Στο χείλος της κλιματικής καταστροφής και μετά την COP27

Η συμφωνία που επιτεύχθηκε νωρίς το πρωί εκείνης της μέρας, μετά από μια χαοτική συνεδρίαση που διήρκεσε 40 ώρες από τη λήξη της προθεσμίας, χαιρετίστηκε από τους συμμετέχοντες ως θετικό βήμα. Αυτή περιλαμβάνει κυρίως τη δημιουργία ενός ταμείου ειδικού σκοπού για να καλύπτονται οι «απώλειες και οι ζημίες» των χωρών που είναι πιο «ευάλωτες» στην κλιματική αλλαγή. Η απόφαση αυτή χαρακτηρίζεται ως νίκη για τις φτωχότερες χώρες, καθώς κάτι τέτοιο υπήρξε βασικό τους αίτημα τα τελευταία 30 χρόνια συνομιλιών για το κλίμα.

Ωστόσο οι όροι και οι προϋποθέσεις όσον αφορά τη δημιουργία του ταμείου, το οποίο εκκρεμεί πολλά χρόνια (σε μια ανάλογη απόφαση κλιματικής βοήθειας ύψους 100 δισ. δολ. από το 2020, ελάχιστα ποσά έχουν εισφέρει οι ΗΠΑ, η ΕΕ και τα άλλα πλούσια κράτη), μένουν να αποσαφηνιστούν και δεν θα εγκριθούν παρά στην COP28, που θα διεξαχθεί στα τέλη του 2023 στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Το αποτέλεσμα κρίθηκε ως αποτυχία στο πλαίσιο των προσπαθειών μείωσης του διοξειδίου του άνθρακα, αφού οι χώρες παραγωγής πετρελαίου και υψηλών εκπομπών ρύπων αποδυνάμωσαν ή και αναίρεσαν βασικές δεσμεύσεις για τα αέρια του θερμοκηπίου και τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων. Και πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά όταν για πρώτη φορά στη φετινή διάσκεψη κλήθηκαν να πάρουν μέρος πολυεθνικές ορυκτών καυσίμων όπως οι BP, Shell και εκατοντάδες άλλες εταιρίες εξόρυξης και εμπορίας ορυκτών καυσίμων. Με προφανή στόχο την υπεράσπιση των συμφερόντων των πετρελαϊκών κολοσσών εις βάρος του περιβάλλοντος, παρά το γεγονός ότι ο κόσμος βρίσκεται στο χείλος της κλιματικής καταστροφής. 

Ο πιο χαρούμενος φυσικά ήταν ο δικτάτορας Σίσι, με την προκλητική επιχείρηση greenwashing της αιγυπτιακής χούντας. Λόγω της απαγόρευσης των διαδηλώσεων στην Αίγυπτο, καθώς και της απουσίας των κινημάτων από το ακριβό θέρετρο του Σάρμ ελ Σέιχ, η φετινή πορεία έγινε εντός συνεδρίου με τη συμμετοχή μικρού αριθμού ακτιβιστών. 

Προστάτες οι ρυπαντές

Η Σαουδική Αραβία -σύμμαχος της Αιγύπτου και της Ελλάδας- διαδραμάτισε βασικό ρόλο στην αποφυγή της αναγκαίας διεθνούς δέσμευσης για περιορισμό της ανόδου της πλανητικής θερμοκρασίας κατά 1,5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, μαζί με την Κίνα και την Ινδία. Οι φετινές πλημμύρες στο Πακιστάν και ο ακραίος καύσωνας στην Ευρώπη το καλοκαίρι, ήρθαν με έναν πλανήτη που ακόμα δεν έχει αγγίξει το «όριο ασφαλείας», που τέθηκε στη διεθνή διάσκεψη για το κλίμα στο Παρίσι το 2015.  Ήρθαν με μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά «μόλις» 1,2°C σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή. Δεν είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς τι θα συμβεί στη συνέχεια…

Στις διαπραγματεύσεις συμμετείχαν 636 λομπίστες ορυκτών καυσίμων, από τους οποίους οι 70 συνδέονταν με εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου των ΗΑΕ, της χώρας δηλαδή που θα φιλοξενήσει την COP28 και ταυτόχρονα είναι ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς πετρελαίου στον κόσμο! Οι χώρες του Κόλπου, μαζί με τη Βραζιλία και την Κίνα, φέρονται επίσης να σαμποτάρισαν τις προσπάθειες να συμπεριληφθεί ένα ψήφισμα για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στην τελική απόφαση, για ευνόητους λόγους. 

Η «πράσινη» πρόταση των ΗΠΑ, για δημιουργία χρηματιστηρίων άνθρακα κι εμπορίας δικαιωμάτων ρύπων παντού, φαντάζει ιδανική ευκαιρία κερδοφορίας για το χρηματοπιστωτικό τομέα, ενώ η ΕΕ στο πλαίσιο των κυρώσεων απέναντι στη Ρωσία, συνεχίζει να  φέρνει καραβιές LNG και να βάζει μπροστά από ορυχεία λιγνίτη, μέχρι πυρηνικά εργοστάσια. Σε μια πρωτοφανή αναφορά στο τελικό κείμενο της διάσκεψης προβλέπεται η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μαζί με τις ενέργειες «με χαμηλές εκπομπές», μια έκφραση που συνήθως χρησιμοποιείται για την πυρηνική ενέργεια.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία κλόνισε ακόμα περισσότερο το ενεργειακό τοπίο και όξυνε -πέρα από τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς- την κλιματική κρίση. Η τιμή των ορυκτών καυσίμων, πού ήταν ήδη σε ανοδική πορεία πριν τη ρωσική εισβολή, εκτοξεύτηκε, με αποτέλεσμα να ξαναπάρουν μπροστά τα γεωτρύπανα προς ανεύρεση πετρελαίου και αερίου. Σε όλο τον κόσμο έχουμε (επι)στροφή στους υδρογονάνθρακες και το λιγνίτη που είναι φθηνότερα καύσιμα, αλλά εκπέμπουν πολύ περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου.

Ο περίφημος στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού, εδώ και έξι χρόνια, θεωρείται βέβαιο ότι έχει χαθεί. Σύμφωνα με τους επιστήμονες οι σημερινές πολιτικές μας οδηγούν σε μια αύξηση της θερμοκρασίας 2,8 βαθμών κελσίου στο τέλος του αιώνα. Ακόμα και ο Αντόνιο Γκουτέρες, γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, είπε στους ηγέτες του πλανήτη στην COP27: «Είμαστε σε μία λεωφόρο προς την κλιματική κόλαση με το πόδι στο γκάζι. Ο πλανήτης μας φτάνει γρήγορα σε σημεία καμπής που θα κάνουν το κλιματικό χάος μη αναστρέψιμο».

Το 2022 είναι η πρώτη φορά στα τελευταία 800.000 χρόνια της ιστορίας της Γης που οι ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα κατέγραψαν το ιστορικό ρεκόρ των 417.65 ppm. Ακόμα κι αν πετύχουμε σταθεροποίηση στις εκπομπές CO2, δεν αλλάζουν άμεσα οι ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις του, αφού οι ποσότητες που ήδη υπάρχουν μπορούν να παραμείνουν στην ατμόσφαιρα από πέντε έως εκατοντάδες χρόνια. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας έχει προειδοποιήσει πως ο πλανήτης δεν μπορεί να αποφύγει την κλιματική καταστροφή εάν δεν υπάρξει αναστολή του ανοίγματος νέων πηγών πετρελαίου και αερίου.

Μπροστά στην επείγουσα κατάσταση, τα πλούσια κράτη, το λιγότερο που μπορούν να κάνουν είναι να επιβάλουν έκτακτη φορολογία στα συνολικά κέρδη των μεγαλύτερων εταιρειών πετρελαίου και αερίου. Κέρδη που υπολογίζονται σε σχεδόν 100 δισεκατομμύρια δολάρια το πρώτο τρίμηνο του έτους. Κάτι που μοιάζει εξαιρετικά δύσκολο όταν οι κυρίαρχες πολιτικές υπηρετούν ακριβώς αυτά τα κέρδη και οικονομική κρίση έχει περιορίσει τη διάθεση των ισχυρών χωρών να δαπανήσουν ποσά για την προστασία του περιβάλλοντος. 

Εναλλακτική

Παράλληλα οι αστικές εναλλακτικές, όπως η διαβόητη «πράσινη μετάβαση» και η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας ως το 2050 (δηλ. σταθεροποίηση των εκπομπών σε επίπεδα ανεκτά από το περιβάλλον και όχι την καθαρή μείωση τους), αποτελούν στην ουσία «πράσινες επενδύσεις» και ενίσχυση με ζεστό κρατικό χρήμα των επιχειρήσεων.    

Για να σταματήσουμε τη λεηλασία της φύσης, δεν χρειαζόμαστε απλώς έξυπνη νέα τεχνολογία ή απλά την τιμολόγηση των εκπομπών. Πρέπει να καταργήσουμε σταδιακά την παλιά τεχνολογία ορυκτών καυσίμων. Χρειαζόμαστε άμεσα ένα παγκόσμιο σχέδιο για τους εργαζόμενους και τους φτωχούς αυτούς του κόσμου, ώστε να κατευθύνουμε τους πόρους σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ήπιας κλίμακας-υπό δημόσιο έλεγχο, βιολογική γεωργία, δημόσιες συγκοινωνίες και μεταφορές, δημόσια συστήματα ύδρευσης, δημόσια υγεία και άλλες ανεκπλήρωτες σήμερα ζωτικές κοινωνικές ανάγκες.  

Χωρίς την ανατροπή του υπάρχοντος παραγωγικού και καταναλωτικού μοντέλου και την αντικατάστασή του από ένα ριζικά διαφορετικό υπόδειγμα, που θα είναι απελευθερωμένο από την καπιταλιστική απληστία, δεν μπορούμε να μιλάμε για πράσινες πολιτικές και κλιματική δικαιοσύνη, δεν μπορούμε να πετύχουμε τη σωτηρία του πλανήτη.

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά