε­ρή συμ­μα­χία, αφο­σιω­μέ­νη στην επι­δί­ω­ξη του εκλο­γι­κού δρό­μου προς τον Σο­σια­λι­σμό στην Χιλή. Υπήρ­χε μια μα­κρό­χρο­νη πα­ρά­δο­ση σε ένα με­γά­λο μέρος του Σο­σια­λι­στι­κού Κόμ­μα­τος, απόρ­ρι­ψης της ιδέας ότι ο Σο­σια­λι­σμός θα μπο­ρού­σε να επι­τευ­χθεί στην Χιλή με άλλο τρόπο εκτός της επα­νά­στα­σης, μια άποψη που αντι­κα­το­πτρί­ζο­νταν στις κομ­μα­τι­κές δια­κη­ρύ­ξεις. Όμως η αρι­στε­ρή πτέ­ρυ­γα του κόμ­μα­τος, αρ­νού­με­νη να δια­χω­ρί­σει τη θέση της από τον εκλο­γι­κό δρόμο του Αλιέ­ντε, έδωσε, όπως θα δούμε, αρι­στε­ρή κά­λυ­ψη στην δεξιά πτέ­ρυ­γα του κόμ­μα­τος.
Το εκλο­γι­κό πρό­γραμ­μα της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας υπο­σχό­ταν μια σειρά από ση­μα­ντι­κά οι­κο­νο­μι­κά μέτρα, που πε­ριε­λάμ­βα­ναν την εθνι­κο­ποί­η­ση των υπό αμε­ρι­κά­νι­κο έλεγ­χο ορυ­χεί­ων χαλ­κού της Χιλής, ιδιω­τι­κών τρα­πε­ζών αλλά και ασφα­λι­στι­κών εται­ρειών. Η εγκα­θί­δρυ­ση «τομέα κοι­νω­νι­κής ιδιο­κτη­σί­ας» θα δια­σφά­λι­ζε τον έλεγ­χο τόσο στα στρα­τη­γι­κής ση­μα­σί­ας βιο­μη­χα­νι­κά μο­νο­πώ­λια, όσο και στις επι­χει­ρή­σεις του τομέα πα­ρο­χής υπη­ρε­σιών οι οποί­ες έχουν «με­γά­λη επιρ­ροή στην οι­κο­νο­μι­κή και κοι­νω­νι­κή ανά­πτυ­ξη του έθνους.» (4)

Το πρό­γραμ­μα της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας αντα­να­κλού­σε και την πο­λι­τι­κή της στρα­τη­γι­κή: μια συμ­μα­χία των με­σαί­ων και κα­τώ­τε­ρων τά­ξε­ων, βιο­μη­χα­νι­κών ερ­γα­τών και υπαλ­λή­λων, δια­νο­ού­με­νων και χω­ρι­κών. Πε­ρι­λάμ­βα­νε κάτι σχε­δόν για όλους και κυ­ρί­ως δια­βε­βαί­ω­νε την μη- μαρ­ξι­στι­κή με­σαία τάξη ότι η νίκη της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας θα έπλητ­τε μόνο τα μο­νο­πώ­λια και τους ιμπε­ρια­λι­στές. (5)

Το πε­ριε­χό­με­νο της οι­κο­νο­μι­κής πο­λι­τι­κής του Αλιέ­ντε, μα­κριά από το να είναι σο­σια­λι­στι­κό, ήταν «ένα ορ­θό­δο­ξο κεϋν­σια­νι­κό σχέ­διο επα­νε­νερ­γο­ποί­η­σης της οι­κο­νο­μί­ας. Δεν πε­ρι­λάμ­βα­νε καμιά πρό­κλη­ση απέ­να­ντι στην κυ­ριαρ­χία του ιδιω­τι­κού κε­φα­λαί­ου. Το αντί­θε­το. Έδινε στους κα­πι­τα­λι­στές μια σειρά από εγ­γυ­ή­σεις και στους με­γα­λοϊ­διο­κτή­τες γης γεν­ναί­ες απο­ζη­μιώ­σεις» (6) Ο Αλιέ­ντε ολο­κλή­ρω­σε το πρό­γραμ­μα ανα­δα­σμού της γης που είχε δια­κο­πεί από την προη­γού­με­νη κυ­βέρ­νη­ση των Χρι­στια­νο­δη­μο­κρα­τών του Edwardo Frei, αλλά ακρι­βώς με τον ίδιο τρόπο που προ­έ­βλε­πε ο νόμος του 1967 - με εκτε­τα­μέ­νες απο­ζη­μιώ­σεις στους ιδιο­κτή­τες γης, την δια­τή­ρη­ση υπό την κα­το­χή τους των πιο γό­νι­μων 500 εκτα­ρί­ων και του κα­λύ­τε­ρου γε­ωρ­γι­κού εξο­πλι­σμού. Η Λαϊκή Ενό­τη­τα στό­χευε στο να συ­μπε­ρι­λά­βει 150 από τις 3500 εται­ρεί­ες στην «κοι­νω­νι­κή ιδιο­κτη­σία», το οποίο σή­μαι­νε ότι «εκτός κοι­νω­νι­κής ιδιο­κτη­σί­ας έμενε το 50 με 60 τοις εκατό της βιο­μη­χα­νι­κής πα­ρα­γω­γής και η συ­ντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία της βιο­μη­χα­νι­κής ερ­γα­τι­κής δύ­να­μης»(7) Παρά το γε­γο­νός ότι εθνι­κο­ποιού­σε πλή­ρως τα ελεγ­χό­με­να από Αμε­ρι­κά­νους ορυ­χεία χαλ­κού χωρίς απο­ζη­μί­ω­ση και με αυτό τον τρόπο ξα­να­πή­ρε τον έλεγ­χο της κυ­ριό­τε­ρης εξα­γω­γι­κής βιο­μη­χα­νί­ας, η κυ­βέρ­νη­ση του Αλιέ­ντε θέ­σπι­σε αυτό το μέτρο με την ομό­φω­νη υπο­στή­ρι­ξη των Χρι­στια­νο­δη­μο­κρα­τών που έλεγ­χαν το Κο­γκρέ­σο.

Αλλά και στο πο­λι­τι­κό πεδίο ο Αλιέ­ντε συ­νει­δη­τά απέ­φυ­γε μια ευ­θεία αντι­πα­ρά­θε­ση με την δύ­να­μη των αφε­ντι­κών της Χιλής. Όταν οι αστοί απαί­τη­σαν ένα «κα­τα­στα­τι­κό εγ­γυ­ή­σε­ων» σαν προ­ϋ­πό­θε­ση για να επι­τρέ­ψουν στον Αλιέ­ντε να πάρει την εξου­σία, αυτός πρό­θυ­μα υπέ­γρα­ψε ένα κεί­με­νο το οποίο δέ­σμευε την Λαϊκή Ενό­τη­τα να δια­τη­ρή­σει τα κύρια όρ­γα­να του κα­πι­τα­λι­στι­κού κρά­τους. (8) Το κα­τα­στα­τι­κό προ­έ­βλε­πε συ­γκε­κρι­μέ­να:

1.Την δια­τή­ρη­ση του υπάρ­χο­ντος πο­λι­τι­κού συ­στή­μα­τος μαζί με συ­νταγ­μα­τι­κές εγ­γυ­ή­σεις των ατο­μι­κών ελευ­θε­ριών.
2.Την δια­τή­ρη­ση του υπάρ­χο­ντος νο­μι­κού συ­στή­μα­τος.
3.Την δη­μο­κρα­τία θα έπρε­πε να συ­νε­χί­σουν να εγ­γυώ­νται οι ένο­πλες δυ­νά­μεις και η αστυ­νο­μία. (9)

Εν συ­ντο­μία, ο Αλιέ­ντε συμ­φώ­νη­σε να μην αγ­γί­ξει κα­νέ­ναν από τους κύ­ριους θε­σμούς της κρα­τι­κής εξου­σί­ας. Το «κα­τα­στα­τι­κό εγ­γυ­ή­σε­ων» δεν πα­ρου­σιά­στη­κε ποτέ στα μέλη της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας για συ­ζή­τη­ση και έγκρι­ση. Η από­φα­ση του Αλιέ­ντε να υπο­γρά­ψει αυτό το κεί­με­νο, χωρίς αμ­φι­βο­λία αντι­κα­τoπτρί­ζει την πε­ποί­θη­ση του ότι το κα­πι­τα­λι­στι­κό κρά­τος είναι μια ου­δέ­τε­ρη οντό­τη­τα και ότι με τους Σο­σια­λι­στές στην εξου­σία η κρα­τι­κή μη­χα­νή μπο­ρεί να δου­λεύ­ει για το συμ­φέ­ρον των ερ­γα­τών. Πράγ­μα­τι «το αστι­κό κρά­τος δεν αντι­με­τω­πι­ζό­ταν σαν ένα σύ­νο­λο του οποί­ου ο λόγος ύπαρ­ξης ήταν η υπε­ρά­σπι­ση των αστών, αλλά σαν ένα συ­νον­θύ­λευ­μα από κομ­μά­τια κα­θέ­να από τα οποία θα μπο­ρού­σε αν ελεγ­χό­ταν από την Αρι­στε­ρά, είτε να χρη­σι­μο­ποι­η­θεί ενά­ντια στα συμ­φέ­ρο­ντα των κα­πι­τα­λι­στών άμεσα, είτε στην χει­ρό­τε­ρη πε­ρί­πτω­ση να είναι ου­δέ­τε­ρο» (10) Τα γε­γο­νό­τα που ακο­λού­θη­σαν θα δεί­ξουν πόσο τρα­γι­κά λάθος υπήρ­ξε αυτή η ρε­φορ­μι­στι­κή οπτι­κή του κα­πι­τα­λι­στι­κού κρά­τους.

Η ανά­πτυ­ξη της μα­χη­τι­κό­τη­τας της ερ­γα­τι­κής τάξης

Η κι­νη­τή­ρια δύ­να­μη πίσω από την εκλο­γή του Αλιέ­ντε υπήρ­ξε η ανα­πτυσ­σό­με­νη μα­χη­τι­κό­τη­τα των ερ­γα­τών και των αγρο­τών, μια μα­χη­τι­κό­τη­τα που από τη μία έδωσε ώθηση για να ανέ­βει ο Αλιέ­ντε στην εξου­σία και από την άλλη απει­λού­σε την δυ­να­τό­τη­τά του να συμ­βι­βα­στεί με τους αστούς. Η κυ­βέρ­νη­ση των Χρι­στια­νο­δη­μο­κρα­τών του Frei η οποία κυ­βέρ­νη­σε το 1964-1970 ήλ­πι­ζε ότι με ήπιες με­ταρ­ρυθ­μί­σεις θα αδυ­νά­τι­ζε αυτή τη μα­χη­τι­κό­τη­τα ερ­γα­τών και αγρο­τών. Είχε ακρι­βώς το αντί­θε­το απο­τέ­λε­σμα. Σε απά­ντη­ση στην σε πολύ μικρή έκτα­ση εφαρ­μο­γή του νόμου για ανα­δια­νο­μή της γης της κυ­βέρ­νη­σης Frei, χι­λιά­δες χω­ρι­κοί απλά όρ­γω­ναν την γη και την κα­τα­λάμ­βα­ναν. Άλλοι χω­ρι­κοί βρέ­θη­καν στις πό­λεις σε ανα­ζή­τη­ση δου­λειάς, όπου δια­πί­στω­ναν ότι οι υπο­σχέ­σεις της κυ­βέρ­νη­σης Frei για βιο­μη­χα­νι­κή ανά­πτυ­ξη ήταν τόσο κενές πε­ριε­χο­μέ­νου, όσο και αυτές για ανα­δα­σμό της γης. Αυτοί οι χω­ρι­κοί συν­δέ­θη­καν με προη­γού­με­να κύ­μα­τα από «με­τα­νά­στες από την επαρ­χία [οι οποί­οι] είχαν εγκα­τα­στα­θεί σε ερ­γα­τι­κές γει­το­νιές, χτί­ζο­ντας πα­ρα­γκου­πό­λεις: είχαν αρ­χί­σει να ορ­γα­νώ­νο­νται και να πα­λεύ­ουν για το δι­καί­ω­μα στην στέ­γα­ση και σε βα­σι­κές υπη­ρε­σί­ες.» (11) Οι κα­τα­λή­ψεις γης τόσο σε χω­ρά­φια όσο και στις πό­λεις εκτο­ξεύ­τη­καν από 24 το 1968 σε 194 το 1969.”

Ακόμα πιο απει­λη­τι­κή για τους πλού­σιους της Χιλής, η ερ­γα­τι­κή τάξη στις πό­λεις μπήκε στη μάχη σε απά­ντη­ση στην δρα­μα­τι­κή μεί­ω­ση του πραγ­μα­τι­κού ει­σο­δή­μα­τος. Η Χι­λια­νή Ομο­σπον­δία Συν­δι­κά­των, η Central Unica de Trabajadores (CUT), κά­λε­σε σε εθνι­κή απερ­γία το 1967 για να εμπο­δί­σει την απαί­τη­ση του Frei να απα­γο­ρεύ­ει το δι­καί­ω­μα στην απερ­γία σε κάθε νέο ερ­γα­ζό­με­νο. Η επι­τυ­χία της εθνι­κής απερ­γί­ας ανέ­βα­σε την αυ­το­πε­ποί­θη­ση των ερ­γα­τών για μάχη. Ο αριθ­μός των απερ­γιών ανέ­βη­κε από το ήδη εντυ­πω­σια­κό αριθ­μό των 1.939 απερ­γιών με συμ­με­το­χή 230.725 ερ­γα­τών το 1969 σε 5.295 απερ­γί­ες με συμ­με­το­χή 316.280 ερ­γα­τών το 1970.14 Ο χα­ρα­κτή­ρας της μάχης άλ­λα­ξε επί­σης. Οι ερ­γά­τες άρ­χι­σαν να κα­τα­λαμ­βά­νουν τα ερ­γο­στά­σια για την επί­λυ­ση των δια­φο­ρών τους με τα αφε­ντι­κά. Οι κα­τα­λή­ψεις ερ­γο­στα­σί­ων ανέ­βη­καν από πέντε το 1968 σε 24 το 1969. Και έπει­τα εκτο­ξεύ­τη­καν σε 133 το 1970 και 339 το 1971. (13)

Η εκλο­γή Αλιέ­ντε σε αυτό το πο­λι­τι­κό πε­ρι­βάλ­λον σή­μαι­νε ότι ανα­πό­φευ­κτα οι ερ­γά­τες θε­ω­ρού­σαν την κυ­βέρ­νη­ση της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας σαν δικιά τους κυ­βέρ­νη­ση. Ο ίδιος ο Αλιέ­ντε πα­ρό­τρυ­νε τους ερ­γά­τες να πι­στεύ­ουν ότι μπο­ρού­σε να επι­τευ­χθεί σο­σια­λι­σμός χρη­σι­μο­ποιώ­ντας το κα­πι­τα­λι­στι­κό κρά­τος για να φέρει την αλ­λα­γή. Ισχυ­ρι­ζό­ταν σε μια συ­νέ­ντευ­ξη η οποία δό­θη­κε στις 6 Ια­νουα­ρί­ου του 1971, ότι « η κα­τά­στα­ση στην Χιλή είναι τέ­τοια ώστε το Σύ­νταγ­μα μπο­ρεί να αλ­λά­ξει μέσα από το ίδιο με όρους πλειο­ψη­φί­ας.»(14) Σε ένα λόγο που απεύ­θυ­νε πέντε μήνες αρ­γό­τε­ρα συ­νό­ψι­ζε την ουσία της στρα­τη­γι­κής της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας: «η ευ­ε­λι­ξία του θε­σμι­κού μας συ­στή­μα­τος μας επι­τρέ­πει να ελ­πί­ζου­με ότι [το κρά­τος] δεν θα είναι ένα άκαμ­πτο εμπό­διο. Και όπως στην πε­ρί­πτω­ση του νο­μι­κού μας συ­στή­μα­τος, θα υιο­θε­τή­σει τις νέες ανά­γκες προ­κει­μέ­νου να δη­μιουρ­γή­σει, μέσα από συ­νταγ­μα­τι­κές δια­δι­κα­σί­ες, ένα νέο σύ­στη­μα θε­σμών που απαι­τού­νται από το ξε­πέ­ρα­σμα του κα­πι­τα­λι­σμού.»(15) Ο Αλιέ­ντε έφτα­σε σε αυτό τον λόγο στο ση­μείο να συ­μπε­ρι­λά­βει «τις υπό δη­μο­κρα­τι­κή κυ­ριαρ­χία Ένο­πλες Δυ­νά­μεις και αστυ­νο­μία» ανά­με­σα στις δυ­νά­μεις που θα υπε­ρα­σπι­στούν το Σύ­νταγ­μα και την νο­μι­μό­τη­τα του κοι­νο­βου­λευ­τι­κού δρό­μου προς τον σο­σια­λι­σμό στην Χιλή.(16) Ο ισχυ­ρι­σμός ότι ο στρα­τός θα «σε­βα­στεί» το Σύ­νταγ­μα (δηλ. την προ­ε­δρία Αλιέ­ντε), επα­να­λαμ­βα­νό­ταν συ­νε­χώς από τους ηγέ­τες της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας και του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος μέχρι το μοι­ραίο πρα­ξι­κό­πη­μα στις 11 Σε­πτεμ­βρί­ου του 1973.

Τα διε­θνή μέσα ενη­μέ­ρω­σης πε­ριέ­γρα­φαν τον Αλιέ­ντε τον Νο­έμ­βριο του 1970 σαν «τον πρώτο δη­μο­κρα­τι­κά εκλεγ­μέ­νο μαρ­ξι­στή πρό­ε­δρο πα­γκο­σμί­ως». Για να δεί­ξει τον σε­βα­σμό του στο Σύ­νταγ­μα ο Αλιέ­ντε υπο­σχέ­θη­κε να εφαρ­μό­σει μόνο εκεί­νες τις με­ταρ­ρυθ­μί­σεις για τις οποί­ες είχε ήδη νο­μι­μο­ποί­η­ση. Δια­κή­ρυτ­τε επι­πλέ­ον ότι θα ενερ­γο­ποιού­σε μόνο εκεί­να τα μέτρα που θα κέρ­δι­ζαν την υπο­στή­ρι­ξη του Κο­γκρέ­σου, στο οποίο την κυ­ριαρ­χία είχε η δεξιά.(17)

Το κί­νη­μα και
η απά­ντη­ση της Δε­ξιάς

Οι Χι­λια­νοί ερ­γά­τες και αγρό­τες εμπνεύ­στη­καν και απέ­κτη­σαν αυ­το­πε­ποί­θη­ση από την εκλο­γι­κή νίκη του Αλιέ­ντε. Οι αγρο­τι­κές ορ­γα­νώ­σεις όχι μόνο δια­τή­ρη­σαν ένα υψηλό επί­πε­δο κι­νη­το­ποί­η­σης κατά τη διάρ­κεια των πρώ­των μηνών της νέας κυ­βέρ­νη­σης αλλά επί­σης άρ­χι­σαν να εντεί­νουν τον ρυθμό των κα­τα­λή­ψε­ων γης, οι οποί­ες αυ­ξή­θη­καν από 368 το 1970 σε 658 το 1971. Τον Μάιο ο Αλιέ­ντε διέ­τα­ξε να στα­μα­τή­σουν οι κα­τα­λή­ψεις γης και είπε στους χω­ρι­κούς να πε­ρι­μέ­νουν τη νο­μο­θε­τι­κή ρύθ­μι­ση για τον ανα­δα­σμό της γης. Επί­σης έκανε δη­μό­σια κρι­τι­κή στην ηγε­σία του MIR η οποία είχε επιρ­ροή στους αγρό­τες και στις ορ­γα­νώ­σεις των πα­ρα­γκου­πό­λε­ων, συμ­βου­λεύ­ο­ντάς τους να πε­ριο­ρί­σουν τις δρα­στη­ριό­τη­τές τους μέσα στα πλαί­σια του νόμου.

Λίγες είναι οι ανοι­χτές συ­γκρού­σεις που έλα­βαν χώρα με­τα­ξύ των ερ­γα­τών και της νέας κυ­βέρ­νη­σης το πρώτο μισό του 1971. Και αυτό οφεί­λε­ται κυ­ρί­ως στην αύ­ξη­ση των μι­σθών των χει­ρω­να­κτών ερ­γα­τών κατά 38 τοις εκατό και των υπαλ­λή­λων κατά 120 τοις εκατό. Η ανερ­γία επί­σης μειώ­θη­κε σε λι­γό­τε­ρο από 10 τοις εκατό και η οι­κο­νο­μία ανέ­καμ­ψε με ρυθ­μούς που έφτα­ναν το 8 τοις εκατό το χρόνο. Οι δια­μά­χες που ξέ­σπα­σαν πά­ντως απο­κά­λυ­ψαν ξε­κά­θα­ρα την σφο­δρή αντί­θε­ση ανά­με­σα στις προσ­δο­κί­ες πολ­λών ερ­γα­τών και το όραμα της «δικής» τους κυ­βέρ­νη­σης για το πώς θα επι­τευ­χθεί η αλ­λα­γή. Ο Αλιέ­ντε για πα­ρά­δειγ­μα εξα­γριω­μέ­νος ονό­μα­σε πρό­ω­ρο το αί­τη­μα των απερ­γών ερ­γα­τών στην υφα­ντουρ­γία Yarur τον Απρί­λιο του 1971 να εθνι­κο­ποι­ή­σει την επι­χεί­ρη­ση. Όμως, όπως και σε πολ­λές πε­ρι­πτώ­σεις που οι ερ­γά­τες κα­τα­λάμ­βα­ναν ερ­γο­στά­σια ο Αλιέ­ντε ανα­γκα­ζό­ταν να ανα­γνω­ρί­σει τε­τε­λε­σμέ­να γε­γο­νό­τα. 20

Κατά τη διάρ­κεια των πρώ­των έξι μηνών της δια­κυ­βέρ­νη­σής του ο Αλιέ­ντε εθνι­κο­ποί­η­σε 90 επι­χει­ρή­σεις και 1.400 αγρο­κτή­μα­τα. Η αντί­στα­ση από τη μεριά των κα­πι­τα­λι­στών και των γαιο­κτη­μό­νων τώρα με­γά­λω­σε, καθώς γι­νό­ταν ξε­κά­θα­ρο ότι η εκλο­γι­κή νίκη του Αλιέ­ντε είχε απε­λευ­θε­ρώ­σει ένα κύμα από ερ­γα­τι­κές και αγρο­τι­κές κα­τα­λή­ψεις ερ­γο­στα­σί­ων και γης, παρά το οτι­δή­πο­τε και αν έκανε για να τις στα­μα­τή­σει. Οι πο­λυ­ε­θνι­κές που προη­γού­με­να είχαν την ιδιο­κτη­σία των ορυ­χεί­ων χαλ­κού προ­σπά­θη­σαν να εμπο­δί­σουν την εξα­γω­γή του χαλ­κού. Οι γαιο­κτή­μο­νες στρά­φη­καν στα δι­κα­στή­ρια, όπου μπο­ρού­σαν να υπο­λο­γί­ζουν σε φι­λι­κή αντι­με­τώ­πι­ση για απο­ζη­μί­ω­ση από τις κα­τα­πα­τή­σεις. Χρη­σι­μο­ποιώ­ντας την πλειο­ψη­φία στο κοι­νο­βού­λιο οι Χρι­στια­νο­δη­μο­κρά­τες άρ­χι­σαν να ορ­θώ­νουν νο­μι­κά εμπό­δια στο δρόμο των με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων. (19) Για να γί­νουν ακόμα χει­ρό­τε­ρα τα πράγ­μα­τα, η οι­κο­νο­μι­κή κα­τά­στα­ση επι­δει­νώ­θη­κε κατά το τε­λευ­ταίο διά­στη­μα του 1971. Η αρ­χι­κά επι­τυ­χη­μέ­νη πο­λι­τι­κή ανα­ζω­ο­γό­νη­σης της οι­κο­νο­μί­ας που ακο­λού­θη­σε το Λαϊκό Μέ­τω­πο μέσω εκτε­τα­μέ­νης αύ­ξη­σης των μι­σθών και της πα­ρα­γω­γής οδή­γη­σε σύ­ντο­μα σε σο­βα­ρό πλη­θω­ρι­σμό και ελ­λεί­ψεις αγα­θών.

Δε­δο­μέ­νου του πο­λι­τι­κού και οι­κο­νο­μι­κού πε­ρι­βάλ­λο­ντος, η Λαϊκή Ενό­τη­τα «δεν μπο­ρού­σε να προ­χω­ρή­σει πε­ρισ­σό­τε­ρο... εκτός και αν ήταν έτοι­μη να επι­τε­θεί στην αστι­κή τάξη ...» (20) Ο Αλιέ­ντε δι­στά­ζει αυτό το βήμα γιατί « θα τον πή­γαι­νε πέρα από τις εγ­γυ­ή­σεις τις οποί­ες είχε δώσει και αντι­προ­σώ­πευε μια πρό­κλη­ση απέ­να­ντι στις υπάρ­χου­σες σχέ­σεις ιδιο­κτη­σί­ας και την τα­ξι­κή φύση της κοι­νω­νί­ας»(21) Αντι­θέ­τως πίεσε για τον πε­ριο­ρι­σμό των μι­σθών των ερ­γα­τών και μεί­ω­σε τον αριθ­μό των εθνι­κο­ποι­ή­σε­ων.
Στο με­τα­ξύ η Χι­λια­νή αστι­κή τάξη βγαί­νει από το λή­θαρ­γο και ορ­γα­νώ­νει μια με­γά­λη δια­δή­λω­ση που συ­νέ­πε­σε με την διάρ­κειας ενός μήνα επί­σκε­ψη του Φι­ντέλ Κά­στρο στα τέλη του 1971. Στην «Δια­μαρ­τυ­ρία της Κα­τσα­ρό­λας» τον Δε­κέμ­βριο αστοί και γυ­ναί­κες της με­σαί­ας τάξης, πολ­λές από τις οποί­ες κου­βά­λη­σαν και τους υπη­ρέ­τες τους για να με­τα­φέ­ρουν τα κου­ζι­νι­κά, γέ­μι­σαν τους δρό­μους.

Αλλά πίσω από τις δια­δη­λώ­σεις για τις ελ­λεί­ψεις αγα­θών υπήρ­χε ένας άλλος, πολύ πιο μα­κρο­πρό­θε­σμος στό­χος: η κι­νη­το­ποί­η­ση της με­σαί­ας τάξης για να προει­δο­ποι­ή­σει τους αστούς πα­γκό­σμια για τη μάχη που έρ­χε­ται, και για να εκ­φρα­στεί ο σκε­πτι­κι­σμός των αστών απέ­να­ντι στην ικα­νό­τη­τα της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας να ελέγ­ξει την ερ­γα­τι­κή τάξη. Και είναι αλη­θές ότι παρά τις εκ­κλή­σεις της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας και τις κα­λυμ­μέ­νες επι­θέ­σεις σε απερ­γούς και κα­τα­λη­ψί­ες, ο Αλιέ­ντε δεν ήταν σε θέση να ελέγ­ξει το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα πλή­ρως. Στο διά­στη­μα από τον Ια­νουά­ριο μέχρι τον Δε­κέμ­βριο του 1971, ο αριθ­μός των απερ­γιών έφτα­σε τις 1.758 και οι κα­τα­λή­ψεις γης έφτα­σαν τις 1.278. (22)

Ο αμε­ρι­κά­νι­κος
ιμπε­ρια­λι­σμός αντε­πι­τί­θε­ται

Η αστι­κή τάξη διε­θνώς είχε ήδη πάρει το μή­νυ­μα. Το διε­θνές κε­φά­λαιο, κα­θο­δη­γού­με­νο από τις ΗΠΑ επέ­βα­λε έναν άτυπο οι­κο­νο­μι­κό απο­κλει­σμό στην Χιλή ξε­κι­νώ­ντας την ημέρα μετά την εκλο­γή του Αλιέ­ντε. Η Πα­γκό­σμια Τρά­πε­ζα και η Πα­να­με­ρι­κα­νι­κή Τρά­πε­ζα Επεν­δύ­σε­ων στα­μά­τη­σαν τις χρη­μα­το­δο­τή­σεις και η κυ­βέρ­νη­ση των ΗΠΑ διέ­κο­ψε το πρό­γραμ­μα δα­νει­σμού.
Αμε­ρι­κά­νι­κες πο­λυ­ε­θνι­κές όπως η Διε­θνής Τη­λε­φω­νι­κή και Τη­λε­γρα­φι­κή Εται­ρεία (IT&T) και η Kennecott Copper Corporation επε­δί­ω­ξαν πιο άμε­σους τρό­πους επί­θε­σης προ­κει­μέ­νου να ανα­τρέ­ψουν την κυ­βέρ­νη­ση Αλιέ­ντε. Τα εκ­πλη­κτι­κά «ση­μειώ­μα­τα της ITT», τα οποία απο­τε­λούν μια κα­τα­γρα­φή της εσω­τε­ρι­κής επι­κοι­νω­νί­ας των μά­να­τζερ της ITT, δεί­χνουν ότι η ITT επε­δί­ω­κε ενερ­γά «τον στραγ­γα­λι­σμό της Χι­λια­νής οι­κο­νο­μί­ας, την δια­σπο­ρά πα­νι­κού, την υπο­κί­νη­ση κοι­νω­νι­κής ανα­τα­ρα­χής προ­κει­μέ­νου να εν­θαρ­ρυν­θεί και να δοθεί η δυ­να­τό­τη­τα στις ένο­πλες δυ­νά­μεις να προ­χω­ρή­σουν και να αντι­κα­τα­στή­σουν την Λαϊκή Ενό­τη­τα.»(23)

Πολ­λοί από τους αξιω­μα­τι­κούς των ενό­πλων δυ­νά­με­ων είχαν εκ­παι­δευ­τεί στις Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες. Αλλά η ανά­μει­ξη της CIA έφτα­σε πολύ πιο πέρα από αυτό το ση­μείο. Ένας πρώην διευ­θυ­ντής της CIA αρ­γό­τε­ρα ενη­μέ­ρω­νε το Κο­γκρέ­σο ότι η CIA είχε δώσει 11 εκα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια σε Χι­λια­νούς πο­λι­τι­κούς ανά­με­σα στο 1962 και 1970, σε μια προ­σπά­θεια να απο­τρα­πεί η εκλο­γή του Αλιέ­ντε. Όταν ο Αλιέ­ντε εκλέ­χτη­κε παρά τις προ­σπά­θειες, ο Χένρι Κί­σιν­γκερ, ο οποί­ος υπήρ­ξε υπουρ­γός εξω­τε­ρι­κών κατά την προ­ε­δρία Νίξον ενέ­κρι­νε την εκτα­μί­ευ­ση «8 εκα­τομ­μυ­ρί­ων δο­λα­ρί­ων με­τα­ξύ 1970 και 1973, για την “απο­στα­θε­ρο­ποί­η­ση” της οι­κο­νο­μί­ας, πα­ρέ­χο­ντας χρή­μα­τα για απερ­γί­ες ορ­γα­νω­μέ­νες από την δεξιά προ­κει­μέ­νου να πέσει η κυ­βέρ­νη­ση του Αλιέ­ντε»(24)

Η νίκη του Αλιέ­ντε «εξόρ­γι­σε τον Νίξον»27 Στις 15 Σε­πτεμ­βρί­ου ο πρό­ε­δρος Νίξον διέ­τα­ξε τον διευ­θυ­ντή της CIA Richard Helms να ανα­λά­βει δράση προ­κει­μέ­νου να εμπο­δί­σει την άνοδο του Αλιέ­ντε στην εξου­σία και να προ­ε­τοι­μά­σει πρα­ξι­κό­πη­μα στην Χιλή. Ο Νίξον ενέ­κρι­νε 10 εκα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια και πα­ρα­πά­νω αν χρεια­ζό­ταν για την δράση των μυ­στι­κών υπη­ρε­σιών και διευ­κρί­νι­σε ότι οι κα­λύ­τε­ροι άντρες της CIA έπρε­πε να χρη­σι­μο­ποι­η­θούν στην απο­στο­λή.28

Τρεις εβδο­μά­δες μετά το επι­τυ­χές στρα­τιω­τι­κό πρα­ξι­κό­πη­μα του Πι­νο­σέτ, ένα ση­μεί­ω­μα του Αμε­ρι­κά­νι­κου Υπουρ­γεί­ου Άμυ­νας με ημε­ρο­μη­νία 1 Οκτω­βρί­ου 1973, ανα­φε­ρό­ταν στις 11 Σε­πτέμ­βρη σαν «την δικιά μας D-Day» και δή­λω­νε ότι «η κα­τά­λη­ψη του κρά­τους [sic] στην Χιλή ήταν άψογη»(27). Το ίδιο ση­μεί­ω­μα ανε­ρυ­θρί­α­στα καυ­χιό­ταν ότι σε «λι­γό­τε­ρο από οχτώ ώρες από την έναρ­ξη του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος, ο Αλιέ­ντε βρι­σκό­ταν νε­κρός και το τριε­τές μαρ­ξι­στι­κό πεί­ρα­μα τον συ­νό­δευε στον τάφο. Σή­με­ρα στην Χιλή μπο­ρούν να βρε­θούν ελά­χι­στοι που θα κλά­ψουν τον Αλιέ­ντε ή τον Μαρ­ξι­σμό» Και τι έκ­πλη­ξη! Ένα ση­μεί­ω­μα του υπουρ­γεί­ου Εξω­τε­ρι­κών που στάλ­θη­κε στις 16 Νο­εμ­βρί­ου ανα­φέ­ρει ότι ο αριθ­μός των ομα­δι­κών εκτε­λέ­σε­ων κατά τη διάρ­κεια των 19 ημε­ρών που ακο­λού­θη­σαν το πρα­ξι­κό­πη­μα ήταν τρεις φορές με­γα­λύ­τε­ρος από των επί­ση­μα ανα­γνω­ρι­σμέ­νο αριθ­μό.(28)

Τα χρό­νια που ακο­λού­θη­σαν το πρα­ξι­κό­πη­μα, το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα Χιλής υπήρ­ξε ο με­γα­λύ­τε­ρος υπο­στη­ρι­κτής της άπο­ψης ότι οι ΗΠΑ και η CIA είναι οι κύ­ριοι υπεύ­θυ­νοι για την κα­τα­στρο­φή του Χι­λια­νού δρό­μου. Αυτή η θέση στο­χεύ­ει στο να δεί­ξει ότι χωρίς τον αμε­ρι­κά­νι­κο ιμπε­ρια­λι­σμό, ο ει­ρη­νι­κός και συ­νταγ­μα­τι­κός δρό­μος της Χιλής προς τον σο­σια­λι­σμό θα είχε επι­τύ­χει. Σί­γου­ρα υπάρ­χουν αδιά­σει­στα στοι­χεία του βρώ­μι­κου ρόλου της αμε­ρι­κά­νι­κης κυ­βέρ­νη­σης στην απο­στα­θε­ρο­ποί­η­ση της κυ­βέρ­νη­σης της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας και στην στή­ρι­ξη του Πι­νο­σέτ στο πρα­ξι­κό­πη­μα της 11 Σε­πτέμ­βρη. Αλλά σε αυτές τις προ­σπά­θειες οι ΗΠΑ υπο­βοη­θού­σαν και ενί­σχυαν μια προ­σπά­θεια που ξε­κί­νη­σε και δια­τή­ρη­σε η ίδια την άρ­χου­σα τάξη της Χιλής, η οποία είχε θο­ρυ­βη­θεί από την αυ­ξα­νό­με­νη δύ­να­μη της ερ­γα­τι­κής τάξης.

