Οι κίνδυνοι στην Ανατολική Μεσόγειο μετά τη συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης για τις ΑΟΖ
Στην Ανατολική Μεσόγειο βρίσκεται εν εξελίξει ένα σχέδιο που υποστηρίζεται από τις δυτικές Μεγάλες Δυνάμεις (ΗΠΑ και ΕΕ με ενεργότερο μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών το ρόλο της Γαλλίας), ενώ επιτόπου στηρίζεται στον διπλωματικό-στρατιωτικό άξονα των γνωστών «τριγώνων» (Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ και Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος).
Το σχέδιο αφορά στην εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτό, καταρχήν, σημαίνει μια λεόντεια κατανομή της ιδιοκτησίας επί των κοιτασμάτων, αποκλειστικά μεταξύ των χωρών-μελών της παραπάνω συμμαχίας, μέσω της επιβολής μιας συγκεκριμένης εκδοχής των ΑΟΖ (βλ. χάρτη 1). Όμως η εξόρυξη δεν είναι αρκετή: το σχέδιο περιλαμβάνει τον αγωγό East Med, που θα επιτρέπει τη μεταφορά του φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές. Αυτό προϋποθέτει τη διασφάλιση της γεωγραφικής συνέχειας μεταξύ Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας, χωρίς εξαιρέσεις και «ρωγμές». Τούτο είναι εφικτό μόνο εάν στο Καστελόριζο αναγνωριστεί μια τεράστια επήρεια στη μοιρασιά της Ανατολικής Μεσογείου, που θα επεκτείνει την ελληνική ΑΟΖ μέχρι τα όρια της κυπριακής.
Όμως το σχέδιο δεν αφορά μόνο στην οικονομία των υδρογονανθράκων αλλά και στη γενικότερη γεωπολιτική στρατηγική. Η επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ-Ισραήλ έχει θέσει τα θεμέλια για την εν εξελίξει αλλαγή του στρατηγικού συσχετισμού δύναμης στην περιοχή. Και μόνο μια ματιά στο χάρτη 1 αρκεί για να πείσει ότι το σχέδιο αυτό οδηγεί στον ναυτικό αποκλεισμό όλων των άλλων χωρών στην Ανατολική Μεσόγειο. Το καθεστώς «αβλαβούς διέλευσης» που υπάρχει για τις θαλάσσιες περιοχές όπου πλέον θα έχει επιβληθεί εθνική κυριαρχία είναι ποιοτικά ασθενέστερο από το καθεστώς «διεθνών υδάτων» που υπάρχει μέχρι σήμερα (γι’ αυτό θεωρείται πιθανότατο ότι οι αντιδράσεις δεν θα περιοριστούν στις «ριγμένες» χώρες της περιοχής, αλλά τελικά θα περιλαμβάνουν και διεθνείς «παίκτες», όπως π.χ. η Ρωσία που μέχρι σήμερα δεν έχει επισήμως τοποθετηθεί).
Το σχέδιο αυτό προωθείται, μέχρι σήμερα, με τη μέθοδο της δημιουργίας τετελεσμένων. Οι διεθνείς εταιρείες-κολοσσοί των εξορύξεων, με την προστασία των αμερικανικών, γαλλικών και ισραηλινών όπλων, έχουν εγκατασταθεί στο πεδίο σε συμφωνία με την ελληνική, κυπριακή και ισραηλινή πλευρά.
Στο εσωτερικό της χώρας, όλη αυτή η επιχείρηση «νομιμοποιείται» με την επίκληση του Διεθνούς Δικαίου. Με τη διαρκή επανάληψη από τα ΜΜΕ, τείνει να εμπεδωθεί η αντίληψη ότι μια μεγάλη επέκταση της ελληνικής κυριαρχίας στην Ανατολική Μεσόγειο είναι νόμιμο δικαίωμα. Βέβαια, αυτή την αυταπάτη δεν συμμερίζονται οι υπεύθυνοι για τους πραγματικούς χειρισμούς κρατικοί παράγοντες: ο Σημίτης παλιότερα και πρόσφατα ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Αθ. Ντόκος προειδοποίησαν ότι «μαξιμαλιστικές» διεκδικήσεις που θα παραβιάζουν τα όρια της γεωγραφίας δεν είναι δυνατόν να επιβληθούν ειρηνικά, προτείνοντας τη συνεκμετάλλευση με την Τουρκία ως τη μοναδική ρεαλιστική οδό αξιοποίησης των υδρογονανθράκων. Οι επίσημοι διαπραγματευτές του ελληνικού κράτους σχετικά με το Δίκαιο της Θάλασσας στον ΟΗΕ έχουν αποτρέψει την επίσημη οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας-Κύπρου, προειδοποιώντας ότι αυτό θα έδινε τη δυνατότητα στην Τουρκία να καταφύγει σε διεθνές δικαστήριο, όπου είναι εξαιρετικά αμφίβολη μια απόφαση που θα δικαίωνε τις ελληνικές θέσεις. Ακόμα και οι πιο «εθνικοί δημοσιογράφοι» ομολογούν εμμέσως αλλά σαφώς ότι στη Χάγη δεν θα αναγνωριστεί στο Καστελόριζο η επιθυμητή επήρεια που παραβιάζει κάθε αρχή αναλογικότητας, επιστρέφοντας έτσι στην ανάγκη να κινηθούν τα πράγματα διά των τετελεσμένων μέσω της στήριξης από τις ΗΠΑ και την ΕΕ.
Για όλες αυτές τις θέσεις η επίκληση του Διεθνούς Δικαίου αποδεικνύεται σήμερα παγίδα. Η Τουρκία προχώρησε σε συμφωνία καθορισμού των θαλασσίων συνόρων της με τη Λιβύη. Με βάση την αρχή της μέσης απόστασης μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών των δύο χωρών, προκύπτει μια μεγάλη «σφήνα» που διακόπτει τη συνέχεια μεταξύ ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου, κάνοντας το σχέδιο για τον East Med πιο πολύπλοκο (βλ. χάρτη 2). Μετά την τεχνική επεξεργασία της συμφωνίας η Τουρκία δηλώνει ότι προτίθεται να την καταθέσει στον ΟΗΕ, κάνοντας έτσι εξ αντικείμενου κάθε διαφορά και αμφισβήτηση (όπως η επήρεια των νησιών στον καθορισμό της ΑΟΖ…) ζήτημα διεθνούς δικαστηρίου.
Η μεγάλη «τρύπα» αυτής της συμφωνίας είναι το κύρος της «κυβέρνησης» που υπέγραψε εκ μέρους της Λιβύης. Πρόκειται για τη «διεθνώς αναγνωρισμένη» (κυρίως από τον ΟΗΕ και τις δυτικές δυνάμεις), αλλά κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει το διαλυτικό χάος που επικρατεί στη Λιβύη και τις αστάθειες που αυτό συνεπάγεται.
Όμως, επίσης, κανείς δεν δικαιούται να ξεχνά ότι υπάρχουν και άλλες χώρες «ριγμένες» από τη μοιρασιά που ενυπάρχει στο σχέδιο East Med (Συρία, Λίβανος, Παλαιστίνη...). Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία έχει κι άλλες δυνατότητες για διπλωματικές πρωτοβουλίες.
Δυστυχώς, αυτά τα σενάρια μεταφέρουν την ένταση στο έδαφος της Κύπρου. Οι «απορριπτικοί» μεταξύ των Ελληνοκυπρίων, αποκλείοντας τις λύσεις που στηρίζονται σε μια αυθεντική συνεννόηση μεταξύ των δύο κοινοτήτων, έχουν ενισχύσει το σενάριο της «βελούδινης διχοτόμησης». Οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο δημιουργούν έντονο ενδιαφέρον της τουρκικής πλευράς γι’ αυτή την προοπτική, γιατί ένα ανεξάρτητο μικρό κράτος στο έδαφος της Κύπρου θα έδινε τη βάση για καθορισμό ΑΟΖ μεταξύ Βόρειας Κύπρου και τουρκικού κράτους. Να ένα σημείο όπου οι εθνικισμοί και οι κρατικοί ανταγωνισμοί «συντονίζονται» στο δρόμο προς το πολεμικό τρελοκομείο.
Η εξέλιξη της συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης δεν ήταν αιφνιδιαστική. Είχε ουσιαστικά προαναγγελθεί από τη συνέντευξη του Τούρκου πρεσβευτή στην «Καθημερινή». Σε αυτήν ουσιαστικά απάντησε ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του Μητσοτάκη, ο Αθ. Ντόκος, στη συνέντευξή του στο ΑΠΕ που επανέφερε τα ζητήματα της συνεκμετάλλευσης. Ίσως η πιο ηχηρή προειδοποίηση ήταν η διακριτική αποστασιοποίηση των εξορυκτικών κολοσσών από τα οικόπεδα δυτικά της Κύπρου που επηρεάζει η οριοθέτηση μεταξύ Τουρκίας-Λιβύης.
Στους οπαδούς του Διεθνούς Δικαίου να θυμίσουμε ότι η αρχή-βάση στις οριοθετήσεις είναι η «μέση γραμμή απόστασης». Τα νησιά και οι απομακρυσμένες νησίδες έχουν επήρεια στην οριοθέτηση, αλλά χωρίς να ανατρέπουν την αναλογικότητα και χωρίς να καταργούν τα δικαιώματα εκβολής των ηπειρωτικών ακτών προς τις θάλασσες. Η συνήθης συγκεκριμενοποίηση αυτών των αντικρουόμενων αρχών είναι τα διαβόητα «δάχτυλα» (δηλαδή θαλάσσιοι διάδρομοι που ενώνουν τα νησιά με την ΑΟΖ του «εθνικού κορμού», αποτρέποντας την περικύκλωσή τους από αντίπαλη εθνική κυριαρχία, αλλά χωρίς να καταργούν τα δικαιώματα μιας μακράς ηπειρωτικής ακτογραμμής). Τέτοιες λύσεις επιβλήθηκαν επί ισχυρών κρατών (π.χ. μεταξύ Βρετανίας-Γαλλίας στη θάλασσα της Μάγχης και στον Βισκαϊκό Κόλπο). Μια τέτοια λύση θα ήταν δυσάρεστη για την Αθήνα στο Καστελόριζο, ενώ θα ήταν πραγματική κόλαση στο Αιγαίο…
Στα νέα δεδομένα η κυβέρνηση της ΝΔ δείχνει να επιλέγει «σκληρή» αντιμετώπιση. Καλεί το ΝΑΤΟ και την ΕΕ να πάρουν άμεσα θέση και να ενισχύσουν τη μέθοδο των τετελεσμένων. Ο Δένδιας έδωσε τελεσίγραφο στον πρέσβη της Λιβύης απειλώντας τον με απέλαση. Όμως αυτά είναι τα «προκαταρκτικά». Είναι σαφές ότι αν γίνει η επιλογή των «μαξιμαλιστικών» διεκδικήσεων, αυτή οδηγεί σε γυμνή αντιπαράθεση του συσχετισμού δύναμης μεταξύ των δύο χωρών και των συμμαχιών που αυτές θα μπορούν να διατηρήσουν.
Και αυτό είναι πραγματικά επικίνδυνο μονοπάτι. Οι εργαζόμενοι-ες και οι λαϊκές δυνάμεις δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν από τις εξορύξεις, όπως αποδεικνύεται στις χώρες της Μέσης Ανατολής όπου ο πλούτος των υδρογονανθράκων συνδυάζεται με μαζική φτώχεια και ακραία ανισότητα. Στις σύγχρονες συνθήκες της περιβαλλοντικής και κλιματικής επικινδυνότητας, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε απέναντι στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο είναι να τα αφήσουμε να παραμένουν στα έγκατα της γης.
Πολύ περισσότερο που οι προετοιμασίες αντιπαράθεσης για τις ΑΟΖ σημαίνουν ένταση των εξοπλισμών. Οι λαοί της Ελλάδας και της Τουρκίας, μέσα σε βαθιά οικονομική και κοινωνική κρίση, δεν έχουν κανένα λόγο να εγκρίνουν τη διάθεση πολύτιμων πόρων για φρεγάτες, αεροπλάνα και πυραύλους.
Οι οπαδοί τού τάχα Διεθνούς Δικαίου αφήνουν ανοιχτό το δρόμο για πολεμική αναμέτρηση ώστε να επιβάλουν τις αποφάσεις που τους συμφέρουν. Αυτή την τρέλα πρέπει οπωσδήποτε να την εμποδίσουμε.
Και είναι πραγματικά θλιβερό να βλέπει κανείς δυνάμεις της Αριστεράς να στηρίζουν τη λογική του «Διεθνούς Δικαίου», του δικαίου που πάντα στηριζόταν στις κανονιοφόρους.
*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά
