Είναι δυνατόν εν έτει 2016 να ξεσπά κυβερνητική κρίση όχι για το ασφαλιστικό ή κάποια άλλη διάταξη του νέου Μνημονίου, αλλά επειδή κάποιος υπουργός αποκάλεσε στη ρύμη του λόγου του τα «Σκόπια» Μακεδονία; Και μάλιστα η κρίση αυτή να μην τερματίζεται με την πανηγυρική συγγνώμη του δράστη, αλλά το επίμαχο lapsus ν’ απειλεί τη συνοχή μιας κυβέρνησης που μέχρι σήμερα επιβίωσε κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες;
Μια πιθανή εξήγηση του γρίφου βρίσκεται στις πρόσφατες θεσμικές τομές για τη διαχείριση του προσφυγικού, όπως αυτές αποτυπώθηκαν στα δύο βασικά νομοθετήματα της περιόδου: το άρθρο 96 του Ν. 4368 της 21ης Φεβρουαρίου (ΦΕΚ 2016/Α/21) και την πρόσφατη Κοινή Υπουργική Απόφαση 000/8/245258/Σ.37 της 7ης Μαρτίου (ΦΕΚ 2016/Β/630), με τις οποίες οι ένοπλες δυνάμεις αναλαμβάνουν όχι μόνο την κατασκευή, αλλά και την καθημερινή διαχείριση των προσφυγικών στρατοπέδων.
Για να το πούμε όσο γίνεται πιο απλά: διακύβευμα της απροσδόκητης αντιπαράθεσης για «το όνομα» της ΠΓΔΜ δεν είναι φυσικά η πορεία του «Σκοπιανού» (χαμένου, άλλωστε, από χέρι για τον ελληνικό εθνικισμό), αλλά μάλλον η διαχείριση των σεβαστών κονδυλίων που πρόκειται να διατεθούν για τη φιλοξενία των προσφύγων.
Προμήθειες χωρίς διαγωνισμό
■ Σύμφωνα με το άρθρο 96§1.α του Ν. 4368, το υπουργείο Εθνικής Αμυνας «δύναται κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης να συνάπτει με τρίτους συμβάσεις εκτέλεσης έργων, παροχής υπηρεσιών, προμήθειας αγαθών ή μισθώσεων σχετικά με την ίδρυση, κατασκευή και συντήρηση» των υπό ίδρυση κέντρων, καθώς και για τη λειτουργία τους «σε ό,τι αφορά στη μεταφορά, διαμονή, σίτιση και υγειονομική περίθαλψη των προσφύγων και μεταναστών».
Το πιο ενδιαφέρον σημείο του εδαφίου αφορά τη δυνατότητα προμηθειών «κατόπιν διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού, κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης της εθνικής νομοθεσίας», με μόνη επιφύλαξη την «εφαρμογή της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τις δημόσιες συμβάσεις», εφόσον συντρέχουν «λόγοι κατεπείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης, λαμβανομένων υπόψη και λόγων εθνικής ασφάλειας ή δημόσιας τάξης».
■ Βάσει της παραγράφου 1.β του ίδιου άρθρου, το ΥΠΕΘΑ έχει την αποκλειστική εξουσία διεύθυνσης και συντονισμού «των λοιπών δημόσιων υπηρεσιών και αρχών, καθώς και των κοινωνικών φορέων και μη κυβερνητικών οργανώσεων που επικουρούν τη λειτουργία» αυτών των δομών.
Με απλά ελληνικά, στις ένοπλες δυνάμεις εναπόκειται πλέον ν’ αποφασίζουν ποια άτομα και ποιες συλλογικότητες θα εμπλακούν στην περίθαλψη των προσφύγων και με ποιους όρους, καθώς και την επιτρεπτή δοσολογία αλληλέγγυου εθελοντισμού κι επιχειρηματικών δράσεων που θα περιέχει αυτό το έργο.
Τη συνολική διεύθυνση του τελευταίου θ’ αναλάβει ένα Κεντρικό Συντονιστικό Οργανο Διαχείρισης Προσφυγικής Κρίσης (ΚΕΣΟΔΠ), που θα λειτουργεί στο πλαίσιο του ΓΕΕΘΑ και θα εδρεύει, φυσικά, στο Πεντάγωνο.
■ Επικεφαλής του ΚΕΣΟΔΠ, που συστήθηκε με την ΚΥΑ της 7/3/2016, ορίζεται ένας συνταγματάρχης (άρθρο 1§4). Από τα οκτώ τμήματά του, τα πέντε που αφορούν ουσιαστικές λειτουργίες (μεταφορές, εφοδιασμό-σίτιση, υποδομές-διαμονή, υγειονομικό, νομικές υπηρεσίες) στελεχώνονται κι αυτά αποκλειστικά από αξιωματικούς.
