Ο Μηχανισμός Κινεζοποίησης της Εργασίας

Ο ελάχιστος μισθός θα καθορίζεται στο εξής από την κυβέρνηση, και για τον σκοπό αυτόν, το Υπουργείο Εργασίας ετοιμάζει έναν Μηχανισμό Καθορισμού του Κατώτατου Μισθού και Ημερομισθίου (Ν.4093/2012).  Πρόκειται για συλλογική διαδικασία με προσχηματική συμμετοχή των εργατικών συνδικάτων που θα καθορίζει τον ελάχιστο νόμιμο μισθό με ψευδο-επιστημονική επικύρωση από τους γνωστούς καθεστωτικούς οικονομολόγους. Η διαδικασία αυτή θα αποτελεί επιμέρους στοιχείο ενός ευρύτερου μηχανισμού που θα μπορούσαμε να ονομάζουμε στο εξής Μηχανισμό Κινεζοποίησης της Εργασίας και ο οποίος θα έχει την εξής δομή και λειτουργία:

Τα θεσμικά στοιχεία

Στον επιχειρηματικό τομέα της οικονομίας, οι μισθοί διαμορφώνονται από τις αντικρουόμενες απαιτήσεις και τον συσχετισμό ισχύος μεταξύ των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, μεταξύ οργανώσεων των εργοδοτών και των μισθωτών. Όμως, ο κοινωνικός ανταγωνισμός για τη διαμόρφωση του μισθού διεξάγεται μέσα σε ένα θεσμικό πλαίσιο που καθορίζεται από την εργασιακή νομοθεσία και τις κατοχυρωμένες συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων και εργαζομένων. Όσο πιο ευνοϊκό είναι το θεσμικό πλαίσιο της αγοράς εργασίας για τους εργαζόμενους, τόσο πιο υψηλός είναι ο αναγκαίος μισθός, τόσο πιο υψηλός είναι ο μέσος μισθός, και αντιστρόφως. Με αυτήν την έννοια υπάρχει ένας νομικός καθορισμός των μισθών που ορίζει το θεσμικό πλαίσιο των διαπραγματεύσεων και επηρεάζει τους συσχετισμούς δύναμης. Ο καθορισμός αυτός έχει μετατραπεί δραματικά κατά τα τελευταία έτη:

Πρώτον, οι μισθοί των εργαζομένων στις Δημόσιες Επιχειρήσεις ορίζεται νομοθετικά ότι θα είναι σε αρμονία με το νέο μισθολόγιο του Δημόσιου Τομέα1, ενώ οι μισθοί στο δημόσιο τομέα θα είναι σε αρμονία με τους μισθούς του ιδιωτικού τομέα. Ως εκ τούτου, οι μεταβολές στους μισθούς του ιδιωτικού τομέα θα αποτελούν στο εξής γνώμονα για τους λοιπούς μισθούς.

Δεύτερον, επιβάλλεται δια νόμου ρήτρα ευθυγράμμισης2 του ελάχιστου μισθού έναντι της Πορτογαλίας και των χωρών της Κεντρικής και της Νοτιο-ανατολικής Ευρώπης, επομένως η διαιώνιση της ίδιας αποτυχημένης πολιτικής που ασκείται κατά τα τελευταία έτη. Πρόκειται για αποτυχημένη πολιτική, διότι έχει επιτύχει μεν μεγάλες μειώσεις του κόστους εργασίας, όχι όμως και των τιμών των εγχωρίως παραγομένων προϊόντων (υπενθυμίζουμε ότι ο τελικός διακηρυγμένος στόχος αυτής της πολιτικής είναι ακριβώς αυτή η μείωση των τιμών).

Τρίτον, έχει επιβληθεί μονομερής νομοθετικός καθορισμός του κατώτατου μισθού από 1-4-2013, για τον οποίο οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων και των εργοδοτών θα εκφράζουν απλώς την γνώμη τους3.

Τα οικονομικά στοιχεία

O μέσος μισθός στον επιχειρηματικό τομέα της οικονομίας, διαμορφώνεται στην αγορά εργασίας, και σε μια οποιαδήποτε αναπτυγμένη οικονομία και οποιαδήποτε στιγμή, εξαρτάται κυρίως από δύο παράγοντες: από το ποσοστό ανεργίας και από τον "μισθό αναφοράς" δηλαδή έναν μισθό που θεωρείται "αναγκαίος", "δίκαιος", "κανονικός" μισθός, δηλαδή έναν μισθό που επιτρέπει στους εργαζόμενους να συντηρούνται και να αναπαράγονται συμμετέχοντας στον γενικό πλούτο της κοινωνίας. Ένα σημαντικό στοιχείο για τον καθορισμό του αναγκαίου μισθού, επομένως και του μέσου μισθού, είναι ο ελάχιστος μισθός, διότι αποτελεί "μισθό αναφοράς", διότι καθορίζει το μέτρο του αναγκαίου μισθού, του απαραίτητου μισθού για την απλή, ανειδίκευτη εργασία, για τους ανειδίκευτους εργαζόμενους. Όταν μεταβάλλεται ο ελάχιστος μισθός, ολόκληρη η μισθολογική κλίμακα τείνει να αναδομηθεί με βάση τον ελάχιστο μισθό ώστε να διατηρούνται λίγο-πολύ σταθερές οι αναλογίες κατά τις οποίες αμείβονται οι διαφορετικές μερίδες μισθωτών όπως αυτές διαμορφώνονται από τις γνώσεις και τις δεξιότητες, την θέση εργασίας, τα χαρακτηριστικά της επιχείρησης και του κλάδου κλπ. Όποιος μιλάει για μείωση του ελάχιστου μισθού πρέπει να γνωρίζει ότι μιλάει για πτωτική τάση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα -και αντιστρόφως. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει σε όλες τις χώρες και σε όλες τις εποχές του αναπτυγμένου καπιταλισμού.

Βέβαια η απόκριση των μισθών σε μια μείωση του ελάχιστου μισθού δεν είναι η ίδια σε όλα τα επίπεδα της μισθολογικής ιεραρχίας καθώς οι υψηλότεροι μισθοί είναι σχετικά πιο προστατευμένοι από τις μεταβολές του ελάχιστου μισθού. Έτσι, όταν έχουμε μείωση του ελάχιστου μισθού, οι υψηλότερες αμοιβές εργασίας θίγονται συγκριτικά λιγότερο από τους χαμηλούς μισθούς, με αποτέλεσμα να διευρύνονται οι μισθολογικές ανισότητες. Αντιστρόφως, η αύξηση του ελάχιστου μισθού μειώνει τις μισθολογικές ανισότητες καθώς έχει μεγάλη επίπτωση στους μισθούς κάτω από τον διάμεσο μισθό και συγκριτικά μικρότερη επίπτωση στους υψηλότερους μισθούς.

Τα παράνομα στοιχεία του Μηχανισμού

Οι εργοδότες, ιδιαίτερα μετά την καθιέρωση ενός εξαιρετικά ευνοϊκού για τις επιχειρήσεις θεσμικού πλαισίου της αγοράς εργασίας, επιδιώκουν την περαιτέρω μείωση των μισθών, κάτω από τα νόμιμα επίπεδα του ελάχιστου μισθού κάνοντας χρήση και κατάχρηση του διευθυντικού δικαιώματος και της δραματικής αύξησης της ανεργίας που τους ευνοεί υπέρμετρα στην διαπραγμάτευση, επινοώντας τρόπους παράκαμψης ή παραβίασης των νόμων. Ως παράδειγμα, είναι γνωστό σε όλους πλέον ότι είναι ευρέως διαδεδομένη η "μέθοδος" της καταβολής ολόκληρου του νόμιμου ελάχιστου μισθού και της επιστροφής, ατύπως, ενός μέρους του από τον μισθωτό στον εργοδότη.

Η παράνομη πλευρά του Μηχανισμού ενισχύεται από τις συνεχείς αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο της αγοράς εργασίας που αυξάνουν διαρκώς και με μόνιμο τρόπο την διαπραγματευτική ισχύ των εργοδοτών έναντι των εργαζομένων. Η αποδυνάμωση και η κατάργηση στην πράξη της Επιθεώρησης Εργασίας αποτελεί το κυριότερο σημείο άρθρωσης της επίσημης διαρθρωτικής πολιτικής του καθεστώτος με την παράνομη πλευρά της αγοράς εργασίας.

Ένας ολοκληρωμένος μηχανισμός κινεζοποίησης της εργασίας

Οι παραπάνω καθορισμοί συγκροτούν τον Μηχανισμό Κινεζοποίησης της Εργασίας, δηλαδή έναν μηχανισμό γενικής μείωσης των μισθών, του οποίου η λειτουργία συνοψίζεται στα εξής βήματα:

1. Έλεγχος της μεταβλητής χειρισμού. Η μεταβλητή χειρισμού του Μηχανισμού είναι ο ελάχιστος μισθός. Ο έλεγχος αυτής της μεταβλητής χειρισμού από την κυβέρνηση επιτυγχάνεται με τον μονομερή νομοθετικό καθορισμό του.

2. Μείωση του ελάχιστου μισθού ή διατήρηση σε χαμηλά επίπεδα. Καθορισμός του ελάχιστου μισθού με βάση τη ρήτρα ανταγωνιστικής ευθυγράμμισης έναντι των χωρών της Κεντρικής και της Νοτιο-ανατολικής Ευρώπης.  

3. Νέος κύκλος μειώσεων από την παράνομη πλευρά της αγοράς εργασίας. Στο σημείο αυτό παρεμβαίνει η παράνομη πλευρά του Μηχανισμού για μειώσεις των μισθών κάτω από τον ελάχιστο μισθό. Το παιχνίδι αυτό θα ενισχύεται από την υψηλή ανεργία, η οποία θα αποκτήσει διαρθρωτικό4, επομένως μόνιμο, χαρακτήρα, και θα φέρνει έτσι τους εργαζόμενους σε δυσχερή διαπραγματευτική θέση.

4. Διάχυση των μειώσεων του ελάχιστου μισθού σε ολόκληρη την μισθολογική κλίμακα του ιδιωτικού τομέα. Οι μεταβολές του ελάχιστου μισθού, που καθορίζονται πλέον από την κυβέρνηση, διαχέονται σταδιακά (μεσοπρόθεσμα) στο σύνολο της μισθολογικής κλίμακας του ιδιωτικού τομέα επειδή ο ελάχιστος μισθός αποτελεί "μισθό αναφοράς", καθορίζει τον αναγκαίο μισθό για τους ανειδίκευτους εργαζόμενους και τείνει να μεταβάλει ολόκληρη τη μισθολογική κλίμακα ώστε να διατηρούνται λίγο-πολύ σταθερές οι αναλογίες κατά τις οποίες αμείβονται οι διαφορετικές μερίδες μισθωτών όπως αυτές διαμορφώνονται από τις γνώσεις και τις δεξιότητες, το επάγγελμα, την ειδίκευση, την θέση εργασίας, τα χαρακτηριστικά της επιχείρησης και του κλάδου κλπ.

5. Διάχυση των μειώσεων των μισθών στον δημόσιο τομέα και στις δημόσιες επιχειρήσεις. Η διάχυση αυτή θα επιτυγχάνεται με την νομοθετικά επιβαλλόμενη ευθυγράμμιση των αμοιβών του δημόσιου τομέα και των δημοσίων επιχειρήσεων με τους μισθούς του ιδιωτικού τομέα.

Ο μηχανισμός καθορισμού των κατώτατων αποδοχών που ετοιμάζει το υπουργείο εργασίας, είναι λοιπόν ο μηχανισμός που θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να ελέγχει την μεταβλητή χειρισμού του Μηχανισμού Κινεζοποίησης της Εργασίας και μέσω αυτής το σύνολο των μισθών ώστε να εναρμονίζονται με τις απαιτήσεις των επιχειρήσεων όσον αφορά την κερδοφορία τους. Ο Μηχανισμός θα λειτουργήσει κατά την πρώτη τριετία με μειώσεις του ελάχιστου μισθού ώστε να ευθυγραμμιστεί "καλύτερα" με το κόστος εργασίας των χωρών του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού.

Για να ανατραπεί ο Μηχανισμός αυτός πρέπει πολύ απλά να αποδιαρθρωθεί: ο καθορισμός του ελάχιστου μισθού να επιστρέψει στην Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, ο ελάχιστος μισθός να επιστρέψει στο νόμιμο επίπεδο των 751 ευρώ, όλοι οι προαναφερθέντες αντεργατικοί νόμοι να καταργηθούν, η Επιθεώρηση Εργασίας να επανιδρυθεί και να στελεχωθεί με αξιόμαχα στελέχη υψηλής ταξικής συνείδησης, τα συνδικάτα να δώσουν την μάχη ενάντια στις αυθαιρεσίες και τις παράνομες ενέργειες των εργοδοτών, να φέρουν τη δημοκρατία στους χώρους εργασίας και να δώσουν μια νέα πνοή στο συνδικαλιστικό κίνημα. Και βεβαίως, όλα αυτά δεν μπορούν να συμβούν παρά μόνο με μια κυβέρνηση της Αριστεράς.

Σημειώσεις

1.  Όλες οι αναφορές στη νομοθεσία προέρχονται από το άρθρο "Οδηγούμαστε σε σύστημα καθαρού κατώτατου μισθού για όλους" του Αλέξη Μητρόπουλου στην Εποχή της 4ης Μαρτίου 2013.

2. Αφού αναφέρεται στη μείωση του ελάχιστου μισθού (σελ. 713-714 του ΦΕΚ Α 28/14-2-2012, ν. 4046/2012) που ήδη πραγματοποιήθηκε ως "μέτρα τα οποία θα δώσουν τη δυνατότητα μείωσης της απόκλισης στο επίπεδο του κατώτατου μισθού σε σχέση με τους ανταγωνιστές μας (Πορταγαλία, Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη" συμπληρώνει με την ρήτρα "Θα επισκοπούμε σε συνεχή βάση τα αποτελέσματα αυτών των μέτρων στην αγορά εργασίας και στο ανά μονάδα κόστος εργασίας και, εάν χρειαστεί, θα λάβουμε πρόσθετα διορθωτικά μέτρα (...)".

3, Σελ. 5611-5612 του ΦΕΚ Α 222/12-11-2012, ν. 4093/2012

4. Η διαρθρωτική ανεργία, δηλαδή αυτή που δεν μπορεί να καταπολεμηθεί με αυξήσεις της ζήτησης, αλλά μόνον με μακροχρόνια επενδυτική προσπάθεια, αυξάνεται ήδη ταχύτατα στον βαθμό που καταστρέφεται το παραγωγικό δυναμικό της χώρας.