Τρεις μήνες εξέγερσης στο Ιράν*

Η ιρανική άρχουσα τάξη βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με τον πιο γενικευμένο και αναμφισβήτητα βαθύτερο αγώνα μετά την επανάσταση του 1979 που ανέτρεψε τον Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί και κατήργησε τη μοναρχία. Αλλά είναι σαφές ότι η κυβέρνηση δεν έχει καμία πρόθεση να διαλύσει την Αστυνομία Ηθών. Το καθεστώς καταστέλλει τις πανεθνικές απεργίες και διαδηλώσεις με όλη του τη δύναμη. Σύμφωνα με έκθεση του Οργανισμού Ειδήσεων των Ακτιβιστών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, τουλάχιστον 448 διαδηλωτές έχουν σκοτωθεί και περισσότεροι από 18.170 έχουν συλληφθεί από τα μέσα Σεπτεμβρίου.

Στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης και ακατάβλητης πανεθνικής εξέγερσης, έχουν υπάρξει κάποιες κινήσεις από κάποια πρόσωπα του ιρανικού κατεστημένου που υποδηλώνουν ότι το καθεστώς θα μπορούσε να είναι ανοιχτό στο να αποδεχτεί ορισμένα από τα αιτήματα των διαδηλώσεων.

Ο πρώην στρατιωτικός και νυν υπουργός Τουρισμού, Ετζατολάχ Ζαργκάμι εκφώνησε μια ομιλία στο Πανεπιστήμιο Σαρίφ στην οποία αναφέρθηκε στην ανάγκη για μεταρρυθμίσεις. Το Radio Farda παράθεσε τα λόγια του Ζαργκάμι ως εξής: «Αυτές τις μέρες τα νεαρά κορίτσια και οι φοιτήτριές μας περπατούν στο δρόμο χωρίς μαντίλες. Και λοιπόν; Μήπως κατέστρεψε η απουσία του χιτζάμπ την επανάσταση και το σύστημα;». Παρόμοιες τοποθετήσεις έχουν γίνει και από άλλους, όπως ο πρόεδρος του κοινοβουλίου Μοχαμάντ Μπακέρ Καλίμπαφ.

Όμως, αυτά τα αυθόρμητα κατευναστικά σχόλια από μεμονωμένα άτομα παραμένουν σε πλήρη αντίθεση με την καθημερινή πραγματικότητα. Οι διαδηλώσεις αντιμετωπίζουν βίαιη καταστολή, η οποία έχει αυξηθεί τον τελευταίο μήνα. Το καθεστώς σέρνει διαδηλωτές και διαδηλώτριες σε σκηνοθετημένες δίκες στα στρατοδικεία. Ο Μόχσεν Σεκάρι εκτελέστηκε αυτόν τον μήνα αφού καταδικάστηκε για «μοχαρεμπέ» («διεξαγωγή πολέμου κατά του θεού»).

Οι φωνές που προέρχονται από το στρατιωτικό κατεστημένο του Ιράν αποκαλύπτουν την πραγματική στάση του καθεστώτος απέναντι στην εξέγερση. Ένας ανώτερος  διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης, ο Αλί Φαντάβι, σε πρόσφατο άρθρο του που δημοσιεύτηκε από το κρατικό μέσο ενημέρωσης Fars News, κατηγόρησε τις διαδηλώτριες/ες ότι είναι «υποχείρια της CIA». Οι δηλώσεις και άλλων αξιωματούχων των Φρουρών της Επανάστασης απηχούν επίσης αυτή τη γραμμή.

Οι χιλιάδες συλλήψεις, οι εκατοντάδες θάνατοι και τα αμέτρητα περιστατικά βασανιστηρίων δείχνουν ξεκάθαρα ότι η Ισλαμική Δημοκρατία δεν ενδιαφέρεται να συμφιλιωθεί με τους/τις διαδηλωτές/τριες, ούτε να αποδεχθεί κανένα από τα βασικά αιτήματα του κινήματος.

Οι διαμαρτυρίες έχουν πλέον σταθεροποιηθεί σε ένα κυκλικό μοτίβο μικρών, τοπικών, καθημερινών δράσεων στις οποίες παρεμβάλλονται και κάποιες μέρες πανεθνικής κινητοποίησης. Αυτές οι πανεθνικές μέρες δράσης, που συχνά καλούνται από επιτροπές γειτονιάς, φοιτητικές ομάδες και κάποια εργατικά σωματεία, ενοποιούν τις διάφορες κυλιόμενες απεργίες και τις τοπικές διαδηλώσεις. 

Στα μέσα Νοέμβρη, τρεις ημέρες διαδηλώσεων σάρωσαν τουλάχιστον 62 πόλεις, σηματοδοτώντας την επέτειο της εξέγερσης του 2019 και τιμώντας όσους σκοτώθηκαν στη διάρκεια εκείνων των γεγονότων που έγιναν γνωστά ως «Ματωμένος Νοέμβρης». Φλεγόμενα οδοφράγματα υψώθηκαν σε όλη την Τεχεράνη, συνοδευόμενα από τις φωνές «Εκδίκηση για τους μάρτυρες μας!» και «Θάνατος στην Ισλαμική Δημοκρατία!». Τέσσερις χιλιάδες εργάτες στο χάλυβα απέργησαν στο Ισφαχάν, πυροδοτώντας ένα νέο κύμα κυλιόμενων απεργιών στις βιομηχανίες πετρελαίου, χάλυβα και μεταποίησης στα νότια της χώρας.

Οι απεργίες και οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν σε μικρότερη κλίμακα μέχρι τις 5 Δεκεμβρίου, όταν ξεκίνησε άλλη μια τριήμερη πανεθνική κινητοποίηση. Την Ημέρα των Φοιτητών, μέρα μνήμης της δολοφονίας τριών φοιτητών πανεπιστημίου από την ιρανική αστυνομία το 1953, πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις σε περισσότερες από 80 πόλεις. Χιλιάδες πορεύτηκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας Τεχεράνης, προς την πλατεία Azadi (Ελευθερίας) φωνάζοντας «Επανάσταση!», ενώ φοιτητές/τριες σε περισσότερα από 100 πανεπιστήμια οργάνωσαν διαδηλώσεις και καθιστικές διαμαρτυρίες μέσα στις πανεπιστημιουπόλεις. Η Συντονιστική Επιτροπή Εκπαιδευτικών, το Συμβούλιο για την Οργάνωση των Κινητοποιήσεων των Συμβασιούχων Εργατών Πετρελαίου (COPOCW), η Ένωση Φορτηγατζήδων και Οδηγών και το Συνδικάτο Haft Tappeh εξέδωσαν ανακοινώσεις καλώντας σε απεργίες.

Το COPOCW κάλεσε τους εργαζόμενους που δεν έχουν απεργήσει ως τώρα να προσχωρήσουν στο κίνημα, εξηγώντας: «Αυτό είναι ένα κίνημα διαμαρτυρίας για όλους εμάς που μας συντρίβει η φτώχεια... για εμάς δεν υπάρχει άλλος τρόπος να υπερασπιστούμε τις ζωές μας παρά ο ενιαίος αγώνας. Όλοι έχουμε το ίδιο σύνθημα: γυναίκες, ζωή, ελευθερία».

Ο αγώνας καθοδηγείται κυρίως από τη νεολαία και επικεντρώνεται στις πανεπιστημιουπόλεις. Οι εργατικές απεργίες αλληλεγγύης περιορίζονται γενικά στους πιο μαχητικούς και οργανωμένους κλάδους. Αλλά από τον Νοέμβριο έχουν προκύψει μέσα από τον αγώνα δύο σημαντικές εξελίξεις: η διεξαγωγή πολιτικών και στρατηγικών συζητήσεων στις επιτροπές γειτονιάς και η διεύρυνση των οικονομικών και πολιτικών αιτημάτων που διατυπώνουν οι απεργίες.