Τα υπόλοιπα τρία περιλαμβάνουν απλώς «συνδέσμους» (με τα σώματα ασφαλείας, το υπουργείο Εσωτερικών, την Ε.Ε., τον ΟΗΕ και τις ΜΚΟ) και στελεχώνονται ανάλογα.
■ Το άρθρο 4 της ΚΥΑ αναθέτει στον αρχηγό ΓΕΕΘΑ να ορίζει κάθε φορά τον κλάδο που «θα έχει την αρμοδιότητα σύναψης» των συμβάσεων που προβλέπει ο Ν. 4368, «ήτοι εκτέλεσης έργων, παροχής υπηρεσιών, προμήθειας αγαθών ή μισθώσεων».
Με τη σειρά του, ο γενικός επιτελάρχης του κλάδου αναθέτει «σε συγκεκριμένο φορέα αυτού την αρμοδιότητα σύναψης των σχετικών συμβάσεων, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις».
Οσο για το ύψος των δαπανών, το άρθρο 5 της ΚΥΑ προβλέπει ότι για την περίθαλψη 20.000 προσφύγων θα χρειαστούν σε ετήσια βάση κάπου 74 εκατομμύρια ευρώ (5 για μεταφορές, 20 για διαμονή, 45 για σίτιση και 3,5 για υγειονομική περίθαλψη). Σύμφωνα με το άρθρο 96§2 του Ν. 4368, οι παραπάνω δαπάνες «θα καλύπτονται από πιστώσεις είτε του τακτικού Προϋπολογισμού είτε του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων καθ’ υπέρβαση των εγγεγραμμένων πιστώσεων του Υπουργείου Εθνικής Αμυνας».
Προς ένα νέο «2004»;
Με δυο λόγια, η έκτακτη νομοθεσία των τελευταίων εβδομάδων για το προσφυγικό δημιουργεί ανεξέλεγκτες ουσιαστικά δομές, καθαρά στρατιωτικού χαρακτήρα, οι οποίες διέπονται μεν από το δίκαιο της εξαίρεσης αλλά θα είναι αρμόδιες για τη μόνιμη διαχείριση καθόλου ευκαταφρόνητων κονδυλίων.
Το διακύβευμα είναι εξαιρετικά ψηλό, ώστε να δικαιολογεί κάθε είδους διαγκωνισμούς μεταξύ των υπεύθυνων φορέων - και να «επιβάλλει» τη στοχοποίηση του πολιτικού εκείνου προσώπου που, λόγω διασυνδέσεων και προσωπικής εμπειρίας, αποτελεί σημείο αναφοράς για τις μη στρατιωτικές συνιστώσες του εγχειρήματος.
Ηδη από τον περασμένο μήνα, διάφορα μιλιταριστικά σάιτ «προειδοποιούσαν», λ.χ., με αφορμή την εμπλοκή του στρατού στην περίθαλψη των προσφύγων, για τους «εθνικούς κινδύνους» που συνεπάγεται η πρόσβαση ανεξέλεγκτων φορέων της κοινωνίας των πολιτών στα άδυτα των ενόπλων μας δυνάμεων. Τα οικονομικά αλισβερίσια τους, προφανώς, αφού η διαχείριση της προσφυγικής ροής πουθενά δεν εφάπτεται με τις καθαρά αμυντικές πτυχές του στρατιωτικού έργου.
Η τελευταία φορά που το ελληνικό κράτος έτρεχε κάτω από την επιτήρηση εξωτερικών «αξιολογητών» να προλάβει συγκεκριμένες κατασκευαστικές προθεσμίες, θεσπίζοντας ανάλογες διατάξεις εξαιρετικού δικαίου, ήταν καθ’ οδόν προς το εθνικό έπος της Ολυμπιάδας του 2004.
Το αποτέλεσμα αυτής της επιλογής το ζήσαμε στο πετσί μας την άνοιξη του 2010, όταν ήρθε η ώρα να πληρωθούν τα επαχθή δάνεια του έπους.
Οποιος έχει δε υπηρετήσει τη θητεία του σε κανονική μονάδα, κι όχι σε κάποιο γραφείο Τύπου, ξέρει πολύ καλά πόσο το ήθος και οι διαχειριστικές πρακτικές του στελεχικού δυναμικού των ενόπλων μας δυνάμεων προσομοιάζουν μ’ εκείνα του αλήστου μνήμης «Αθήνα 2004»...
