Λίγες υποσχέσεις, πολλές απειλές
Λίγο μετά τις εκλογές, ο Μητσοτάκης αρχίζει να κατανοεί ότι θα χρειαστεί σύντομα να βγει από τη μέθη του εκλογικού θριάμβου.
Η πολιτική άνεση της ΝΔ οφείλεται στην κρίση της αντιπολίτευσης, κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ. Όμως η αντικειμενική πραγματικότητα παραμένει σκληρή -οι πυρκαγιές του καλοκαιριού ήταν ένα όχι μη-αναμενόμενο χαστούκι- και η πραγματικότητα θα γίνει σκληρότερη -εδώ και διεθνώς.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, μια κυβέρνηση μόνη απέναντι στη δύσκολη πραγματικότητα, αλλά και το μαζικό κίνημα που ανά πάσα στιγμή μπορεί να επανεμφανιστεί, δεν είναι μια ιδιαίτερη σταθερή θέση.
Αρχίζοντας από τη ΔΕΘ, ο Μητσοτάκης θα χρειαστεί να δίνει διαδοχικές πολιτικές μάχες, τόσο για λογαριασμό της καθεστωτικής σταθερότητας, όσο και με στόχο τη διατήρηση της δικής του πολιτικής ηγεμονίας.
Λίγες παροχές – πολλές «μεταρρυθμίσεις»
Το «επιτελικό κράτος» βγαίνει από το καλοκαίρι των καταστροφικών πυρκαγιών έχοντας υποστεί ζημιές. Μια πρώτη καταγραφή των απωλειών στο κύρος του και στα αποθέματα εμπιστοσύνης των μαζών, θα γίνει στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Δεν θα είναι αποφασιστική καταγραφή, γιατί αυτές οι εκλογές έχουν ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά και είμαστε ακόμα πολύ κοντά στη «μέτρηση» των εθνικών εκλογών. Όμως τον Μάη του 2024, οι ευρωεκλογές, αν καταγράψουν μαζική δυσαρέσκεια απέναντι στην κυβέρνηση, είναι πιθανόν να αλλάξουν δυναμική για την υπόλοιπη κυβερνητική θητεία. Και η αντικειμενική φορά των εξελίξεων κάνει ιδιαίτερα πιθανό αυτό το ενδεχόμενο.
Αυτήν τη στιγμή ο πληθωρισμός στα τρόφιμα ξεπερνά το 13% και οι μεγαλέμποροι προειδοποιούν για νέο άλμα των τιμών μέσα στον Σεπτέμβρη.
Οι αξιωματούχοι της Κομισιόν έχουν υπογραμμίσει ότι μαζί με το 2023 θα τελειώσει και κάθε «χαλαρότητα» μέσα στην Ευρωζώνη και ότι από την 1.1.2024 επιστρέφει όλη η έμφαση στη δημοσιονομική σταθερότητα. Η κυβέρνηση, για πρώτη φορά στην ιστορία της μετά το 209, θα βρεθεί σε θέση αδυναμίας να «διανέμει» πόρους και θα πρέπει να μας δείξει πώς σκοπεύει να ανταποκριθεί.
Ο Μητσοτάκης δεν δίστασε και πολύ. Πιστός στη δέσμευσή του προς τους ντόπιους καπιταλιστές και τους διεθνείς «θεσμούς», ότι δεν προτίθεται να δημιουργήσει δημοσιονομικό κίνδυνο, δηλώνει ότι πλέον τα διαθέσιμα κονδύλια προς διανομή θα είναι οι όποιες υπεραποδόσεις (;) της «ανάπτυξης». Έτσι οι κυβερνητικές οδηγίες προς τους «φιλικούς» δημοσιογράφους είναι γύρω από την ιδέα ότι η κοινή γνώμη θα πρέπει να προετοιμαστεί για μια πολιτική με «λίγες παροχές – πολλές μεταρρυθμίσεις».
Η πρόκληση υπάρχει και στα δύο σκέλη αυτού του δίπολου.
Οι «παροχές» γίνονται κυριολεκτικά ψίχουλα. Τα market pass (αυτή η ελάχιστη επιδότηση των φτωχότερων φτωχών) θα παραταθούν, λέει, για ένα μόνο δίμηνο, φτάνοντας μέχρι το Δεκέμβρη. Οι «αυξήσεις» στις συντάξεις θα είναι μικρότερες από τις περσινές και αισθητά κάτω από τις εισοδηματικές απώλειες των συνταξιούχων. Η φοροεπιδρομή στα εισοδήματα όσων ζουν από τη δουλειά θα συνεχιστεί αμείωτη: η κυβέρνηση υιοθετεί τον στόχο της αύξησης των κρατικών εσόδων από τη φορολόγηση εισοδημάτων φυσικών προσώπων κατά 5 δισ. ευρώ στην επόμενη τετραετία.
Ακόμα πιο προκλητική είναι η απειλή στο σκέλος των «μεταρρυθμίσεων» που, τάχα, θα αντισταθμίζει τις περιορισμένες παροχές. Στο Δημόσιο, η Κεραμέως θα έχει να συνδέσει την όποια πιθανότητα αύξησης μισθών με την αύξηση της παραγωγικότητας και την αξιολόγηση των υπηρεσιών. Στη Δικαιοσύνη, ο Φλωρίδης θα έχει να κατεδαφίσει -και γρήγορα…- τις νομικές «ανελαστικότητες» που δημιουργούν δισταγμούς ή καθυστερήσεις στη δραστηριότητα του κεφαλαίου. Στην Παιδεία, ο Πιερακάκης θα έχει να προωθήσει τη γρήγορη ιδιωτικοποίηση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ακόμα και ανεξάρτητα από την τύχη του Άρθρου 16. Στη Υγεία, ο ίδιος ο Μητσοτάκης κηρύσσει πλέον ως πλαστό το στρατηγικό δίλημμα «Δημόσια ή ιδιωτική περίθαλψη;», υποσχόμενος παραπειστικά «αποτελεσματική περίθαλψη». Και αυτήν την αποτελεσματικότητα την είδαμε φέτος το καλοκαίρι με τους ανθρώπους να πεθαίνουν στις καρότσες των αγροτικών λόγω της κατάρρευσης του ΕΚΑΒ.
Μια τέτοια αδίστακτη κυβέρνηση, θα βρει αργά ή γρήγορα τις μαζικές απαντήσεις από τα κάτω που αξίζουν στην πολιτική της.
Γεωπολιτικό Σκάκι
Πέρα από τα καυτά ζητήματα της οικονομικοκοινωνικής πολιτικής στο εσωτερικό της χώρας, πολλά θα κριθούν για το μέλλον της κυβέρνησης και στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής της, στη διαμόρφωση της στάσης του ελληνικού κράτους μέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον που καθορίζεται από αστάθεια και ρευστότητα.
Το γεωπολιτικό σκάκι (όπως ονόμασε η εφημερίδα «Το Βήμα» την «υπερδραστήρια» ενασχόληση του Μητσοτάκη με τα διπλωματικά μέτωπα μέσα στο φετινό καλοκαίρι) είναι μια υποχρεωτική άσκηση κατά την οποία ο Μητσοτάκης επιχειρεί να αυγατίσει το ηγετικό προφίλ του. Είναι όμως και μια υποχρεωτική εμπλοκή με ζητήματα όπου οι ευκαιρίες συνυπάρχουν με μεγάλους κινδύνους.
Η εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία (και όλες οι προβλέψεις για τα σενάρια τερματισμού του) έχουν ανεβάσει κατακόρυφα την διπλωματικο-στρατιωτική σημασία της περιοχής. Στο ΝΑΤΟ, το παλιότερο «τόξο ανάσχεσης» (Πολωνία-Ελλάδα-Ισραήλ) της ρωσικής επιρροής θεωρείται οριστικά ξεπερασμένο. Στη θέση του οικοδομείται ένας ισχυρότερος και συντηρητικότερος «άξονας» που θα αποτελεί τον τοπικό μοχλό στήριξης του ευρωατλαντισμού στις πολύ πιο συγκρουσιακές νέες συνθήκες. Σε αυτόν το στόχο λογοδοτούσε η Σύνοδος στην Αθήνα των πρωθυπουργών των δυτικών Βαλκανίων, υπό τη φανερή επίβλεψη των Βρυξελλών και κυρίως της Ουάσινγκτον. Είναι σαφές ότι στη συγκρότηση αυτού του «άξονα», ο ευρωατλαντισμός αναθέτει στο ελληνικό κράτος ειδικό αναβαθμισμένο ρόλο.
Η Αλεξανδρούπολη έχει ήδη γίνει η στρατιωτική «πύλη» εισόδου των νατοϊκών δυνάμεων στο χερσαίο διάδρομο που ενώνει τη Μεσόγειο με τη Μαύρη Θάλασσα, αξιοποιώντας τον πρόθυμο ρόλο της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, αλλά και παρακάμπτοντας τα Στενά, δηλαδή το ρόλο της «άτακτης» Τουρκίας. Σήμερα συζητιέται η μετατροπή της Αλεξανδρούπολης σε «πύλη» του οδικού, σιδηροδρομικού και ενεργειακού διαδρόμου που θα μπορεί να αναλάβει το βάρος του χερσαίου εμπορίου από και προς την Ουκρανία, βάρος που θα πολλαπλασιαστεί στην όποια εποχή μεταπολεμικής ανοικοδόμησης αυτής της χώρας. Η περιοχή του Έβρου, που κάηκε από άκρη σε άκρη, χαρακτηρίζεται από το ΝΑΤΟ ως ο «πολυτιμότερος τόπος» στη Νότια Ευρώπη.
Μέσα στο καλοκαίρι επανήλθαν στη δημοσιότητα τα αμερικανικά σχέδια να γεφυρωθεί το δίδυμο των «στρατηγικών» νατοϊκών βάσεων στη Σούδα και στην Αλεξανδρούπολη με τη δημιουργία μιας νέας μεγάλης βάσης στο κέντρο του Αιγαίου, πιθανότατα στη Σκύρο.
Η προφανής αναβάθμιση της «στρατηγικής σχέσης» μεταξύ του ελληνικού κράτους και των ευρωατλαντικών σχεδιασμών στην περιοχή μέσα στην παρούσα συγκυρία, προκαλεί πειρασμούς στον Μητσοτάκη. Πειρασμός για κουτσαβάκικη επιβεβαίωση πρωταγωνιστικού ρόλου ήταν η αντιμετώπιση της Αλβανικής κυβέρνησης στις προσκλήσεις για τη Σύνοδο των Αθηνών, με αφορμή τις δραστηριότητες εκεί του Φρ. Μπελέρη (με το σκοτεινό παρελθόν των σχέσεων με οργανώσεις ένοπλης εθνικιστικής δράσης…) που δεν έγιναν αποδεκτές από το αλβανικό κράτος (όπως δεν θα γίνονταν αποδεκτές από όποιο άλλο κράτος στην περιοχή). Πολύ πιο σημαντικοί από τους πειρασμούς είναι οι πραγματικοί κίνδυνοι. Το ΝΑΤΟ αναβαθμίζει το ελληνικό κράτος ως στήριγμά του στην περιοχή, χωρίς ασφαλώς να έχει παραιτηθεί από την προσπάθεια να επαναφέρει την Τουρκία στη σφαίρα της πειθαρχίας στον ευρωατλαντισμό. Η Τουρκία με τον «πολυδιάστατο» προσανατολισμό του Ερντογάν, έχει χάσει ημίχρονα σε σχέση με τους νατοϊκούς σχεδιασμούς. Αλλά παραμένει μια μεγάλη δύναμη. Η καλλιέργεια ενός κλίματος επιτυχιών στον ελληνοτουρκικό ανταγωνισμό (Αλεξανδρούπολη, Σούδα, F35, Ραφάλ, Σκύρος κ.ά.) μπορεί να έρθει σε εκρηκτική αντίφαση με την πραγματικότητα, εάν και όταν εξομαλυνθούν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις και το ΝΑΤΟ στραφεί στην υποστήριξη ενός αποτελεσματικού και όχι προσχηματικού ελληνοτουρκικού διαλόγου. Η Δεξιά στην Ελλάδα δεν είναι έτοιμη για τέτοιες «στροφές», που ακόμα και η πιθανολόγησή τους προκαλεί πονοκεφάλους στον Μητσοτάκη.
Αντίστοιχα προβλήματα παρουσιάζει και η πολυδιαφημισμένη στρατηγική του «ανοίγματος προς την Ασία». Πριν λίγα χρόνια, η σχέση με την Κίνα στην οποία πουλήθηκε το λιμάνι του Πειραιά, παρουσιαζόταν ως φάρμακο για πάσα νόσο. Σήμερα, στις προετοιμασίες μιας μελλοντικής συνάντησης Μητσοτάκη-Σι στο Πεκίνο περιλαμβάνονται, λέει, οι «ανησυχίες» για το αν οι «αναταράξεις» στην κινεζική οικονομία είναι πιθανό να αναιρέσουν τις προβλέψεις των σχέσεων πριν λίγα χρόνια. Στην πραγματικότητα η αυστηροποίηση του αμερικανονατοϊκού πλαισίου σχετικά με τις συναλλαγές με την Κίνα έρχεται πλέον ως πίεση αναθεώρησης προηγούμενων σχέσεων και συμφωνιών.
Η επίσκεψη στην Αθήνα του Ινδού πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι, εμφάνισε κάποιες εναλλακτικές. Ο ακροδεξιός εθνικιστής Μόντι έκανε λόγο για μια προοπτική «στρατηγικές σχέσης» μεταξύ των δύο χωρών (θυμίζω ότι ινδικές ένοπλες δυνάμεις έχουν λάβει μέρος σε νατοϊκές ασκήσεις στον ελλαδικό χώρο), υποσχέθηκε αύξηση κατά 100% των εμπορικών σχέσεων και δήλωσε το ενδιαφέρον της Ινδίας για το… λιμάνι του Πειραιά!
Ο Μόντι επισκέφτηκε την Αθήνα μετά τη Σύνοδο των BRICS στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής, όπου συμφωνήθηκε η διεύρυνσή τους. Όσοι θεωρούν τους BRICS σαν μια (έστω σχετικά) ενοποιημένη εναλλακτική απέναντι στον «παραδοσιακό» ιμπεριαλισμό της Δύσης, ας αλλάξουν πλευρό. Οι ινδο-κινεζικές σχέσεις, για παράδειγμα, είναι σε επικίνδυνο σημείο έντασης με αφορμή τη σύσφιξη των σχέσεων Κίνας-Πακιστάν. Οι φιλικές-συμμαχικές σχέσεις του Πακιστάν με την Τουρκία, είναι πιθανότατα ένα ακόμα κίνητρο για την ιδιαίτερα προβεβλημένη επίσκεψη του Μόντι στην Αθήνα, όπως και της επιλογής του να δηλώσει ότι η Ινδία θεωρεί τον ελλαδικό χώρο ως κατάλληλη «πύλη» για τις οικονομικές σχέσεις Ινδίας-ΕΕ. Το ενδεχόμενο να συνδυαστούν ο ήδη περίπλοκος ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός με την πραγματικά εκρηκτική ινδο-πακιστανική αντιπαράθεση μέσα σε μια χιαστί αντιπαραθετική συμμαχία Ελλάδας-Ινδίας και Τουρκίας-Πακιστάν, συνιστά έναν επικίνδυνο διπλωματικό εφιάλτη.
Ο Μητσοτάκης ισχυρίζεται ότι η ποιοτική αναβάθμιση των σχέσεων με την Ινδία, αλλά και η ενίσχυση των σχέσεων με την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, θα αποτελούν εναλλακτική εκδοχή της στρατηγικής «προς την Ασία» του ελληνικού καπιταλισμού, μετά τη ψύχρα στις σχέσεις με την Κίνα. Η μετατόπιση δεν θα είναι εύκολη, ανέφελη και με εγγυημένα κέρδη.
Η επόμενη καλοκαιρινή διπλωματική «κίνηση» του Μητσοτάκη ήταν η συνάντηση με την ΤζόρτζιαΜελόνι. Όπως ο τάχα ακραιφνής φιλελεύθερος Μητσοτάκης δεν είχε πρόβλημα να σαλιαρίζει με τον Μόντι (που θεωρεί ότι όλοι οι μη-ορθόδοξοι ινδουϊστές, αλλά και οι Ινδοί των κατώτερων καστών, δεν είναι ισότιμα ανθρώπινα όντα), έτσι δεν είχε πρόβλημα να συναντιέται με την φασίστρια Μελόνι. Το επίδικο από την ελληνική πλευρά είναι η αναβάθμιση των οικονομικών σχέσεων (εμπόριο, επενδύσεις, ενέργεια, όπλα). Το αντάλλαγμα που μπορεί να παρέχει ο Μητσοτάκης είναι μια δέσμευση ότι η ΝΔ, ένα από τα μεγάλα κόμματα του ευρωπαϊκού συντηρητισμού, θα υποστηρίξει συστηματικά το «ξέπλυμα» της Μελόνι μέσα στα όργανα της ΕΕ. Και το συνδετικό υλικό στη σύγκλισή τους είναι η πρόθεση και των δύο κυβερνήσεων να προχωρήσουν σε συντονισμένη σκλήρυνση της (αντι)μεταναστευτικής πολιτικής τους.
Παντοδυναμία;
Η αίσθηση της παντοδυναμίας που αποπνέει ο Μητσοτάκης οφείλεται στο κενό της αντιπολίτευσης.
