Ο Μητσοτάκης στα διαγγέλματά του κάλεσε σε πειθαρχία κι ενότητα προκειμένου να αντιμετωπιστεί η υγειονομική κρίση της πανδημίας του κορονοϊού, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα ότι έτσι τίθενται και τα θεμέλια για το νέο «κοινωνικό συμβόλαιο» που θα χρειαστεί για να αντιμετωπιστεί η νέα οξύτατη και βαθιά οικονομική κρίση.
Κάμποσες βδομάδες μετά το ξέσπασμα της υγειονομικής κρίσης και την αρχή των μέτρων καραντίνας, το δημόσιο σύστημα Υγείας, παρόλο που σηκώνει ένα πρωτοφανές βάρος (και καλείται να σηκώσει πιθανότατα ένα ακόμα μεγαλύτερο στους μήνες που έρχονται), εξακολουθεί να παραμένει αβοήθητο κι ανοχύρωτο. Τα στοιχειώδη υλικά προφύλαξης είναι σπάνια μέσα στα νοσοκομεία και τελείως δυσεύρετα μέσα στην κοινωνία. Οι αναγκαίες προσλήψεις γιατρών και προσωπικού, παρόλο που εξαγγέλθηκαν πολλές φορές, προχωράνε με βήμα σαλιγκαριού και με όρους ελαστικότητας, προσωρινότητας κι επισφάλειας. Η πολυδιαφημισμένη «επίταξη» του ιδιωτικού τομέα έχει μείνει στα λόγια: η πολυτελής ξενοδοχειακή υποδομή των κλινικαρχών, αντί να ενταχθεί πλέον πλήρως στο ΕΣΥ για να ανακουφίσει τα μεγάλα δημόσια νοσοκομεία, παραμένει στα χέρια των ιδιοκτητών και «αναλαμβάνει» (έναντι πανάκριβων νοσηλείων) την περίθαλψη σε ΜΕΘ άλλων ασθενειών χαμηλής μολυσματικότητας.
Διατηρώντας το ΕΣΥ σε αυτήν την κατάσταση, η κυβέρνηση Μητσοτάκη παίζει κυριολεκτικά με τη φωτιά μιας αιφνίδιας κι εκτός ελέγχου εξάπλωσης της επιδημίας. Η κατάσταση στα γηροκομεία, στις φυλακές, στα camps των προσφύγων, στους συνοικισμούς των ρομά, στους στρατώνες, στις φτωχογειτονιές και στους μαζικούς χώρους εργασίας που δεν σταμάτησαν λόγω καραντίνας, είναι ανησυχητικές οι προειδοποιήσεις που δείχνουν ότι ο κίνδυνος κάθε άλλο παρά πέρασε.
Η μέχρι σήμερα εικόνα με τα καλύτερα αποτελέσματα στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οφείλεται κυρίως στην κήρυξη της καραντίνας νωρίς, όπως και στην πειθάρχηση των λαϊκών τάξεων στα μέτρα αυτοπροστασίας λόγω της επίγνωσης της αδύναμης θέσης στην οποία οδήγησαν το ΕΣΥ 30 χρόνια νεοφιλελεύθερων αντιμεταρρυθμίσεων.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έκανε αυτήν την επιλογή γνωρίζοντας τον κίνδυνο να δημιουργηθεί μια κατάσταση που πολιτικά θα ήταν εκτός ελέγχου. Υλοποιεί την επιλογή της καραντίνας, προσπαθώντας να αποφύγει τη διάθεση σοβαρών πόρων για την ενίσχυση του ΕΣΥ και τη θωράκιση της υγείας των ανθρώπων.
Όμως όλοι γνωρίζουν ότι η καραντίνα δεν μπορεί να είναι μακροπρόθεσμη «συνταγή» και ότι έχει βαρύ κόστος για τα εργατικά και λαϊκά νοικοκυριά.
Πολύ περισσότερο που η υγειονομική κρίση έχει συμπέσει με το ξέσπασμα της διεθνούς οικονομικής κρίσης.
Οι καθεστωτικές δυνάμεις κάνουν και θα συνεχίσουν να κάνουν μια θηριώδη προσπάθεια για να παρουσιάσουν την οικονομική κρίση ως αποτέλεσμα, αποκλειστικά, της πανδημίας. Στόχος είναι να παρουσιάσουν τα μέτρα που ετοιμάζουν ως πικρά μεν, αλλά και ως «αντικειμενικά επιβεβλημένα» δε.
Δεν είναι έτσι. Η διεθνής οικονομική επιβράδυνση είχε προϋπάρξει της πανδημίας. Ο «πανικός» στα διεθνή χρηματιστήρια είχε επίσης εκδηλωθεί νωρίτερα. Το ξέσπασμα της κρίσης μέσα στο 2020 είχε προαναγγελθεί πριν ο Covid19 ξεφύγει στο Βουχάν.
Αυτό όμως σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει υποτίμηση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας. Ο κίνδυνος και η καραντίνα συμβάλουν στην επιτάχυνση της κρίσης και στη μεγέθυνση των συνεπειών της: η οικονομική επιβράδυνση μετατρέπεται ταχύτατα σε ένα διεθνές άμεσο και βίαιο «σταμάτημα» της οικονομίας και της παραγωγής.
Όλα δείχνουν ότι αυτή η κρίση θα είναι βαθύτερη από τον «κύκλο» που άρχισε το 2007-08, ότι έχει ιστορικές διαστάσεις.
Όπως έγινε και μπροστά στην πανδημία, έτσι και μπροστά στο ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, οι αντιδράσεις των κυρίαρχων τάξεων ποικίλουν.
Στις ΗΠΑ, στην Ιαπωνία και αλλού, προετοιμάζουν κρατικές παρεμβάσεις τεράστιας κλίμακας, προκειμένου να σώσουν τις κυρίαρχες τάξεις από τα χειρότερα. Την ίδια πολιτική ζητά στο εσωτερικό της ΕΕ το «μέτωπο των 9» που κήρυξε τα ευρω-ομόλογα και το «κορονο-ομόλογο» ως πανάκεια σωτηρίας όχι μόνο του καπιταλισμού αλλά και των κοινωνικών κατακτήσεων. Μέσα στο μέτωπο αυτό, την ελληνική κυρίαρχη τάξη εκπροσωπούν οι Μητσοτάκης-Σταϊκούρας που (με την ολόθερμη υποστήριξη του ΣΥΡΙΖΑ) έχουν αναλάβει πλέον την πολιτική που το 2015 «χάραξαν» οι Τσίπρας-Δραγασάκης. Απέναντί τους, η Γερμανία της Μέρκελ και το μέτωπο των βορείων της ΕΕ που, παρότι έχει δεχθεί την ανάγκη κρατικής παρέμβασης και κατ’ επέκταση τη χαλάρωση στις «νόρμες» των Συνθηκών, απαιτεί μια μεγαλύτερη πειθαρχία στα ζητήματα της δημοσιονομικής σταθερότητας.
Στη διαμάχη αυτή πολλοί έσπευσαν να διαγνώσουν τις τάσεις εγκατάλειψης του νεοφιλελευθερισμού. Τα πράγματα είναι πολύ πιο σύνθετα. Ο νεοφιλελευθερισμός έχει πράγματι αποδειχθεί ήδη μια αδιέξοδη στρατηγική. Όμως δεν έχει ηττηθεί πολιτικά. Απέναντι στα εργατικά και κοινωνικά δικαιώματα, το σύνολο των κυρίαρχων τάξεων διεθνώς (συμπεριλαμβανομένων των θερμότερων οπαδών της κρατικής παρέμβασης) ενώνεται στην υπεράσπιση των νεοφιλελεύθερων αντιμεταρρυθμίσεων. Οι ιδιωτικοποιήσεις, οι περικοπές κοινωνικών δαπανών, η πίεση για μείωση των μισθών και των συντάξεων, η ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, θα παραμείνουν ως αναντικατάστατες συντεταγμένες της κυρίαρχης πολιτικής.