Ως διαταξικά σώματα με οργανωτικά καθήκοντα, οι επιτροπές γειτονιάς είναι πολιτικά ετερογενείς. Αυτές οι επιτροπές ξεφύτρωσαν σε όλη τη χώρα στα τέλη Σεπτεμβρίου και οργανώνουν και συντονίζουν τις καθημερινές διαδηλώσεις. Η πολιτική κατεύθυνση της κάθε επιτροπής επηρεάζεται από μια σειρά τοπικών παραγόντων και συνθηκών, αλλά όλες συμφωνούν σε ένα σημείο -η Ισλαμική Δημοκρατία πρέπει να φύγει.

Αλλά είναι ανοιχτή η συζήτηση για το πώς ακριβώς θα επιτευχθεί αυτό. Η Νεολαία των Γειτονιών της Τεχεράνης (YOTN) υποστηρίζει ότι το καθεστώς θα γκρεμιστεί από τη γενναιότητα του ιρανικού λαού που διαδηλώνει στους δρόμους. Το βασικό τους μήνυμα είναι ότι η διαταξική ενότητα και η επιμονή αρκούν από μόνες τους να το επιτύχουν. Η YOTN δηλώνει ότι μετά την ανατροπή της κυβέρνησης, στόχος είναι να γίνει δημοψήφισμα και να υποταχθούν στη βούληση του λαού. Η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στην εργατική τάξη, μαζί με την αντι-πολιτική φιλελεύθερη ρητορική, έρχεται σε οξεία αντίφαση με τις προτάσεις άλλων επιτροπών γειτονιάς.

Η Επαναστατική Νεολαία των Γειτονιών της Σαναντάζ (RYSN), που δρα στο Κουρδιστάν, έχει ξεχωρίσει ως δύναμη της αντικαπιταλιστικής πτέρυγας του κινήματος. Η RYSN ισχυρίζεται ότι ο αγώνας για την ανατροπή της καπιταλιστικής θεοκρατίας στο Ιράν εξαρτάται από την ικανότητα του κινήματος να αναπτύξει μια σαφή πολιτική ηγεσία και την αναγκαιότητα να βρεθεί στην πρώτη γραμμή η εργατική τάξη. Σε μια πρόσφατη ανακοίνωση, η RYSN εξήγησε: 

«Βλέπουμε απεργίες στο νότο, σε κρίσιμους κλάδους όπως το πετρέλαιο και τα πετροχημικά... Ελπίζουμε ότι κι άλλα τμήματα της εργατικής τάξης... θα ενταχθούν στο επαναστατικό κίνημα. Η προσχώρηση του εργατικού κινήματος στον αγώνα  ενέχει την υπόσχεση της προόδου και της νίκης».

Άλλες επιτροπές, όπως η Επαναστατική Νεολαία του Μαριβάν και η Φωνή των Βαλούχων Γυναικών έχουν εκφράσει παρόμοιες απόψεις για την κεντρικότητα της εργατικής τάξης στον αγώνα για την ανατροπή της Ισλαμικής Δημοκρατίας. 

Οι συζητήσεις σε αυτές τις επιτροπές γειτονιάς αντανακλούν την εμβάθυνση του αγώνα στο Ιράν. Αλλά όπως σωστά υποστηρίζει η RYSN, οποιαδήποτε σοβαρή πρόοδος για το κίνημα εξαρτάται από το να πάρει εργατική τάξη την ηγεσία του αγώνα ενάντια στην Ισλαμική Δημοκρατία.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι εργαζόμενοι/ες αρχίζουν να κινούνται σιγά σιγά προς μια πιο σοβαρή παρέμβαση στον αγώνα. Από τα τέλη Νοεμβρίου, τμήματα εργαζομένων όχι μόνο συνέχισαν τις απεργίες σε αλληλεγγύη με τις διαδηλώσεις, αλλά έχουν παρουσιάσει και πρόσθετα δικά τους πολιτικά και οικονομικά αιτήματα. Το Συνδικάτο Φορτηγατζήδων και Οδηγών βρίσκεται σε απεργία σε όλες τις πόλεις από τις 26 Νοεμβρίου, ζητώντας τον τερματισμό των πολιτικών της κυβέρνησης για τις τιμές των καυσίμων.

Οι συμβασιούχοι εργάτες πετρελαίου στο Μαχσάχρ του Χουζεστάν προχώρησαν σε απεργία το πρωί της 4ης Δεκεμβρίου απαιτώντας αύξηση των μισθών και κατάργηση της εργασίας με [προσωρινή] σύμβαση. Άλλοι εργαζόμενοι στις βιομηχανίες χάλυβα, αυτοκινητοβιομηχανίας, μεταποίησης και σιδήρου απεργούν για μια σειρά από αιτήματα, όπως αυξήσεις μισθών, ασφάλιση υγείας, μείωση του ωραρίου και ασφαλέστερες συνθήκες εργασίας.

Οι διάφορες σύνθετες κρίσεις του ιρανικού καπιταλισμού δημιουργούν τεράστια δυσαρέσκεια και αποφασιστικότητα για αγώνα. Όμως μεγάλα τμήματα των εργαζομένων στο Ιράν παραμένουν ανοργάνωτα. Η ίδρυση ανεξάρτητων συνδικάτων σε κάθε κλάδο παραμένει βασικό καθήκον για το εργατικό κίνημα. Οι πιο προχωρημένοι εργαζόμενοι/ες -στην εκπαίδευση, στα πετρέλαια, στα χαλυβουργεία και στη βιομηχανία ζάχαρης- ανέπτυξαν την ταξική τους συνείδηση και αυτοπεποίθηση μέσα από δεκαετίες αγώνων για το δικαίωμα στην οργάνωση.

Οι εργαζόμενοι στο ζαχαροκάλαμο, του Συνδικάτου Haft Tappeh υποστηρίζουν ότι η πορεία προς τα μπροστά εξαρτάται από την ικανότητα των εργαζομένων να οργανωθούν. Σε μια πρόσφατη δήλωσή τους, με τίτλο «Η πρόοδός μας εξαρτάται από την οργάνωση», εξηγούν:

«Χωρίς οργάνωση, οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να αντέξουν την επίθεση των ταξικών μας εχθρών. Τα αιτήματα των εργαζομένων είναι τα αιτήματα της πλειοψηφίας του λαού... Μπορούμε να κερδίσουμε μόνο αν οργανωθούμε!».

Η πανεθνική εξέγερση έχει προκαλέσει αντιδράσεις από κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο. Στα μέσα Νοεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε επιπρόσθετες κυρώσεις στο Ιράν. Δεσμεύτηκαν τα περιουσιακά στοιχεία και επιβλήθηκαν ταξιδιωτικές απαγορεύσεις σε 29 άτομα και τρεις θεσμούς, συμπεριλαμβανομένων των ανώτατων δυνάμεων ασφαλείας και των αξιωματούχων που ηγούνται της καταστολής των διαδηλώσεων σε ολόκληρη τη χώρα. Οι ΗΠΑ ακολούθησαν το παράδειγμά της, ανακοινώνοντας πρόσφατα κυρώσεις σε τρεις αξιωματούχους ασφαλείας.

Το Al Jazeera παρέθεσε δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών του Λουξεμβούργου, Ζαν Άσελμπορν, που υποστήριξε τις κυρώσεις ως εξής: «Το καθεστώς μπορεί να λειτούργησε τα τελευταία 40 χρόνια, αλλά σήμερα δεν λειτουργεί. Και γι’ αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να κάνει αυτό το πρώτο βήμα». Το φιλελεύθερο κατεστημένο επαίνεσε επίσης τις κυρώσεις ως εργαλείο πίεσης στην Ισλαμική Δημοκρατία.

Αλλά είναι απίθανο οι νέες κυρώσεις να κάνουν το οτιδήποτε για να σταματήσουν την αιματηρή αντεπίθεση του καθεστώτος κατά της εξέγερσης. Μέχρι σήμερα, οι κυρώσεις το μόνο που κάνουν είναι τη ζωή των εργαζομένων πιο άθλια, και όχι του κατεστημένου. Ο Ζαν Άσελμπορν παραδέχτηκε μάλιστα ότι το κράτος διατήρησε την εξουσία του παρά τις πολυάριθμες κυρώσεις τα τελευταία 40 χρόνια.

Το 2018, οι ΗΠΑ επέβαλαν εκ νέου οικονομικές κυρώσεις στη χώρα, ωστόσο το καθεστώς συνέχισε να επεκτείνει τον στρατιωτικό του μηχανισμό και τις ιμπεριαλιστικές του επεμβάσεις σε όλη τη Μέση Ανατολή. Η ιρανική εργατική τάξη αναγκάστηκε να φορτωθεί το βάρος αυτών των συντριπτικών κυρώσεων, ενώ η ελίτ της χώρας φέρεται να απολάμβανε μια «έκρηξη εκατομμυριούχων», σύμφωνα με μια έκθεση του 2020 στο περιοδικό Forbes.

Τα δυτικά κράτη εκμεταλλεύονται συχνά περιπτώσεις ηρωικών αγώνων από τα κάτω ως ευκαιρία να προωθήσουν το προφίλ της τάχα ελεύθερης και δημοκρατικής Δύσης. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, δήλωσε πρόσφατα ότι «διώκονται οι γυναίκες σε όλο τον κόσμο» και απαίτησε από το Ιράν «να σταματήσει τη βία κατά των πολιτών του που απλώς ασκούν τα θεμελιώδη δικαιώματά τους». Ωστόσο, η μεγαλύτερη επίθεση στα δικαιώματα των γυναικών στην πρόσφατη ιστορία των ΗΠΑ συνέβη μόλις πριν από έξι μήνες με την ανατροπή της απόφασης «Ρόου εναντίον Γουέιντ» [που στήριζε το δικαίωμα στην άμβλωση] από το Ανώτατο Δικαστήριο.

Το να υποδεικνύουμε την υποκρισία των αρχουσών τάξεων στη Δύση δεν σημαίνει να υποβαθμίζουμε τη σημασία ή και να υπεκφεύγουμε για τα εγκλήματα του ιρανικού καθεστώτος, το οποίο παραμένει η μεγαλύτερη απειλή και εχθρός για την ιρανική εργατική τάξη. Αλλά οι εκκλήσεις σε δυτικές κυβερνήσεις να βοηθήσουν το κίνημα είναι μια αδιέξοδη στρατηγική.

Η ελπίδα για το κίνημα στο Ιράν βρίσκεται μόνο στο να ηγηθεί η ιρανική εργατική τάξη ενός αγώνα για να γκρεμιστεί η Ισλαμική Δημοκρατία. Όπως έγραψαν οι εργάτες ζαχαροκάλαμου του Haft Tappeh σε πρόσφατη ανακοίνωση στο Telegram: «Τα αιτήματα και τα συμφέροντα των εργαζομένων, που αποτελούν την πλειοψηφία της κοινωνίας, δεν μπορεί να τα εξασφαλίσει καμία δύναμη, κανένας ήρωας, εκτός από εμάς τους ίδιους».

*Δημοσιεύτηκε στα μέσα Δεκέμβρη του 2022.