Τα οικοκτόνα σχέδια του καπιταλισμού στην Τουρκία αντιμέτωπα με την αντίσταση της κοινωνίας

Κείμενο της Ilayda Gülsün Çamli, πολιτικής επιστημόνισσας και κινηματικής ακτιβίστριας από την Τουρκία. Τη μετάφραση έκανε ο Μανώλης Κοζαδίνος.

Εισαγωγικό σημείωμα του μεταφραστή

Μόλις 217 χλμ σε ευθεία γραμμή χωρίζουν την Ιερισσό της Χαλκιδικής από το Canakkale (στην ομηρική Τρωάδα) στην Τουρκία, ενώ 660 και 737 χλμ χωρίζουν αντίστοιχα κάθε μία από αυτές τις τοποθεσίες από την περιοχή της Rosia Montana στη Ρουμανία. Τι το κοινό έχουν οι περιοχές αυτές, πέρα από την πανέμορφη φύση;

Κοινός πρωταγωνιστής σε παλιές κακές ταινίες τρόμου, ο παρανοϊκός "οραματιστής" που ψελλίζει με γερμανίζουσα προφορά: "it is very beautiful, we must destroy it!"

Στην Ελλάδα μάθαμε ότι ο παρανοϊκός λέγεται Eldorado. Στα βουνά της Φρυγικής Ίδης (Canakkale) ο παρανοϊκός λέγεται Alamos Gold, ενώ στην Rosia Montana λεγόταν Gabriel Resources. Πρόκειται για τρία αδέρφια από τον (επίσης πανέμορφο) Καναδά. Αν όμως δεν έχετε την μνήμη των ονομάτων συγκρατείστε την συνοπτική απάντηση: "μα είναι ο καπιταλισμός, κύριε!"

Παρά τις όποιες διαφορές των πολιτικών συστημάτων, τα επίδικα παραμένουν σταθερά: από την μια πλευρά η αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου, από την άλλη πλευρά η προάσπιση της υγείας, της ποιότητας ζωής και της οικονομίας των τοπικών κοινωνιών, και βέβαια η βιωσιμότητα του φυσικού περιβάλλοντος, κοινού φορέα και τροφοδότη των ανθρώπινων κοινωνιών. Αν μάλιστα σηκώσουμε το βλέμμα πέρα από την γεωγραφική μας γειτονιά, θα δούμε τα φαινόμενα αυτά να επαναλαμβάνονται με κανονικότητα σε όλες τις ηπείρους του πλανήτη.

Προκαταρκτική λοιπόν θέση για την ανάγνωση του κειμένου της συναγωνίστριας από την Τουρκία, που το όνομα της με ελάχιστη τροποποίηση θα μπορούσε να είναι Ιλιάδα, είναι η αναγνώριση της αναγκαιότητας για διεθνή σύνδεση όλων των λαϊκών αντιστάσεων στα καπιταλιστικά σχέδια εξορύξεων. Διαπιστώνεται πως σήμερα αυτό συμβαίνει αρκετά συχνά και πως, αν και δεν ανατρέπει πάντα τα καπιταλιστικά σχέδια, συμβάλλει στην διαμόρφωση συσχετισμού δυνάμεων. Και όπως μου έγραψε η Ilayda: "έχουμε με το μέρος μας τους θεούς"!

---------------------------------------------

Το σχέδιο εξόρυξης χρυσού στο Kirazli

Οι εγκαταστάσεις που προβλέπεται να κατασκευαστούν για την αύξηση της παραγωγικότητας της εξορυκτικής μονάδας χρυσού και αργύρου στην θέση Kirazli θα βρίσκονται σε απόσταση μόλις 1,5 χλμ. νοτιοανατολικά του χωριού Kirazli στην κεντρική περιοχή της επαρχίας Canakkale. Η περιοχή του Kirazli είναι η λεκάνη αποστράγγισης του φράγματος Atikhisar, το οποίο είναι η μόνη πηγή πόσιμου νερού της επαρχίας Canakkale, παρέχοντας νερό για πάνω από 180.000 άτομα που ζουν στην περιοχή. Οι εξορυκτικές δραστηριότητες που προγραμματίζονται με μεθόδους ανοικτής εξόρυξης και εμπλουτισμού με χρήση κυανιούχων, θέτουν σε κίνδυνο αυτές τις πηγές νερού. Αν λάβουμε υπόψη ότι για την παραγωγή ενός γραμμάριου χρυσού χρησιμοποιούνται 3 τόνοι νερού, η ποσότητα νερού που προβλέπεται να χρησιμοποιηθεί από την μονάδα εξόρυξης είναι ίση με την απόδοση νερού 2 χρόνων από το φράγμα Atikhisar. Ακόμη και αν δεχόμασταν ότι οι δραστηριότητες εξόρυξης χρυσού θα γίνουν όπως ισχυρίζονται οι εταιρείες, και ότι δεν θα αφήσουν απόβλητα στο περιβάλλον (κάτι το οποίο είναι επιστημονικά άτοπο), είναι σίγουρο πως θα χρειαστούν εκατομμύρια τόνοι νερού για τη εξορυκτική διαδικασία. Την στιγμή που, με βάση τα σημερινά δεδομένα, η περιοχή του Canakkale δεν έχει επαρκή τροφοδοσία σε νερό.

Ο νομικός αγώνας που διεξάγουν τα δίκτυα οργανώσεων προστασίας του περιβάλλοντος έχουν ξεκινήσει το 2012. Η πρώτη μελέτη αδειοδότησης για την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΕΠΕ) των εξορυκτικών εργασιών αφορούσε την χρήση έκτασης 27 μόνο εκταρίων, αλλά τα επόμενα χρόνια, άλλες μελέτες επέκτειναν τις περιοχές εξορύξεων σε 3500 εκτάρια (!) για την υλοποίηση ενός νέου έργου "αυξημένης δυναμικότητας". Το 2014 το Δημοτικό Συμβούλιο του Τσανακαλέ (Canakkale) αποφάσισε με ψήφους 32 μελών ότι οι δραστηριότητες εξόρυξης δεν μπορούν να γίνουν στην περιοχή. Η πρώτη προσφυγή ενάντια στο σχέδιο, που έγινε από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις και το Αγρονομικό Επιμελητήριο, απορρίφθηκε από το διοικητικό δικαστήριο του Canakkale. Ως εκ τούτου η υπόθεση πήγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Το Συμβούλιο της Επικρατείας απέρριψε το πόρισμα της ΕΠΕ. Η πρωτοβάθμια απόφαση του Διοικητικού Δικαστηρίου απορρίφθηκε και το Συμβούλιο Επικρατείας ζήτησε νέα έκθεση για την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Οι διαδικασίες για την εξόρυξη σταματήσαν αλλά μετά από αυτό ζητήθηκε νέα πραγματογνωμοσύνη η οποία ήταν σχεδόν ταυτόσημη με την προηγούμενη, αφού είχε συνταχθεί από τους ίδιους πραγματογνώμονες και οι διαδικασίες που είχε προγραμματίσει η εταιρεία συνεχίστηκαν. Οι φορείς κατάθεσαν νέα προσφυγή η οποία όμως απορρίφθηκε από το διοικητικό δικαστήριο. Στη σημερινή φάση έχει γίνει έφεση κατά της δεύτερης απορριπτικής απόφασης του διοικητικού δικαστηρίου. Δυστυχώς, ενώ συνεχίζεται ο δικαστικός αγώνας, η εταιρεία άρχισε να καθαρίζει ολόκληρη την δασική κάλυψη κόβοντας τα δέντρα. Για την εξυπηρέτηση του έργου ξεκίνησε μια νέα μεγάλη οδική κατασκευή αντί της κατασκευής του τοπικού δρόμου που είχε προβλεφθεί στην αρχικά αδειοδοτημένη περιοχή. Έχει κατατεθεί ένσταση από την Περιφερειακή Διεύθυνση Δασοκομίας. Πριν από την ολοκλήρωση της δικαστικής διαδικασίας, το Γραφείο του Διοικητή της Περιφέρειας ενέκρινε την άδεια της εταιρείας.

Ενώ η νομική διαδικασία δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, τον Μάρτιο του 2019, η εταιρεία έλαβε την άδεια εκμετάλλευσης από το Υπουργείο Ενέργειας και Φυσικών Πόρων. Στην ΕΠΕ που έδωσε η εταιρεία αναφερόταν ότι θα κόβονταν 45.650 δέντρα αλλά τον Ιούνιο, οι εργασίες αποψίλωσης προκάλεσαν πολύ ευρύτερη ζημιά στο δάσος. Το Τουρκικό Ίδρυμα αντιμετώπισης της διάβρωσης εδαφών (TEMA) επιβεβαίωσε με έρευνα που πραγματοποίησε μέσω δορυφορικής απεικόνισης ότι κόπηκαν συνολικά περίπου 195.000 δέντρα. Επιπλέον, εκτόπισαν την άγρια ζωή στην περιοχή. Συνεχίζουν όμως να κόβουν.

Η περιοχή απέχει μόλις 30χλμ από το κέντρο του Τσανάκκαλε. Η περιοχή αυτή είναι ο μοναδικός χώρος διαβίωσης 7 φυτικών ειδών που ζουν μόνο στην Τουρκία, πέρα από τα πευκοδάση και τα δάση δρυών που απειλούνται άμεσα. Επίσης, είναι ο χώρος διαβίωσης 18 ειδών θηλαστικών, 41 ειδών πτηνών, 10 ειδών ερπετών και 117 ειδών εντόμων. Στο δάσος υπάρχουν 283 διαφορετικά είδη φυτών. Εάν το προγραμματισμένο έργο συνεχιστεί θα χρησιμοποιήσει 20.000 τόνους κυανιούχων και λόγω της όξινης απορροής πετρωμάτων τοξικά και βαρέα μέταλλα όπως αρσενικό, μόλυβδο και υδράργυρος θα βγουν στην επιφάνεια. Η μέθοδος που θα χρησιμοποιηθεί στο έργο είναι η εξόρυξη χωρίς επεξεργασία καθώς δεν προβλέπονται ειδικές εγκαταστάσεις. Να σημειωθεί πως το έργο βρίσκεται στο σημείο διασταύρωσης τεκτονικών ρηγμάτων και πως το Canakkale είναι σεισμική ζώνη πρώτου βαθμού. Τα απόβλητα θα περιέχουν επικίνδυνες χημικές ουσίες και ως εκ τούτου θα αποτελούν τεράστιο κίνδυνο για το περιβάλλον.

img_20190810_050609_421.jpg

Η σημερινή κατάσταση στην περιοχή της Φρυγικής Ίδης

Υπάρχουν περισσότερα από 40 έργα εξόρυξης μετάλλων, κυρίως χρυσού και αργύρου (δύο από αυτά είναι ήδη σε λειτουργία), στην περιοχή της Φρυγικής Ίδης. Επιπλέον, έχουν εκδοθεί περισσότερες από εκατό άδειες διερεύνησης για διάφορα είδη έργων συμπεριλαμβανομένων σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Όταν όλα αυτά τα έργα λειτουργούν, το βουνό της Ίδης δεν θα υπάρχει πια. Τα έργα θα επιφέρουν ένα τεράστιο σωρευτικό αποτέλεσμα. Έχουμε διαπιστώσει ότι τα έργα αυτά επιφέρουν σοβαρές ζημιές, ακόμη και κατά την διερευνητική φάση. Και σήμερα, εξαιτίας της δράσης της Alamos Gold, είναι κυριολεκτικά υπό επίθεση και από άλλες εταιρείες για δραστηριότητες εξόρυξης, αιολικούς σταθμούς, γεωθερμικούς σταθμούς και πολλά άλλα.

Εδώ και πάνω από δεκαπέντε χρόνια, οι ντόπιες και ξένες εταιρείες προσπαθούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε περιοχές, για εξόρυξη χρυσού, αργύρου και άλλων υψηλής εμπορικής αξίας μετάλλων, στο Canakkale και ειδικά στη χερσόνησο Biga. Παρόλο που τα σχέδια αυτά είχαν σταματήσει σε μεγάλο βαθμό χάρη σε περιβαλλοντικές οργανώσεις, μη κυβερνητικές οργανώσεις και δράσεις πολιτών, οι επιχειρήσεις εξόρυξης δεν έχασαν ποτέ τα συμφέροντά τους στην περιοχή. Παρά τις δικαστικές αποφάσεις που ακυρώνουν φιλικές προς τα έργα εξόρυξης εκτιμήσεις περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΕΠΕ), οι εταιρείες υποβάλλουν νέες αιτήσεις για τις ίδιες περιοχές με δικαιολογίες όπως την εμφάνιση νέων τεχνολογιών, την αύξηση της παραγωγικής ικανότητας κ.ο.κ.

img_20190810_050456_141.jpg

Προβλεπόμενες επιζήμιες επιπτώσεις των έργων εξόρυξης στην περιοχή

Η οροσειρά της Φρυγικής Ίδης είναι η πηγή ζωής και νερού περίπου 2 εκατομμυρίων ανθρώπων, και δισεκατομμυρίων ζωντανών όντων, γιατί είναι ο φορέας δημιουργίας, τροφοδοσίας και διασφάλισης της συνέχειας των υπόγειων και επιφανειακών υδάτινων πόρων στην περιοχή. Είναι επίσης σημαντικότατο καταφύγιο πανίδας και χλωρίδας . Από τα 82 φυτικά είδη που κατοικούν, τα 37 απαντώνται αποκλειστικά στο Όρος Ίδη. Πρόκειται επίσης για το δεύτερο σε σημασία πέρασμα μεταναστευτικών πουλιών στην Τουρκία.

Η δασική κάλυψη της περιοχής (258.190 εκτάρια) απορροφά μεγάλο πλεόνασμα διοξειδίου του άνθρακα (516.380 τόνους CO2 / έτος) που αποτελεί την αιτία της υπερθέρμανσης του πλανήτη και, χάρη στην παραγωγή οξυγόνου μέσω της φωτοσύνθεσης των φυτών (375.400 τόνοι O2 / έτος), είναι μια από τις πλουσιότερες σε οξυγόνο τοποθεσίες στη Γη.

Σύμφωνα με τις έρευνες που έγιναν το 2012, η περιοχή συνεισφέρει περισσότερα από 7 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στην εθνική οικονομία της Τουρκίας με τις γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητές της. Αυτή η πηγή πλούτου δεν πρέπει να θυσιαστεί στα προσωρινά κέρδη των εξορυκτικών εργασιών. Αν η Alamos Gold και οι άλλες εταιρείες, που βρίσκονται σήμερα στη γραμμή εκκίνησης, βάλουν σε πράξη στην περιοχή τις σχετικές με την εξόρυξη εργασίες, θα κοπούν περίπου 2 εκατομμύρια δέντρα και θα καταστραφεί ολόκληρο το οικοσύστημα και, όλο το νερό που χρησιμοποιούν οι τοπικοί πληθυσμοί για τη γεωργία, καθώς και το πόσιμο νερό, θα χρησιμοποιηθεί για εξορυκτικές δραστηριότητες και τελικά λόγω μόλυνσης από κυανιούχα και από βαρέα μέταλλα, η ζωή και η υγεία των ζωντανών όντων συνολικά θα τεθούν σε σοβαρό κίνδυνο.

Εκτός όλων αυτών, η περιοχή έχει μια εξαιρετική αξία για την πολιτιστική της κληρονομιά τόσο για την τουρκική όσο και για την παγκόσμια ιστορία, περιλαμβάνει επίσης ένα εθνικό πάρκο, για το οποίο μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες ακολουθώντας τον σύνδεσμο διαδικτύου: http://nationalparksofturkey.com/kazdagi-mount-ida-national-park/

img_20190810_050635_812.jpg

Το κίνημα διαμαρτυρίας στο Kirazli

Εδώ και πάνω από ένα μήνα, έχει ξεκινήσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μια εκστρατεία ενημέρωσης και κινητοποίησης με τη συμμετοχή αρκετών περιβαλλοντικών οργανώσεων και ακτιβιστών. Από τότε που το Τουρκικό Ίδρυμα αντιμετώπισης της διάβρωσης εδαφών (TEMA) ανακοίνωσε ότι κόβονται πολύ περισσότερα δέντρα από ό, τι είχαν δηλώσει οι εταιρείες και οι αρχές, υπάρχει ψήφισμα διαμαρτυρίας - που υπογράφεται ήδη από 414.000 ανθρώπους - και πολλές ακτιβιστικές ομάδες διαμαρτύρονται με τους δικούς τους τρόπους.

Στις 19 Ιουλίου, η πρώτη διαδήλωση πραγματοποιήθηκε στο κέντρο της πόλης του Τσανάκκαλε. Εκπρόσωποι του Δήμου Canakkale και περιβαλλοντικών οργανώσεων ανακοίνωσαν ότι θα συνεχίσουν να αντιστέκονται έως ότου σταματήσουν οι εργασίες κοπής δέντρων και οι άλλες εργασίες που σχετίζονται με την εξόρυξη. Πάνω από χίλιοι άνθρωποι συμμετείχαν σε αυτές τις διαδηλώσεις.

Στις 25 Ιούλη, με σημείο αφετηρίας την συνέντευξη τύπου που δόθηκε στο κέντρο της πόλης, ξεκίνησε το κίνημα "Νερό και Συνείδηση". Κοντά στην πόλη Kirazli στην επαρχία Canakkale της Τουρκίας, οι περιβαλλοντολόγοι κοιμούνται σε σκηνές από εκείνη την ημέρα. Κάθε μέρα επισκέπτονται την θέση του ορυχείου άνθρωποι που υποστηρίζουν το κίνημα.

Στις 5 Αυγούστου, μετά από έκκληση αλληλεγγύης, έγινε μια τεράστια διαδήλωση καθώς χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην περιοχή. Οι διαδηλωτές συναντήθηκαν στο παρατηρητήριο στρατοπέδευσαν των ακτιβιστών και στην συνέχεια έκαναν πορεία μέχρι το χώρο του ορυχείου. Μετά την είσοδό τους στο ορυχείο, σε νέο δελτίο τύπου που εξέδωσαν, δήλωσαν "θα έρθουμε και πάλι" και μετά αποχώρησαν. Εκπρόσωποι της Εργατικής Ένωσης Γεωργίας-Δασών ήρθαν στο εργοτάξιο με την συνοδευτική αντιπροσωπεία και κλείδωσαν την πόρτα.

Οι συνδικαλιστές δήλωσαν: "Σε αυτή την περιοχή, το δάσος έχει καταστραφεί. 200.000 δέντρα δολοφονήθηκαν. Γι'αυτό σήμερα κλειδώνουμε αυτόν τον χώρο. Έχουμε αυτό το δικαίωμα. Ασκούμε το συνταγματικό μας δικαίωμα.

Θα εκδώσουμε επίσης ποινική μήνυση, ενάντια στην εταιρεία που έχει σφαγιάσει παράνομα το δάσος, και θα την καταθέσουμε στην Εισαγγελία σε εφαρμογή των σχετικών άρθρων του Δασικού Νόμου. Αυτό είναι ένα επίσημο καθήκον μας. Είμαστε υπάλληλοι των θεσμικών οργάνων. Έχουμε αυτό δικαίωμα και θα το ασκήσουμε. Δεσμευόμαστε μπροστά στην κοινή γνώμη. "

Σήμερα το οικολογικό παρατηρητήριο στο βουνό Ίδη βρίσκεται σε συνεχή λειτουργία και ετοιμότητα, οι άνθρωποι συνεχίζουν να έρχονται με τις σκηνές τους και σημαντικοί συλλογικοί φορείς συνεχίζουν να κινούν τη νομική διαδικασία.