Το ξέσπασμα της διεθνούς κρίσης θα επιταχύνει αλλαγές που είχαν ήδη δρομολογηθεί. Θα ενισχυθούν οι τάσεις προστατευτισμού και στροφής στον οικονομικό εθνικισμό που προανάγγειλε η εκλογή του Τραμπ. Θα ενισχυθεί το πολιτικό ρεύμα που συνδυάζει την υποστήριξη στις νεοφιλελεύθερες αντιμεταρρυθμίσεις με τον ρατσισμό και τον εθνικισμό της «εθνικής προτεραιότητας», το ρεύμα του «εθνο-φιλελευθερισμού». Η ΕΕ θα βρεθεί μπροστά σε διαλυτικά διλλήματα και κρίση βαθύτερη από ό,τι των ανταγωνιστών της.
Όμως δεν μπορούμε να περιμένουμε από κανέναν απ’ όλους αυτούς, μια κάποια φιλεργατική-φιλολαϊκή στροφή ή, έστω, τη «χαλάρωση» της μέχρι σήμερα επιθετικότητας απέναντι στις λαϊκές τάξεις. Δεν υπάρχει κανένα περιθώριο για «κοινωνικά συμβόλαια», για αυταπάτες απέναντι στις πολιτικές μιας (τάχα) εθνικής ενότητας.
Η συνάντηση μιας πολύ επικίνδυνης υγειονομικής κρίσης με μια βαθιά και διεθνή οικονομική κρίση θα βάλει, αντίθετα, σε μεγάλη δοκιμασία θεσμούς, συνήθειες και ιδέες που υπήρξαν για χρόνια στα θεμέλια των πολιτικών εθνικής ενότητας.
Ο κόσμος μας πρέπει να προετοιμαστεί για μια αναπόφευκτη αντιπαράθεση, με μεγάλα επίδικα.
Ήδη έχουμε μπροστά μας το περίγραμμα μιας κρίσιμης κοινωνικά και πολιτικά μάχης: Ενίσχυση, με κάθε αναγκαίο μέσο, του δημόσιου συστήματος υγείας. Προστασία και βελτίωση των εργατικών δικαιωμάτων από τη διάβρωση των εργασιακών σχέσεων μέσω της καραντίνας και της επερχόμενης κρίσης. Προστασία και βελτίωση του εισοδήματος των εργατικών νοικοκυριών και των συνταξιούχων μπροστά στο σοκ του οικονομικού και παραγωγικού stop. Κοινωνικό μέτωπο αλληλεγγύης και υπεράσπισης δικαιωμάτων με έμφαση στις φυλακές, στα camps, στα γηροκομεία και στη βία μέσα στο σπίτι, με έμφαση στον αντιρατσισμό, τον αντισεξισμό, τον αντιεθνικισμό.
Για όλα αυτά, αλλά και άλλα μέτωπα που πρόκειται να ανοίξουν, κάθε δράση που μπορεί να ξεδιπλωθεί τώρα είναι πολύτιμη. Σε συνθήκες βαθιάς κρίσης, τα μηνύματα αντίστασης είναι σημαντικά, όσο μειοψηφικά κι αν εμφανίζονται αρχικά.
Η καραντίνα δεν είναι μια κατάσταση που μπορεί να παραταθεί για πολύ, ακόμα και για τα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης και την κυβερνητική πολιτική. Στην έξοδο από αυτήν την καταθλιπτική κατάσταση μας περιμένει η πρώτη σημαντική μάχη για μια περίοδο που θα έχει ιστορικά διακυβεύματα.
Η επίγνωση για αυτήν την προοπτική ωθεί προς μια ριζοσπαστική Αριστερά της πράξης. Μια Αριστερά με αυθεντικά ριζοσπαστική, αντικαπιταλιστική πολιτική. Μια Αριστερά που επιδιώκοντας να αναμετρηθεί με την πραγματικότητα, οφείλει αντικειμενικά να λειτουργήσει ενωτικά και μετωπικά.
*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά
**Σκίτσο του Πέτρου Ζερβού από την «Εφ.Συν.»
