Βραζιλία: Ο βρυχηθμός έρχεται απ’ το δρόμο

Δύο δεκαετίες αργότερα, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Το Κόμμα των Εργαζόμενων (Partido dos Trabalhadores - ΡΤ) δεν βρίσκεται πλέον στην αντιπολίτευση. Από το 2003 ηγείται ενός κυβερνητικού συνασπισμού στον οποίο συμμετέχουν ιστορικά κόμματα της αστικής τάξης, ενώ το συνδικάτο CUT (Κεντρικό Ενιαίο των Εργαζόμενων) έχει εγκαταλείψει το πρότυπο του ταξικού συνδικαλισμού. Σήμερα το CUT λειτουργεί σαν σύμμαχος του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και των διεθνικών βραζιλιάνικων επιχειρήσεων, μεταξύ άλλων, μέσω της διαχείρισης των συνταξιοδοτικών ταμείων.

Την ίδια χρονιά όπου ο Lula αναδείχθηκε στην κυβέρνηση, πάνω από 40.000 νέοι κατέβηκαν στους δρόμους του Salvador(πολιτεία της Bahia) ενάντια στην αύξηση στις τιμές των αστικών συγκοινωνιών. Αυτή η δεκαήμερη κινητοποίηση έγινε γνωστή με το όνομα «εξέγερση του Buzu» (Revolta do Buzu– με φωνητικό συνειρμό στη λέξη «λεωφορείο» στα Πορτογαλικά). Την επόμενη χρονιά, το 2004, μιά άλλη μαζική κινητοποίηση εκδηλώθηκε στη Florianopolis(πολιτεία της Santa Catarina). Επρόκειτο για έναν αγώνα ενάντια στις αυξημένες τιμές των μεταφορών. Ονομάστηκε «εξέγερση των Catracas».

Κατά τη διάρκεια του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ στο Porto Alegre (2005), δημιουργήθηκε το Κίνημα για δωρεάν μεταφορές (MPL). Το κίνημα αυτό συγκροτήθηκε από μικρές ομάδες «αυτόνομων» που απέρριπταν τις εξαρτώμενες από το κράτος και την κυβέρνηση συγκεντρωτικές και ιεραρχικές πολιτικές οργανώσεις, οργανώσεις που ηγεμονεύουν στο κοινωνικό πεδίο. Σχεδόν ταυτόχρονα με το MPL δημιουργήθηκαν το Κίνημα των άστεγων εργαζόμενων (MPST) και το Κίνημα των εργαζόμενων χωρίς απασχόληση (MTD). Η οργάνωση των κονωνικών αγώνων άρχισε να υπερπηδά τα εμπόδια του παραδοσιακού συνδικαλισμού. Κατά τη διάρκεια διαφόρων συγκεκριμμένων αγώνων αυτά τα «νέα κινήματα» συνέκλιναν με τους αγώνες του Κινήματος των εργαζόμενων της υπαίθρου (MTR).

Κατά τη διάρκεια των συλλαλητηρίων ‘φέτος τον Ιούνη, το μικρό MPL (σχεδόν 50 αγωνιστές στο Sao Paulo) έδρασε σαν πυροδοτικός μηχανισμός. Το σύνθημά του «Tarifa Zero» (δωρεάν δημόσιες συγκοινωνίες) συντονίστηκε με την αγανάκτηση εκατομμυρίων ανθρώπων που υπέφεραν από την αύξηση του κόστους ζωής και τις άθλιες συνθήκες στις δημόσιες μεταφορές. Η άγρια καταστολή από την στρατιωτική αστυνομία στο Sao Paulo και στο Rio de Janeiro έρριξε κι’ άλλο λάδι στη φωτιά: Αυτό που άρχισε με μία διεκδίκηση που αφορούσε τις δημόσιες μεταφορές μετατράπηκε σε ένα λαϊκό βρυχηθμό που εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα. Η «πλατφόρμα» των διεκδικήσεων διευρύνθηκε: Υγεία, εκπαίδευση, εκστρατεία ενάντια στη διαφθορά των θεσμών κλπ. Σε κάποιες πολιτείες η τιμή των συγκοινωνιών μειώθηκε (από 3.40, ξανάγινε 3 Ρεάλ). Αυτή ήταν μιά πρώτη «παραχώρηση» στους διαδηλωτές. Από ΄κει και μετά υπήρξαν μόνο υποσχέσεις: 1) Μία «πολιτική μεταρρύθμιση», ήδη πεθαμένη από τα γενοφάσκια της (η κυβέρνηση της Προέδρου Dilma Rousseff είναι εξαρτημένη από συμμαχίες με κόμματα της παραδοσιακής δεξιάς μέσα στο Κογκρέσσο, κόμματα που απέρριψαν την πρόταση). 2) Ένας νόμος ενάντια στη διαφθορά. Η δικαστική εξουσία αποφάνθηκε ήδη πως είναι ανεφάρμοστος. 3) Τέλος, η Dilma Rousseff υποσχέθηκε τη διανομή ενός συγκεκριμμένου ποσοστού των μερισμάτων της Petrobras προκειμένου να τα «επενδύσει» σε «κοινωνικές πολιτικές», προσδιορίζοντας όμως πως κάτι τέτοιο δε θα υλοποιηθεί παρά μόνον όταν τα οικονομικά αποτελέσματα της Petrobras το επιτρέψουν, τη στιγμή που αυτός ο γίγαντας πρέπει να πραγματοποιήσει τεράστιες επενδύσεις για την αναζήτηση πετρελαίου σε μεγάλα θαλάσσια βάθη.

Στις 11 του Ιούλη όλες οι συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες μπήκαν στο παιχνίδι. Τα υφιστάμενα οκτώ κεντρικά συνδικάτα κάλεσαν σε μία «εθνική ημέρα αγώνα». Η ανταπόκριση των εργαζόμενων ήταν σημαντική, στα βιομηχανικά κέντρα, στις τράπεζες, στις δημόσιες επιχειρήσεις και στις συγκοινωνίες. Εκατομμύρια άνθρωποι συμμετείχαν σε διαδηλώσεις στις μεγάλες πόλεις. Μιά επόμενη ‘μέρα αγώνα έχει προγραμματιστεί για τον Αύγουστο, με τίτλο: «Η ‘μέρα της παράλυσης» (των πόλεων). Τα κεντρικά συνδικάτα – σύμμαχοι της κυβέρνησης και πρώτα απ’ όλα τα δύο κυριότερα, το CUT και η Συνδικαλιστική Δύναμη, αρνήθηκαν να δώσουν στη ‘μέρα αυτή το χαρακτήρα γενικής απεργίας. Στην πραγματικότητα ελπίζουν πως με τις κινητοποιήσεις θα μειωθεί η κοινωνική πίεση και πως δεν θα εξελιχθεί σε κοινωνική και λαϊκή σύγκρουση με την κυβέρνηση.  Μόνο η Conlutas – Κεντρικό λαϊκό συνδικάτο – προτείνει την οργάνωση μιάς πραγματικής ‘μέρας γενικής απεργίας που θα διαρθρώνεται με πορείες και άλλες κινήσεις διαμαρτυρίας σε εθνική κλίμακα.

Σε λιγότερο από μία ‘βδομάδα, η Dilma Rousseff έχασε 20% στις δημοσκοπικές έρευνες. Η επανεκλογή της το 2014 δεν φαίνεται πλέον καθόλου βέβαιη. Τα ιστορικά κόμματα της αστικής τάξης στον κυβερνητικό συνασπισμό κάνουν ήδη τους λογαριασμούς τους – προσθέτουν και αφαιρούν. Δεν αποκλείουν την πιθανότητα να παρουσιάσουν τον δικό τους υποψήφιο στις προσεχείς προεδρικές εκλογές.

Η ηγεμονία του Κόμματος των Εργαζόμενων (PT) έχει αποδυναμωθεί. Τόσο που τα κυριώτερα ηγετικά στελέχη του ΡΤ έχουν αρχίσει να διαπραγματεύονται τη μοναδική πρόταση που, κατά τη γνώμη τους, θα επέτρεπε στην κυβέρνηση να βγει από την κρίση και στο ΡΤ να εξασφαλίσει μία τρίτη προεδρική θητεία. Ένα σύνθημα ακούγεται από το στόμα όλων σχεδόν των στελεχών του ΡΤ: «Να ξαναγυρίσει ο Lula»!

[15 Ιούλη 2013]