Η εξέγερση στο Καζακστάν

Κα­ταρ­χήν, προ­σέ­θε­σε έναν ακόμα κρίκο στη με­γά­λη διε­θνή αλυ­σί­δα αγώ­νων κι εξε­γέρ­σε­ων που ξε­σπούν τα τε­λευ­ταία χρό­νια σε όλο τον πλα­νή­τη, στέλ­νο­ντας μή­νυ­μα για τις προ­ο­πτι­κές και του 2022. Καθώς οι λόγοι που έβγα­λαν τους ερ­γα­ζό­με­νους του Κα­ζακ­στάν στους δρό­μους (ακρί­βεια και ενερ­γεια­κή φτώ­χεια, στο φόντο κα­θή­λω­σης του ερ­γα­τι­κού ει­σο­δή­μα­τος και ακραί­ων ανι­σο­τή­των), είναι πολύ γνώ­ρι­μοι για τους «από κάτω» διε­θνώς, αυτή η προει­δο­ποί­η­ση γί­νε­ται ακόμα πιο ισχυ­ρή.

Έπει­τα, η εξέ­γερ­ση δεί­χνει να αφή­νει ισχυ­ρό «απο­τύ­πω­μα» στο εσω­τε­ρι­κό της χώρας, παρά την κα­τα­στο­λή της. Προ­κά­λε­σε ή επι­τά­χυ­νε μια με­γά­λη «ανα­διά­τα­ξη» στην κο­ρυ­φή του κρά­τους, της οποί­ας το πε­ριε­χό­με­νο μένει να απο­κρυ­σταλ­λω­θεί το επό­με­νο διά­στη­μα. Όσον αφορά τη ζωή των «από κάτω», ο Το­κά­γιεφ επι­χει­ρεί να εκτο­νώ­σει τη λαϊκή δυ­σα­ρέ­σκεια κά­νο­ντας λόγο για «δί­καιη κα­τα­νο­μή του ει­σο­δή­μα­τος» και «μεί­ω­ση του χά­σμα­τος» πλού­σιων και φτω­χών. Είναι σαφές ότι τα μέτρα που ανα­κοι­νώ­θη­καν εν τω μέσω της εξέ­γερ­σης και όσα επι­χει­ρή­σουν να δώ­σουν στοι­χειώ­δη αξιο­πι­στία στη «φι­λο­λαϊ­κή» δη­μα­γω­γία σή­με­ρα, δεν θα είχαν υπάρ­ξει αν δεν είχε εξε­γερ­θεί ο λαός του Κα­ζακ­στάν.

Το ξέ­σπα­σμα της εξέ­γερ­σης

Η αφορ­μή της εξέ­γερ­σης υπήρ­ξε ο δι­πλα­σια­σμός της τιμής του υγρο­ποι­η­μέ­νου φυ­σι­κού αε­ρί­ου. Αυτή η πρό­κλη­ση προ­κά­λε­σε ιδιαί­τε­ρη οργή στους ερ­γα­ζό­με­νους μιας χώρας που πα­ρά­γει και εξά­γει ση­μα­ντι­κές πο­σό­τη­τες πε­τρε­λαί­ου και αε­ρί­ου, ενώ τα κέρδη κα­τα­λή­γουν στις με­γά­λες πο­λυ­ε­θνι­κές του κλά­δου που δρα­στη­ριο­ποιού­νται στη χώρα. Και -φυ­σιο­λο­γι­κά- η οργή υπήρ­ξε ακόμα με­γα­λύ­τε­ρη στους ερ­γά­τες του συ­γκε­κρι­μέ­νου κλά­δου, αυ­τούς των οποί­ων η σκλη­ρή δου­λειά εξα­σφα­λί­ζει τη δια­θε­σι­μό­τη­τα και την κυ­κλο­φο­ρία των ενερ­γεια­κών πόρων. Αυτοί οι ερ­γά­τες έπαι­ξαν πρω­το­πό­ρο ρόλο (και χρο­νι­κά αλλά και πο­λι­τι­κο-κοι­νω­νι­κά) στο ξέ­σπα­σμα των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων. Άλ­λω­στε οι ερ­γά­τες στα πε­τρέ­λαια έχουν και πα­ρά­δο­ση αγώ­νων, αλλά και προϊ­στο­ρία γύρω από το αί­τη­μα της εθνι­κο­ποί­η­σης του κλά­δου.

Κα­θό­λου τυ­χαία, οι κι­νη­το­ποι­ή­σεις ξε­κί­νη­σαν την Πρω­το­χρο­νιά στην Ζα­να­ό­ζεν, εκεί όπου το Μάη του 2011, μια πο­λυ­ή­με­ρη απερ­γία των ερ­γα­τών στα πε­τρέ­λαια είχε κα­τα­στα­λεί άγρια, αφή­νο­ντας πίσω της 14 (σύμ­φω­να με το κρά­τος) νε­κρούς απερ­γούς. Εξα­πλώ­θη­καν γρή­γο­ρα σε όλη την πε­ρι­φέ­ρεια Μαν­γκι­στά­ου αλλά και στις γει­το­νι­κές πε­ρι­φέ­ρειες του δυ­τι­κού Κα­ζακ­στάν. Επί­σης κα­θό­λου τυ­χαία: Τα δυ­τι­κά της χώρας έχουν εγκα­τα­λει­φθεί οι­κο­νο­μι­κά και υπάρ­χει με­γά­λη ανερ­γία -εκτός από τον πε­τρε­λαϊ­κό τομέα. Οι ερ­γα­ζό­με­νοι σε αυτόν, που η ερ­γα­σία τους προ­σπα­θεί να συ­ντη­ρή­σει ολό­κλη­ρες οι­κο­γέ­νειες ενώ πα­ρά­γει υπερ­κέρ­δη για τις πο­λυ­ε­θνι­κές πε­τρε­λαϊ­κές, αντι­με­τώ­πι­ζαν ήδη με­γά­λες ερ­γο­δο­τι­κές επι­θέ­σεις. Στο δυ­τι­κό Κα­ζακ­στάν είχε προη­γη­θεί το σοκ της από­λυ­σης 30-40 χι­λιά­δων ερ­γα­ζο­μέ­νων από την Tengiz Oil (με κε­ντρι­κό το ρόλο της Chevron) στην πε­ρι­φέ­ρεια Ατι­ρά­ου στο τέλος του χρό­νου.  

Από τις 3 Γε­νά­ρη, ο ξε­ση­κω­μός κλι­μα­κώ­θη­κε. Στα δυ­τι­κά και ιδιαί­τε­ρα στις πε­ρι­φέ­ρειες Μαν­γκι­στά­ου και Ατι­ρά­ου, ξε­δι­πλώ­θη­κε μια άτυπη γε­νι­κή απερ­γία, καθώς μετά το πε­τρέ­λαιο, στο απερ­για­κό κί­νη­μα άρ­χι­σαν να προ­σχω­ρούν ερ­γα­ζό­με­νοι σε εται­ρί­ες πα­ρο­χής υπη­ρε­σιών, σε λι­μά­νια, σε επι­χει­ρή­σεις κοι­νής ωφέ­λειας, αν­θρα­κω­ρύ­χοι, με­ταλ­λω­ρύ­χοι κ.ά. Οι δια­δη­λώ­σεις έγι­ναν πιο μα­χη­τι­κές (απο­κλει­σμοί αε­ρο­δρο­μί­ων, κε­ντρι­κών δρό­μων κλπ) αλλά και ορ­γα­νω­μέ­νες (μό­νι­μη «κα­τα­σκή­νω­ση» σε δη­μό­σιο χώρο, δη­μιουρ­γία «συμ­βου­λί­ων», δομές αλ­λη­λεγ­γύ­ης στους απερ­γούς). Πα­ράλ­λη­λα οι κι­νη­το­ποι­ή­σεις εξα­πλώ­θη­καν γε­ω­γρα­φι­κά σε μια σειρά πε­ρι­φέ­ρειες της χώρας.

Αι­τή­μα­τα όπως η γεν­ναία αύ­ξη­ση (ως και δι­πλα­σια­σμός) των μι­σθών, η μεί­ω­ση της ηλι­κί­ας συ­ντα­ξιο­δό­τη­σης και το δι­καί­ω­μα στην ελεύ­θε­ρη συν­δι­κα­λι­στι­κή δράση υψώ­θη­καν από τους ερ­γα­ζό­με­νους σε μια σειρά πό­λεις και κλά­δους. Ήταν η συσ­σω­ρευ­μέ­νη δυ­σφο­ρία που εξερ­ρά­γη στους δρό­μους του Κα­ζακ­στάν, με την τιμή του υγρο­ποι­η­μέ­νου αε­ρί­ου να λει­τουρ­γεί ως στα­γό­να που ξε­χεί­λι­σε το πο­τή­ρι και τις ερ­γα­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις της Πρω­το­χρο­νιάς στη Ζα­να­ό­ζεν να λει­τουρ­γούν ως πυ­ρο­κρο­τη­τής.