«Λαϊκή Εξου­σία» και Cordones

Κοντά στα τέλη του 1971, η βρε­τα­νι­κή εφη­με­ρί­δα Socialist Worker ανέ­λυε την κα­τά­στα­ση στην Χιλή σαν μια κα­τά­στα­ση στην οποία τα γε­γο­νό­τα έχουν φτά­σει σε ένα κρί­σι­μο ση­μείο κα­μπής:
Ο Αλιέ­ντε δεν μπο­ρεί άλλο να ελ­πί­ζει ότι θα ικα­νο­ποι­ή­σει ταυ­τό­χρο­να τους ιδιο­κτή­τες των ερ­γο­στα­σί­ων και την ερ­γα­τι­κή τάξη. Θα πρέ­πει να δια­λέ­ξει στρα­τό­πε­δο. Αλλά η μία πλευ­ρά είναι οπλι­σμέ­νη και η άλλη όχι. Και ο Αλιέ­ντε δεν δεί­χνει καμιά απο­λύ­τως διά­θε­ση να σπά­σει την υπό­σχε­σή που έδωσε ένα χρόνο πριν στην με­σαία τάξη να μην «πα­ρέμ­βει» στον κρα­τι­κό μη­χα­νι­σμό. Αντί­θε­τα θα χρη­σι­μο­ποι­ή­σει κατά πάσα πι­θα­νό­τη­τα την επιρ­ροή του, και εκεί­νη των γρα­φειο­κρα­τών στα στη­ρι­ζό­με­να από ερ­γά­τες κόμ­μα­τα και συν­δι­κά­τα, για να πεί­σει τους ερ­γά­τες να ζή­σουν σε σκλη­ρές συν­θή­κες και να δια­βρώ­σει της με­ταρ­ρυθ­μί­σεις του προη­γού­με­νου χρό­νου.

Ένα τέ­τοιο κα­θή­κον τεί­νει να δη­μιουρ­γεί σύγ­χυ­ση και απώ­λεια κα­τεύ­θυν­σης ανά­με­σα σε πολ­λούς ερ­γά­τες. Αλλά δεν είναι πι­θα­νό να οδη­γή­σει σε κά­ποια με­γά­λη απώ­λεια στις αυ­θόρ­μη­τη μα­χη­τι­κό­τη­τα στα ερ­γο­στά­σια και τα ορυ­χεία. Και για αυτό το λόγο δεν πρό­κει­ται να ικα­νο­ποι­ή­σει αυ­τούς που πραγ­μα­τι­κά έχουν την εξου­σία στη Χιλή. Στο πα­ρελ­θόν έχου­με δει μια σειρά από πα­ρα­δείγ­μα­τα κα­θε­στώ­των πα­ρό­μοια κατά κά­ποιο τρόπο με του Αλιέ­ντε. Μετά από μια πε­ρί­ο­δο η μα­ζι­κή υπο­στή­ρι­ξη τους χά­νε­ται και οι ίδιες οι κυ­βερ­νή­σεις εύ­κο­λα ανα­τρέ­πο­νται από δεξιά στρα­τιω­τι­κά πρα­ξι­κο­πή­μα­τα. (29)

Η πο­λι­τι­κή σύγ­χυ­ση της πε­ριό­δου αντα­να­κλά­ται στη δι­φο­ρού­με­νη έν­νοια ενός από τα πιο ση­μα­ντι­κά συν­θή­μα­τα που δη­μιουρ­γή­θη­κε κατά τη διάρ­κεια των αγώ­νων: poder popular ή «Λαϊκή εξου­σία». (30) Για πολ­λούς ερ­γά­τες αυτό το σύν­θη­μα σή­μαι­νε ότι άμε­σος στό­χος ήταν η δη­μιουρ­γία του σο­σια­λι­σμού- εδώ και τώρα. Για τους ηγέ­τες της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας και τους αξιω­μα­τού­χους των συν­δι­κά­των το σύν­θη­μα κα­λού­σε τους ερ­γά­τες να στη­ρί­ξουν την «δική τους» κυ­βέρ­νη­ση.

Αυτό το ση­μα­ντι­κό χάσμα που άρ­χι­σε να δη­μιουρ­γεί­ται με­τα­ξύ της κυ­βέρ­νη­σης του Αλιέ­ντε και των ερ­γα­τών και αγρο­τών των οποί­ων τα συμ­φέ­ρο­ντα υπο­τί­θε­ται ότι προ­ά­σπι­ζε γί­νε­ται φα­νε­ρό από τα γε­γο­νό­τα του κα­λο­και­ριού του 1972. Στην Melipilla στην αγρο­τι­κή πε­ριο­χή του Maipú, το το­πι­κό δι­κα­στή­ριο είχε επα­νελ­λει­μέ­να στα­μα­τή­σει απαλ­λο­τριώ­σεις γης, παρά το ότι ήταν νό­μι­μες σύμ­φω­να με τον νέο νόμο. Μια δια­δή­λω­ση δια­μαρ­τυ­ρί­ας κα­τέ­λη­ξε στην σύλ­λη­ψη 44 ηγε­τι­κών μελών της ένω­σης των αγρερ­γα­τών. Οι ίδιες οι συλ­λή­ψεις προ­κά­λε­σαν μια μα­ζι­κή πο­ρεία στο κέ­ντρο του Σα­ντιά­γκο, όπου οι δια­δη­λω­τές απαί­τη­σαν από τον κομ­μου­νι­στή Υπουρ­γό Εσω­τε­ρι­κών την απε­λευ­θέ­ρω­ση των 44 συλ­λη­φθέ­ντων όπως επί­σης και την από­λυ­ση των δι­κα­στι­κών. Αλλά η κυ­βέρ­νη­ση Αλιέ­ντε δεν έκανε τί­πο­τα. (31)

Μα­θαί­νο­ντας τα νέα για την μάχη στη Melipilla, ερ­γά­τες από την γει­το­νι­κή βιο­μη­χα­νι­κή πε­ριο­χή του Cerrillos ψή­φι­σαν την υπο­στή­ρι­ξη τους στους ερ­γά­τες γης. Το Cerrillos είναι ένα προ­ά­στιο του Σα­ντιά­γκο και εκεί­νο τον καιρό είχε τη με­γα­λύ­τε­ρη συ­γκέ­ντρω­ση ερ­γο­στα­σί­ων στην Χιλή: 46.000 ερ­γά­τες σε 250 ερ­γο­στά­σια.(32) Οι βιο­μη­χα­νι­κοί ερ­γά­τες πο­ρεύ­τη­καν μαζί με τους ερ­γά­τες γης στην μα­ζι­κή δια­δή­λω­ση απαι­τώ­ντας να δοθεί τέλος στην δι­καιο­σύ­νη των αστών στην Melipilla. Μαζί συ­γκρό­τη­σαν το Cordón Cerrillos-Maiptú. Τα cordones «ήταν ορ­γα­νώ­σεις βάσης των ερ­γα­τών σε βιο­μη­χα­νι­κές πε­ριο­χές, συ­γκε­ντρώ­νο­ντας ερ­γά­τες από όλα τα ερ­γο­στά­σια της πε­ριο­χής με σκοπό την ορ­γά­νω­ση της πα­ρα­γω­γής.» (33) Το cordon - κυ­ριο­λε­κτι­κά ση­μαί­νει βιο­μη­χα­νι­κή ζώνη- ήταν το «πα­ρά­δειγ­μα της Χιλής των ορ­γά­νων εξου­σί­ας των ερ­γα­τών που εμ­φα­νί­ζο­νται σε κάθε επα­να­στα­τι­κή πε­ρί­ο­δο» και «αντι­προ­σώ­πευαν την ερ­γα­τι­κή απά­ντη­ση στην αντι­κει­με­νι­κή ανά­γκη για αυ­το­ορ­γά­νω­ση.»(34) Τον Ιού­λιο το Cordón Cerrillos-Maipú ανα­κοί­νω­σε το δικό του πο­λι­τι­κό πρό­γραμ­μα - ένα πρό­γραμ­μα που ξε­χώ­ρι­ζε σαν «μα­κράν πιο προ­ω­θη­μέ­νο από οτι­δή­πο­τε πρό­τει­ναν οι Σο­σια­λι­στές και πολύ πιο συ­γκε­κρι­μέ­νο από οτι­δή­πο­τε πρό­τει­νε το MIR.» Σε ση­μεία του προ­γράμ­μα­τος δια­βά­ζου­με:

1. Υπο­στή­ρι­ξη της κυ­βέρ­νη­σης του προ­έ­δρου Αλιέ­ντε μέχρι του ση­μεί­ου που υπε­ρα­σπί­ζε­ται τους αγώ­νες και τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις των ερ­γα­τών
2. Απαλ­λο­τρί­ω­ση όλων των μο­νο­πω­λια­κών επι­χει­ρή­σε­ων και εκεί­νων με κε­φά­λαιο με­γα­λύ­τε­ρο από 14 εκα­τομ­μύ­ρια εσκού­δα, όπως επί­σης και όλων των επι­χει­ρή­σε­ων οι οποί­ες είναι με οποιον­δή­πο­τε τρόπο στρα­τη­γι­κής ση­μα­σί­ας, όλων εκεί­νων που ανή­κουν σε ξένα κε­φά­λαια και όλων εκεί­νων που μπο­ϋ­κο­τά­ρουν την πα­ρα­γω­γή ή δεν εκ­πλη­ρώ­νουν τις υπο­χρε­ώ­σεις τους απέ­να­ντι στους ερ­γά­τες τους.
3. Ερ­γα­τι­κός έλεγ­χος στην πα­ρα­γω­γή σε όλες τις επι­χει­ρή­σεις, τα αγρο­κτή­μα­τα, τα ορυ­χεία κ.ο.κ. μέσω συμ­βου­λί­ων αντι­προ­σώ­πων, με αντι­προ­σώ­πους ανα­κλη­τούς από την βάση...
4. Δη­μιουρ­γία Λαϊ­κής Συ­νέ­λευ­σης για να αντι­κα­τα­στή­σει το αστι­κό κοι­νο­βού­λιο.38

Το πρό­γραμ­μα του cordon κι­νού­νταν σε ξε­κά­θα­ρη επα­να­στα­τι­κή κα­τεύ­θυν­ση, αλλά ακόμα έδινε την εμπι­στο­σύ­νη του στον Αλιέ­ντε, πιέ­ζο­ντας ώστε να γί­νουν πράξη οι διεκ­δι­κή­σεις του από την κυ­βέρ­νη­ση της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας. Το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα και η δεξιά πτέ­ρυ­γα του Σο­σια­λι­στι­κού Κόμ­μα­τος απέρ­ρι­ψαν άμεσα τα cordones. Διέ­τα­ξαν τα μέλη τους να τα μπο­ϋ­κο­τά­ρουν, επι­μέ­νο­ντας ότι όλη η δρα­στη­ριό­τη­τα των ερ­γα­τών έπρε­πε να συ­ντο­νί­ζε­ται μέσα από την CUT. Για αυτό το λόγο το πρώτο cordon του Cerrillos-Maipú υπήρ­ξε βρα­χύ­βιο. Θα ξα­να­έ­κα­νε την εμ­φά­νι­σή του πα­ρό­λα αυτά, μαζί με και­νούρ­για cordones, στην απερ­γία των ιδιο­κτη­τών στις συ­γκοι­νω­νί­ες τον Οκτώ­βριο του 1972 και στις κρί­σι­μες διερ­γα­σί­ες του Μαΐου/Ιου­νί­ου του 1973.

Στα­θε­ρο­ποί­η­ση ή προ­χώ­ρη­μα;

Οι επα­να­στά­σεις πά­ντο­τε φτά­νουν σε ένα ση­μείο στο οποίο, αν η επα­να­στα­τι­κή δια­δι­κα­σία δεν προ­χω­ρή­σει μπρο­στά, ανα­πό­φευ­κτα υπο­χω­ρεί και αντι­με­τω­πί­ζει την ήττα. Γε­γο­νό­τα σαν αυτά στην Melipilla και το Cerrillos ανέ­δει­ξαν ακρι­βώς αυτή τη συ­ζή­τη­ση μέσα στην Λαϊκή Ενό­τη­τα: «consolidar o avanzar?» ( «στα­θε­ρο­ποί­η­ση ή προ­χώ­ρη­μα;»). Στην διά­σκε­ψη στο Lo Curro τον Ιού­νιο του 1972, η δεξιά πτέ­ρυ­γα της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας υπο­στή­ρι­ζε ότι οι πε­ραι­τέ­ρω με­ταρ­ρυθ­μί­σεις θα πρέ­πει να πα­γώ­σουν μέχρι να δοθεί μια ευ­ρύ­τε­ρη εκλο­γι­κή εντο­λή. Αυτό θα σή­μαι­νε στην πράξη τον πε­ριο­ρι­σμό της via chilena, του Χι­λια­νού δρό­μου μόνο σε ό, τι τα στρώ­μα­τα της με­σαί­ας τάξης, τόσο εντός όσο και εκτός της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας, θα δε­χό­ταν. Η αρι­στε­ρή πτέ­ρυ­γα της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας αντί­θε­τα, υπο­στή­ρι­ζε την επί­σπευ­ση των με­ταρ­ρυθ­μι­στι­κών δια­δι­κα­σιών, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου και του ρυθ­μού των κρα­τι­κο­ποι­ή­σε­ων, και απέ­δι­δε με­γα­λύ­τε­ρη ση­μα­σία στους πραγ­μα­τι­κούς αγώ­νες στον δρόμο. Κατά τη διάρ­κεια της αντι­πα­ρά­θε­σης, ωστό­σο, δεν υπο­στη­ρί­χθη­κε από κα­νέ­ναν «ότι κά­ποια ορ­γά­νω­ση θα πρέ­πει να δρα εκτός Λαϊ­κής Ενό­τη­τας. Πά­ντο­τε η συ­ζή­τη­ση γι­νό­ταν γύρω από το τι θα πρέ­πει να κάνει η Λαϊκή Ενό­τη­τα από τη θέση της μέσα στα πλαί­σια του κρά­τους. «(37)

Μια Λαϊκή Συ­νέ­λευ­ση που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε τον Ιού­λιο του 1972 στην πόλη Concepción συ­γκέ­ντρω­σε πε­ρί­που 3000 συ­νέ­δρους-μέ­λη συν­δι­κά­των, λαϊ­κών κι­νη­μά­των και φοι­τη­τι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων για να συ­ζη­τή­σουν το ίδιο φλέ­γον θέμα, το αν θα πρέ­πει να πα­γιω­θεί ή να προ­χω­ρή­σει η με­ταρ­ρυθ­μι­στι­κή δια­δι­κα­σία. Στην Συ­νέ­λευ­ση αυτή συμ­με­τεί­χαν επί­σης εκ­πρό­σω­ποι των κομ­μά­των της Αρι­στε­ράς με την εξαί­ρε­ση του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος. Το Χι­λια­νό Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα πε­ριέ­γρα­φε την Συ­νέ­λευ­ση της Concepción ως «μια κί­νη­ση της αντί­δρα­σης και του ιμπε­ρια­λι­σμού που χρη­σι­μο­ποιεί στοι­χεία της άκρας αρι­στε­ράς ως προ­κά­λυ­ψη.» (38) Ο Αλιέ­ντε, επί­σης, υπο­στή­ρι­ξε αυτή την άποψη σε μια ομι­λία του στις 31 Ιου­λί­ου όπου ανέ­φε­ρε τα εξής »δεν έχω καμία αμ­φι­βο­λία ότι η Συ­νέ­λευ­ση της Concepción είναι μια δια­δι­κα­σία που εξυ­πη­ρε­τεί τα συμ­φέ­ρο­ντα των εχθρών του επα­νά­στα­σης.»(39)

Αυτό που προ­έ­κυ­ψε με το Cordón του Cerrillos-Maipú , ήταν φυ­σι­κά η δυ­να­τό­τη­τα δη­μιουρ­γί­ας μία κα­τά­στα­σης «δι­πλής εξου­σί­ας», μέσα στην οποία τα cordones θα μπο­ρού­σαν να εξε­λι­χθούν στην «μαγιά» μιας λαϊ­κής συ­νέ­λευ­σης και λαϊ­κής πο­λι­το­φυ­λα­κής σε ένα νέο ερ­γα­τι­κό κρά­τος υπο­σκε­λί­ζο­ντας το κο­γκρέ­σο και τις ένο­πλες δυ­νά­μεις του κα­πι­τα­λι­στι­κού κρά­τους. Έτσι, ο Αλιέ­ντε στην ίδια ομι­λία του στις 31 Ιου­λί­ου, δεν άφησε καμία αμ­φι­βο­λία σχε­τι­κά με την πίστη του στην αστι­κή δη­μο­κρα­τία και την αντί­θε­σή του στην ανά­πτυ­ξη των cordones.

Ο Αλιέ­ντε ισχυ­ρί­στη­κε ότι η ανά­πτυ­ξη αυτών των ορ­γά­νων δι­πλής εξου­σί­ας στη Χιλή, θα ήταν μια πράξη «τε­ρά­στιας ανευ­θυ­νό­τη­τας» - δε­δο­μέ­νου ότι η κυ­βέρ­νη­ση ήδη εκ­προ­σω­πού­σε τα συμ­φέ­ρο­ντα της ερ­γα­τι­κής τάξης στο σύ­νο­λό της. Οι «συ­νε­τοί» επα­να­στά­τες, υπο­στή­ρι­ξε, δεν μπο­ρούν να «αγνο­ούν το θε­σμι­κό κα­θε­στώς που διέ­πει την κοι­νω­νία μας και το οποίο απο­τε­λεί μέρος της κυ­βέρ­νη­σης της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας». (40)

Κατά την διάρ­κεια όλης αυτής της πε­ριό­δου, ο Αλιέ­ντε και οι ηγέ­τες της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας προ­σπα­θού­σαν να πεί­σουν τους ερ­γα­ζο­μέ­νους, για την αφο­σί­ω­ση των ενό­πλων δυ­νά­με­ων της Χιλής στο Σύ­νταγ­μα. Στις αρχές του 1971 ο γε­νι­κός γραμ­μα­τέ­ας του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος, Luis Corvalán, επέ­με­νε ότι ο Χι­λια­νός «στρα­τός δεν μένει ανε­πη­ρέ­α­στος από τον και­νούρ­γιο άνεμο που πνέει στη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή και δια­περ­νά τα πάντα. Δεν είναι ένα σώμα ξένο προς το έθνος, δεν βρί­σκε­ται στην υπη­ρε­σία των αντε­θνι­κών συμ­φε­ρό­ντων. Θα πρέ­πει να κερ­δη­θεί στον σκοπό της προ­ό­δου της Χιλής και να μην σπρω­χτεί στην άλλη πλευ­ρά του οδο­φράγ­μα­τος.»(41) Το Σε­πτέμ­βριο του 1972, ένα χρόνο σχε­δόν πριν από τη μέρα του επι­τυ­χη­μέ­νου στρα­τιω­τι­κού πρα­ξι­κο­πή­μα­τος, ο ίδιος ο Αλιέ­ντε κα­τήγ­γει­λε την ιδέα της δη­μιουρ­γί­ας ερ­γα­τι­κής πο­λι­το­φυ­λα­κής: «Δεν θα υπάρ­ξουν άλλες ένο­πλες δυ­νά­μεις εδώ εκτός από εκεί­νες που προ­βλέ­πο­νται από το Σύ­νταγ­μα, δη­λα­δή, το Στρα­τό, το Ναυ­τι­κό και την Πο­λε­μι­κή Αε­ρο­πο­ρία. Θα δια­λύ­σω οτι­δή­πο­τε άλλο, εφό­σον εμ­φα­νι­στεί.’ (42) Η προ­θυ­μία του Αλιέ­ντε να βα­σι­στεί στο στρα­τό και η άρ­νη­σή του να στη­ρί­ξει τα cordones σή­μαι­νε ότι είχε γίνει εκεί­νος που αφό­πλι­ζε τους ερ­γά­τες στον τα­ξι­κό αγώνα την ίδια ώρα που οι ερ­γά­τες είχαν αρ­χί­σει να αντι­με­τω­πί­ζουν την επι­θε­τι­κό­τη­τα των αφε­ντι­κών σε πλήρη έκτα­ση.

Το λο­κά­ουτ των ιδιο­κτη­τών Μέσων Μα­ζι­κής Με­τα­φο­ράς

Το πρα­ξι­κό­πη­μα της 11 Σε­πτεμ­βρί­ου 1973, απο­τέ­λε­σε την τε­λι­κή πράξη σε ένα δράμα το τέλος του οποί­ου κα­θο­ρί­στη­κε σε με­γά­λο βαθμό από την απρο­θυ­μία της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας να εγκα­τα­λεί­ψει τον κοι­νο­βου­λευ­τι­σμό υπέρ του επα­να­στα­τι­κού δρό­μου για το σο­σια­λι­σμό, σε τρία κα­θο­ρι­στι­κά ση­μεία κατά τη διάρ­κεια της τε­λευ­ταί­ας χρο­νιάς της κυ­βέρ­νη­σης Αλιέ­ντε. Η απο­τυ­χία άλλων ορ­γα­νώ­σε­ων - και κυ­ρί­ως του MIR και της αρι­στε­ρής πτέ­ρυ­γας του Σο­σια­λι­στι­κού Κόμ­μα­τος -να απο­σύ­ρουν τη στή­ρι­ξή τους από τη Λαϊκή Ενό­τη­τα και να δη­μιουρ­γή­σουν ένα επα­να­στα­τι­κό κόμμα με συ­νει­δη­τό σκοπό την κα­τά­λη­ψη της εξου­σί­ας, σφρά­γι­σε ορι­στι­κά την τύχη του «Χι­λια­νού δρό­μου».

Μέσα από το λο­κά­ουτ των ιδιο­κτη­τών μέσων με­τα­φο­ράς που άρ­χι­σε στις 11 Οκτω­βρί­ου 1972, η αστι­κή τάξη της χώρας επι­χεί­ρη­σε να χρη­σι­μο­ποι­ή­σει τον έλεγ­χο της δια­νο­μής και να βάλει τον Αλιέ­ντε σε θέση άμυ­νας. Σε πολ­λές πε­ριο­χές οι ερ­γά­τες είχαν κα­τα­φέ­ρει να ελέγ­χουν την πα­ρα­γω­γή σε αξιο­ση­μεί­ω­το επί­πε­δο, αλλά σε γε­νι­κές γραμ­μές δεν ήταν σε θέση να κυ­ριαρ­χή­σουν πάνω στα μέσα δια­νο­μής. Οι επι­πτώ­σεις του λο­κά­ουτ θα μπο­ρού­σαν να είναι άμε­σες και κα­τα­στρο­φι­κές, αφού η έλ­λει­ψη μέσων με­τα­φο­ράς θα μπο­ρού­σε να έχει στα­μα­τή­σει όλες τις προ­μή­θειες. Επι­πλέ­ον, οι κα­τα­στη­μα­τάρ­χες έκλει­σαν τα μα­γα­ζιά τους σε υπο­στή­ρι­ξη των ιδιο­κτη­τών μέσων με­τα­φο­ράς. Για­τροί, δι­κη­γό­ροι, οδο­ντί­α­τροι και άλλοι επαγ­γελ­μα­τί­ες συ­νει­σέ­φε­ραν στο κλίμα πα­νι­κού συμ­με­τέ­χο­ντας επί­σης στο λο­κά­ουτ. (43)

Αλλά οι μάζες των ερ­γα­τών πήραν τα πράγ­μα­τα στα χέρια τους και εξα­σφά­λι­σαν τη συ­νέ­χι­ση της κυ­κλο­φο­ρί­ας των προ­μη­θειών, βγά­ζο­ντας στους δρό­μους τα φορ­τη­γά και ορ­γα­νώ­νο­ντας τα δρο­μο­λό­για τους. Δη­μιούρ­γη­σαν επι­τρο­πές στα ερ­γο­στά­σια για να ορ­γα­νώ­σουν τη δια­νο­μή χωρίς αφε­ντι­κά και για να προ­στα­τεύ­σουν την πα­ρα­γω­γή από τα σα­μπο­τάζ. Τε­ρά­στια πο­ρεί­ες και δια­δη­λώ­σεις ορ­γα­νώ­θη­καν με τους ερ­γά­τες να φω­νά­ζουν “crear, crear, poder popular” «χτί­στε, χτί­στε τη Λαϊκή εξου­σία». Με μια λέξη, τα cordones επα­νεμ­φα­νί­στη­καν και έστρε­ψαν επι­τυ­χώς το ρεύμα ενά­ντια στην ερ­γο­δο­σία. Όπως εξή­γη­σε ένας ερ­γά­της σε ερ­γο­στά­σιο συ­σκευα­σί­ας στο Σα­ντιά­γκο «Δεν θα μας πούνε τα αφε­ντι­κά τι να κά­νου­με. Ανοί­ξα­με τα κα­τα­στή­μα­τα, πή­ρα­με τις πρώ­τες ύλες και απλώς συ­νε­χί­σα­με την πα­ρα­γω­γή - η πα­ρα­γω­γή εδώ δεν στα­μά­τη­σε ούτε για μια στιγ­μή. «(44)

Η εμπει­ρία της αντί­στα­σης στους ιδιο­κτή­τες των μέσων με­τα­φο­ράς οδή­γη­σε σε ένα δυ­να­μι­κό ανέ­βα­σμα του επι­πέ­δου της τα­ξι­κής συ­νεί­δη­σης ανά­με­σα στους ερ­γά­τες. Η κρι­τι­κή μιας νεαρή ερ­γά­τριας στο ρε­φορ­μι­σμό του Αλιέ­ντε αντι­κα­το­πτρί­ζει τη διά­θε­ση πολ­λών ερ­γα­τών: «Νο­μί­ζω ότι ο σύ­ντρο­φος Αλιέ­ντε ήταν πολύ μα­λα­κός, Λέει ότι το κάνει γιατί θέλει να απο­φύ­γει τη βία, αλλά νο­μί­ζω ότι πρέ­πει να απα­ντή­σου­με με με­γα­λύ­τε­ρη δύ­να­μη , να τους τρο­μά­ξου­με μέχρι θα­νά­του. Αυτοί προ­σπα­θούν να μας πά­ρουν πίσω ότι κερ­δί­σα­με». (45)

Ο Αλιέ­ντε έχασε για μια ακόμα φορά την ευ­και­ρία να δι­δα­χτεί από αυτή την εμπει­ρία και να χτί­σει μια πραγ­μα­τι­κή ερ­γα­τι­κή εξου­σία. Ενώ οι ερ­γά­τες, μέσα από τη δική τους μα­ζι­κή κι­νη­το­ποί­η­ση, είχαν νι­κή­σει το λο­κά­ουτ των ιδιο­κτη­τών φορ­τη­γών, ο Αλιέ­ντε προ­σπά­θη­σε αμέ­σως να κα­τευ­νά­σει τους αστούς υπο­σχό­με­νος να τους επι­στρέ­ψει ορι­σμέ­να από τα ερ­γο­στά­σια που κα­τα­σχέ­θη­καν από τους ερ­γά­τες και ζη­τώ­ντας από το στρα­τό να «απο­κα­τα­στή­σει την τάξη». Στη συ­νέ­χεια προ­χώ­ρη­σε, φτά­νο­ντας στο ση­μείο να διο­ρί­σει τρεις στρα­τη­γούς σε υπουρ­γι­κές θέ­σεις σε μια προ­σπά­θεια να κα­τευ­νά­ζει τους Χρι­στια­νο­δη­μο­κρά­τες. Τέλος ξε­κί­νη­σε μια εκ­στρα­τεία για την «κοι­νω­νι­κή ει­ρή­νη», μαζί με τον αρ­χη­γό του στρα­τού, στον οποίο δό­θη­κε ο έλεγ­χος της εσω­τε­ρι­κής ασφά­λειας. Το τι σή­μαι­νε »κοι­νω­νι­κή ει­ρή­νη» έγινε σύ­ντο­μα ξε­κά­θα­ρο του­λά­χι­στον για κά­ποιες ομά­δες ερ­γα­τών. Όπου είχαν κα­τα­λά­βει τα ερ­γο­στά­σια, όπως για πα­ρά­δειγ­μα στην πόλη Arica, στη Βό­ρεια Χιλή, τους έγινε σύ­στα­ση να επι­τρέ­ψουν στα παλιά αφε­ντι­κά να ανα­λά­βουν και πάλι τη διοί­κη­ση. Όταν τα αφε­ντι­κά ανέ­λα­βαν, πε­τά­ξα­νε έξω τους πιο μα­χη­τι­κούς ερ­γά­τες. Αυτό ήταν στην πράξη ό, τι ο Αλιέ­ντε και το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα ονό­μα­ζαν «διά­λο­γο» με τη με­σαία τάξη. (46)

Είναι ση­μα­ντι­κό να το­νι­στεί ότι η κυ­βέρ­νη­ση κά­λε­σε τους στρα­τιω­τι­κούς να μην τσα­κί­σουν το λο­κά­ουτ της ερ­γο­δο­σί­ας αλλά να επι­βά­λουν την ει­ρή­νη των αφε­ντι­κών. Αντι­μέ­τω­ποι με μια σύ­γκρου­ση ανά­με­σα σε δύο δια­φο­ρε­τι­κές μορ­φές εξου­σί­ας -από τη μία την εξου­σία των ερ­γο­δο­τών, και από την άλλη τη δύ­να­μη των ερ­γα­ζο­μέ­νων και των cordones - ο Αλιέ­ντε και η κυ­βέρ­νη­σή του τά­χθη­καν με τα αφε­ντι­κά της Χιλής.

Η απερ­γία στα ορυ­χεία χαλ­κού του El Teniente

Η απερ­γία στα ορυ­χεία χαλ­κού στο El Teniente αντι­προ­σώ­πευε το δεύ­τε­ρο ση­μείο κα­μπής και μια με­γά­λη ήττα για το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα. Η απερ­γία δι­ήρ­κη­σε 74 ημέ­ρες κατά τους μήνες Απρί­λιο, Μάιο και Ιού­νιο του 1973. Οι ερ­γά­τες απέρ­γη­σαν ενά­ντια στο κα­θε­στώς του Αλιέ­ντε, επει­δή αρ­νή­θη­κε να τους δώσει τις αυ­ξή­σεις μι­σθών που προ­έ­βλε­πε η σύμ­βα­σή τους. Αντί­θε­τα, ο Αλιέ­ντε ζή­τη­σε από τους ερ­γά­τες να απο­δε­χθούν μια θυσία «για το γε­νι­κό καλό». Όταν αυτοί αρ­νή­θη­καν, η κυ­βέρ­νη­σή τους χα­ρα­κτή­ρι­σε «φα­σί­στες» και «προ­δό­τες».(47) Όλες οι αρι­στε­ρές ορ­γα­νώ­σεις στη Χιλή απο­δέ­χτη­καν την κυ­βερ­νη­τι­κή συ­κο­φα­ντία ότι αυτή η απερ­γία ήταν μέρος μιας δε­ξιάς συ­νω­μο­σί­ας.

Ωστό­σο, η απερ­γία των ερ­γα­τών στα ορυ­χεία πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε μέσα σε συν­θή­κες καλ­πά­ζο­ντος πλη­θω­ρι­σμού κάτι που σή­μαι­νε μεί­ω­ση των πραγ­μα­τι­κών μι­σθών μέχρι και 50 τοις εκατό. Οι αν­θρα­κω­ρύ­χοι στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα αντι­στε­κό­ταν σε μια διετή υπο­βάθ­μι­ση του βιο­τι­κού επι­πέ­δου της ερ­γα­τι­κής τάξης. Πα­ρό­λο που οι μι­σθοί των ερ­γα­τών στα ορυ­χεία χαλ­κού ήταν σί­γου­ρα υψη­λό­τε­ροι από τον εθνι­κό μέσο όρο, αυτό δεν συ­νέ­βαι­νε επει­δή απο­τε­λού­σαν την «ερ­γα­τι­κή αρι­στο­κρα­τία» ξε­που­λη­μέ­νη στα αφε­ντι­κά, όπως υπο­στή­ρι­ζαν η Λαϊκή Ενό­τη­τα, και ιδιαί­τε­ρα το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα. «Η απλή αλή­θεια είναι ότι ο ερ­γά­της στα ορυ­χεία εξα­ντλεί την ερ­γα­τι­κή του δύ­να­μη σε 15 με 20 χρό­νια δου­λειάς. Ως ομάδα, αυτοί οι ερ­γά­τες είχαν το χα­μη­λό­τε­ρο προσ­δό­κι­μο ζωής [40 έως 50 ετών] και, επι­πλέ­ον, κατά μέσο όρο 300 θα­να­τη­φό­ρα ατυ­χή­μα­τα κάθε χρόνο. «50 Επί­σης, ούτε η κρι­τι­κή ότι οι ερ­γά­τες αυτοί ήταν υπη­ρέ­τες της αστι­κής τάξης αντέ­χει σε οποιο­δή­πο­τε σο­βα­ρό έλεγ­χο. Η δεξιά όντως προ­σπά­θη­σε να χρη­σι­μο­ποι­ή­σει προς όφε­λος της την απερ­γία, αλλά μόνο «30 ημέ­ρες μετά την έναρ­ξη της απερ­γί­ας και αφού έγινε ξε­κά­θα­ρο ότι η κυ­βέρ­νη­ση της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας θα προ­στά­τευε τα συμ­φε­ρό­ντων των αστών. [Μετά από αυτό] η αστι­κή τάξη άρ­χι­σαν να εκ­με­ταλ­λεύ­ε­ται δη­μα­γω­γι­κά αυτή τη σύ­γκρου­ση». (49)

Ιστο­ρι­κά, οι ερ­γά­τες στα ορυ­χεία χαλ­κού ήταν οι πιο μα­χη­τι­κοί ερ­γά­τες στη Χιλή μέχρι τη δε­κα­ε­τία του 1970. Το απο­τέ­λε­σμα της απο­τυ­χί­ας της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας να στη­ρί­ξει το πιο συ­νει­δη­το­ποι­η­μέ­νο τμήμα της Χι­λια­νής ερ­γα­τι­κής τάξης -που θα μπο­ρού­σε να απο­τε­λέ­σει έναν ισχυ­ρό σύμ­μα­χο της αρι­στε­ράς- ήταν η πλή­ρης απο­ξέ­νω­ση από το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα στο σύ­νο­λό του. Ορ­γα­νώ­σεις στα αρι­στε­ρά του Αλιέ­ντε δεν έδει­ξαν κα­λύ­τε­ρη στάση απέ­να­ντι στους ερ­γά­τες των ορυ­χεί­ων: «Το MIR επέ­κρι­νε τη χρήση βίας, αλλά επι­τέ­θη­κε τους ερ­γά­τες κα­τη­γο­ρώ­ντας τους για «οι­κο­νο­μι­σμό» πα­ρό­τι αγω­νί­ζο­νταν για να δια­τη­ρή­σουν το βιο­τι­κό τους επί­πε­δο σε μια οι­κο­νο­μία που πα­ρέ­με­νε κα­πι­τα­λι­στι­κή». (50)

Η γε­νι­κή πρόβα του Souper

Το τε­λι­κό ση­μείο κα­μπής ήταν η 29η Ιου­νί­ου 1973, όταν ο στρα­τη­γός Roert Souper, επι­χεί­ρη­σε πρα­ξι­κό­πη­μα και έβγα­λε τα τανκς του στους δρό­μους του Σα­ντιά­γο. Οι ανώ­τε­ροι αξιω­μα­τι­κοί των ενό­πλων δυ­νά­με­ων θε­ώ­ρη­σαν πρώ­ι­μες τις ενέρ­γειες του Souper και δεν πα­ρεί­χαν την υπο­στή­ρι­ξή τους. Όμως, κα­νέ­να από τα αντι­πο­λι­τευό­με­να κόμ­μα­τα, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων των Χρι­στια­νο­δη­μο­κρα­τών, δεν επέ­κρι­νε την από­πει­ρα πρα­ξι­κο­πή­μα­τος. Ήταν ένας ξε­κά­θα­ρος οιω­νός μιας πολύ πιο ανη­συ­χη­τι­κής στρα­τιω­τι­κής απει­λής.

Για μια ακόμη φορά, ερ­γα­τι­κή τάξη κι­νη­το­ποι­ή­θη­κε για να μα­ταιώ­σει την από­πει­ρα πρα­ξι­κο­πή­μα­τος. Η αντί­δρα­ση των ερ­γα­τών ήταν και πάλι εκ­πλη­κτι­κή. Εκα­το­ντά­δες ερ­γο­στά­σια και γρα­φεία στο Σα­ντιά­γο κα­τα­λή­φθη­καν. Στις 30 Ιου­νί­ου μια γι­γα­ντιαία δια­δή­λω­ση ξε­χύ­θη­κε στους δρό­μους. Στις επαρ­χια­κές πό­λεις, οι οποί­ες μέχρι τότε κι­νη­το­ποιού­νταν πολύ πιο αργά από ότι η πρω­τεύ­ου­σα, ξε­φύ­τρω­ναν σαν μα­νι­τά­ρια cordones...και το­πι­κά λαϊκά κέ­ντρα απο­φά­σε­ων. Το Cordon του Cerillos άρ­χι­σε να παίρ­νει απο­φά­σεις λει­τουρ­γώ­ντας ως ερ­γα­τι­κό συμ­βού­λιο...Ξαφ­νι­κά όλα ήταν πι­θα­νά. Ο εχθρός άρ­χι­σε να τα­λα­ντεύ­ε­ται συγ­χυ­σμέ­νος.

Στις μέρες που ακο­λού­θη­σαν, τα αρι­στε­ρά κόμ­μα­τα από το MIR μέχρι τους Σο­σια­λι­στές, απεύ­θυ­ναν κα­λέ­σμα­τα στους ερ­γα­ζό­με­νους να προ­ε­τοι­μα­στούν για να υπε­ρα­σπι­στούν τη κυ­βέρ­νη­ση με τα όπλα. Την ίδια στιγ­μή, εξα­κο­λου­θού­σαν να δια­κυ­ρήσ­σουν την αφο­σί­ω­σή τους στην ηγε­σία της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας.

Η ανά­γκη για τους επα­να­στά­τες να δια­χω­ρι­στούν από τη Λαϊκή Ενό­τη­τα και να αξιώ­σουν μια ανε­ξάρ­τη­τη γραμ­μή -για να ενο­ποι­ή­σουν και να εδραιώ­σουν τα cordones, να οπλί­σουν την ερ­γα­τι­κή τάξη και να απο­κρού­σουν τους συμ­βι­βα­σμούς του Αλιέ­ντε με την αστι­κή τάξη- ήταν τώρα πιο κα­θα­ρή από ποτέ. Ο Αλιέ­ντε δεν άξιζε την εμπι­στο­σύ­νη και την αφο­σί­ω­ση των ερ­γα­τών. Στις αρχές του 1971 είχε ερω­τη­θεί δίχως πε­ρι­στρο­φές για το πως θα αντι­με­τώ­πι­ζε μια πι­θα­νή εξέ­γερ­ση της δε­ξιάς και μια «απο­φα­σι­στι­κής ση­μα­σί­ας αντι­πα­ρά­θε­ση, ένα βίαιο τέλος στην τρέ­χου­σα κα­τά­στα­ση της συ­νύ­παρ­ξης. Μια στρα­τιω­τι­κή εξέ­γερ­ση για πα­ρά­δειγ­μα...». Ο Αλιέ­ντε είχε απα­ντή­σει: « Αν αυτοί το ξε­κι­νή­σουν, θα απα­ντή­σου­με, αλλά σε κάθε πε­ρί­πτω­ση θα πε­ρι­μέ­νου­με μέχρι να συμ­βεί. Εί­μα­στε σε εγρή­γορ­ση... Θα απα­ντή­σου­με στην βία της αντί­δρα­σης με επα­να­στα­τι­κή βία, επει­δή γνω­ρί­ζου­με ότι πρό­κει­ται να σπά­σουν τις συμ­φω­νί­ες.»(52) Αλλά αντί να κι­νη­θεί βα­σι­σμέ­νος σε αυτά τα σκλη­ρά λόγια, στον από­η­χο του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος του Souper, ο Αλιέ­ντε για μια ακόμη φορά στρά­φη­κε στον στρα­τό.

Σε όλη τη διάρ­κεια του Ιου­λί­ου και του Αυ­γού­στου ο Αλιέ­ντε επέ­τρε­ψε στον στρα­τό να χρη­σι­μο­ποι­ή­σει ένα νόμο ελέγ­χου της οπλο­κα­το­χής του 1972 (ένα νόμο που ο ίδιος είχε υπο­γρά­ψει) για να πραγ­μα­το­ποι­ή­σει προ­λη­πτι­κές επι­θέ­σεις σε λαϊ­κές ορ­γα­νώ­σεις, cordones και συν­δι­κά­τα. Ανα­ζη­τώ­ντας να κα­τα­σχέ­σουν όπλα που οι ερ­γά­τες είχαν αρ­χί­σει να κα­τα­σκευά­ζουν και να απο­θη­κεύ­ουν τις εβδο­μά­δες μετά το πρα­ξι­κό­πη­μα του Ιου­νί­ου, σχε­δί­α­ζε επί­σης τις επι­δρο­μές του με σκοπό να τρο­μο­κρα­τή­σει τον πλη­θυ­σμό και να εκρι­ζώ­σει τους επα­να­στά­τες. Τον Αύ­γου­στο ο Αλιέ­ντε για μια ακόμη φορά προ­σκά­λε­σε τον στρα­τό στην κυ­βέρ­νη­ση του. Ένας από τους αξιω­μα­τι­κούς που πήρε αξί­ω­μα αυτή τη φορά δεν ήταν άλλος από τον στρα­τη­γό Augusto Pinochet. Σε όλα αυτά ο Αλιέ­ντε απο­λάμ­βα­νε της συ­νε­χούς υπο­στή­ρι­ξης και εν­θάρ­ρυν­σης του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος Χιλής. Πράγ­μα­τι, ο γε­νι­κός γραμ­μα­τέ­ας Corvalán σε ομι­λία του μόλις 10 μέρες μετά το πρα­ξι­κό­πη­μα του Souper δή­λω­νε : «Εμείς συ­νε­χί­ζου­με να υπο­στη­ρί­ζου­με τον από­λυ­τα επαγ­γελ­μα­τι­κό χα­ρα­κτή­ρα των ενό­πλων δυ­νά­με­ων. Οι εχθροί τους δεν βρί­σκο­νται στις τά­ξεις του λαού αλλά στο στρα­τό­πε­δο της αντί­δρα­σης» (53).

Με τις πρά­ξεις τους τον Ιού­λιο και τον Αύ­γου­στο, ο Αλιέ­ντε και το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα απο­τε­λε­σμα­τι­κά προ­ε­τοί­μα­ζαν τους ερ­γά­τες της Χιλής όχι για τη νίκη, αλλά για σφαγή. Καμιά αρι­στε­ρή ορ­γά­νω­ση πα­ρό­λα αυτά δεν ανέ­λα­βε την πρό­κλη­ση να σπά­σει πο­λι­τι­κά με την Λαϊκή Ενό­τη­τα. Με τους ερ­γά­τες σε εγρή­γορ­ση μετά το πρα­ξι­κό­πη­μα του Souper, θα ήταν δυ­να­τόν να πε­τά­ξουν τον στρα­τό και την δεξιά στην άμυνα, να οπλί­σουν την ερ­γα­τι­κή τάξη και να αφή­σουν στην άκρη μια κυ­βέρ­νη­ση που είχε απο­δεί­ξει μέρα με τη μέρα ότι ήταν δε­σμευ­μέ­νη σε επι­κίν­δυ­νους συμ­βι­βα­σμούς. Ένα κόμμα πρό­θυ­μο να δεί­ξει μια ξε­κά­θα­ρη επα­να­στα­τι­κή στρα­τη­γι­κή δεν εμ­φα­νί­στη­κε. Αντι­θέ­τως το κύμα γύ­ρι­σε στην ανά­πο­δη κα­τεύ­θυν­ση.

«Υπήρ­χαν επα­να­στά­τες αγω­νι­στές που θα μπο­ρού­σαν να απο­τε­λέ­σουν εναλ­λα­κτι­κή κα­θο­δή­γη­ση των ερ­γα­τών σε αντι­πα­ρά­θε­ση με τις πο­λι­τι­κές του Αλιέ­ντε και του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος. Όμως πολ­λοί ήταν ανε­νερ­γοί στο εσω­τε­ρι­κό του Σο­σια­λι­στι­κού Κόμ­μα­τος, και η «αρι­στε­ρί­ζου­σα» ηγε­σία τους συ­νέ­χι­ζε να ανέ­χε­ται τον Αλιέ­ντε σαν μέλος της και προ­ω­θού­σε τη γραμ­μή ότι μορ­φές Λαϊ­κής εξου­σί­ας μπο­ρού­σαν να συ­νυ­πάρ­χουν με την υπάρ­χου­σα κα­τά­στα­ση. Η πιο ση­μα­ντι­κή ανε­ξάρ­τη­τη επα­να­στα­τι­κή ορ­γά­νω­ση ήταν το MIR και κατά τη διάρ­κεια αυτού του χρό­νου προ­σέλ­κυ­σε... πολ­λούς αγω­νι­στές ερ­γά­τες από το εσω­τε­ρι­κό του Σο­σια­λι­στι­κού Κόμ­μα­τος... Αλλά δεν ήταν παρά το 1972 όταν έδωσε πραγ­μα­τι­κή ση­μα­σία στην δου­λειά στους βιο­μη­χα­νι­κούς ερ­γά­τες που κρα­τού­σαν το κλει­δί για το μέλ­λον της Χιλής, και ακόμα και τότε φαί­νε­ται ότι υπήρ­ξε μια ορ­γά­νω­ση για τους ερ­γά­τες, παρά μια ορ­γά­νω­ση των ερ­γα­τών». (54)

Τα δύο με­γα­λύ­τε­ρα cordones, το Cordón του Cerrillos και αυτό της Vicuna Mackenna, είχαν αρ­νη­θεί τις εντο­λές από την επί­ση­μη Συ­νο­μο­σπον­δία Ερ­γα­τών (CUT), να πα­ρα­δώ­σουν τα ερ­γο­στά­σια που είχαν κα­τα­λά­βει στα τέλη Ιου­νί­ου. Η δια­δή­λω­ση των ερ­γα­τών του Cordón Vicuna Mackenna στις 19 Ιούλη είχε σαν απο­τέ­λε­σμα το θά­να­το ενός μέ­λους του MIR. Ήταν γύρω από αυτό το πε­ρι­στα­τι­κό όταν «η δια­μά­χη για τον ρόλο των cordones ήρθε στην επι­φά­νεια. Η δεξιά απαί­τη­σε δράση ενα­ντί­ων τους. Η CUT δή­λω­νε ότι τέ­τοια σώ­μα­τα θα έπρε­πε να λει­τουρ­γούν κάτω από την δι­καιο­δο­σία της. Η αρι­στε­ρά δί­στα­ζε.» (55) Την κρί­σι­μη στιγ­μή το MIR απο­δεί­χτη­κε ανί­κα­νο να ανα­γνω­ρί­σει την επα­να­στα­τι­κή ση­μα­σία των cordones ή να κα­τα­νο­ή­σει ότι η σο­σια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση θα γι­νό­ταν δυ­να­τή μόνο στην βάση της αυ­το­ορ­γά­νω­σης της ερ­γα­τι­κής τάξης της Χιλής.

Αντι­θέ­τως άσκη­σε κρι­τι­κή στα cordones σαν «πα­ράλ­λη­λες ορ­γα­νώ­σεις» οι οποί­ες θα έπρε­πε να απορ­ρο­φη­θούν από την CUT. Το κό­στος της σύγ­χυ­σης του MIR υπήρ­ξε κα­τα­στρο­φι­κό. Τις κρί­σι­μες μέρες του Ιου­λί­ου, η πο­λι­τι­κή στρα­τη­γι­κή του MIR γι­νό­ταν ολο­έ­να και πε­ρισ­σό­τε­ρο σκέτη ρη­το­ρεία. Με­τα­τρά­πη­κε σε με­γά­λο βαθμό σε ανυ­παρ­ξία από τον Ιού­λιο μέχρι το πρα­ξι­κό­πη­μα της 11ης Σε­πτεμ­βρί­ου.

Από τις αρχές Σε­πτέμ­βρη, ο αμε­ρι­κά­νι­κος στρα­τός πραγ­μα­το­ποιού­σε κοι­νές ασκή­σεις με τις ένο­πλες δυ­νά­μεις της Χιλής. Η CIA είχε πάγια εντο­λή να ρίξει την κυ­βέρ­νη­ση της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας. Μόλις σε λίγες μέρες οι Αμε­ρι­κα­νοί κα­τά­σκο­ποι θα δού­λευαν χέρι χέρι με τους σφα­γείς του Χι­λια­νού στρα­τού, για να εξο­λο­θρέ­ψουν την αντί­στα­ση στο πρα­ξι­κό­πη­μα του Πι­νο­σέτ. Όμως κα­νέ­νας από αυ­τούς δεν θα μπο­ρού­σε να αντι­με­τω­πί­σει την μα­ζι­κή κι­νη­το­ποί­η­ση των Χι­λια­νών ερ­γα­τών - αν είχε υπάρ­ξει ένα επα­να­στα­τι­κό κόμμα το οποίο θα ήταν ξε­κά­θα­ρο για την ανά­γκη της συ­ντρι­βής του πα­λιού κρά­τους και του πε­ρά­σμα­τος της εξου­σί­ας στα χέρια τους. Αντί­θε­τα μπρο­στά στις προ­σπά­θειες του Αλιέ­ντε να στα­μα­τή­σει την ερ­γα­τι­κή τάξη και να δώσει το πρά­σι­νο φως στον στρα­τό να αφο­πλί­σει το κί­νη­μα, οι ερ­γά­τες βρί­σκο­νταν σε σύγ­χυ­ση και είχαν πε­σμέ­νο ηθικό. Την ώρα του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος του Πι­νο­σέτ στις 11 Σε­πτέμ­βρη ήταν ήδη πολύ αργά. Οι Χι­λια­νοί ερ­γά­τες ήξε­ραν ότι η Λαϊκή Ενό­τη­τα είχε προ­δώ­σει τις ελ­πί­δες τους, αλλά δεν είχαν άλλη εναλ­λα­κτι­κή.

Επί­λο­γος

Το αι­μα­τη­ρό πρα­ξι­κό­πη­μα στην Χιλή έγινε ζή­τη­μα της αρι­στε­ράς πα­γκό­σμια. Εκα­τομ­μύ­ρια αν­θρώ­πων που είχαν εμπνευ­στεί από τον «ει­ρη­νι­κό» δρόμο προς τον Σο­σια­λι­σμό του Αλιέ­ντε, θε­ώ­ρη­σαν ανα­γκαίο να συ­ζη­τή­σουν τα δι­δάγ­μα­τα. Tο Κ.Κ. Χιλής, το οποίο σε όλη την πε­ρί­ο­δο πριν το πρα­ξι­κό­πη­μα είχε στα­θε­ρά χα­ρα­κτη­ρί­σει σαν «αντε­πα­να­στα­τι­κή» κάθε έκ­φρα­ση μα­ζι­κής δρά­σης της ερ­γα­τι­κής τάξης, συ­μπέ­ρα­νε ότι το κί­νη­μα είχε προ­χω­ρή­σει «πάρα πολύ» και προ­κά­λε­σε τα αφε­ντι­κά. Το ακρι­βώς αντί­θε­το είναι αλή­θεια. Οι Χι­λια­νοί ερ­γά­τες δεν πήγαν όσο μα­κριά θα έπρε­πε.

Οι Χι­λια­νοί ερ­γά­τες έδει­ξαν ότι είχαν την δύ­να­μη να τσα­κί­σουν τα αφε­ντι­κά. Δη­μιούρ­γη­σαν ορ­γα­νώ­σεις με την δυ­να­τό­τη­τα να χτί­σουν μια πολύ πιο αυ­θε­ντι­κά δη­μο­κρα­τι­κή κοι­νω­νία από αυτή που οι ση­με­ρι­νοί κα­τα­πιε­στές μας μπο­ρούν να φα­ντα­στούν. Αλλά ο μόνος τρό­πος να γίνει πλή­ρως κα­τα­νοη­τή αυτή η δύ­να­μη ήταν μέσα από μια επα­νά­στα­ση που θα διέ­λυε την εξου­σία της άρ­χου­σας τάξης. Μια τέ­τοια επα­νά­στα­ση προ­ϋ­πέ­θε­τε πο­λι­τι­κή ορ­γά­νω­ση - ένα κόμμα των ερ­γα­τών που θα υπε­ρα­σπι­ζό­ταν την εναλ­λα­κτι­κή απέ­να­ντι στον ρε­φορ­μι­σμό και θα κέρ­δι­ζε και άλ­λους στην επα­να­στα­τι­κή προ­ο­πτι­κή.

Τρα­γι­κή και συ­γκι­νη­τι­κή ταυ­τό­χρο­να, η πα­ρά­δο­ση της Χιλής του 1973 δεν είναι μο­να­δι­κή. Τα πρώτα δι­δάγ­μα­τα είχαν αντλη­θεί από τον Μαρξ, την εποχή της Πα­ρι­σι­νής Κομ­μού­νας πε­ρισ­σό­τε­ρα από 100 χρό­νια πριν και επα­να­δια­τυ­πώ­θη­καν από τον Λένιν στο βι­βλίο του Κρά­τος και Επα­νά­στα­ση τις πα­ρα­μο­νές του Οκτώ­βρη: δεν υπάρ­χει τρό­πος να επι­τευ­χθεί σο­σια­λι­στι­κός με­τα­σχη­μα­τι­σμός χωρίς πρώτα να κα­τα­στρα­φεί η παλιά κρα­τι­κή μη­χα­νή με τον στρα­τό της, την Αστυ­νο­μία της, τα δι­κα­στή­ριά της και της γρα­φειο­κρα­τι­κή της ιε­ραρ­χία. Σε αυτό το έδα­φος έχει να εγκα­θυ­δρι­θεί η εξου­σία των άμεσα εκλεγ­μέ­νων και ανα­κλη­τών αντι­προ­σώ­πων των ερ­γα­τών, με την υπο­στή­ρι­ξη της ερ­γα­τι­κής πο­λι­το­φυ­λα­κής. (56)

Τα μα­θή­μα­τα της Χιλής του 1973 πα­ρα­μέ­νουν και σή­με­ρα ση­μα­ντι­κά, όπως έχουν υπάρ­ξει και στο πα­ρελ­θόν: «Η κρα­τι­κή μη­χα­νή, ακόμα και στο πιο δη­μο­κρα­τι­κό αστι­κό κρά­τος είναι χτι­σμέ­νη πάνω σε αυ­στη­ρές ιε­ραρ­χι­κές αρχές, με τον έλεγ­χο στις δρα­στη­ριό­τη­τες του στρα­τού, της αστυ­νο­μί­ας και οι δη­μό­σιες υπη­ρε­σί­ες να είναι στα χέρια συγ­γε­νών και φίλων αυτών που κρα­τούν την οι­κο­νο­μι­κή εξου­σία. Και η άρ­χου­σα τάξη θα χρη­σι­μο­ποι­ή­σει αυτή την κρα­τι­κή μη­χα­νή για να επα­νε­δραιώ­σει την δική της, απε­ριό­ρι­στη κυ­ριαρ­χία [τη στιγ­μή] που θα αι­σθαν­θεί ότι η ισορ­ρο­πία των δυ­νά­με­ων είναι ευ­νοϊ­κή για αυτήν.» (57)

Ση­μειώ­σεις:
1 Mike González, “Chile 1972-73: The Workers United,” in Revolutionary Rehearsals, ed. Colin Barker (London: Bookmarks, 1987), σελ. 81.
2 David Beecham, “Chile: The End of the Parliamentary Road to Socialism” Socialist Review 57, Σε­πτέμ­βρης 1983, σελ. 7.
3 Ian Roxborough, Philip O’Brien, και Jackie Roddick, Chile: The State and Revolution (New York: Holmes & Meier, 1977), σελ. 63
4 Pete r Winn , Weavers of Revolution: The Yarur Workers and Chile s Road to Socialism (Oxford: Oxford University Press, 1986), σελ. 64.
5 Winn, σελ.65.
6 González, “Chile: 1972-73” σελ. 45.
7 Ian Birchall και Chris Harman, “Chile: End of the Parliamentary Road, International Socialism 62, Σε­πτέμ­βριος 1973, σελ. 10.
8 Ορι­σμέ­να τμή­μα­τα της αστι­κής τάξης ήθε­λαν πρα­ξι­κό­πη­μα. Κά­ποια άλλα καθώς και τα μεσ­σαία στρώ­μα­τα δεν ήθε­λαν την αντρο­πή της συ­νταγ­μα­τι­κής τάξης πριν χρη­σι­μο­ποι­η­θούν όλα τα μέσα για να πε­ριο­ρί­σουν την ελευ­θε­ρία κι­νή­σε­ων της κυ­βέρ­νη­σης. Με αυτό τον τρόπο θε­ω­ρού­σαν ότι η «Λαϊκή Ενό­τη­τα» θα μπο­ρού­σε να χα­λι­να­γω­γη­θεί με τον κλασ­σι­κό τρόπο που ελέγ­χο­νται όλες οι σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κές με­ταρ­ρυθ­μι­στι­κές κυ­βερ­νή­σεις. (Roxborough ο.π., σελ. 104).
9 Roxborough ο.π., σελ. 104.
10 Roxborough ο.π., σελ. 73.
11 González, “Chile: 1972-73” σελ. 44.
12 González, “Chile: 1972-73” σελ. 44,
13 Roxborough ο.π., σελ. 61.
14 Régis Debray, The Chilean Revolution: Conversations with Allende (New York: Vintage, 1971), σελ. 97.
15 Salvador Allende “La vía chilena al socialismo,” rpt. Punto Final, 9 Σε­πτέμ­βρη 1998, ηλε­κτρο­νι­κή έκ­δο­ση.
16 Allende, “La via chilena al socialismo.”
17 González, “Chile: 1972-73” σελ. 45.
18 Για μια πλήρη ει­κό­να του αυτού του επει­σο­δί­ου βλ. Winn.
19 Βλ. Mike González, “A People’s Tragedy,” Socialist Review, No. 222 (Σε­πτέμ­βρης 1998), σελ. 19.
20 Helios Prieto, Chile.- The Gorillas Are Amongst Us (Λον­δί­νο: Pluto Press, 1974).
21 González, “A People’s Tragedy” σελ. 19.
22 González, “Chile: 1972-73” σελ. 47-48.
23 Roxborough ο.π., σελ. 152.
24 Roxborough ο.π., σελ. 152.
25 Peter Kornbluh, “The Chile Coup: the U.S. Hand,” iF Magazine, 25 Οκτώ­βρη 1998.
26 Central Intelligence Agency, “Notes on the Meeting with the President on Chile”, 15 Σε­πτέμ­βρη 1970. National Security Archive Electronic Briefing Books, No. 8.
27 Department of Defense, “U.S. Milgroup, Situation Report #2,” 1 Οκτώ­βρης 1973. National Security Archive Electronic Briefing Books, No. 8.
28 Department of State, “Chilean Executions,” November 16, 1973. National Security Archive Electronic Briefing Books, No. 8.
29 Socialist Worker (GB), 20 Νο­έμ­βρης 1971.
30 González, “A People’s Tragedy,” σελ. 19.
31 González, “Chile: 1972-73” σελ. 50-5 1.
32 Roxborough ο.π., σελ. 169.
33 Prieto, σελ. 25.
34 González, “Chile and the Struggle for Workers’ Power” σελ. 142.
35 Roxborough ο.π., σελ. 17 1.
36Qouted in Roxborough ο.π., σελ. 171.
37 González, “Chile: 1972-73” σελ. 49.
38 González, “Chile: 1972-73” σελ. 53.
39 González, “Chile: 1972-73” σελ. 53.
40 González, “Chile: 1972-73” σελ. 53.
41 Συ­νέ­ντευ­ξη στη Βέλ­γι­κη κομ­μου­νι­στι­κή εφη­με­ρί­δα Drapeau Rouge, I Γε­νά­ρη 1971. Ανα­φέ­ρε­ται από Birchall και Harman, σελ. 11.
42 Λόγος στις 10 Σε­πτέμ­βρη 1972, ανα­φέ­ρε­ται στους Financial Times, 12 Σε­πτέμ­βρη 1972. Επί­σης στους Birchall και Harman, σελ. 11.
43 González, “Chile: 1972-73” σελ. 55.
44 González, “Chile: 1972-73” σελ. 58.
45 González, “Chile: 1972-73” σελ. 58.
46 Birchall και Harman, σελ. 12.
47 Birchall και Harman, σελ. 12.
48 Prieto, σελ. 34.
49 Prieto, σελ. 35.
50 Birchall και Harman, σελ. 12.
51 Beecham, σελ. 13
52 Debray, σελ. 100, 97.
53 Birchall και Harman, σελ. 13.
54 Birchall και Harman, σελ. 13.
55 Beecham, σελ. 14.
56 Birchall και Harman, σελ. 14.
57 Birchall και Harman, σελ. 14.
58 Alan Angell, “Unions and Workers in Chile during the 1980s,” The Struggle for Democracy in Chile 1982-1990, eds. Paul W Drake and Iván Jaksic (Lincoln: Univ. of Nebraska Press, 1991), σελ. 189.