Οι αγώνες που τα άλλαξαν όλα, και την Αριστερά

Ο μαζικός αγώνας των συμβασιούχων στους Δήμους στις δέκα μέρες που διήρκησε έχτισε παρακαταθήκες. Δημιούργησε την καλύτερη βάση για τη συνέχιση της μάχης, που αντικειμενικά θα υπάρξει, γιατί το ζήτημα δεν λύθηκε. Ανέδειξε το ζήτημα της αποσάθρωσης των εργασιακών σχέσεων και της έλλειψης προσωπικού, αμφισβητώντας έτσι τις μνημονιακές επιταγές. Κυρίως, όμως, έφερε την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ μπροστά σε μια μαζική εργατική κινητοποίηση, που η κυβέρνηση νόμιζε ότι δεν θα χρειαζόταν να αντιμετωπίσει. Θύμισε έτσι, σε όλους (και μέσα στην Αριστερά), ότι ακόμα και σε περιόδους κινηματικής ύφεσης και πολιτικής αποθάρρυνσης είναι δυνατόν να ξεπηδήσουν αγώνες που θα ανοίγουν δρόμο για συνολικότερες μάχες.

Στα χρόνια 2010-2015 ζήσαμε μεγάλα γεγονότα. Μεγάλες απεργίες, μεγάλες διαδηλώσεις, μεγάλες πολιτικές εξελίξεις.

Η μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ είχε βαριές επιπτώσεις. Η αίσθηση της ήττας βαραίνει και στον κόσμο και στις οργανώσεις της Αριστεράς. Είναι διάχυτη μια αντίληψη ότι θα χρειαστεί χρόνια για να υπάρξει ανασύνταξη. Είναι διαδεδομένη μια στάση αναμονής για τα «μεγάλα γεγονότα» που θα μπορούσαν να αλλάξουν την πολιτική κατάσταση.

Όσο σωστό είναι ότι οι μαζικοί αγώνες θα φέρουν την ανατροπή, άλλο τόσο είναι λάθος να θεωρείται ότι αυτοί θα ξεπηδήσουν από το κενό, ξαφνικά. Η ιστορία του εργατικού κινήματος δίνει πολλά παραδείγματα αγώνων που έγιναν ενώ είχαν προηγηθεί πολιτικές ήττες, που σταδιακά άλλαξαν το κλίμα και ταυτόχρονα άλλαξαν και τις οργανώσεις της Αριστεράς οι οποίες ενεπλάκησαν σοβαρά σε αυτούς.

Η δεκαετία 1990-2000

Το 1990 ήταν περίοδος επέλασης του νεοφιλελευθερισμού και της κατάρρευσης των χωρών του ανατολικού μπλοκ. Στην Ελλάδα είχε προηγηθεί η φθορά του ΠΑΣΟΚ από τα σκάνδαλα, αλλά και τα εγκληματικά λάθη των ηγεσιών του ΚΚΕ και του ΚΚΕ εσ. που αντιμετώπισαν το 1989 με τα κριτήρια μιας «κάθαρσης» του καπιταλισμού και όχι ως μια βαθιά πολιτική κρίση που παρουσίαζε σημαντικές ευκαιρίες για την Αριστερά.

Σε αυτό το περιβάλλον τον Απρίλη του 1990 εκλέγεται πρωθυπουργός ο Κωσταντίνος Μητσοτάκης, με στόχο την επιβολή ακραίων αντιμεταρρυθμίσεων, την ανατροπή όλων των κατακτήσεων της μεταπολίτευσης. Έμοιαζε εύκολο. Ο κόσμος της Αριστεράς ήταν σε σύγχυση, τα κόμματα της ρεφορμιστικής Αριστεράς στην παράλυση, όπως και τμήματα της επαναστατικής Αριστεράς. Αντίθετα από το αναμενόμενο, σύντομα ο ηγέτης του «ακραίου κέντρου» βρέθηκε αντιμέτωπος με μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις. Το χορό άνοιξε η απεργία της ΟΛΜΕ το 1990. Ακολούθησαν άλλες μεγάλες απεργίες ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις των «προβληματικών» επιχειρήσεων, Πειραϊκή-Πατραϊκή, η Ολίμπικ Κέτερινγκ, η ΒΕΛΚΑ, η ΠΥΡΚΑΛ κλπ.

Στο τέλος του 1990 και στις αρχές του 1991 η κυβέρνηση αντιμετώπισε τις μαθητικές και φοιτητικές καταλήψεις. Μετά τη δολοφονία του Τεμπονέρα και την τεράστια πίεση του νεολαιίστικου κινήματος παραιτήθηκε ο Υπουργός Παιδείας Κοντογιαννόπουλος και η κυβέρνηση υποχώρησε.

Ο πιο εμβληματικός αγώνας ήταν αυτός της ΕΑΣ. Στην πρώτη φάση, το 1991, η απεργία έγινε ενάντια στη μείωση των μισθών. Τον Ιούλη του 1992 ανακοινώνονται 1.200 απολύσεις για να ανοίξει ο δρόμος της ιδιωτικοποίησης. Στη συνέλευσή τους στο Σπόρτιγνκ, οι εργαζόμενοι της ΕΑΣ αποφασίζουν απεργίες διαρκείας. Τον Αύγουστο η Αθήνα συνταράσσεται από τα μαζικά συλλαλητήρια, τις μάχες στα αμαξοστάσια του Βοτανικού, της Πέτρου Ράλλη, του Ελληνικού. Απεργιακές φρουρές στήνονται παντού, κανένα λεωφορείο δεν κυκλοφορεί και οι υπόλοιποι εργαζόμενοι βρίσκουν τρόπους να συμπαρασταθούν.

Η Οργάνωση Σοσιαλιστική Επανάσταση (ΟΣΕ) από την οποία προέρχονται σύντροφοι και συντρόφισσες της ΔΕΑ, από την πρώτη στιγμή έδωσε όλες τις δυνάμεις της. Συμμετέχει στις απεργιακές φρουρές, στις διαδηλώσεις με πανό και την εφημερίδα της, πρωτοστατεί στην οργάνωση της συμπαράστασης στις γειτονιές, σε άλλους εργατικούς χώρους, στις σχολές. Και αυτό συνεχίζεται στη διάρκεια και των 18 μηνών του αγώνα. Τον Οκτώβρη η κυβέρνηση Μητσοτάκη χάνει τις εκλογές. Η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί παρά να επανακρατικοποιήσει την ΕΑΣ.

Το 1996 πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και πρωθυπουργός είναι ο Σημίτης. Είναι η εποχή του σοσιαλφιλελευθερισμού, που κομψά ονομάζεται εκσυγχρονισμός της οικονομίας. Οι ηγεσίες των συνδικάτων καλλιεργούν τη λογική της «κοινωνικής συναίνεσης» και της «εργασιακής ειρήνης». Ακόμα όμως και σε αυτό το κλίμα γίνονται απεργίες που αλλάζουν τα δεδομένα. Πιο σημαντικές ήταν αυτές των καθηγητών το 1997-1998 και των εργαζομένων στην Ιονική το 1998-1999. Η πρώτη έγινε ενάντια στην αντιμεταρρύθμιση Αρσένη στην παιδεία και ενάντια στην κατάργηση της επετηρίδας. Εκτός από την απεργία έγιναν μεγάλες διαδηλώσεις και καταλήψεις των εξεταστικών κέντρων. Η δεύτερη έγινε ενάντια στην ιδιωτικοποίηση και την πώληση της Ιονικής στην Alpha Bank. Εδώ η μάχη στήθηκε στο μηχανογραφικό κέντρο του Πειραιά, που είναι η καρδιά της τράπεζας.

Το 2004 εκλέχθηκε η ΝΔ με πρωθυπουργό τον Κώστα Καραμανλή. Η «Εργατική Αριστερά» προειδοποιούσε ότι θα είναι μια κυβέρνηση «πολεμική μηχανή του κεφαλαίου». Όμως οι πικρές αναμνήσεις της εποχής Σημίτη συσκότιζαν την κατάσταση. Επιπλέον, το κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση είχε υποχωρήσει, η προσπάθεια για τη συγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ προσέκρουε σε διάφορα πολιτικά εμπόδια και το ΚΚΕ περιοριζόταν στη συγκρότηση της δικής του κοινοβουλευτικής δύναμης.

Το 2005 έγιναν κάποιες σποραδικές στάσεις εργασίας και κάποιες 24ωρες απεργίες. Το 2006 τρεις σοβαρές κλαδικές απεργίες παρενέβησαν στο πολιτικό σκηνικό. Των ναυτεργατών, των εργαζομένων στους Δήμους και των δασκάλων. Ξεχώρισε αυτή των δασκάλων που κράτησε 6 βδομάδες. Ήταν η πρώτη, μετά από χρόνια, που είχε επιθετικά αιτήματα. Διεκδίκησε αύξηση μισθών, 15% του προϋπολογισμού για την παιδεία, επιμόρφωση των δασκάλων, αλλαγή των παιδαγωγικών προγραμμάτων. Στη διάρκειά της στήθηκε απεργιακό ταμείο και έγιναν 6 μεγάλα συλλαλητήρια. Η «εκπαίδευση» που είχαμε στο παρελθόν στάθηκε πολύτιμο μάθημα για την εμπλοκή μας. Όχι μόνο με παρακολούθηση και παρέμβαση στις συνελεύσεις και στις πορείες, αλλά με έμφαση στην οργάνωση της συμπαράστασης σε άλλους εργασιακούς χώρους, στις σχολές, στις γειτονιές, με στόχο την αλληλεγγύη, αλλά και τη συγκρότηση ενός δικτύου αγωνιστών.

Η απεργία των δασκάλων δεν νίκησε. Όμως διαμόρφωσε τις καλύτερες προϋποθέσεις για τη μεγάλη μάχη του 2007 ενάντια στην αναθεώρηση του άρθρου 16, η οποία θα έδινε συνταγματική νομιμοποίηση στην ιδιωτικοποίηση της παιδείας. Ήταν τότε που η απεργία διαρκείας των πανεπιστημιακών και οι φοιτητικές καταλήψεις πέτυχαν μια σημαντική πολιτική νίκη.

Στην «προϊστορία» αυτών των αγώνων, στην εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008, στα προχωρήματα της συγκρότησης της ενωτικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς επωάστηκαν οι μεγάλες μάχες για την ανατροπή των μνημονίων, οι μαζικές απεργίες του 2010-2011, το κίνημα των πλατειών, οι καταλήψεις υπουργείων, το τεράστιο συλλαλητήριο του Φλεβάρη του 2012.

Ο κόσμος μας ήρθε αντιμέτωπος με όλο το σύστημα και την ωμή κρατική βία, αλλά δεν μπόρεσε να ανατρέψει τα μνημόνια με τη δράση του «από τα κάτω». Μετέφερε την προσοχή του στο κεντρικό πολιτικό, στην κυβερνητική αλλαγή. Πάλι υπήρξαν αγώνες που έσπαγαν την «ανάθεση» και την αναμονή. Αυτός των καθαριστριών, της ΕΡΤ, της απεργίας της ΟΛΜΕ το 2013.

Η τελευταία έχει μια ιδιαίτερη σημασία. Οι καθηγητές το Μάη αντιμετωπίστηκαν με πολιτική επιστράτευση, το καλοκαίρι προετοιμάστηκαν, ώστε το Σεπτέμβρη με την έναρξη της σχολικής χροιάς να προχωρήσουν σε απεργία διαρκείας. Κι ενώ οι συνελεύσεις τους υπερψήφιζαν την αγωνιστική προοπτική, βρέθηκαν χωρίς την κάλυψη της ΑΔΕΔΥ, αλλά στην ουσία και χωρίς την κάλυψη του ΣΥΡΙΖΑ που ήδη «στρογγύλευε» την πολιτική του στο όνομα της κοινής γνώμης. Ήταν μια μάχη που (όσο προλάβαμε) τη δώσαμε με κριτήριο ότι μια κυβέρνηση της Αριστεράς χωρίς την άμεση πίεση των κοινωνικών αγώνων θα είναι πιο εκτεθειμένη στην πίεση για συμβιβασμούς και δεξιές μετατοπίσεις.

Οι μάχες της ΠΟΕ-ΟΤΑ

Πολλοί στην Αριστερά θεωρούσαν πριν την πρόσφατη απεργία ότι οι συμβασιούχοι θα είναι στρατός εκλογικής πελατείας για τον ΣΥΡΙΖΑ. Είχαν και έχουν λάθος για μια σειρά λόγους. Ένας από αυτούς είναι η αγωνιστική παράδοση του χώρου. Ο οποίος «μετράει» απεργίες δεκαετιών με αιτήματα για τη μονιμοποίηση των συμβασιούχων, για την κατάκτηση των βαρέων και ανθυγιεινών, ενάντια στην ιδιωτικοποίηση με όποια μορφή, για τα ασφαλιστικά δικαιώματα, για τις αυξήσεις στους μισθούς...

Το 1986 δώδεκα μέρες, το 1990 δέκα μέρες, το 1992 εικοσιτέσσερις μέρες, το 2003 έντεκα μέρες, το 2006 δώδεκα μέρες, το 2011 ήταν ο κλάδος με τη μεγαλύτερη συμμετοχή στις απεργίες, καταλήψεις και συλλαλητήρια. Κάθε φουρνιά συμβασιούχων που κέρδισε την σύμβαση εργασίας το έκανε με σκληρούς αγώνες. Το ίδιο ίσχυσε για τα βαρέα και ανθυγιεινά, για την ανάσχεση των ιδιωτικοποιήσεων.

Μαθήματα

Στην αναδρομή που παραθέσαμε –αναγκαστικά λόγω χώρου– αφήσαμε έξω μικρές και μεγάλες μάχες. Στη ΔΕΗ, τον ΟΤΕ, τις τράπεζες, τα ναυπηγεία, τους λιμενεργάτες και άλλες. Επιλέξαμε αυτές που, όταν ξεσπούσαν, κανένας λόγω πολιτικής συγκυρίας δεν εκτιμούσε ότι θα αποτελέσουν κινηματική και πολιτική παρέμβαση. Κι έγιναν. Ακόμα κι όταν έχαναν ή κέρδιζαν μόνο επιμέρους διεκδικήσεις, κατοχύρωναν μορφές πάλης, κατακτούσαν εμπειρίες, πολιτικοποιούσαν τους άμεσα εμπλεκόμενους, αλλά επιδρούσαν και στους άλλους εργαζόμενους. Επιλέξαμε μάχες που, σε όσες οργανώσεις ενεπλάκησαν, έδωσαν φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά. Ως μέλη της ΔΕΑ δίνουμε μεγάλη έμφαση στη μαρξιστική παράδοση, στη σημασία της πολιτικής και των αντίστοιχων επιλογών. Ξέρουμε όμως ότι όλα αυτά «δένονται» και γίνονται φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά μόνο μέσα από τη σοβαρή εμπλοκή σε κοινωνικές μάχες. Κατά τη γνώμη μας, το ίδιο πρέπει να ισχύσει για την Αριστερά και ιδιαίτερα τη ΛΑΕ. Για να ξαναχτίσουμε τη ριζοσπαστική Αριστερά, για να συγκεντρώσουμε ξανά δυνάμεις στην εναλλακτική πολιτική που σωστά προβάλουμε, χρειάζεται να έχουμε εμπιστοσύνη στις μάχες του κόσμου, που τελικά δεν βολεύεται και ψάχνει το δρόμο της αντίστασης. Και το πρώτο καθήκον μας είναι να ενισχύουμε αυτές τις μάχες.

*Αναδημοσίευση από την "Εργατική Αριστερά", φ. 387