Τη νύχτα της 4ης Γε­νά­ρη, υπήρ­ξαν σκλη­ρές συ­γκρού­σεις με τις δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής σε διά­φο­ρες πό­λεις. Στο Αλ­μά­τι, όπου σύμ­φω­να με το Σο­σια­λι­στι­κό Κί­νη­μα συμ­με­τεί­χαν «κυ­ρί­ως άνερ­γοι νέοι και εσω­τε­ρι­κοί με­τα­νά­στες που ζουν στα προ­ά­στια της πόλης», οι συ­γκρού­σεις υπήρ­ξαν πιο άγριες, με απο­τέ­λε­σμα μια –προ­σω­ρι­νή– κα­τά­λη­ψη του κυ­βερ­νεί­ου. Με αυτήν την αφορ­μή, ο πρό­ε­δρος Το­κά­γεφ κή­ρυ­ξε κα­τά­στα­ση έκτα­κτης ανά­γκης. Αυτή επι­βλή­θη­κε στο Αλ­μά­τι, αλλά και στην πε­ρι­φέ­ρεια Μαν­γκι­στά­ου, όπου οι πιο ορ­γα­νω­μέ­νες ερ­γα­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις επι­χει­ρού­σαν να απο­φύ­γουν προ­κλή­σεις και την κα­τα­στο­λή –αν και αντι­με­τώ­πι­σαν προ­σπά­θειες βί­αι­ης διά­λυ­σης των συ­γκε­ντρώ­σε­ών τους στο Ακτά­ου και στη Ζα­να­ό­ζεν. Είναι σαφές ότι η προ­ε­δρι­κή κα­ταγ­γε­λία για «τρο­μο­κρά­τες» αφο­ρού­σε όλους τους απερ­γούς και δια­δη­λω­τές, που βρέ­θη­καν στο στό­χα­στρο των δυ­νά­με­ων κα­τα­στο­λής.

Πα­ρό­λα αυτά η εξά­πλω­ση των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων συ­νέ­χι­σε από τις 5 του μήνα, αγ­γί­ζο­ντας και πε­ρι­φε­ρεια­κά κέ­ντρα του βό­ρειου και ανα­το­λι­κού Κα­ζακ­στάν, ενώ σε μια σειρά πό­λεις έγι­ναν επι­θέ­σεις σε πε­ρι­φε­ρεια­κά κυ­βερ­νεία. Στις δια­δη­λώ­σεις εμ­φα­νί­στη­κε ένα πιο πο­λι­τι­κό σύν­θη­μα, «Να φύγει ο Γέρος!», μια ανα­φο­ρά στον Νουρ­σουλ­τάν Να­ζαρ­μπά­γεφ, πρώην πρό­ε­δρο και ντε φάκτο ηγέτη του κα­θε­στώ­τος.

Ο Να­ζαρ­μπά­γεφ

Ο Να­ζαρ­μπά­γεφ υπήρ­ξε σπλά­χνο από τα σπλά­χνα του σο­βιε­τι­κού κρά­τους. Κο­ρυ­φαίο κομ­μα­τι­κό και κρα­τι­κό στέ­λε­χος, με τον Γκορ­μπα­τσόφ να τον προ­τεί­νει για αντι­πρό­ε­δρο της ΕΣΣΔ, ενώ σύμ­φω­να με τις αφη­γή­σεις πα­λιό­τε­ρων, απο­τε­λού­σε ένα από τα στε­λέ­χη που ανα­λάμ­βα­νε απο­στο­λές στο εξω­τε­ρι­κό για να πα­ρα­δώ­σει μα­θή­μα­τα «μαρ­ξι­στι­κής ορ­θο­δο­ξί­ας» στα Κομ­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα. Κατά την κα­τάρ­ρευ­ση, κι­νή­θη­κε όπως και η υπό­λοι­πη κομ­μα­τι­κή-κρα­τι­κή γρα­φειο­κρα­τία, που από τις γραμ­μές της προ­έ­κυ­ψαν οι με­τέ­πει­τα οι­κο­νο­μι­κοί «ολι­γάρ­χες» στη Ρωσία, και οι «εθνι­κοί ηγέ­τες» στις χώ­ρες-δο­ρυ­φό­ρους της κατά την ανε­ξαρ­το­ποί­η­σή τους. Ο Να­ζαρ­μπά­γεφ έγινε ο ηγέ­της του ανε­ξάρ­τη­του Κα­ζακ­στάν, συ­γκε­ντρώ­νο­ντας γύρω από μια οι­κο­γε­νεια­κή-φι­λι­κή κλίκα όλο τον πλού­το, αλλά και την πο­λι­τι­κή εξου­σία. Πα­ρέ­μει­νε πρό­ε­δρος της χώρας από το 1991 ως το 2019, όταν και «απο­σύρ­θη­κε» (στο φόντο δια­δη­λώ­σε­ων) από τη θέση. Δια­τή­ρη­σε ωστό­σο την θέση του ισό­βιου επι­κε­φα­λής του Συμ­βου­λί­ου Ασφα­λεί­ας και την ηγε­σία του κυ­βερ­νη­τι­κού κόμ­μα­τος, ενώ ο Το­κά­γιεφ, που έλαβε το χρί­σμα της δια­δο­χής στην προ­ε­δρία, θε­ω­ρού­ταν ένα «έπι­πλο» που το­πο­θέ­τη­σε ο πα­νί­σχυ­ρος ηγέ­της. Μια από τις πρώ­τες πρά­ξεις του νέου προ­έ­δρου ήταν άλ­λω­στε η με­το­νο­μα­σία της πρω­τεύ­ου­σας Αστά­να σε… Νουρ Σουλ­τάν, το μικρό όνομα του «εθνάρ­χη» (τί­τλος που του απο­νε­μή­θη­κε και επί­ση­μα).  

Κλι­μά­κω­ση και κα­τα­στο­λή

Γυρ­νώ­ντας στο Γε­νά­ρη του 2022, οι Αρχές που επέ­με­ναν ότι «τις τιμές τις κα­θο­ρί­ζει η αγορά», αίφ­νης «ανα­κά­λυ­ψαν» ότι μπο­ρούν τε­λι­κά να ακυ­ρώ­σουν την αύ­ξη­ση της τιμής του αε­ρί­ου. Επι­πλέ­ον, ο Το­κά­γεφ ανα­κοί­νω­σε τη διά­λυ­ση της κυ­βέρ­νη­σης, αλλά και την απο­μά­κρυν­ση του Να­ζαρ­μπά­γεφ (!) από την ηγε­σία του Συμ­βου­λί­ου Εθνι­κής Ασφα­λεί­ας. Ωστό­σο ήταν αργά για να ανα­κο­πούν οι κι­νη­το­ποι­ή­σεις. Στη Ζα­να­ο­ζέν, το άτυπο «στρα­τη­γείο» της εξέ­γερ­σης, οι ερ­γα­ζό­με­νοι είχαν υψώ­σει και νέα, πο­λι­τι­κά αι­τή­μα­τα όπως η πα­ραί­τη­ση του Το­κά­γεφ, η απο­κα­τά­στα­ση του συ­ντάγ­μα­τος του 1993 με την ελευ­θε­ρία συ­γκρό­τη­σης και δρά­σης πο­λι­τι­κών κομ­μά­των και συν­δι­κα­λι­στι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων, η απε­λευ­θέ­ρω­ση των πο­λι­τι­κών κρα­του­μέ­νων. Από τη μεριά του κα­θε­στώ­τος, μετά το «κα­ρό­το», ήρθε το «μα­στί­γιο» με με­τα­φο­ρά στρα­τευ­μά­των στο Αλ­μά­τι, στο Ακτά­ου, στη Ζα­να­ο­ζέν και τις δο­λο­φο­νί­ες δια­δη­λω­τών να ξε­κι­νά­νε στις 5-6 Γε­νά­ρη.

Καθώς η βία στο Αλ­μά­τι κλι­μα­κω­νό­ταν (με τα λόγια ενός ντό­πιου ακτι­βι­στή: «δεν υπήρ­χε αστυ­νο­μία ή στρα­τός στους δρό­μους. Υπήρ­ξαν λε­η­λα­σί­ες και σε κά­ποιες γει­το­νιές άν­θρω­ποι ει­σέ­βα­λαν στα αστυ­νο­μι­κά τμή­μα­τα»), ο Το­κά­γεφ ζή­τη­σε τη συν­δρο­μή του Συμ­φώ­νου Συλ­λο­γι­κής Άμυ­νας, ένα αντί­στοι­χο «ΝΑΤΟ» υπό ρω­σι­κή ηγε­μο­νία. Ρω­σι­κές ει­δι­κές δυ­νά­μεις, μαζί με απο­σπά­σμα­τα από τα άλλα κρά­τη-μέ­λη του Συμ­φώ­νου, ανέ­λα­βαν την φύ­λα­ξη στρα­τη­γι­κών κτι­ρί­ων και εγκα­τα­στά­σε­ων, «απε­λευ­θε­ρώ­νο­ντας» τον στρα­τό ο οποί­ος είχε πλέον ρητή εντο­λή από τον πρό­ε­δρο «να ρί­χνει χωρίς προει­δο­ποί­η­ση». 

Η εξέ­γερ­ση κα­τε­στά­λη και οι κι­νη­το­ποι­ή­σεις τερ­μα­τί­στη­καν σχε­τι­κά σύ­ντο­μα μετά από αυτή την κα­θε­στω­τι­κή αντε­πί­θε­ση. Από τις 7-8 Γε­νά­ρη οι δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής είχαν ανα­κτή­σει τον έλεγ­χο της κα­τά­στα­σης. Ο αριθ­μός των νε­κρών είναι άγνω­στος (οι Αρχές απέ­συ­ραν τον αρ­χι­κό επί­ση­μο αριθ­μό των 164). Υπάρ­χουν 8-10 χι­λιά­δες συλ­λη­φθέ­ντες, ουρές συγ­γε­νών δια­δη­λω­τών που ανα­ζη­τούν «αγνο­ού­με­νους» και πλη­ρο­φο­ρί­ες για εκτε­τα­μέ­νες συλ­λή­ψεις ή «εξα­φα­νί­σεις» συν­δι­κα­λι­στι­κών στε­λε­χών.

Η εν­δο­κα­θε­στω­τι­κή κρίση

Όπως πολ­λές (αν όχι όλες οι) εξε­γέρ­σεις ιστο­ρι­κά, και αυτή στο Κα­ζακ­στάν αλ­λη­λο­τρο­φο­δο­τή­θη­κε με μια κρίση στις γραμ­μές των «από πάνω».

Ο Το­κά­γεφ κα­τήγ­γει­λε ότι επι­κε­φα­λής τμη­μά­των της Επι­τρο­πής Εθνι­κής Ασφά­λειας εγκα­τέ­λει­ψαν τα κτί­ρια και τον οπλι­σμό τους, διέ­τα­ξε τη σύλ­λη­ψη του επι­κε­φα­λής των μυ­στι­κών υπη­ρε­σιών (για εσχά­τη προ­δο­σία), ενώ εκ­κα­θα­ρί­στη­καν από κρα­τι­κές θέ­σεις μια σειρά από στε­λέ­χη που ήταν κοντά στον Να­ζαρ­μπά­γεφ.

Στο διάγ­γελ­μά του μετά την κρίση, ο Το­κά­γεφ έγινε ξαφ­νι­κά λά­βρος κατά του πρώην προ­έ­δρου. Το «έπι­πλο» που 3 χρό­νια πριν «βά­φτι­ζε» την πρω­τεύ­ου­σα της χώρας για να τι­μή­σει τον «εθνάρ­χη», εξα­πέ­λυ­σε ένα δριμύ κα­τη­γο­ρώ στην εποχή Να­ζαρ­μπά­γεφ, στην οποία απέ­δω­σε τα φαι­νό­με­να δια­φθο­ράς και ακραί­ας ανι­σό­τη­τας στη χώρα, ενώ εκτό­ξευ­σε απει­λές (πχ. ονο­μα­τί­ζο­ντας τις συ­νέ­πειες του «ανε­ξέ­λεγ­κτου» εμπο­ρί­ου στα σύ­νο­ρα με την Κίνα) που θί­γουν οι­κο­νο­μι­κά συμ­φέ­ρο­ντα μελών της οι­κο­γέ­νειας Να­ζαρ­μπά­γεφ.

Είτε οι ισχυ­ρι­σμοί για σκό­πι­μη αδρά­νεια τμη­μά­των του κρά­τους απέ­να­ντι στην εξέ­γερ­ση έχουν δό­σεις αλή­θειας και ο Το­κά­γεφ κα­θο­δη­γεί σή­με­ρα μια «αντε­πί­θε­ση» ενά­ντια σε αυτά τα τμή­μα­τα του κα­θε­στώ­τος που τον άφη­σαν ανο­χύ­ρω­το. Είτε ο πρό­ε­δρος αξιο­ποιεί την εξέ­γερ­ση ως αφορ­μή για να ενι­σχύ­σει τη θέση του εις βάρος άλλων κα­θε­στω­τι­κών με­ρί­δων. Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση είναι εμ­φα­νές ότι υπάρ­χει ένας εν­δο­α­στι­κός «εμ­φύ­λιος» για ανα­δια­νο­μή της πο­λι­τι­κής και οι­κο­νο­μι­κής εξου­σί­ας.

Άλ­λω­στε τέ­τοιες «κρί­σης κο­ρυ­φών» που δη­μιουρ­γούν «ρωγμή» απο­τε­λούν βα­σι­κό χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό που διευ­κο­λύ­νει το ξέ­σπα­σμα μα­ζι­κών εξε­γέρ­σε­ων ή επα­να­στά­σε­ων, οι οποί­ες με τη σειρά τους βα­θαί­νουν αυτές τις κρί­σεις.  

Τα γε­γο­νό­τα στο Αλ­μά­τι και η αξιο­ποί­η­σή τους

Τα όποια «σκο­τει­νά» ση­μεία όσον αφορά την πα­ρά­λυ­ση του κα­τα­σταλ­τι­κού βρα­χί­ο­να του κρά­τους στο Αλ­μά­τι, δεν έχουν σχέση με τον ισχυ­ρι­σμό του Το­κά­γεφ για «επί­θε­ση 20 χι­λιά­δων ενό­πλων» και μά­λι­στα με κα­θο­δή­γη­ση (ή και προ­έ­λευ­ση των ίδιων) από το εξω­τε­ρι­κό.

Σύμ­φω­να με ακτι­βι­στή από την πόλη, στις γραμ­μές των ει­ρη­νι­κών δια­δη­λω­τών «στα­δια­κά προ­στέ­θη­καν ομά­δες πε­ρι­θω­ριο­ποι­η­μέ­νων νέων κυ­ρί­ως από την ύπαι­θρο, ορ­γι­σμέ­νων με την κοι­νω­νι­κο-οι­κο­νο­μι­κή τους κα­τά­στα­ση και τη δια­φθο­ρά. Στο Αλ­μά­τι, αυτοί έγι­ναν η πλειο­ψη­φία -νέοι άνερ­γοι από την πε­ρι­φέ­ρεια που εκ­φρά­ζουν την αγα­νά­κτη­σή τους ενά­ντια στην αδι­κία. Είχαν θι­χτεί σκλη­ρά από τις ανα­τι­μή­σεις και την παν­δη­μία. Δεν έχουν καμιά εμπι­στο­σύ­νη στις Αρχές και την Αστυ­νο­μία».

Αυτό το πλή­θος μπο­ρού­σε να απο­κτή­σει πρό­σβα­ση σε οπλι­σμό κατά την πα­ρά­λυ­ση του κα­τα­σταλ­τι­κού μη­χα­νι­σμού, όταν -πέρα από τη λε­η­λα­σία οπλο­πω­λεί­ων- ολό­κλη­ρα αστυ­νο­μι­κά τμή­μα­τα εγκα­τα­λεί­φθη­καν στην τύχη τους, όπως ισχυ­ρί­ζο­νται ότι συ­νέ­βη και αντι­κα­θε­στω­τι­κές και κα­θε­στω­τι­κές πηγές.

Το ερώ­τη­μα που αφορά πιο «σκο­τει­νές» πτυ­χές,  είναι αν τα αστυ­νο­μι­κά τμή­μα­τα εγκα­τα­λεί­φθη­καν από αδυ­να­μία ή από πρό­θε­ση κά­ποιων τμη­μά­των του κρα­τι­κού μη­χα­νι­σμού -και η πι­θα­νό­τη­τα δρά­σης άλλων μειο­ψη­φι­κών ένο­πλων ομά­δων με δική τους ατζέ­ντα που βρή­καν «χώρο» μέσα στη γε­νι­κευ­μέ­νη κλι­μά­κω­ση της βίας.   

Τί­πο­τε από αυτά όμως δεν στη­ρί­ζει τον ισχυ­ρι­σμό για «επί­θε­ση από 20.000 τρο­μο­κρά­τες στο Αλ­μά­τι» (με προ­έ­λευ­ση από το Αφ­γα­νι­στάν, την Κε­ντρι­κή Ασία, τη Μέση Ανα­το­λή…). Αυτός ο ισχυ­ρι­σμός χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε για να δι­καιο­λο­γή­σει και να δώσει νο­μι­μο­ποί­η­ση στην ενερ­γο­ποί­η­ση του Συμ­φώ­νου και την ξένη στρα­τιω­τι­κή επέμ­βα­ση.

Από την ίδια την γρή­γο­ρη εξέ­λι­ξη και λήξη των οδο­μα­χιών στις 6-7 Γε­νά­ρη, έγινε σαφές ότι δεν υπήρ­χε τέ­τοιας κλί­μα­κας «ένο­πλη απει­λή» και ότι αυτή η διε­θνής επέμ­βα­ση είχε λι­γό­τε­ρο επι­χει­ρη­σια­κό (δεν χρειά­στη­κε καν η συν­δρο­μή των ξένων δυ­νά­με­ων) και πε­ρισ­σό­τε­ρο πο­λι­τι­κό χα­ρα­κτή­ρα: Να στεί­λει ο Το­κά­γιεφ το μή­νυ­μα ότι δια­θέ­τει και μπο­ρεί να υπο­λο­γί­ζει στη ρω­σι­κή -ένο­πλη και όχι μόνο- υπο­στή­ρι­ξη.

Αυτό το μή­νυ­μα απευ­θυ­νό­ταν στους απερ­γούς και τους δια­δη­λω­τές, που από τις 7-8 Γε­νά­ρη υπο­χώ­ρη­σαν βά­ζο­ντας λι­γό­τε­ρο ή πε­ρισ­σό­τε­ρο συ­ντε­ταγ­μέ­νο τέλος στις κι­νη­το­ποι­ή­σεις τους. Αλλά κατά πάσα πι­θα­νό­τη­τα είχε και άλ­λους απο­δέ­κτες, στις «κο­ρυ­φές» του κρά­τους και της κοι­νω­νί­ας, όπου πλέον προ­χω­ρά το «ξή­λω­μα» ή έστω «κό­ντε­μα» του κύ­κλου του Να­ζαρ­μπά­γιεφ.

Η δια­φαι­νό­με­νη πο­λι­τι­κή «πα­τρο­κτο­νία» και η αυ­το­νό­μη­ση του νυν προ­έ­δρου του Κα­ζακ­στάν από την αγκα­λιά του μέ­ντο­ρά του είναι ένα διε­θλα­σμέ­νο απο­τέ­λε­σμα της εξέ­γερ­σης, που έκανε μα­ζι­κό το σύν­θη­μα «να φύγει ο γέρος!» και συ­νέ­βα­λε στην πτώση του αν­θρώ­που που συ­γκέ­ντρω­νε την από­λυ­τη οι­κο­νο­μι­κή και πο­λι­τι­κή εξου­σία γύρω από τον ίδιο, τους συγ­γε­νείς και την κλίκα του επί 30 χρό­νια. Αλλά για να μπο­ρέ­σει να υλο­ποι­ή­σει ο Το­κά­γιεφ μια τέ­τοια ρήξη με το πα­ρελ­θόν, με τρόπο συ­ντε­ταγ­μέ­νο κι «από τα πάνω», χωρίς τον φόβο ενός «ξε­χει­λώ­μα­τος» της δια­δι­κα­σί­ας από το μα­ζι­κό κί­νη­μα, ασφα­λώς έπαι­ξε κρί­σι­μο ρόλο η ρω­σι­κή «ψήφος εμπι­στο­σύ­νης» που ενί­σχυ­σε το χέρι του.   

Γε­ω­πο­λι­τι­κή

Η ση­μα­σία του Κα­ζακ­στάν, λόγω γε­ω­γρα­φι­κής το­πο­θε­σί­ας (στον Καύ­κα­σο, με πρό­σβα­ση στην Κα­σπία, αλλά και στο κι­νε­ζι­κό «Δρόμο του Με­τα­ξιού») και ορυ­κτού πλού­του (πε­τρέ­λαιο, αέριο, ου­ρά­νιο, πο­λύ­τι­μα με­ταλ­λεύ­μα­τα) ασφα­λώς το κα­θι­στά και πεδίο ιμπε­ρια­λι­στι­κών αντα­γω­νι­σμών. Ο Να­ζαρ­μπά­γεφ ανήκε στη σχολή ηγε­τών που έπαι­ζαν αρι­στο­τε­χνι­κά το παι­χνί­δι της πο­λυ­διά­στα­της εξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής: Στε­νές πο­λι­τι­κο­στρα­τιω­τι­κές σχέ­σεις με τη Ρωσία, συμ­με­το­χή στον ορ­γα­νι­σμό τουρ­κι­κών κρα­τών, στε­νοί εμπο­ρι­κοί δε­σμοί με την Κίνα, πα­ρα­χώ­ρη­ση της με­ρί­δας του λέ­ο­ντος των ορυ­κτών κοι­τα­σμά­των σε δυ­τι­κές και κυ­ρί­ως αμε­ρι­κα­νι­κές πε­τρε­λαϊ­κές εται­ρί­ες, αγο­ρές γαλ­λι­κών όπλων. Λίγα χρό­νια πριν, ο Να­ζαρ­μπά­γεφ είχε προ­σλά­βει ως «σύμ­βου­λο» τον Τόνι Μπλερ με 2ετές συμ­βό­λαιο και 5 εκα­τομ­μύ­ρια ευρώ απο­δο­χές. Αυτή η ισορ­ρο­πία εξα­σφά­λι­ζε διε­θνή στή­ρι­ξη στις Αρχές του Κα­ζακ­στάν και απο­τυ­πώ­θη­κε και κατά την εξέ­γερ­ση, όπου όλοι οι βα­σι­κοί «παί­κτες» τά­χθη­καν στο πλευ­ρό του Το­κά­γιεφ. Ρωσία, Κίνα, ΗΠΑ, ΕΕ, Τουρ­κία κι­νή­θη­καν σε ένα φάσμα που ξε­κι­νού­σε από τη θερμή υπο­στή­ρι­ξη και έφτα­νε το πολύ μέχρι τις γε­νι­κό­λο­γες εκ­κλή­σεις για «αυ­το­συ­γκρά­τη­ση» και την «ανη­συ­χία για τη βία από όλες τις πλευ­ρές».

Αυτή η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα της ομό­φω­νης στή­ρι­ξης στη στα­θε­ρό­τη­τα του κα­θε­στώ­τος, δεν εμπό­δι­σε ασφα­λώς τα ΜΜΕ διά­φο­ρων χωρών να ανα­ζη­τή­σουν ερ­μη­νεί­ες «έξω­θεν υπο­κί­νη­σης» που βό­λευαν το αφή­γη­μα της κάθε χώρας (έχουν πα­ρου­σια­στεί ως τώρα οι θε­ω­ρί­ες του ρω­σι­κού δά­κτυ­λου, του τουρ­κι­κού δά­κτυ­λου, του δυ­τι­κού δά­κτυ­λου, της διε­θνούς τζι­χάντ).

Φεύ­γο­ντας από το θέμα της εξέ­γερ­σης κα­θαυ­τής, που είχε τη δική της δυ­να­μι­κή, και περ­νώ­ντας στη σφαί­ρα των γε­ω­πο­λι­τι­κών επι­πτώ­σε­ων της κρί­σης που προ­κλή­θη­κε, μπο­ρεί κα­νείς να μι­λή­σει μόνο επί των τε­τε­λε­σμέ­νων: Και εκεί έχου­με μια ση­μα­ντι­κή επι­τυ­χία του ρω­σι­κού κρά­τους. Σε μια δύ­σκο­λη στιγ­μή, ο Το­κά­γιεφ είτε επέ­λε­ξε είτε υπο­χρε­ώ­θη­κε να κα­τα­φύ­γει στην προ­στα­σία της Μό­σχας. Αυτή η εξέ­λι­ξη αφορά ασφα­λώς το μέλ­λον της στρα­τη­γι­κής ισορ­ρο­πί­ας του Κα­ζακ­στάν με­τα­ξύ «Δύσης» και Ρω­σί­ας. Διό­λου τυ­χαία, η πα­ρου­σία ρω­σι­κών στρα­τευ­μά­των υπήρ­ξε το μο­να­δι­κό ση­μείο τρι­βής με τον Το­κά­γιεφ στη «συλ­λο­γι­κή Δύση», που αν και δια­κρι­τι­κά, έσπευ­σε να εκ­φρά­σει τις ανη­συ­χί­ες της για αυτή την εξέ­λι­ξη. Αλλά η ενερ­γο­ποί­η­ση του Αμυ­ντι­κού Συμ­φώ­νου αφορά και το πε­ρι­φε­ρεια­κό παι­χνί­δι, καθώς το Κα­ζακ­στάν «παί­ζει» και με την Κίνα και με την Τουρ­κία, δυ­νά­μεις που αντα­γω­νί­ζο­νται τη Ρωσία σε επιρ­ροή στον Καύ­κα­σο και έχουν τους δι­κούς τους διε­θνείς «ορ­γα­νι­σμούς» όπου συμ­με­τέ­χει και το Κα­ζακ­στάν, τους οποί­ους όμως δεν «προ­τί­μη­σε» ο Το­κά­γιεφ τη στιγ­μή της κρί­σης.   

Αρ­κε­τοί εκτι­μούν ότι ο Το­κά­γιεφ θα έχει την πο­ρεία του Λου­κα­σέν­κο: η ρω­σι­κή βο­ή­θεια για να επι­βιώ­σει στην εξου­σία θα έρθει με αντί­τι­μο την πιο στενή πρόσ­δε­ση στο άρμα της Μό­σχας. Ανε­ξάρ­τη­τα από αυτό το πολύ πι­θα­νό εν­δε­χό­με­νο, ο Πού­τιν έχει ήδη κα­τα­κτή­σει «πό­ντους», απο­δει­κνύ­ο­ντας σε εχθρούς και φί­λους τη «χρη­σι­μό­τη­τα» και την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα του «ρω­σι­κού ΝΑΤΟ». Άλ­λω­στε η πα­ρέμ­βα­ση στο Κα­ζακ­στάν προ­στί­θε­ται σε μια αλυ­σί­δα γε­γο­νό­των, όπως η κι­νη­το­ποί­η­ση ρω­σι­κού στρα­τού στο Να­γκόρ­νο-Κα­ρα­μπάχ ως «εγ­γυ­η­τή» της εκε­χει­ρί­ας με­τα­ξύ Αρ­με­νί­ας-Αζερ­μπαϊ­τζάν, αλλά και η ρω­σι­κή στρα­τιω­τι­κή διείσ­δυ­ση στην Αφρι­κή και ει­δι­κά στην πε­ριο­χή του Σαχέλ, στο φόντο της σχε­τι­κής γαλ­λι­κής ανα­δί­πλω­σης. Εκ του απο­τε­λέ­σμα­τος, η κρίση στο Κα­ζακ­στάν δεν απο­δεί­χθη­κε «νέος πο­νο­κέ­φα­λος» για το Κρεμ­λί­νο, αλλά «νέα ευ­και­ρία»…

Επί­λο­γος

Σή­με­ρα «τάξη βα­σι­λεύ­ει στο Αλ­μά­τι». Παρά τις όποιες πα­ρα­χω­ρή­σεις έκανε ο Το­κά­γεφ για να στα­θε­ρο­ποι­η­θεί στην εξου­σία και το γκρέ­μι­σμα του ίδιου του κά­πο­τε πα­νί­σχυ­ρου Να­ζαρ­μπά­γεφ (μετά τα αγάλ­μα­τά του), τα αι­τή­μα­τα που πυ­ρο­δό­τη­σαν την εξέ­γερ­ση πα­ρα­μέ­νουν αδι­καί­ω­τα. Η πάλη ενά­ντια στη φτώ­χεια και την ανερ­γία, ο αγώ­νας για τη νο­μι­μο­ποί­η­ση της δρά­σης των αρι­στε­ρών κομ­μά­των, τις γε­νι­κό­τε­ρες πο­λι­τι­κές ελευ­θε­ρί­ες, το δι­καί­ω­μα στο συν­δι­κα­λι­σμό, την απερ­γία, τη δια­δή­λω­ση, την απε­λευ­θέ­ρω­ση των κρα­του­μέ­νων, μπο­ρεί και ευ­χό­μα­στε να πα­ρά­ξει ξανά σύ­ντο­μα ει­δή­σεις από το Κα­ζακ­στάν. Και ελ­πί­ζου­με αυτός ο ερ­γα­τι­κός ξε­ση­κω­μός την πρώτη εβδο­μά­δα του 2022 να λει­τουρ­γή­σει ως «πο­δα­ρι­κό» και για άλλες χώρες…