Το μεγάλο παιχνίδι στη Λιβύη και η ελληνική εμπλοκή

Οι δυ­σκο­λί­ες είχαν φανεί από την πρώτη συ­νά­ντη­ση στη Μόσχα, που επι­χεί­ρη­σε να προ­ω­θή­σει ένα σχέ­διο εκε­χει­ρί­ας. Με δε­δο­μέ­νες τις καλές σχέ­σεις της Ρω­σί­ας με τον πο­λέ­μαρ­χο Χα­φτάρ, τη συμ­μα­χία της Τουρ­κί­ας με την κυ­βέρ­νη­ση Σά­ρατζ και το γε­γο­νός ότι η συ­νά­ντη­ση ήταν προ­ϊ­όν κοι­νής ρω­σο-τουρ­κι­κής πρω­το­βου­λί­ας, είχε δια­μορ­φω­θεί η αί­σθη­ση μιας επα­νά­λη­ψης της Συ­ρί­ας: Εκεί Πού­τιν και Ερ­ντο­γάν υπο­στη­ρί­ζουν «αντί­πα­λες» δυ­νά­μεις, αλλά αξιο­ποιούν την (έμ­με­ση ή άμεση) πα­ρου­σία τους στη χώρα, για να σχε­διά­ζουν κοινά απο­δε­κτές λύ­σεις και να τα­κτο­ποιούν από κοι­νού συμ­φέ­ρο­ντα, ζώνες επιρ­ρο­ής κ.ο.κ. 

Το κλίμα ανα­τρά­πη­κε, όταν ο Χα­φτάρ πρώτα «ζή­τη­σε χρόνο» κι έπει­τα αρ­νή­θη­κε να υπο­γρά­ψει τη συμ­φω­νία εκε­χει­ρί­ας, που είχε δε­χτεί νω­ρί­τε­ρα ο Σά­ρατζ. Ήταν η πολ­λο­στή φορά που ο «στρα­τη­γός» τορ­πί­λι­ζε μια συ­νεν­νό­η­ση, επι­βε­βαιώ­νο­ντας όσους τον θε­ω­ρούν υπερ-φι­λό­δο­ξο και απρό­βλε­πτο στην προ­σπά­θειά του να κερ­δί­σει την εξου­σία. 

Διά­σκε­ψη Βε­ρο­λί­νου

Τη σκυ­τά­λη πήρε η πρω­το­βου­λία Γερ­μα­νί­ας-ΟΗΕ. Ήταν πολύ πιο φι­λό­δο­ξη, καθώς έφερε στο ίδιο τρα­πέ­ζι όλα τα κράτη που εμπλέ­κο­νται άμεσα (Αί­γυ­πτος, Ηνω­μέ­να Αρα­βι­κά Εμι­ρά­τα, Τουρ­κία) ή πιο έμ­με­σα (Γαλ­λία, Ιτα­λία, Ρωσία) στο πλευ­ρό της μιας ή της άλλης πλευ­ράς, όπως και τις με­γα­λύ­τε­ρες διε­θνείς δυ­νά­μεις (Κίνα, ΗΠΑ). Το γε­γο­νός ότι όλοι αυτοί κα­τέ­λη­ξαν σε κεί­με­νο συμ­φω­νί­ας δη­μιούρ­γη­σε μια πρό­σκαι­ρη αί­σθη­ση «απο­κλι­μά­κω­σης». Στο κοινό ανα­κοι­νω­θέν οι συμ­με­τέ­χο­ντες δε­σμεύ­ο­νταν να ερ­γα­στούν για τον τερ­μα­τι­σμό κάθε ξένης εμπλο­κής, για αυ­στη­ρό­τε­ρη επι­βο­λή του εμπάρ­γκο όπλων, για εξα­σφά­λι­ση διαρ­κούς εκε­χει­ρί­ας και στή­ρι­ξης μιας επα­νεκ­κί­νη­σης της «πο­λι­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας» για μια πιο μό­νι­μη λύση. Με δε­δο­μέ­νο το «κου­βά­ρι» αντι­τι­θέ­με­νων συμ­φε­ρό­ντων, θε­ω­ρή­θη­κε ση­μα­ντι­κό βήμα μπρο­στά. 

Οι πιο πα­ρα­τη­ρη­τι­κοί ανα­λυ­τές εντό­πι­ζαν ότι οι δύο άμεσα εν­δια­φε­ρό­με­νες λι­βυ­κές πα­ρα­τά­ξεις δεν συμ­με­τεί­χαν (ήταν πα­ρού­σες στο Βε­ρο­λί­νο, αλλά αρ­νή­θη­καν να βρε­θούν στο ίδιο τρα­πέ­ζι και δεν συ­νυ­πέ­γρα­ψαν το κεί­με­νο) και αυτό αρ­κού­σε για να κρατά κα­νείς μικρό κα­λά­θι. Οι ακόμα πιο πα­ρα­τη­ρη­τι­κοί θα εκτι­μού­σαν τη ση­μα­σία που είχε η ταυ­τό­χρο­νη δια­δή­λω­ση οπα­δών του Χα­φτάρ και οπα­δών του Σά­ρατζ στο Βε­ρο­λί­νο. Οι μεν φω­νά­ζο­ντας «Ερ­ντο­γάν ο αρ­χη­γός των τρο­μο­κρα­τών» και οι δε «Όχι στο στρα­τιω­τι­κό πρα­ξι­κό­πη­μα στη Λιβύη». Από κοι­νού όμως κα­τήγ­γει­λαν τη συ­νά­ντη­ση ως «ξένη πα­ρέμ­βα­ση», κάτι που έκανε σαφές ότι και στις δυο πλευ­ρές υπάρ­χουν αδιάλ­λα­κτοι που αντι­λαμ­βά­νο­νται κάθε συμ­βι­βα­σμό ως «ήττα».  

Ήταν επί­σης εμ­φα­νές ότι το κεί­με­νο του Βε­ρο­λί­νου θύ­μι­ζε «ευ­χο­λό­γιο». Με τα λόγια ανα­λυ­τή του Αλ Τζα­ζί­ρα, είναι «μια συμ­φω­νία κυ­ρί­ων που θα εφαρ­μο­στεί μόνο αν η πρό­θε­ση είναι ει­λι­κρι­νής ή θα κα­ταρ­ρεύ­σει σύ­ντο­μα με αλ­λη­λο­κα­τη­γο­ρί­ες για πα­ρα­βιά­σεις». Και σε αυτό το ση­μείο οι πιο προ­σε­κτι­κοί θα εντό­πι­σαν τις δια­φο­ρές με­τα­ξύ ηγε­τών που κατά τα άλλα «συμ­φώ­νη­σαν»: τη μο­νο­με­ρή έμ­φα­ση του Μα­κρόν στην ανά­γκη να στα­μα­τή­σει η απο­στο­λή φι­λο­τούρ­κων μα­χη­τών από τη Συρία στην Τρί­πο­λη, την απά­ντη­ση του Ερ­ντο­γάν για την ποι­κι­λία στην προ­έ­λευ­ση των χι­λιά­δων μι­σθο­φό­ρων του Χα­φτάρ με τη βι­τριο­λι­κή επι­σή­μαν­ση ότι «φαί­νε­ται πως το Άμπου Ντά­μπι στρα­το­λο­γεί από όπου βρί­σκει» (που έδει­χνε ανοι­χτά τα Ηνω­μέ­να Αρα­βι­κά Εμι­ρά­τα) και την εγκρά­τεια του Λα­βρόφ για τις προ­ο­πτι­κές της συμ­φω­νί­ας, ενός αν­θρώ­που που και γνω­ρί­ζει καλά τις προ­θέ­σεις του Χα­φτάρ και κι­νεί­ται στην πα­ρά­δο­ση της ρω­σι­κής εξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής να προ­α­ναγ­γέλ­λει προ­δια­γε­γραμ­μέ­νες εξε­λί­ξεις με τη μορφή «προει­δο­ποί­η­σης».

Άλ­λω­στε οι δια­πραγ­μα­τεύ­σεις εξε­λίσ­σο­νταν ήδη στη σκιά μιας νέας κλι­μά­κω­σης του Χα­φτάρ, που κι­νη­το­ποί­η­σε τις δυ­νά­μεις του για τον τερ­μα­τι­σμό της πα­ρα­γω­γής κι εξα­γω­γής πε­τρε­λαί­ου, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας τον έλεγ­χο των βα­σι­κών πε­τρε­λαϊ­κών πε­ριο­χών ως μέσο πο­λι­τι­κού εκ­βια­σμού και προς τα μέσα και προς τα έξω. Μια μέρα μετά τη συμ­φω­νία, οι δυ­νά­μεις του επί­δο­ξου πρα­ξι­κο­πη­μα­τία ανα­κοί­νω­σαν ότι πι­στές στην κυ­βέρ­νη­ση Σά­ρατζ πο­λι­το­φυ­λα­κές πα­ρα­βί­α­σαν την εκε­χει­ρία κι ότι ετοι­μά­ζο­νται «να απα­ντή­σουν με πλήρη ισχύ». 

Όπως πάντα σε τέ­τοιες πε­ρι­πτώ­σεις, η αλή­θεια στους ισχυ­ρι­σμούς για το «ποιος το ξε­κί­νη­σε» έχει μικρή ση­μα­σία. Το ζή­τη­μα είναι ότι η εύ­θραυ­στη εκε­χει­ρία δεί­χνει να κα­ταρ­ρέ­ει κι ότι ο στρα­τός του Χα­φτάρ δη­λώ­νει έτοι­μος όχι για απλή «αντα­πό­δο­ση», αλλά για σα­ρω­τι­κή επί­θε­ση…

Διε­θνείς αντα­γω­νι­σμοί

Ήταν εξαρ­χής σαφές ότι οι πε­ρί­φη­μες «διε­θνείς επι­τρο­πές υλο­ποί­η­σης της συμ­φω­νί­ας» θα ήταν ένα τρα­πέ­ζι αντα­γω­νι­στι­κής δια­πραγ­μά­τευ­σης με­τα­ξύ των ξένων εμπλε­κό­με­νων δυ­νά­με­ων (εκεί εντάσ­σε­ται και η προ­θυ­μία Δέν­δια να συμ­με­τέ­χει ελ­λη­νι­κός στρα­τός σε «ει­ρη­νευ­τι­κές» δυ­νά­μεις στη Λιβύη). Άλ­λω­στε η έξω­θεν υπο­στή­ρι­ξη που απο­λαμ­βά­νουν και οι δύο πλευ­ρές αφορά με­γά­λες «δου­λειές» που έχουν ανα­λά­βει να φέ­ρουν σε πέρας.

Η κυ­βέρ­νη­ση εθνι­κής ενό­τη­τας υπό τον Σά­ρατζ υπο­στη­ρί­χθη­κε αρ­χι­κά από την ΕΕ, με στόχο να βρε­θεί ένα «θε­σμι­κό» κυ­βερ­νη­τι­κό κέ­ντρο το οποίο θα έδινε επί­φα­ση νο­μι­μό­τη­τας στις άθλιες συμ­φω­νί­ες των Βρυ­ξελ­λών με τους δου­λέ­μπο­ρους-βα­σα­νι­στές, που ανα­βαθ­μί­στη­καν σε «ακτο­φυ­λα­κή», και τα κο­λα­στή­ρια που ανα­βαθ­μί­στη­καν σε «κέ­ντρα κρά­τη­σης με­τα­να­στών». Μέσα από τη στενή συ­νερ­γα­σία για το κυ­νή­γι απελ­πι­σμέ­νων αν­θρώ­πων, η Ιτα­λία απέ­κτη­σε πιο στε­νές σχέ­σεις με την κυ­βέρ­νη­ση Σά­ρατζ, απο­σκο­πώ­ντας σε προ­νο­μια­κή πρό­σβα­ση στον πε­τρε­λαϊ­κό πλού­το της χώρας.

Αντί­στοι­χα, η υπο­στή­ρι­ξη Μα­κρόν στον στρα­τη­γό Χα­φτάρ προ­έ­κυ­ψε καθώς οι δυ­νά­μεις του απέ­κτη­σαν τον στρα­τιω­τι­κό έλεγ­χο στις πε­ρισ­σό­τε­ρες πε­τρε­λαϊ­κές πε­ριο­χές της χώρας, δη­μιουρ­γώ­ντας ευ­και­ρί­ες  επα­να­προ­σα­να­το­λι­σμού της ροής του «μαύ­ρου χρυ­σού» από την Ιτα­λία προς τη Γαλ­λία. Η άνο­δος του Χα­φτάρ έγινε εφι­κτή με τη στή­ρι­ξη δυ­νά­με­ων όπως τα Ηνω­μέ­να Αρα­βι­κά Εμι­ρά­τα, η Σα­ου­δι­κή Αρα­βία και η Αί­γυ­πτος, που ανα­ζη­τού­σαν έναν «Σίσι της Λι­βύ­ης» για να απο­κα­τα­στή­σει την αυ­ταρ­χι­κή «στα­θε­ρό­τη­τα» νε­κρο­τα­φεί­ου. Αντί­στοι­χα, Κατάρ και Τουρ­κία υπο­στη­ρί­ζουν τον Σά­ρατζ στην προ­σπά­θεια να διευ­ρύ­νουν την επιρ­ροή τους στην πε­ριο­χή.

Σε αυτό το μίγμα προ­στέ­θη­κε ο ελ­λη­νο­τουρ­κι­κός αντα­γω­νι­σμός, με τον Ερ­ντο­γάν να «εξαρ­γυ­ρώ­νει» τη στή­ρι­ξη στον Σά­ρατζ με το τουρ­κο­λι­βυ­κό μνη­μό­νιο και τον Μη­τσο­τά­κη να δίνει στή­ρι­ξη στον Χα­φτάρ για να απο­σπά­σει τη δέ­σμευ­ση ότι ο «στρα­τη­γός» θα το ακυ­ρώ­σει. Οι εμπό­λε­μες δυ­νά­μεις στη Λιβύη εμπο­ρεύ­ο­νται αν­θρώ­πι­νες ζωές, πε­τρέ­λαια και πο­λι­τι­κή επιρ­ροή για να κερ­δί­σουν τις πλά­τες ξένων δυ­νά­με­ων, που συμ­με­τέ­χουν σε αυτό το αδί­στα­κτο παι­χνί­δι.  

Μετά τις τε­λευ­ταί­ες εξε­λί­ξεις, φαί­νε­ται ότι η δια­πραγ­μά­τευ­ση γι’ αυτά τα διε­θνή συμ­φέ­ρο­ντα μπο­ρεί να πα­ρα­μεί­νει «ένο­πλη» στο πεδίο της Λι­βύ­ης και αυτό μπο­ρεί να φέρει σε άμεση σύ­γκρου­ση και τους διε­θνείς «παί­κτες». 

Η ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση και ο... φίλος Χα­φτάρ

Είναι εξαι­ρε­τι­κά δύ­σκο­λο να γνω­ρί­ζει κα­νείς τι ει­πώ­θη­κε «στους δια­δρό­μους» του Βε­ρο­λί­νου, που μπο­ρεί να ήταν κάτι πολύ δια­φο­ρε­τι­κό από τα συ­ναι­νε­τι­κά ευ­χο­λό­για της επί­ση­μης ανα­κοί­νω­σης. Αυτό που γνω­ρί­ζου­με όλοι είναι το ευ­χα­ρι­στή­ριο tweet του Χα­φτάρ μετά τη Διά­σκε­ψη, που έγρα­φε «Ένας φίλος στην ανά­γκη είναι ένας πραγ­μα­τι­κός  φίλος» και απει­κό­νι­ζε τον Μη­τσο­τά­κη, τον Μα­κρόν και τον πρί­γκι­πα διά­δο­χο των ΗΑΕ Μο­χά­μεντ Μπιν Ζα­γιέντ Αλ Να­χιάν. Η ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση μπο­ρεί να μην προ­σκλή­θη­κε στο Βε­ρο­λί­νο, αλλά φρό­ντι­σε να συ­να­ντη­θεί με τον Χα­φτάρ στην Αθήνα, που επέ­λε­ξε να συ­νο­μι­λή­σει με Δέν­δια-Μη­τσο­τά­κη πριν πα­ρα­στεί στη διε­θνή διά­σκε­ψη. Η επι­βε­βαί­ω­ση του άτυ­που «με­τώ­που» επι­βε­βαιώ­θη­κε έμ­με­σα από τον υπουρ­γό Επι­κρα­τεί­ας, Γ. Γε­ρα­πε­τρί­τη, ο οποί­ος, αφού καυ­χή­θη­κε για τις «ευ­χα­ρι­στί­ες» του Χα­φτάρ, επι­σή­μα­νε ότι η Ελ­λά­δα έχει λόγο στο λι­βυ­κό ζή­τη­μα όχι μόνο μέσω της συμ­με­το­χής στα όρ­γα­να της ΕΕ (όπου ο Μη­τσο­τά­κης απει­λεί με βέτο κάθε λύση που δεν ικα­νο­ποιεί το ελ­λη­νι­κό αί­τη­μα για ακύ­ρω­ση του τουρ­κο-λι­βυ­κού μνη­μο­νί­ου!), αλλά και «στο Συμ­βού­λιο Ασφα­λεί­ας του ΟΗΕ μέσω της συμ­μά­χου Γαλ­λί­ας»… Την ίδια μέρα άλ­λω­στε έγινε γνω­στή η ελ­λη­νι­κή στή­ρι­ξη στη γαλ­λι­κή πρω­το­βου­λία για απο­στο­λή πο­λε­μι­κής ναυ­τι­κής δύ­να­μης στα Στενά του Ορ­μούζ… Μια άλλη «φα­ει­νή ιδέα» της ελ­λη­νι­κής εξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής, η απο­στο­λή πυ­ραύ­λων Patriot στη Σα­ου­δι­κή Αρα­βία, για τις αι­μα­τη­ρές ανά­γκες του σκο­τει­νού κα­τά­μαυ­ρου Βα­σι­λεί­ου των Σα­ούντ στην Υε­μέ­νη και την ευ­ρύ­τε­ρη πε­ριο­χή, φαί­νε­ται να μπαί­νει (προ­σω­ρι­νά;) στο συρ­τά­ρι μετά τις «επι­χει­ρη­σια­κές» εν­στά­σεις του Γε­νι­κού Επι­τε­λεί­ου. 

Ει­λι­κρι­νείς αρ­θρο­γρά­φοι –ανε­ξαρ­τή­τως συμ­φω­νί­ας ή δια­φω­νί­ας τους με την ακο­λου­θού­με­νη τα­κτι­κή, με όρους απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τας– πα­ρα­δέ­χο­νται πλέον ανοι­χτά ότι η ελ­λη­νι­κή εξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή έχει επεν­δύ­σει σχε­δόν απο­κλει­στι­κά στην προ­ο­πτι­κή… στρα­τιω­τι­κής νίκης του Χα­φτάρ στον λι­βυ­κό εμ­φύ­λιο. Στην κα­λύ­τε­ρη πε­ρί­πτω­ση, ο στρα­τός του επί­δο­ξου πρα­ξι­κο­πη­μα­τία χρη­σι­μο­ποιεί­ται ως «αντι­πρό­σω­πος», ώστε η όποια συμ­φω­νία να οδη­γή­σει σε μα­ταί­ω­ση της τουρ­κο-λι­βυ­κής συμ­φω­νί­ας και αυτό ομο­λο­γεί­ται ρητά από κυ­βερ­νη­τι­κά χείλη ότι ιε­ραρ­χεί­ται υψη­λό­τε­ρα από την προ­ο­πτι­κή ει­ρή­νευ­σης στην πο­λύ­πα­θη χώρα.

Είναι μια πο­λι­τι­κή που απαι­τεί αντι­πο­λε­μι­κή αντι­πο­λί­τευ­ση από τα αρι­στε­ρά κι όχι «εθνι­κή» κρι­τι­κή για… «απου­σία» ή «έλ­λει­ψη σθέ­νους». Το ελ­λη­νι­κό κρά­τος είναι «σθε­να­ρά παρόν» στην λι­βυ­κή κρίση. Αλλά  αυτό δεν είναι για καλό…

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά