Μια θυσία που άφησε παρακαταθήκες

Φέτος συ­μπλη­ρώ­νο­νται 25 χρό­νια από τη δο­λο­φο­νία του Νίκου Τε­μπο­νέ­ρα. Ήταν 8 Γε­νά­ρη 1991 όταν ο αρι­στε­ρός κα­θη­γη­τής δο­λο­φο­νή­θη­κε με σι­δε­ρο­λο­στό από τον Γ. Κα­λα­μπό­κα, πρό­ε­δρο της ΟΝΝΕΔ Αχα­ΐ­ας, στο υπό κα­τά­λη­ψη Σχο­λι­κό Συ­γκρό­τη­μα της Πά­τρας. Ένα γε­γο­νός που είχε κα­τα­λυ­τι­κή επί­δρα­ση στις γε­νι­κό­τε­ρες κοι­νω­νι­κές και πο­λι­τι­κές εξε­λί­ξεις της δε­κα­ε­τί­ας του ’90.

Ύστε­ρα από απα­νω­τές εκλο­γι­κές ανα­με­τρή­σεις, τον Απρί­λιο του 1990 η Νέα Δη­μο­κρα­τία του Κ. Μη­τσο­τά­κη είχε κα­τα­φέ­ρει να σχη­μα­τί­σει κυ­βέρ­νη­ση. Ο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμός σά­ρω­νε πα­γκο­σμί­ως, τα κα­θε­στώ­τα του λε­γό­με­νου «υπαρ­κτού» κα­τέρ­ρε­αν και τα ιδε­ο­λο­γή­μα­τα περί υπε­ρο­χής της «αγο­ράς» βρί­σκουν εφαρ­μο­γή στην κυ­βερ­νη­τι­κή πο­λι­τι­κή: εκτε­τα­μέ­νες ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις, πε­ρι­κο­πές κοι­νω­νι­κών πα­ρο­χών και κάθε εί­δους «προ­νο­μί­ου» από τα χρό­νια της δια­κυ­βέρ­νη­σης ΠΑΣΟΚ.

Οι επι­χει­ρή­σεις που δεν αντέ­χουν στον αδυ­σώ­πη­το αντα­γω­νι­σμό των κα­πι­τα­λι­στών βα­φτί­ζο­νται «προ­βλη­μα­τι­κές» και αρ­χί­ζουν οι μα­ζι­κές απο­λύ­σεις. Στην Πει­ραϊ­κή Πα­τραϊ­κή ξεσπά την άνοι­ξη του 1990 ένας πο­λύ­μη­νος αγώ­νας ενά­ντια στην πο­λι­τι­κή του Μη­τσο­τά­κη.

Αγώ­νες στα σχο­λεία

Οι αντι­δρα­στι­κές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις επε­κτεί­νο­νται σε όλους το­μείς. Τον Οκτώ­βρη, ο υπουρ­γός Παι­δεί­ας Βα­σί­λης Κο­ντο­γιαν­νό­που­λος προ­ω­θεί πο­λυ­νο­μο­σχέ­διο που προ­έ­βλε­πε με­τα­ξύ άλλων λει­τουρ­γία ιδιω­τι­κών ΑΕΙ, κα­τάρ­γη­ση της δω­ρε­άν πα­ρο­χής συγ­γραμ­μά­των, επι­βο­λή χρο­νι­κού ορίου στις σπου­δές, πι­θα­νό πε­ριο­ρι­σμό του πα­νε­πι­στη­μια­κού ασύ­λου, κα­τάρ­γη­ση αδι­καιο­λό­γη­των απου­σιών, επι­βο­λή «ομοιό­μορ­φης» εν­δυ­μα­σί­ας και «πει­θαρ­χι­κού ελέγ­χου» της εξω­σχο­λι­κής ζωής, επα­να­φο­ρά προ­σευ­χής και έπαρ­σης της ση­μαί­ας στα σχο­λεία κ.ά. Φοι­τη­τές και μα­θη­τές αρ­νού­νται να συ­ναι­νέ­σουν σε αυτό το τε­ρα­τούρ­γη­μα.

Τα πρώτα φοι­τη­τι­κά συλ­λα­λη­τή­ρια, που ζη­τούν επι­τα­κτι­κά την από­συρ­ση του νο­μο­σχε­δί­ου, αρ­χί­ζουν να πλαι­σιώ­νο­νται και από μα­θη­τές. Μέχρι το τέλος του έτους οι κα­τα­λή­ψεις απλώ­νο­νται σαν πυρ­κα­γιά σε σχο­λεία και σχο­λές. Μα­ζι­κές γε­νι­κές συ­νε­λεύ­σεις, συ­ντο­νι­στι­κά σχο­λών, πα­νελ­λα­δι­κά συ­ντο­νι­στι­κά στην Αθήνα για τον συ­ντο­νι­σμό και την κλι­μά­κω­ση του αγώνα σε ΑΕΙ-ΤΕΙ. Κα­τει­λημ­μέ­να σχο­λεία σε κάθε πόλη και χωριό.

Στις 14 και 18 Δε­κέμ­βρη η Αθήνα συ­γκλο­νί­ζε­ται από τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις δε­κά­δων χι­λιά­δων νε­ο­λαί­ων: «Δεν θα πε­ρά­σει», «Λι­τό­τη­τα - ανερ­γία - τρο­μο­κρα­τία, κάτω η Νέα Δη­μο­κρα­τία» (που ξε­κι­νά­ει από τους φοι­τη­τές της επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς), είναι τα συν­θή­μα­τα που δο­νούν τις πο­ρεί­ες στους δρό­μους και ει­δι­κά την οδό Μη­τρο­πό­λε­ως, όπου βρί­σκε­ται το υπουρ­γείο Παι­δεί­ας. Τα ΜΜΕ της επο­χής κα­τα­συ­κο­φα­ντούν τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις. Οι κα­τα­λή­ψεις βα­φτί­ζο­νται από τα ‒νε­ο­φερ­μέ­να‒ ιδιω­τι­κά κα­νά­λια «νύ­χτες βαν­δα­λι­σμών, ορ­γί­ων και χρή­σης ου­σιών», ενώ η κυ­βερ­νη­τι­κή προ­πα­γάν­δα μιλά για «ανύ­παρ­κτα» αι­τή­μα­τα.

Οι δια­κο­πές των Χρι­στου­γέν­νων βρί­σκουν όλες σχε­δόν τις σχο­λές κα­τει­λημ­μέ­νες, ενώ 1.800 πόρ­τες σχο­λεί­ων έχουν «δια­κο­σμη­θεί» με λου­κέ­τα και πανό με τη λέξη ΚΑ­ΤΑ­ΛΗ­ΨΗ. Είναι η χρο­νιά που η κα­τά­λη­ψη ‒γνω­στή από τους ερ­γα­σια­κούς χώ­ρους και τα πα­νε­πι­στή­μια‒ υιο­θε­τεί­ται ως μορφή πάλης και από τους μα­θη­τές. Μά­ταια η κυ­βέρ­νη­ση πο­ντά­ρει στην εκτό­νω­ση, λόγω γιορ­τών. Επι­λέ­γε­ται η κα­τα­φυ­γή στην κα­τα­στο­λή.

Εγκύ­κλιοι του υπουρ­γεί­ου προς τους διευ­θυ­ντές των σχο­λεί­ων δί­νουν οδη­γί­ες για δρα­στι­κά μέτρα. Να κο­πούν οι αλυ­σί­δες και τα λου­κέ­τα στις πόρ­τες των σχο­λεί­ων. Να παρ­θούν απου­σί­ες έστω και στο πε­ζο­δρό­μιο του κάθε σχο­λεί­ου. Με συ­ντο­νι­σμό των κατά τό­πους νο­μαρ­χών (που τότε διο­ρί­ζο­νταν και δεν εκλέ­γο­νταν) συ­γκρο­τού­νται μη­χα­νι­σμοί «αγα­να­κτι­σμέ­νων γο­νέ­ων», μελών της ΝΔ και ομά­δων κρού­σης της ΟΝΝΕΔ («Κέ­νταυ­ροι - Ρέιν­τζερς», που φτιά­χτη­καν επί προ­ε­δρί­ας Μεϊ­μα­ρά­κη και Βουλ­γα­ρά­κη και υπο­τί­θε­ται ότι είχαν δια­λυ­θεί), με σκοπό την ανα­κα­τά­λη­ψη των σχο­λεί­ων. Από τις 7 Γε­νά­ρη, το σχέ­διο κρά­τους και πα­ρα­κρά­τους μπαί­νει σε εφαρ­μο­γή, θυ­μί­ζο­ντας τις χει­ρό­τε­ρες μέρες της με­τεμ­φυ­λια­κής Δε­ξιάς.

Η απά­ντη­ση του κι­νή­μα­τος είναι άμεση. Επι­τρο­πές πε­ρι­φρού­ρη­σης, κοινά συ­ντο­νι­στι­κά φοι­τη­τών-μα­θη­τών, ενη­μέ­ρω­ση του κό­σμου με εξορ­μή­σεις, ΕΛΜΕ, ερ­γα­ζό­με­νοι και μέλη της Αρι­στε­ράς έξω από τα σχο­λεία. Η δειλή υπο­στή­ρι­ξη των κα­θη­γη­τών στις μα­θη­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις με­τα­τρέ­πε­ται σε ανοι­χτή συ­μπα­ρά­στα­ση. Εκα­το­ντά­δες κα­θη­γη­τές μπαί­νουν μπρο­στά. Διώ­χνουν τους ει­σαγ­γε­λείς από το δη­μό­σιο σχο­λείο, συ­γκρού­ο­νται με δε­ξιούς διευ­θυ­ντές που απει­λούν μα­θη­τές και απο­τρέ­πουν τις επι­θέ­σεις των τρα­μπού­κων.

12226820_169e5590584060501_1496620520_n.jpg

Η δο­λο­φο­νία

Στην Πάτρα τα επει­σό­δια έξω από τα σχο­λεία παίρ­νουν δια­στά­σεις. Στις 8 Γε­νά­ρη το πρωί, τα πε­ρισ­σό­τε­ρα σχο­λι­κά συ­γκρο­τή­μα­τα βρά­ζουν. Το από­γευ­μα η ΟΝΝΕΔ Πά­τρας ξε­κι­νά­ει ομα­δι­κή «αφι­σο­κόλ­λη­ση» από το κέ­ντρο της πόλης με στόχο να εκ­διω­χθούν οι κα­τα­λη­ψί­ες μα­θη­τές, ώστε την επό­με­νη μέρα να ανοί­ξουν τα σχο­λεία. Επι­κε­φα­λής των τρα­μπού­κων, ο πρό­ε­δρος της ορ­γά­νω­σης Γιάν­νης Κα­λα­μπό­κας, δη­μο­τι­κός σύμ­βου­λος της πα­ρά­τα­ξης Νι­κο­λό­που­λου (ο μέχρι πρό­σφα­τα βου­λευ­τής των ΑΝΕΛ και πριν της ΝΔ).

Στο Πο­λυ­κλα­δι­κό, όπου βρί­σκο­νται και τα γρα­φεία της το­πι­κής ΕΛΜΕ, απω­θού­νται. Με­τα­κι­νού­νται στο 3ο Γυ­μνά­σιο-Λύ­κειο στα Ψηλά Αλώ­νια. Χτυ­πούν τους μα­θη­τές και ει­σβάλ­λουν στο χώρο. Συν­δι­κα­λι­στές της ΕΛΜΕ, φοι­τη­τές και κό­σμος της Αρι­στε­ράς, γο­νείς, φτά­νουν στο σχο­λείο και δέ­χο­νται επί­θε­ση με λο­στούς και αλυ­σί­δες. Κατά τη διάρ­κεια της συ­μπλο­κής, χτυ­πη­μέ­νος με σι­δε­ρο­λο­στό στο κε­φά­λι, ο κα­θη­γη­τής του σχο­λεί­ου Νίκος Τε­μπο­νέ­ρας, που είχε προ­στρέ­ξει σε βο­ή­θεια των κα­τα­λη­ψιών μα­θη­τών του, βρί­σκε­ται στο έδα­φος. Με­τα­φέ­ρε­ται σε κω­μα­τώ­δη κα­τά­στα­ση στο νο­σο­κο­μείο, μαζί με άλ­λους 4 τραυ­μα­τί­ες. Η ομάδα του Κα­λα­μπό­κα εξα­φα­νί­ζε­ται ανε­νό­χλη­τη. Τα με­σά­νυ­χτα ανα­κοι­νώ­νε­ται ότι ο Ν. Τε­μπο­νέ­ρας, μα­θη­μα­τι­κός, μέλος του ΕΑΜ (Ερ­γα­τι­κό Αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κό Μέ­τω­πο), είναι νε­κρός.

Αντί­κτυ­πος

Αμέ­σως ορ­γα­νώ­νε­ται ορ­γι­σμέ­νη δια­δή­λω­ση που κα­τα­λή­γει στη Νο­μαρ­χία και στην Αστυ­νο­μι­κή Διεύ­θυν­ση της Πά­τρας. Η κυ­βέρ­νη­ση προ­σπα­θεί να συ­γκα­λύ­ψει τους ενό­χους και τους ηθι­κούς αυ­τουρ­γούς. Τις επό­με­νες μέρες και νύ­χτες η Πάτρα και η Αθήνα κυ­ριο­λε­κτι­κά φλέ­γο­νται. Η κη­δεία του Νίκου Τε­μπο­νέ­ρα στις 10 Γε­νά­ρη με­τα­τρέ­πε­ται σε συλ­λα­λη­τή­ριο κα­τα­δί­κης της κυ­βέρ­νη­σης Μη­τσο­τά­κη. Με­γά­λο πα­νεκ­παι­δευ­τι­κό συλ­λα­λη­τή­ριο στην Αθήνα στις 9 Γε­νά­ρη. Στις 10 Γε­νά­ρη οι δια­δη­λω­τές ξε­περ­νούν τους 100.000 και στή­νο­νται οδο­φράγ­μα­τα, πα­ρό­λο που ο Κο­ντο­γιαν­νό­που­λος πα­ραι­τεί­ται (αρ­γό­τε­ρα θα επα­νέλ­θει ως στέ­λε­χος του ΠΑΣΟΚ του Ση­μί­τη). Τα ΜΑΤ εξα­πο­λύ­ουν εφό­δους στο πλή­θος με ξύλο και δα­κρυ­γό­να. Τα χη­μι­κά της ΕΛΑΣ πέ­φτουν μέσα στο κα­τά­στη­μα «Μα­ρού­σης» με απο­τέ­λε­σμα να καούν 4 άν­θρω­ποι. Ο νέος υπουρ­γός Παι­δεί­ας Γ. Σου­φλιάς απο­σύ­ρει το νο­μο­σχέ­διο. Λίγες μέρες μετά ξε­σπά­ει ο πρώ­τος πό­λε­μος του Κόλ­που. Στα αντι­πο­λε­μι­κά συλ­λα­λη­τή­ρια συμ­με­τέ­χουν και τα μπλοκ των κα­τα­λη­ψιών, ενά­ντια στον πό­λε­μο και την ελ­λη­νι­κή συμ­με­το­χή.

Ως δρά­στες της δο­λο­φο­νί­ας κα­τη­γο­ρή­θη­καν ο Κα­λα­μπό­κας και το μέλος της το­πι­κής ΟΝΝΕΔ Αλέ­κος Μα­ρα­γκός. Ο Μα­ρα­γκός απαλ­λά­χθη­κε και στο εδώ­λιο κά­θι­σε ως βα­σι­κός αυ­τουρ­γός ο Κα­λα­μπό­κας. Κα­τα­δι­κά­σθη­κε σε ισό­βια για αν­θρω­πο­κτο­νία εκ προ­θέ­σε­ως. Αρ­γό­τε­ρα η ποινή του μειώ­θη­κε και το 1998 αφέ­θη­κε ελεύ­θε­ρος. Σή­με­ρα ζει και ερ­γά­ζε­ται στο Βόλο ως υπεύ­θυ­νος πα­ραρ­τή­μα­τος της Εθνι­κής Τρά­πε­ζας.

Κλη­ρο­νο­μιά

Το κί­νη­μα του ’90-’91 και η θυσία του Ν. Τε­μπο­νέ­ρα συ­νέ­τρι­ψαν τα κυ­βερ­νη­τι­κά σχέ­δια στην εκ­παί­δευ­ση. Η άτυπη «εθνι­κή συ­ναί­νε­ση» που είχε εγκα­θι­δρυ­θεί στο πο­λι­τι­κό σκη­νι­κό, με αφορ­μή την πε­ρί­φη­μη «κά­θαρ­ση» και το «βρό­μι­κο ’89», είχε ακυ­ρω­θεί. Ο Μη­τσο­τά­κης, δύο χρό­νια αρ­γό­τε­ρα, έπεσε κάτω από το βάρος των ερ­γα­τι­κών αγώ­νων με απο­κο­ρύ­φω­μα τη 18μη­νη απερ­γία της ΕΑΣ. Τα λαϊκά στρώ­μα­τα στρά­φη­καν ξανά προς το ΠΑΣΟΚ. Από τότε και στο εξής, κάθε επί­δο­ξη αλ­λα­γή στο χώρο της Παι­δεί­ας (Αρ­σέ­νης, ΑΣΕΠ ’98, Άρθρο 16, Γιαν­νά­κου, Δια­μα­ντο­πού­λου κ.λπ.) θα βρε­θεί αντι­μέ­τω­πη με δυ­να­μι­κές πα­νεκ­παι­δευ­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις, στις οποί­ες η μνήμη του Τε­μπο­νέ­ρα είναι πάντα εκεί: «Ζει, με Πέ­τρου­λα-Λα­μπρά­κη μας οδη­γεί».

Για τρία χρό­νια το μα­ζι­κό κί­νη­μα, με ανα­πτε­ρω­μέ­νο ηθικό και την ενί­σχυ­ση μιας γε­νιάς αγω­νι­στών-τριών που πο­λι­τι­κο­ποι­ή­θη­κε μέσα από τις μα­θη­τι­κές κα­τα­λή­ψεις και τις δια­δη­λώ­σεις που ακο­λού­θη­σαν τη δο­λο­φο­νία Τε­μπο­νέ­ρα, κα­τά­φε­ρε να μπλο­κά­ρει την επέ­λα­ση του άγριου νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού στην Ελ­λά­δα. Εκεί­νη την πε­ρί­ο­δο, ο μα­χη­τι­κός συν­δι­κα­λι­σμός «από τα κάτω» πίεσε και σε αρ­κε­τές πε­ρι­πτώ­σεις ξε­πέ­ρα­σε τις δυ­σκί­νη­τες σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κές ηγε­σί­ες των σω­μα­τεί­ων. Η ενό­τη­τα και η τα­ξι­κή αλ­λη­λεγ­γύη έκα­ναν πιο απο­τε­λε­σμα­τι­κούς τους κοι­νω­νι­κούς αγώ­νες. Τμή­μα­τα της απο­κα­λού­με­νης «άγριας νε­ο­λαί­ας», τα ανώ­νυ­μα «παι­διά των κα­τα­λή­ψε­ων», βρέ­θη­καν δίπλα στους απερ­γούς και πύ­κνω­σαν τις γραμ­μές των ορ­γα­νώ­σε­ων της Αρι­στε­ράς και του αντιε­ξου­σια­στι­κού χώρου. Αυτό το αγω­νι­στι­κό δυ­να­μι­κό κρά­τη­σε τη ση­μαία της αντί­στα­σης στο νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο και το σο­σιαλ­φι­λε­λεύ­θε­ρο υπό­δειγ­μα που ακο­λού­θη­σε, την ώρα που διε­θνώς κυ­ριαρ­χού­σε η «ανυ­παρ­ξία εναλ­λα­κτι­κής» και η «αρι­στε­ρή με­λαγ­χο­λία»...

Στην Πάτρα, δια­δή­λω­ση το Σάβ­βα­το 9 Ια­νουα­ρί­ου στις 6 μ.μ., στο σχο­λι­κό συ­γκρό­τη­μα «Τε­μπο­νέ­ρα».