Όμως όλη η σύγχρονη πολιτική ιστορία διδάσκει ότι αυτή η αίσθηση είναι συχνά πλαστή και παραπλανητική. Γιατί τα κενά στην πολιτική δεν κρατάνε για πολύ. Γιατί, κυρίως, πέρα από την οργανωμένη πολιτική αντιπολίτευση που με τη μορφή του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ αποδεικνύεται αναποτελεσματική, υπάρχει πάντα η αυθόρμητη μαζική αντιπολίτευση από τα κάτω, που κατ’ επανάληψη έχει αποδείξει στην Ελλάδα ότι μπορεί να προκαλεί μείζονες αλλαγές στην πολιτική συγκυρία. Ο Μητσοτάκης είναι μπροστά σε μια περίοδο κρίσεων, ευκαιριών αλλά και μεγάλων κινδύνων, στρατηγικών διλημμάτων κ.ο.κ. Σε τέτοιες περιόδους μια κυβέρνηση μόνη απέναντι στον κόσμο, με θεσμική αντιπολίτευση βυθισμένη σε παραλυτική κρίση, μπορεί να αποδειχθεί ως καθεστωτική αδυναμία και αστάθεια.
Δεν πρέπει να υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο Μητσοτάκης θα «συναντήσει» την κλιμάκωση της αντίστασης του κόσμου από τα κάτω. Έχει τεράστια σημασία το πώς θα οργανωθούν και τι χαρακτηριστικά θα πάρουν οι πρώτες μαζικές μάχες αυτής της κρίσιμης περιόδου. Είναι παραπειστικό το δίλημμα μεταξύ μιας βερμπαλιστικής υπεραισιοδοξίας (που υποτιμά τις συνέπειες των ηττών στις προηγούμενες μάχες) και μιας γενικής απαισιοδοξίας που παριστάνει τη σωφροσύνη, υποτιμώντας τις δυνατότητες του κόσμου μας αλλά και τα προβλήματα του αντιπάλου. Αυτό που χρειάζεται είναι σοβαρότητα και αποφασιστικότητα, ενότητα στη δράση για να επιδιωχθούν νίκες, εμπλοκή στην πρώτη γραμμή.
Η διπλωματία των υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο
Στην τριμερή Σύνοδο Κορυφής Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ με την υψηλή επίβλεψη των ΗΠΑ –στο αποκαλούμενο σχήμα 3+1– αναμένεται να οξυνθεί ο καυγάς για τη διαχείριση των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου.
Παράλληλα στη συνάντηση των υπουργών Ενέργειας των Ισραήλ-Τουρκίας επανήλθαν τα σενάρια ενεργειακής συνεργασίας των δύο χωρών (χερσαίος αγωγός δια του τουρκικού εδάφους;).
Στη συνάντηση της Λευκωσίας συζητιέται η πρόταση της αμερικανικής πολυεθνικής Chevron (με την υποστήριξη της κυβέρνησης Μπάιντεν) που προκρίνει ως διάδοχο σχήμα του αγωγού East Med μια «όδευση» του φυσικού αερίου από τις υπάρχουσες αιγυπτιακές εγκαταστάσεις προς την Αλεξανδρούπολη με «γραμμή» δεξαμενόπλοιων. Η πρόταση Chevron έχει «αγκάθι»: Αφαιρεί για λόγους ταχύτητας και εξοικονόμησης πόρων τον ενδιάμεσο κυπριακό σταθμό υγροποίησης-μεταφόρτωσης.
Η κυπριακή κυβέρνηση αρνείται να υποχωρήσει θεωρώντας ότι η πρόταση Chevron «ρίχνει» την κυπριακή πλευρά.
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται να «ωριμάζει» το σχέδιο για πλωτό «αγωγό» μεταξύ Αιγύπτου-Αλεξανδρούπολης (με ενδιάμεσο σταθμό ή όχι στην Κύπρο) ενώ ανοίγει ξανά το ερώτημα του χερσαίου αγωγού –μέσω Τουρκίας– προς την Αλεξανδρούπολη, απ’ όπου θα μπορούσε να περνά κυρίως το αέριο των ισραηλινών αλλά και των λιβανέζικων κοιτασμάτων.
Η έκπληξη ήρθε με την εκδήλωση ενδιαφέροντος για αυτά τα σχέδια από την πλευρά της… Ινδίας. Τα «ΝΕΑ» βιάζονται να προαναγγείλουν το νέο «άξονα»: Τελ Αβίβ, Δελχί, Λευκωσία, Αθήνα.
Και η Αίγυπτος (της δικτατορίας του Σίσι) παρακολουθεί ως οργανικό μέρος όλες αυτές τις διεργασίες, ενώ πρόσφατα δήλωσε ενδιαφέρον για συμμετοχή στο σχήμα των BRICS. Όμορφος κόσμος, ηθικός, αγγελικά πλασμένος.
*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά
