Κλιματικός νόμος: Πρόσχημα για «πράσινες» μπίζνες

Παρά τις βαρύγδουπες κυβερνητικές εξαγγελίες για δήθεν προστασία του περιβάλλοντος, οι ρυθμίσεις που αποτυπώθηκαν στη νέα νομοθεσία ευνοούν κατά κύριο λόγο τις «πράσινες» μπίζνες των επιχειρήσεων και στέλνουν το λογαριασμό για το ενεργειακό κόστος, στη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία, που ήδη έχει γονατίσει από την ακρίβεια και τους εξωφρενικούς λογαριασμούς ρεύματος και φυσικού αερίου.  

Οι βασικοί κλιματικοί στόχοι παραμένουν ίδιοι: μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030 και 80% έως το 2040. Η βιομηχανία για να προσαρμοστεί, θα πρέπει να μειώσει τις εκπομπές της κατά 30% έως το 2030. Όμως, από την υποχρέωση αυτή εξαιρούνται οι επιχειρήσεις που είναι ενταγμένες στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών, δηλαδή οι πιο ενεργοβόρες! Οι στόχοι που θέτει ο νόμος υπολείπονται σημαντικά από τον παγκόσμιο στόχο περιορισμού της κλιματικής αλλαγής στον 1,5°C, ώστε να αποτραπεί κλιματική κατάρρευση.

Ορυκτά καύσιμα

Επίσης, επιβεβαιώθηκε η απαγόρευση παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα το 2028 (απολιγνιτοποίηση), ημερομηνία που θα επανεξεταστεί το 2025 «αφού ληφθούν υπόψη η επάρκεια ισχύος και η ασφάλεια ανεφοδιασμού». Η επιδίωξη απεξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο, το ακριβότερο υγροποιημένο LNG και το φιάσκο της βίαιης απολιγνιτοποίησης το 2019, που εκτίναξε στα ύψη τους λογαριασμούς ρεύματος, έφερε δεύτερες σκέψεις στα κυβερνητικά επιτελεία. Φυσικά, παρά τα «πράσινα» διαπιστευτήρια του νόμου, δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για να παύσουν οι αδειοδοτήσεις για έρευνα ή εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων ορυκτών καυσίμων. Σε Ιόνιο, Κρήτη και Αιγαίο τα μεγαλεπήβολα σχέδια για τους υδρογονάνθρακες και τους αγωγούς, επανέρχονται ανησυχητικά. Όπως και η απόπειρα «νεκρανάστασης» του EastMed, τώρα που νέες υποδομές εισαγωγής και διαμετακόμισης φυσικού αερίου αναπτύσσονται στην Ελλάδα (Ρεβυθούσα, Αλεξανδρούπολη). Η δυνατότητα αποθήκευσης του φυσικού αερίου σε γεωλογικούς σχηματισμούς (fracking), όπως προβλέπει ο νέος νόμος, σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί προστασία των φυσικών οικοσυστημάτων.

Ηλεκτροκίνηση

Με τις αλλαγές που ψηφίσθηκαν, δίνεται νέα ώθηση στην αγορά των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, για να εναρμονιστεί και η εγχώρια νομοθεσία με τα πλάνα των αυτοκινητοβιομηχανιών.  Από το 2026 το ένα τρίτο των νέων ταξί και του νέου στόλου των εταιρειών ενοικίασης πρέπει να είναι μηδενικών εκπομπών. Επίσης, οι εταιρείες που έχουν περισσότερα από 4 εταιρικά οχήματα οφείλουν να φροντίσουν ώστε το 1/4 αυτών να είναι ηλεκτρικά ή υβριδικά εξωτερικής φόρτισης (από το 2025). Από το 2030 απαγορεύεται η ταξινόμηση νέων οχημάτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης υπό την αίρεση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Έτσι, όσον αφορά τις μετακινήσεις δεν υπάρχει κάποιο σχέδιο για ενίσχυση των δημόσιων συγκοινωνιών και μείωση της κυκλοφορίας των ΙΧ αυτοκινήτων, αλλά όλη η πρόνοια αφορά στα χρονοδιαγράμματα εισαγωγής των πανάκριβων ηλεκτρικών οχημάτων, καθιστώντας την απόκτηση νέου ΙΧ πολυτέλεια. 

Εκτός από τα τεράστια οικονομικά οφέλη που συνεπάγεται η αντικατάσταση των αυτοκινήτων με ηλεκτρικά, υπάρχουν διάφορα περιβαλλοντικά ζητήματα που σχετίζονται με τα ηλεκτρικά οχήματα. Οι μπαταρίες υψηλής τάσης είναι ο κύριος τομέας προβληματισμού. Η κατασκευή μπαταριών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές κρίσιμων πρώτων υλών, όπως το κοβάλτιο, το λίθιο κ.α., οι οποίες έχουν σημαντικές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ενώ οι μακροπρόθεσμες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη χρήση των μπαταριών παραμένουν άγνωστες. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, οι εκπομπές από την παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων με μπαταρίες είναι γενικά υψηλότερες (περίπου 59% υψηλότερες) από εκείνες των οχημάτων καύσης.

Πεδία κερδοφορίας

Με τον κλιματικό νόμο, γίνεται απόπειρα να εφαρμοστεί η ελληνική εκδοχή του προγράμματος RePowerEU, με το οποίο η ΕΕ φιλοδοξεί να πριμοδοτήσει με 300 δισ. ευρώ το κεφάλαιο, μέσα από «εργαλεία» όπως οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Με έμφαση στα φωτοβολταϊκά στις στέγες, στην εξοικονόμηση ενέργειας και στο «πράσινο» υδρογόνο, για να μειωθεί δραστικά η εξάρτησή της από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Τα ποσά που ορέγονται ντόπιοι και ξένοι καπιταλιστές, πραγματικά ζαλίζουν: 113 δισ. ευρώ για την πράσινη ενέργεια, 56 δισ. ευρώ για εξοικονόμηση ενέργειας και αντλίες θερμότητας, 41 δισ. ευρώ για τον περιορισμό της χρήσης ορυκτών καυσίμων από τη βιομηχανία, 37 δισ. ευρώ για παραγωγή βιομεθανίου, 29 δισ. ευρώ για ηλεκτρικά δίκτυα και διασυνδέσεις. Με μανδύα την αναγκαία προστασία του περιβάλλοντος, στήνεται ένα γιγαντιαίο πάρτι κερδοφορίας, με νέα πεδία δράσης για την «πράσινη επιχειρηματικότητα». 

Το πανάκριβο φυσικό αέριο γίνεται σταδιακά υποχρεωτικό, με την απαγόρευση νέων καυστήρων πετρελαίου από 1/1/2025. Επιπλέον, από την 1/1/2030, επιτρέπεται αποκλειστικά η πώληση πετρελαίου θέρμανσης το οποίο είναι αναμεμειγμένο σε ποσοστό τουλάχιστον τριάντα τοις εκατό κατ’ όγκο με ανανεώσιμα υγρά καύσιμα, ενώ θεσπίστηκε η υποχρεωτική εγκατάσταση συστημάτων ηλιακής ενέργειας που θα πληρώσουν ξανά οι κάτοικοι. Ουσιαστικά, με πρόσχημα την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, εκτινάσσεται το κόστος των συστημάτων κεντρικής θέρμανσης.

Κάθε ταράτσα 

και φωτοβολταϊκό…

Σύμφωνα πάντα με το σχέδιο δράσης RePowerEU της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι ανανεώσιμες πηγές αποτελούν τον «πυρήνα της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης» και τα φωτοβολταϊκά στις στέγες το «όχημα» για την επίτευξη φθηνότερης ενέργειας. Για αυτό και προτείνει να γίνει υποχρεωτική η εγκατάστασή τους για τα νέα δημόσια και εμπορικά κτίρια με στέγες εμβαδού άνω των 250 τ.μ. έως το 2026 και αντίστοιχα για τα ήδη υπάρχοντα έως το 2027. Σε ό,τι αφορά τις κατοικίες, όλα τα νέα κτίρια οικιστικής χρήσης (χωρίς πρόβλεψη για εμβαδόν) θα πρέπει να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά έως το 2029. Με αυτό τον τρόπο, σπίτια, καταστήματα κλπ. μετατρέπονται σε ενεργειακά αυτόνομα κτίρια και οι ένοικοί τους σε παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας. 

Σε παρόμοια κατεύθυνση κινείται και ο κλιματικός νόμος, που προβλέπει για τις νέες οικοδομικές άδειες που θα υποβάλλονται από τις αρχές του 2023 για κτίρια με κάλυψη άνω των 500 τ.μ. (εξαιρουμένων των τουριστικών καταλυμάτων και των ναών βέβαια…), υποχρεωτική τοποθέτηση συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά ή θερμικά ηλιακά συστήματα σε ποσοστό που αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 30% της κάλυψης. Το ποσά για το πρόγραμμα αντικατάστασης ηλεκτρικών συσκευών και τα διάφορα «Εξοικονομώ», φαντάζουν ψίχουλα μπροστά στο φαγοπότι που θα στηθεί με τα φωτοβολαταϊκά. Οι ιδιοκτήτες θα επωμίζονται το κόστος εγκατάστασης και συντήρησης μαζί με τους ληστρικούς λογαριασμούς, ενώ τα ανταποδοτικά οφέλη θα είναι ελάχιστα, όπως έχει δείξει η μέχρι σήμερα εμπειρία. Ανάλογοι στόχοι «κλιματικής ουδετερότητας» μπαίνουν και στους ΟΤΑ, με την αύξηση των δημοτικών τελών να χρηματοδοτούν το πρόγραμμα βελτίωσης κτιρίων και λοιπών εγκαταστάσεων. 

Νησιά Α.Ε.

Οι πράσινες μπίζνες δεν έχουν τέλος ούτε στα νησιά, αφού με τον κλιματικό νόμο επεκτείνεται η πρωτοβουλία «GR-eco islands» (ανακοινώθηκε το 2021, με πρώτα παραδείγματα τη Χάλκη και την Αστυπάλαια). Πρόκειται για τη μετάβαση των νησιών σε κλιματική ουδετερότητα, την αειφόρο διαχείριση των φυσικών πόρων τους, ιδίως υδάτινων, την άρση της ενεργειακής απομόνωσης μέσω παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ σε συνδυασμό με συστήματα αποθήκευσης ενέργειας ή διασύνδεσης με το ηπειρωτικό σύστημα. Το εντυπωσιακό είναι πως τα έργα «ενεργειακής μετάβασης» μπορούν να γίνονται και από «αναδόχους» (νομικά πρόσωπα, δηλαδή εταιρείες). Αυτό σημαίνει ότι ιδιώτες μπορούν να επιλέξουν τι εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους, να προτείνουν έργα στο ΥΠΕΝ και να αναλάβουν την εκτέλεσή τους σε νησιά της επιλογής τους!

Λίγο πριν τη ψήφιση, λόγω έντονων αντιδράσεων, αποσύρθηκε το άρθρο 23 του κλιματικού νόμου που προέβλεπε ότι από την 1η Ιανουαρίου 2025 τα νέα κτίρια που βρίσκονται σε ζώνες υψηλής τρωτότητας (κίνδυνος πλημμύρας ή πυρκαγιάς) ασφαλίζονται υποχρεωτικά, ενώ η ύπαρξη ασφαλιστηρίου συμβολαίου αποτελεί προϋπόθεση για την ηλεκτροδότηση του κτιρίου. Το μέτρο είχε προταθεί μετά τις περσινές καταστροφικές πυρκαγιές, ώστε να μεταφερθούν οι κρατικές ευθύνες, στους «μη προνοητικούς» πυρόπληκτους. Αντί για μέτρα πολιτικής προστασίας δηλαδή, επιχείρησαν να στήσουν μια τεράστια πελατεία για τις ασφαλιστικές εταιρείες, που τελικά δεν φάνηκαν τόσο τυχερές όσο οι ιδιώτες πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας, που επιδοτούνται από το κράτος για να μας ληστεύουν κυριολεκτικά.

Υποκρισία

Η «πράσινη» υποκρισία κυβέρνησης και ΕΕ χτύπησε «κόκκινο» με τον κλιματικό νόμο. Για αυτούς η κλιματική κρίση και η προστασία του περιβάλλοντος, είναι το πρόσχημα για «πράσινες» μπίζνες. Η ανάγκη για, φιλικότερες προς το περιβάλλον, μεθόδους παραγωγής ενέργειας και υπέρβαση του εξορυκτισμού, καταλήγει τελικά σε εμβάθυνση της ενεργειακής φτώχειας για τους πολλούς, που θα κληθούν να πληρώσουν τον λογαριασμό της «πράσινης» μετάβασης. Και μάλιστα με την  αποθέωση του δόγματος της «ατομικής ευθύνης», όπως μας έμαθε καλά η περίοδος της πανδημίας. 

Τα πολεμικά αεροσκάφη που πηγαινοέρχονται στο Αιγαίο καθημερινά, στο πλαίσιο της κλιμάκωσης του ελληνοτουρκικού ανταγωνισμού ή τα τάνκερ των ελλήνων εφοπλιστών φαίνεται πως είναι λιγότερο ενεργοβόρα και ρυπογόνα από τα κλιματιστικά στο σπίτι ή το γραφείο (άντε να τα ανοίξεις βέβαια με τέτοιες τιμές στο ρεύμα…), στα οποία εξετάζουν να βάλουν «κόφτη» θερμοκρασίας. Την ίδια στιγμή, ο πόλεμος και η όξυνση των ανταγωνισμών, καθώς και η κερδοσκοπική αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου στο Χρηματιστήριο της Ενέργειας, σπρώχνει τις πολυεθνικές της ενέργειας και τις κυβερνήσεις να ξεπαγώνουν εξορυκτικά σχέδια και να καλοβλέπουν τη χρήση πυρηνικής ενέργειας. 

Χωρίς βαθιές κοινωνικές ανατροπές, στην κατεύθυνση του ριζικού μετασχηματισμού του υπάρχοντος παραγωγικού και καταναλωτικού μοντέλου, που θα είναι απελευθερωμένο από τις επιταγές του κεφαλαίου και της παραγωγής κέρδους, δεν μπορούμε να μιλάμε για πράσινες πολιτικές, κλιματική δικαιοσύνη και σωτηρία του πλανήτη. Η έκταση της πολύπλευρης κρίσης του καπιταλισμού σήμερα, «φωνάζει» ότι η οικοσοσιαλιστική μετάβαση αποτελεί μια απόλυτη και άμεση αναγκαιότητα. 

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά