Η «Άγρια Συμμορία», πενήντα χρόνια μετά...

Η είδηση ότι το Χόλιγουντ αποφάσισε να γυρίσει ένα ριμέικ της «Άγριας Συμμορίας» του Σαμ Πέκινπα αναθέτοντας μάλιστα το σενάριο και τη σκηνοθεσία στον Μελ Γκίμπσον, εμπεριέχει δυο επιμέρους ειδήσεις που από μόνες τους, συνιστούν, κατά κάποιο τρόπο, πρόκληση και σκάνδαλο : 

α. Το Χόλιγουντ θέλει το ριμέικ μιας ταινίας που την πολέμησε ανηλεώς και την υπονόμευσε με κάθε τρόπο, όταν αυτή πρωτοκυκλοφόρησε στις αίθουσες και β. θέλει ένα ριμέικ από τον Μελ τον Γκίμπσον σε μια μάλλον αστεία ανάθεση με προφανή αφορμή το γεγονός ότι ο αυστραλός ηθοποιός, σκηνοθέτης και παραγωγός έχει εντρυφήσει στις σκηνές βίας και αίματος. Στο Χόλιγουντ μάλλον σκέφτηκαν ότι αφού ο Μελ είναι εξπέρ στην κινηματογραφική βία επιπέδου σπλάτερ (θυμηθείτε όχι τόσο τον Braveheart όσο τα Πάθη του Χριστου και κυρίως το πατερναλιστικών υπόγειων μηνυμάτων Apocalypto) , τότε είναι ο κατάλληλος... διάδοχος του Πέκινπα που ήταν ο εξπέρ της χορογραφημένης και στυλιζαρισμένης βίας, που κανένας δεν κατόρθωσε όχι απλώς να ξεπεράσει αλλά να φτάσει. Και η μυλωνού, τον άνδρα της, ένα πράγμα. 

Το ερχόμενο καλοκαίρι συμπληρώνονται πενήντα χρόνια από τη στιγμή που παρουσιάστηκε στις αίθουσες η «Άγρια Συμμορία» και για την ακρίβεια μια κατακρεουργημένη εκδοχή της, η οποία παρόλα αυτά σόκαρε κοινό και κριτικούς. Οι παραγωγοί τράβαγαν τα μαλλιά τους, με το υλικό που τους έφερε ο Πέκινπα, τον πέταξαν έξω από το δεύτερο μοντάζ και εκείνος έγινε έξαλλος με το αποτέλεσμα, που παρόλα αυτά διατήρησε το σημαντικότερο κομμάτι της αρχικής, σεναριακής και σκηνοθετικής σύλληψης. Δεν θα μπορούσε να γίνει και διαφορετικά, καθώς κανείς δεν προλάβαινε να γυρίσει την ταινία εξαρχής. Και σίγουρα ο Πέκινπα δεν θα συναινούσε σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο με ανεξέλεγκτες συνέπειες για όσους πιθανώς θα είχαν τέτοιες σκέψεις. Έτσι, οι παραγωγοί έκαναν σε γενικές γραμμές του κεφαλιού τους με ό,τι διέθεταν. Και παρά τη λογοκρισία, η ταινία υπήρξε συγκλονιστική.

Πέρασαν 25 ολόκληρα χρόνια για να υπάρξει το «σωστό» μοντάζ το 1994 και να προστεθούν σκηνές, που αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι της αρχικής ιδέας. Αλλά ο θρύλος της ταινίας ξεπέρασε τα χολιγουντιανά ψαλίδια και τον εσωτερικό, υπόγειο πόλεμο των παραγωγών και των αιθουσαρχών, που την κατέβαζαν μετά τις πρώτες προβολές και τις άβολες αντιδράσεις του κοινού, με πρόσχημα την ανόθευτη κινηματογράφηση των ένοπλων και βίαιων σκηνών, και αντέχει έως και σήμερα και για πολλά χρόνια ακόμη. Είναι απλά κλασική και αξεπέραστη. Ίσως επειδή συγκινεί και προβληματίζει, χωρίς πρόσθετα, χρωστικές και συντηρητικά, και γι’ αυτό μάλλον αποφάσισαν στο Χόλιγουντ να την ενταφιάσουν διά του ριμέικ με νεκροθάφτη τον Μελ τον Γκίμπσον. 

Γιατί ενόχλησε και ενοχλεί, σόκαρε και σοκάρει η «Άγρια Συμμορία»; Είμαστε στα 1969, Ιούλιο μήνα, ο Νηλ Άρμστρονγκ πατάει στο φεγγάρι, οι ΗΠΑ φουσκώνουν από εθνική υπερηφάνεια και αυτοπεποίθηση στην κούρσα της κατάκτησης του διαστήματος, ο Ντίκι Νίξον στρογγυλοκάθεται στον Λευκό Οίκο και ζητά από τους Αμερικανούς πίστη και αφοσίωση στα ιδανικά της πατρίδας, της ακεραιότητας και της αμερικανική ηθικής (μετά ήρθε το Γουότεργκέιτ...) και εν τω μεταξύ διεξάγεται ένας πόλεμος, κάπου μακριά, σε μια χώρα που οι περισσότεροι Αμερικανοί, αποχαυνωμένοι μπροστά στις τηλεοπτικές οθόνες αδυνατούν να βρουν στον παγκόσμιο χάρτη, όταν οι υπόλοιποι διαδηλώνουν εναντίον της κλιμάκωσής του. Είναι ο πόλεμος του Βιετνάμ. 

Πάνω σε αυτόν τον πολιτικό και κοινωνικό καμβά σκηνοθετεί ο Πέκινπα την «Άγρια Συμμορία». Μιλάει για αμερικανική ηθική ο Νίξον; Τι πιο «αμερικανικό» από το γουέστερν; Μιλάει για ακεραιότητα; Τι πιο «ακέραιο» από την γέννηση του αμερικανικού έθνους στη Δύση με τις διαδοχικές παραλλαγές και μεταμορφώσεις της και τον ενεργό μύθο του λευκού καουμπόυ που κατακτά τις πεδιάδες; Μιλάει για πατρίδα; Χμ, τι πιο «πατριωτικό» από την μεθόριο στο Μεξικό και τα ρευστά όρια νομιμότητας και παρανομίας, που επέκτειναν τα γεωγραφικά σύνορα της αμερικανικής επικράτειας στον Ειρηνικό και τα πολιτικά σύνορα της επιρροής στον λατινοαμερικανικό Νότο; Ο Πέκινπα παρατηρεί το αμιγώς «ανδρικό» (δεν υπάρχει κάποια γυναίκα σε πρώτο ρόλο), πολιτικά φορτισμένο (οι «καλοί» λευκοί ενάντια στους «κακούς» ερυθρόδερμους, δηλαδή τους Κόκκινους «Κόμις») γουεστερνικό σύμπαν του Τζον Φορντ, το διαβάζει αιρετικά και ανάποδα,το απονομιμοποιεί και το χλευάζει και το αποτέλεσμα είναι συντριπτικό και καθηλωτικό. Αξέχαστο. 

Η ιστορία, σε πρώτο επίπεδο, είναι απλή, σχεδόν απλοϊκή. Μια ομάδα τρίτης ηλικίας και πρώτης διαλογής παρανόμων τα κάνει μαντάρα στο τελευταίο μεγάλο κόλπο κατά τη διάρκεια της ληστείας μιας τράπεζας. Καταδιωκόμενοι και απροσάρμοστοι, διαφεύγουν τη σύλληψη και τη λογοδοσία στην αστυνομία και τους κυνηγούς κεφαλών, που βρίσκονται ένα βήμα πίσω τους, και αναζητούν καταφύγιο στις βόρειες επαρχίες του Μεξικού. Είμαστε στα 1913-1914 και η χώρα βρίσκεται σε επαναστατικό αναβρασμό. Οι μεξικανοί αγρότες θέλουν όπλα και τρόφιμα για να πάρουν πίσω τη δημευμένη γη τους και να εξοντώσουν τους τυραννικούς δυνάστες τους, τους ντόπιους λοχίες που έγιναν στρατηγοί σε μια νύχτα και τους ξένους πράκτορες και εμπόρους όπλων, που τους υποστηρίζουν με κάθε τρόπο. 

Οι φυγάδες παράνομοι ανοίγουν μπίζνες με όλους, δεν εμπιστεύονται κανέναν, αλλά θέλουν να υποστηρίξουν τους εξαθλιωμένους αγρότες. Ένα φορτίο όπλων, μια σύζυγος που έγινε παλλακίδα του λοχία, μια σύλληψη και ο βασανισμός ενός μεξικανού συντρόφου τους, γίνονται η θρυαλλίδα της αντιπαράθεσης των εκτός νόμου με τον στρατό του λοχία. Οι παράνομοι έχουν πολύ συγκεκριμένο αξιακό κώδικα, αδιαπραγμάτευτο και στιβαρό, και δεν σηκώνουν μύγα στο ρεβόλβερ τους. Ό,τι ακολουθεί και αποτελεί το τέλος της ταινίας και την ολοκλήρωση του δράματος, συνοψίζει τη κεντρική θέση του σκηνοθέτη μπροστά στον άνθρωπο, τη μοίρα, τις αρετές και τα ελαττώματα, τα πιστεύω και τη ζωή του, θέση που θα επαναλάβει και σε άλλες ταινίες του : Όλοι πεθαίνουμε και ο ίδιος ο θάνατος είναι η καθαρότερη μορφή βίας. Το θέμα είναι πώς ζούμε και κυρίως γιατί αξίζει να πεθάνουμε - «Πατρίδα»; «Ηθική»; «Ακεραιότητα»; Τον Ντίκι τον Νίξον και τους πολέμους του;  

Το Χόλιγουντ έπαθε παράκρουση. Την ώρα που είχαν αφήσει πίσω τους το «μεγάλο ΄68» (εκρηκτική κατάσταση στα πανεπιστήμια, δολοφονίες Ρόμπερτ Κένεντι και Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, Μαύροι Πάνθηρες και αφροαμερικανικός ριζοσπαστισμός), θεωρώντας ότι είχαν κλείσει τους λογαριασμούς τους μετά την νίκη του Νίξον στις προεδρικές εκλογές και ξεφυσώντας ανακουφισμένοι μπροστά στις «στρατιές της νύχτας» που δεν κατέλαβαν την κεντρική εξουσία, ερχόταν ο Πέκινπα και έφτυνε μέσα στη σούπα τους. 

Κύριοι της πατρίδας, του Λευκού Οίκου και των big money, ο πόλεμος δεν είναι μακριά, είναι δίπλα στην πόρτα σας. Κύριοι, φυτέψατε λοχίες - ανδρείκελα στις μπανανίες της Λατινικής Αμερικής και τα προτεκτοράτα της Άπω Ανατολής και θερίζετε τις θύελλες της λαϊκής οργής. Κύριοι, είστε οι λευκοντυμένοι και φρεσκοξυρισμένοι πράκτορες του Κάιζερ που πουλάνε όπλα στους λοχίες για να εξοντώσουν την αγροτιά και την φτωχολογιά. Κύριοι, οι αγρότες, Μεξικανοί στις αρχές του αιώνα και Βιετκόγκ το ΄69, θα σας πάρουν φαλάγγι και θα βρουν τους σωστούς και κατάλληλους συμμάχους ανάμεσά μας, στα παιδιά και τους ηλικιωμένους, στους ξοφλημένους και τους αποσυνάγωγους, που τους λέτε αλήτες. 

Κύριοι,θα τελειώσετε μέσα σε ένα λουτρό αίματος και σε μια θανάσιμη μάχη μέχρις εσχάτων σαν τα μυρμήγκια που σκοτώνονται και σκοτώνουν στη μάχη με τους σκορπιούς στο «αθώο» παιδικό παιχνίδι της, αξεπέραστης, κινηματογραφικής δύναμης, εναρκτήριας σκηνής που αμφιβάλλω τα μάλα αν θα τολμήσει ο κάθε Μελ Γκίμπσον να κοπιάρει και να επαναλάβει, χωρίς να γίνει καταγέλαστος. 

Χρειάζεται επομένως ένα «ριμέικ» της ταινίας;  Όχι, αν και όλα τα πολιτικά υλικά και οι αφορμές που προκάλεσαν τη δημιουργία της είναι πάντα εκεί, δηλαδή στις ΗΠΑ και εδώ, δηλαδή στη γειτονιά μας και όχι μόνο, σε ολόκληρον τον πλανήτη. Σκεφτείτε ποιος στρογγυλοκάθεται σήμερα στον Λευκό Οίκο, πόσοι πόλεμοι διεξάγονται made in USA, με τους λευκοντυμένους πράκτορες της CIA και τους εμπόρους όπλων του Πενταγώνου να περιοδεύουν στη Μέση Ανατολή, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική, για να κρατήσουν με το στανιό στην εξουσία, ξεφτιλισμένες ηγεσίες ή για να επιβάλουν τα γεωστρατηγικά τους συμφέροντα, πόσοι λαοί έχουν υποστεί τον πόλεμο, τη βία, την εξαθλίωση και την προσφυγιά, πόσοι άλλοι στενάζουν κάτω από τις αόρατες αλυσίδες της νεοαποικιοκρατίας και της νεοφασιστικής απειλής, με πολιτικό και στρατιωτικό μανδύα και ποια είναι η εσωτερική, κοινωνική κατάσταση στις ΗΠΑ, και τότε η «Άγρια Συμμορία» αποδεικνύεται όχι απλώς διαχρονική και επίκαιρη, αλλά αψεγάδιαστη, αθάνατη και ασυναγώνιστη. Δεν έχει ανάγκη κανένα ριμέικ. 

Ίσως θα αρκούσαν μερικές ειδικές προβολές, ένα επαναλανσάρισμα, για να αναδειχθεί περισσότερο ο άγνωστος στις νεότερες γενιές σκηνοθετικός πλούτος ενός από τους αυθεντικότερους δημιουργούς της 7ης τέχνης, που ξεπερνούσε τα προκατασκευασμένα όρια και τα θέσφατα μιας απλής ψυχαγωγίας. Έως τότε, θα ξαναδούμε τον Πάικ Μπίσοπ (ένας μοναδικός Γουίλιαμ Χόλντεν στον ρόλο της καριέρας του) να δίνει ένα πραγματικό μάθημα για τις αξίες της ζωής και του θανάτου: Ο άνδρας, που δεν μένει πιστός στις αρχές, στους φίλους και τους συντρόφους του, ξεπέφτει σε ζώο και είναι τελειωμένος. Κρίμα που ο ήρωας δεν μπορεί να υποστηρίξει την ατάκα του και από το μικρόφωνο μιας κεντρικής, πολιτικής επιτροπής μιας κάποιας κυβερνώσας «αριστεράς», μπροστά στο πλήθος των βολεμένων και των τελειωμένων της εφήμερης, εκτελεστικής εξουσίας. 

φωτό: Ο ΣΑΜ ΠΕΚΙΝΠΑ ΣΤΑ ΓΥΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ “ΑΓΡΙΑΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ”