Βιβλιοπαρουσίαση: Ο Ντενκτάς στο Νότο

Με το βι­βλίο του “ο Ντεν­κτάς στο Νότο” ο Γρη­γό­ρης Ιω­άν­νου μιλά για την Κύπρο. Για όσα εδώ και χρό­νια απο­σιω­πού­νται, για τις αλή­θειες που κρύ­βο­νται αλλά και για όσα ‘’ε­πα­να­νοη­μα­το­δο­τού­ται­’’ ώστε να ται­ριά­ζουν στην εθνι­κή αφή­γη­ση. Άλ­λω­στε, “σε κάθε πό­λε­μο ο πρώ­τος χα­μέ­νος είναι η αλή­θεια’’, όπως πολύ εύ­στο­χα πα­ρα­θέ­τει ο συγ­γρα­φέ­ας. Το βι­βλίο επι­χει­ρεί να απο­δο­μή­σει αυτή την επι­κρα­τού­σα λο­γι­κή, να απο­κα­τα­στή­σει την αλή­θεια και να θέσει έτσι τα θε­μέ­λια μιας συ­ζή­τη­σης στη δη­μό­σια σφαί­ρα που -του­λά­χι­στον αυτή τη στιγ­μή- μοιά­ζει και είναι απο­λύ­τως απα­ραί­τη­τη.

Ο τρό­πος που διε­ξά­γε­ται η δη­μό­σια συ­ζή­τη­ση γύρω από την δια­δι­κα­σία “επί­λυ­σης του Κυ­πρια­κού” απο­τε­λού­σε και εξα­κο­λου­θεί να απο­τε­λεί την αντα­νά­κλα­ση μιας επι­βε­βλη­μέ­νης πε­ποί­θη­σης πως πρό­κει­ται για κλει­στή υπό­θε­ση των εκά­στο­τε δια­πραγ­μα­τευ­τι­κών ομά­δων, κυ­βερ­νή­σε­ων, ει­δι­κών εντε­ταλ­μέ­νων κλπ. από την οποία απου­σιά­ζει σε με­γά­λο βαθμό η άποψη της κοι­νω­νί­ας και των δρώ­ντων πο­λι­τι­κών υπο­κει­μέ­νων. Η έλ­λει­ψη αυτής της διά­στα­σης -πέ­ραν του ότι είναι απο­θαρ­ρυ­ντι­κή για όσες και όσους προ­σπα­θούν να με­λε­τή­σουν το ζή­τη­μα μα­κριά από τις εθνι­κι­στι­κές κραυ­γές και τις (νεο)φι­λε­λεύ­θε­ρες φα­ντα­σιώ­σεις- απο­δυ­να­μώ­νει και την πραγ­μα­τι­κή αξία της συ­ζή­τη­σης που απα­σχο­λεί εδώ και δε­κα­ε­τί­ες την, δια­χω­ρι­σμέ­νη με συρ­μα­τό­πλεγ­μα, κυ­πρια­κή κοι­νω­νία. Αν η έλ­λει­ψη αυτή σε επί­πε­δο βι­βλιο­γρα­φί­ας είναι με­γά­λη, ο κοι­νω­νι­κός της αντί­κτυ­πος είναι εκ­κω­φα­ντι­κός. Αφε­νός, διότι ενι­σχύ­ει την ηγε­το­κε­ντρι­κή προ­σέγ­γι­ση και τη λο­γι­κή της ανά­θε­σης που συ­νι­στούν κα­θιε­ρω­μέ­νες και αδιαμ­φι­σβή­τη­τες πρα­κτι­κές και αφε­τέ­ρου διότι συμ­βάλ­λει στη δια­μόρ­φω­ση μιας θολής ει­κό­νας για τις δυ­να­μι­κές που εκ­φρά­ζο­νται στις δυο κοι­νό­τη­τες.

Σ’ αυτό το πλαί­σιο τα κενά που επι­χει­ρεί να κα­λύ­ψει το βι­βλίο είναι πολλά και ση­μα­ντι­κά. Ο στό­χος του, που όπως ση­μειώ­νει ο συγ­γρα­φέ­ας είναι να “αρ­θρώ­σει μια γε­νι­κή θε­ώ­ρη­ση για το πως κα­νο­νι­κο­ποι­ή­θη­κε η δι­χο­τό­μη­ση τα τε­λευ­ταία 25 και ει­δι­κό­τε­ρα τα τε­λευ­ταία 15 χρό­νια”, ίσως μοιά­ζει αρ­κε­τά φι­λό­δο­ξος. Η από­πει­ρα όμως πέ­τυ­χε και ο Ιω­άν­νου έγρα­ψε ένα από τα πιο χρή­σι­μα και αξιό­λο­γα βι­βλία πάνω στο θέμα. Το βι­βλίο αν και επι­κε­ντρώ­νε­ται στην ελ­λη­νο­κυ­πρια­κή κοι­νό­τη­τα εντού­τοις δεν πα­ρα­βλέ­πει τις δυ­να­μι­κές που δια­μορ­φώ­νο­νται στην τουρ­κο­κυ­πρια­κή κοι­νό­τη­τα λαμ­βά­νο­ντας συ­νά­μα υπόψη τις εξε­λί­ξεις στο διε­θνές πε­ρι­βάλ­λον. Επί­σης, παρ’ όλο που όπως ση­μειώ­νει ο συγ­γρα­φέ­ας το βι­βλίο δεν υιο­θε­τεί μια “ιστο­ρι­κή λο­γι­κή αν και αφη­γεί­ται ιστο­ρι­κά και σχε­δόν χρο­νο­λο­γι­κά τις εξε­λί­ξεις” κα­τα­φέρ­νει με σαφή και τεκ­μη­ριω­μέ­νο τρόπο να θέσει τη με­λέ­τη του Κυ­πρια­κού κάτω από ένα νέο πρί­σμα εστιά­ζο­ντας στο ιδε­ο­λο­γι­κό επί­πε­δο και ανα­λύ­ο­ντας τις πο­λι­τι­κές δυ­να­μι­κές που ανα­δύ­ο­νται εντός των κοι­νο­τή­των.

Στα επτά κε­φά­λαια του βι­βλί­ου ο Ιω­άν­νου κα­τα­πιά­νε­ται με πε­ριό­δους, ορό­ση­μα και κομ­βι­κά ση­μεία που οδή­γη­σαν στην εδραί­ω­ση της δι­χο­τό­μη­σης ξε­κι­νώ­ντας από το 1950, συ­νε­χί­ζο­ντας με την πε­ρί­ο­δο μετά το ‘74 και την κα­νο­νι­κο­ποί­η­ση της δι­χο­τό­μη­σης ως βιω­μέ­νης πραγ­μα­τι­κό­τη­τας, με τις χα­μέ­νες ευ­και­ρί­ες για την λύση του κυ­πρια­κού ζη­τή­μα­τος επι­κε­ντρώ­νο­ντας στο άνοιγ­μα των οδο­φραγ­μά­των, στο σχέ­διο Ανάν, στην απο­τυ­χία των συ­νο­μι­λιών Χρι­στό­φια - Ταλάτ και φτά­νο­ντας μέχρι το πρό­σφα­το δι­πλω­μα­τι­κό ναυά­γιο του Κραν Μο­ντα­νά. Ανα­λύ­ο­ντας τις ευ­θύ­νες της ελ­λη­νο­κυ­πρια­κής πλευ­ράς σπάει τα τα­μπού και κο­ντρά­ρε­ται στα ίσια με την επί­ση­μη αφή­γη­ση ανοί­γο­ντας το δρόμο για μια ει­λι­κρι­νή συ­ζή­τη­ση που θα έπρε­πε εδώ και καιρό να είχε αρ­χί­σει. Σ’ αυτό το επί­πε­δο η συ­νει­σφο­ρά του βι­βλί­ου είναι πο­λύ­τι­μη στο εδώ και τώρα. Διότι κα­τα­νο­ώ­ντας το τι έγινε στην Κύπρο τις πε­ρα­σμέ­νες δε­κα­ε­τί­ες ο ανα­γνώ­στης μπο­ρεί να πα­ρα­κο­λου­θή­σει την συ­ζή­τη­ση και τις τρέ­χου­σες εξε­λί­ξεις σ’ αυτή τη γωνιά της Ανα­το­λι­κής Με­σο­γεί­ου σε μια πε­ρί­ο­δο που η συ­ζή­τη­ση και η δι­πλω­μα­τι­κή κι­νη­τι­κό­τη­τα για τις ΑΟΖ «έχει πάρει φωτιά».

Η ση­μα­σία της δου­λειάς του συγ­γρα­φέα δεν βρί­σκε­ται μόνο στο ότι πα­ρέ­δω­σε στον ανα­γνώ­στη μια άρτια τεκ­μη­ριω­μέ­νη και συ­νε­κτι­κή ανά­λυ­ση. Εμπε­ριέ­χει, επί­σης, τη ματιά ενός αν­θρώ­που που εδώ και χρό­νια πα­λεύ­ει με πεί­σμα για την επα­να­προ­σέγ­γι­ση των δυο κοι­νο­τή­των και για την επα­νέ­νω­ση του τόπου του. Η διπλή ιδιό­τη­τα που δια­θέ­τει ο Ιω­άν­νου -του έμπει­ρου και ικα­νού κοι­νω­νι­κού ερευ­νη­τή και του συ­νε­πή πο­λι­τι­κού ακτι­βι­στή που πα­ρα­κο­λου­θεί στενά τις εξε­λί­ξεις των τε­λευ­ταί­ων χρό­νων και πα­ρεμ­βαί­νει- είναι εξαι­ρε­τι­κά ση­μα­ντι­κή για αυτό το εγ­χεί­ρη­μα. Αφε­νός, του επι­τρέ­πει να ανα­δει­κνύ­ει τα κρί­σι­μα δια­κυ­βεύ­μα­τα, απο­φεύ­γο­ντας την πρα­κτι­κή της “φε­τι­χι­στι­κής” και μο­νό­πλευ­ρης ενα­σχό­λη­σης με επι­μέ­ρους δια­στά­σεις και αφε­τέ­ρου να ανα­ζη­τά τις όποιες  δυ­να­τό­τη­τες προ­κύ­πτουν προς την κα­τεύ­θυν­ση της επα­νέ­νω­σης. Άλ­λω­στε, η ει­λι­κρι­νής στάση του Ιω­άν­νου να απο­φύ­γει την υπο­τι­θέ­με­νη ιδε­ο­λο­γι­κή ου­δε­τε­ρό­τη­τα που υιο­θε­τούν διά­φο­ροι με­λε­τη­τές που κα­τα­πιά­νο­νται δια­χρο­νι­κά με το Κυ­πρια­κό ζή­τη­μα και η αγω­νία του για το μέλ­λον των πολ­λών αν­θρώ­πων, των “από κάτω” στις δυο πλευ­ρές της πρά­σι­νης γραμ­μής είναι εμ­φα­νής από την αρχή ως το τέλος του βι­βλί­ου.

Αν και τα συ­μπε­ρά­σμα­τα που βγά­ζει δεν είναι ευοί­ω­να ωστό­σο δεν χάνει την εμπι­στο­σύ­νη του στην κί­νη­ση και στη δράση των απλών αν­θρώ­πων, εκεί­νων που όταν το απο­φα­σί­σουν γρά­φουν ιστο­ρία. Προς αυτή την κα­τεύ­θυν­ση μένει να δούμε αν όντως η συ­ζή­τη­ση που έχει ήδη ξε­κι­νή­σει μετά την κυ­κλο­φο­ρία του βι­βλί­ου θα συμ­βάλ­λει σε μια τέ­τοια προ­ο­πτι­κή.