Ο Βαρουφάκης και η «δηµιουργική ασάφεια»

Ο Γιάννης Βαρουφάκης διεκδίκησε την ταυτότητα του ΣΥΡΙΖΑ του 2015, έµεινε µακριά από τις ενδοαριστερές διαµάχες και παρουσίασε µια πολιτική πρόταση. Το ερώτηµα όµως παραµένει: Αποτελεί διέξοδο για τους από κάτω ο Γιάννης Βαρουφάκης;

Ισχυριζόµαστε πως όχι. Και εν µέρει η απάντησή αυτή βασίζεται σε ένα άλλο ερώτηµα: Θα µπορούσε να φανταστεί κάποιος άλλος, το εγχείρηµα Βαρουφάκη, χωρίς το… Γιάννη Βαρουφάκη; Η αλήθεια είναι ότι η αντιµετώπιση της µνηµονιακής λαίλαπας έφερε στο προσκήνιο και νέους τρόπους άσκησης πολιτικής. Δεν είναι λίγα τα παραδείγµατα κοµµατικών σχηµατισµών που συσπειρώνονται γύρω από προσωπικότητες, αξιοποιούν το κοµµάτι της επικοινωνίας και καταφέρνουν να προσεγγίσουν συγκεκριµένα ακροατήρια για συγκεκριµένα διαστήµατα. Αν όµως εκλείψουν αυτές οι προσωπικότητες ή ξεπεραστούν από την επικαιρότητα, ή ακόµη χειρότερα από την πραγµατικότητα, τότε τι ακολουθεί;

Τα κόµµατα και οι οργανώσεις της Αριστεράς δεν έχουν καµία σχέση µε αυτή τη λογική. Με τη λογική της συσπείρωσης γύρω από µια «έξυπνη ιδέα» που έχει κάποιος, συνήθως, τεχνοκράτης ή επιστήµονας. Τα κόµµατα και οι οργανώσεις της Αριστεράς χτίζονται µε βάση συγκεκριµένες αρχές και ιδεολογικοπολιτικές κατευθύνσεις, οι οποίες αντανακλούνται διαχρονικά τόσο σε επίπεδο αφήγησης, όσο και πολιτικής πρακτικής σε επιµέρους κοινωνικούς χώρους όπως είναι οι χώροι δουλειάς, οι σχολές, οι γειτονιές κλπ. Η αλήθεια είναι ότι ο Γιάννης Βαρουφάκης δεν πατάει πάνω σε αυτό το µοντέλο, ότι πρέπει να υπάρχει διαλεκτική σχέση µεταξύ του κόσµου της εργασίας και των πολιτικών του εκπροσωπήσεων.

Δεν τον θυµόµαστε να συµµετέχει σε κάποιο εργατικό αγώνα ή σε κάποιο δυναµικό κίνηµα. Η εικόνα του Βαρουφάκη χτίστηκε πάντοτε σε επίπεδα κορυφής. Σε Eurogroup, σε κυβερνητικά συµβούλια, σε ακαδηµαϊκές αίθουσες και πάντα µε µια αξιοσηµείωτη υποστήριξη ενός τµήµατος των µµε. Με ένα τρόπο αιρετικό οµολογουµένως συγκριτικά µε οµολόγους του, όµως σε καµία περίπτωση µε πραγµατική σύνδεση µε την ταξική θέση και τις ανάγκες αυτών που υποτίθεται ότι εκπροσωπεί.

Πέραν όµως της δοµής και του τρόπου λειτουργίας ενός πολιτικού εγχειρήµατος στο οποίο έχει εναποθέσει τις ελπίδες του αρκετός κόσµος µε αναφορά στην Αριστερά, προκύπτει και ένα ζήτηµα ουσιαστικότερο. Αφορά στην ίδια την πολιτική πρόταση Βαρουφάκη στην ουσία της. Ένα ολόκληρο κυβερνητικό εξάµηνο µε το Γιάννη Βαρουφάκη στο τιµόνι του Υπουργείου Οικονοµικών πάτησε πάνω στη µέθοδο της «δηµιουργικής ασάφειας» και της εξοικονόµησης χρόνου στη διαπραγµάτευση µε τους δανειστές. Η πραγµατικότητα αποδείχθηκε πολύ πιο οδυνηρή. Το άµεσο αποτέλεσµά της ήταν η τραγική συµφωνία της 20ης Φλεβάρη του 2015, η οποία αποστράγγισε τα οικονοµικά αποθέµατα του κράτους κατά τη διάρκεια των διαπραγµατεύσεων, χαρίζοντας στην πραγµατικότητα στους δανειστές και το καρπούζι και το µαχαίρι.

Η παραπάνω αυτοκτονική επιλογή ονοµάστηκε «έντιµη συµφωνία». Η εντιµότητά της φάνηκε λίγους µήνες µετά. Μόλις τον Ιούλιο του 2015. Πρόκειται για πολύ νωπές ακόµη µνήµες. Η βαναυσότητα τις περιόδου ίσως να τις επικαλύπτει, όµως καλό είναι να τις ανασύρουµε και να µη γινόµαστε δέσµιοι της εικόνας. Ο Βαρουφάκης όντως πιστώνεται το ότι δε συνηγόρησε στη πολιτική κωλοτούµπα του ΣΥΡΙΖΑ και αποχώρησε µη εφαρµόζοντας από θέση ευθύνης το µνηµόνιο που ψηφίστηκε τον Αύγουστο του 2015. Αυτό του προσδίδει το κύρος και την εν µέρει εκτίµηση που χαίρει µεταξύ απογοητευµένων ανθρώπων της Αριστεράς. Αυτό όµως δεν αναιρεί τις ευθύνες του για το πώς οδηγήθηκαν τα πράγµατα στο καλοκαίρι του 2015.

Σήµερα ο Γιάννης Βαρουφάκης εµφανίζεται µε την ίδια συνταγή. Παρουσιάζει ένα µεταρρυθµιστικό νεοκεϋνσιανό οικονοµικό πρόγραµµα το οποίο έχει απορρίψει η ίδια η πολιτική πραγµατικότητα. Η εµπειρία ΣΥΡΙΖΑ και η αντίδραση της κυρίαρχης τάξης στην ΕΕ το απέδειξαν. Δεν µπορεί να υπάρξει µια φιλολαϊκή πολιτική από τη στιγµή που αρνείται αναγκαίες ρήξεις. Το ΜεΡΑ 25 ισορροπεί ανάµεσα στο φόβο των ανθρώπων για χειροτέρευση της ήδη κακής ζωής τους αν συγκρουστούµε µε την ΕΕ και στην ελπίδα της καλυτέρευσης των συνθηκών ζωής χωρίς τη σύγκρουση µε την ΕΕ.

Πάνω σε αυτή τη βάση ο ίδιος ο επικεφαλής του ΜεΡΑ 25 ισχυρίζεται ότι το ιδεολογικό εύρος του κόµµατός του εκτείνεται από την Αριστερά µέχρι το φιλελευθερισµό. Δεν αρνείται το διάλογο ακόµη και µε τη ΝΔ, αν αυτή αποδεχτεί τους όρους του προγράµµατός του. Πρόκειται για µια αντίληψη που παρακάµπτει προκλητικά τις κοινωνικές εκπροσωπήσεις των προγραµµάτων, τις ταξικές αντιθέσεις της κοινωνίας και τις πολιτικές παραδόσεις των κοµµάτων. Αυτή η µεταµοντέρνα αντίληψη άσκησης της πολιτικής αρνείται την ίδια την πραγµατικότητα και προσπαθεί να την ωραιοποιήσει µε κραυγαλέες αντιφάσεις. Κάπως έτσι στα ψηφοδέλτια του ΜεΡΑ 25 µπορεί να φιλοξενούνται αρθρογράφοι που υπεράσπιζαν πολιτικές λιτότητας στο παρελθόν, ή ο ίδιος ο επικεφαλής του µπορεί να προσαρµόζεται στην εθνική αφήγηση δηλώνοντας ότι εθνικός κίνδυνος δεν προκύπτει από τη Βόρεια Μακεδονία αλλά από τη Μεγάλη Αλβανία.

Η περίοδος είναι αρκετά δύσκολη και η ριζοσπαστική Αριστερά δείχνει ανήµπορη να απαντήσει άµεσα και αποτελεσµατικά στο δίπολο Τσίπρας-Μητσοτάκης. Αυτό όµως δε σηµαίνει ότι πρέπει να ξεχάσουµε πάνω σε ποιες βάσεις και µε τι ιδέες συγκροτείται η ριζοσπαστική Αριστερά. Και σε αυτή την υπόθεση δεν προσθέτει τίποτα θετικό το «κόµµα» του Γ. Βαρουφάκη.

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά