Τουρκία: Τέλος εποχής

Τα αποτελέσματα των εκλογών στην Τουρκία σηματοδοτούν ένα τέλος εποχής. Σίγουρα το ΑΚP παραμένει το δημοφιλέστερο κόμμα στην Τουρκία, αλλά στις κάλπες καταγράφηκε το τέλος της ηγεμονίας και της παντοδυναμίας του Ερντογάν και του κόμματός του.

Το ΑΚΡ μπήκε στην εκλογική μάχη με στόχο να κατακτήσει ευρεία πλειοψηφία, ώστε να μπορέσει να προχωρήσει σε συνταγματική αναθεώρηση (όπου μεταξύ άλλων θα ενισχύονταν οι εξουσίες του Προέδρου, θέση που έχει πλέον ο Τ. Ερντογάν). Βγαίνει από αυτή τη μάχη έχοντας χάσει ακόμα και την απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, για πρώτη φορά από όταν άρχισε να κατεβαίνει σε εκλογές, το 2002! Επιπλέον, για πρώτη φορά από το 2002, το ΑΚΡ χάνει σε απόλυτους αριθμούς ψήφων, και μάλιστα σε συνθήκες αύξησης της συμμετοχής. Στα ποσοστά του, καταγράφηκε πτώση σχεδόν 9 μονάδων που το οδήγησε στο 41%.

Η «νέα εποχή» στην Τουρκία ανέτειλε το καλοκαίρι του 2013, με την εξέγερση του Γκεζί. Τότε γράφαμε πως δεν ήταν ένα τυχαίο ξέσπασμα, αλλά η δημόσια, μαζική έκφραση βαθιών μετασχηματισμών που συμβαίνουν στην τουρκική κοινωνία, η οποία θα άφηνε βαθύ αποτύπωμα στις εξελίξεις. Η διαχείρισή της από την κυβέρνηση, ήταν η οριστική ρήξη με την κοινωνική συμμαχία που στήριξε (ενεργά ή πιο κριτικά) το ΑΚΡ, όταν αυτό έδινε τη μάχη του με το «βαθύ κράτος». 

(Aκρο)δεξιά αντιπολίτευση

Γράφαμε στον απόηχο της εξέγερσης ότι θα είναι δύσκολο να αποτυπωθεί αυτό το ρήγμα στις κάλπες, λόγω της αθλιότητας της αντιπολίτευσης. Ο βασικός αντίπαλος ήταν το CHP (ένα κόμμα που εκφράζει την «εκσυγχρονιστική», φιλοδυτική, κεμαλική, μεσαία τάξη των παραλίων που τρέφει μίσος για την «αμόρφωτη πλέμπα» και ταυτίζεται στον αντι-ισλαμισμό με το «βαθύ κράτος») που είναι απολύτως ανίκανο να εμπνεύσει τις λαϊκές τάξεις. Το άλλο κόμμα με κοινοβουλευτική εκπροσώπηση και μαζικότητα ήταν οι ακροδεξιοί εθνικιστές του MHP. 

Πράγματι στις δημοτικές που ακολούθησαν, το ΑΚΡ επικράτησε άνετα των αντιπάλων του. Στις προεδρικές εκλογές του 2014, ο Ερντογάν επικράτησε άνετα του κοινού υποψηφίου των κεμαλικών και των ακροδεξιών. 

Απέναντι σε τέτοιους αντιπάλους, η εκλογική ηγεμονία του ΑΚΡ δεν ετίθετο σε αμφισβήτηση. Φάνηκε και στις τωρινές κάλπες, όπου το CHP, παρά την αυξημένη συμμετοχή, δεν κέρδισε τίποτε σε ψήφους, ενώ υποχώρησε ελαφρά τόσο σε ποσοστά (από το 26% του 2011 στο 25% σήμερα) όσο και σε έδρες (132 από 135). Αντίθετα, δυστυχώς, οι εθνικιστές κατόρθωσαν να ανέβουν από το 13% στο 16,3%.

Αυτό που έλειπε πάντα ήταν μια αριστερή εναλλακτική πρόταση, που να ξεπερνά δίπολα όπως «Κούρδοι-Τούρκοι», «ισλαμιστές-δυτικόφιλοι» και να εκφράζει την ενότητα των από κάτω. Αυτήν την προοπτική θέλει να εκφράσει το HDP, μια συμμαχική δύναμη της Αριστεράς, που έχει ως βασική δύναμη το κουρδικό κίνημα, αλλά επιχειρεί συμμαχώντας με δυνάμεις της τουρκικής Αριστεράς και των κινημάτων να ξεφύγει από τα στεγανά του «εθνικού κουρδικού κινήματος» και να εκφράσει το «λαό του Γκεζί». Η δυναμική του καταγράφηκε πρώτη φορά στις προεδρικές, όταν ο ηγέτης του, ο Σελαχεντίν Ντεμιρτάς, κέρδισε το 9,8% των ψήφων.

Σήμερα, η δυναμική αυτή επιβεβαιώθηκε, και δίκαια το HDP θεωρείται ο μεγάλος νικητής των εκλογών. Πήρε το ρίσκο να κατέβει οργανωμένα (παραδοσιακά οι Κούρδοι ή φιλοκούρδοι υποψήφιοι κατέβαιναν ως «ανεξάρτητοι», που διευκόλυνε την είσοδό τους στη Βουλή, καθώς δεν ίσχυε γι’ αυτούς το όριο του 10%) και ξεπέρασε κάθε προσδοκία.  Κέρδισε το 13% των ψήφων και εξέλεξε 80 βουλευτές. Η σαρωτική εκλογή βουλευτών που στέρησε τελικά την αυτοδυναμία από το ΑΚΡ, εξαιτίας του εκλογικού νόμου, είναι μια άτυπη «ρεβάνς» για τα χρόνια που αυτός ο εκλογικός νόμος δεν επέτρεπε στα κουρδικά ή τα αριστερά κόμματα να μπουν οργανωμένα στο κοινοβούλιο. 

Κουρδικό

Ο ένας λόγος αυτής της μεγάλης ανατροπής είναι σίγουρα το Kουρδικό. Η μάχη για το Κομπάνι και το πείραμα της Ρογιάβα έδωσε νέα φτερά στις ελπίδες των Κούρδων. Η στάση της κυβέρνησης Ερντογάν που πυροδότησε εξέγερση στις κουρδικές περιοχές, έδωσε νέα πνοή στον αγώνα του κουρδικού κινήματος. 

Αλλά ο δεύτερος λόγος είναι ότι βρήκε πολιτική-εκλογική φωνή «το κοινό του Γκεζί». Μετά την εξέγερση, ακολούθησαν τα σκάνδαλα διαφθοράς και οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας. Μια νέα εξέγερση ήρθε την άνοιξη του 2014, όταν ανακοινώθηκε ο θάνατος του 15χρονου Μπερκίν Ελβάν (είχε τραυματιστεί στο Γκεζί). Από την πλευρά της η κυβέρνηση απαντούσε με άγρια καταστολή στις συσσωρευμένες κοινωνικές δυσφορίες. «Ο Ερντογάν κλείνεται στο γυάλινο πύργο του» γράφαμε τότε, για να καταδείξουμε την οριστική ρήξη του ΑΚΡ με δυναμικά τμήματα της κοινωνίας αλλά και το αδιέξοδο αυτής της στάσης. Καθώς οι εκλογές πήραν και χαρακτήρα δημοψηφίσματος για το αν πρέπει να αποκτήσει υπερεξουσίες ο Ερντογάν, το μήνυμα ήταν σαφές. 

Το ταξικό υπόβαθρο όλων αυτών των εξελίξεων επιβεβαιώθηκε και στο δρόμο για την κάλπη, που σημαδεύτηκε από τους σκληρούς απεργιακούς αγώνες στις αυτοκινητοβιομηχανίες. Ένα μόνο δείγμα της εργατικής οργής που όχι μόνο δεν βελτίωσε τη θέση της την περίοδο του «τουρκικού θαύματος», αλλά τώρα κινδυνεύει καθώς οι ρυθμοί ανάπτυξης επιβραδύνονται ραγδαία. 

Αυτά υπέσκαψαν τη δύναμη του ανθρώπου που λίγο πριν το Γκεζί, θεωρούνταν «ο πιο ισχυρός ηγέτης μετά τον Κεμάλ». Αυτά τροφοδότησαν το μικρό θαύμα που πέτυχε το HDP. Ένα κόμμα που έκανε προεκλογική εκστρατεία εν μέσω δολοφονικών επιθέσεων, απειλών, μέχρι και εκρήξεων βομβών στις συγκεντρώσεις του. Αλλά πέτυχε μια σημαντική νίκη. Ίσως είναι η αρχή του τέλους της δύσκολης περιόδου που ακολούθησε το 1980 και τη συντριβή της κάποτε δυναμικής τουρκικής Αριστεράς. Θα δείξει. Το σίγουρο είναι πως η Τουρκία μπαίνει σε μια νέα περίοδο…