Οι μπίζνες τους λερώνουν το ποδόσφαιρο και σκοτώνουν την εργατική τάξη

Μουντιάλ και αίμα

Η φετινή διοργάνωση του Μουντιάλ στο Κατάρ έχει εγείρει μεγάλη συζήτηση. Η FIFA το 2010 ανέθεσε τη διοργάνωση του κορυφαίου θεσμού του παγκόσμιου ποδοσφαίρου για το 2022, σε μια χώρα η οποία έχει καταγγελθεί επανειλημμένως για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καταπίεση των γυναικών και διωγμό των ατόμων της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Στο σύγχρονο εμπορευματοποιημένο ποδόσφαιρο, όμως, όλα αυτά έχουν μικρή σημασία. Τα πετροδόλαρα των Αράβων αγοράζουν και πουλάνε τα πάντα στο δευτερόλεπτο, θέτοντας σε δεύτερη μοίρα την ουσία του ίδιου του αθλήματος. Και κάπως έτσι εμφανίζονται οι δύο όψεις του ποδοσφαίρου. Από τη μία αυτοί που αγαπούν τους κανόνες του, την πολυπολιτισμικότητά του, την ταξικότητά του και την κουλτούρα του, και από την άλλη αυτοί που το βλέπουν ως μια πολύ ωραία μπίζνα.

Να δούμε αυτή τη διττή υπόσταση του ποδοσφαίρου σε δύο πρόσφατες δηλώσεις σχετικά με τη διοργάνωση στο Κατάρ. Ερίκ Καντονά (Γάλλος πρώην ποδοσφαιριστής): «Το Κατάρ δεν είναι ποδοσφαιρική χώρα! Πρόκειται για μια οικολογική καταστροφή, με όλα αυτά τα κλιματιζόμενα γήπεδα. Μια τρέλα, μια βλακεία. Και πάνω απ’ όλα μια ανθρώπινη φρίκη. Πόσες χιλιάδες θάνατοι, για να χτιστούν αυτά τα γήπεδα και να διασκεδάσει το πλήθος για δύο μήνες; Κανείς δεν νοιάζεται. Το μόνο νόημα αυτής της εκδήλωσης είναι το κέρδος». Νικολά Σαρκοζί (πρώην Πρόεδρος της Γαλλίας): «Όλες τις χώρες που έχουν διοργανώσει μεγάλες διεθνείς διοργανώσεις τα τελευταία χρόνια τις πολέμησαν αρκετά. Πρέπει να δώσουμε σε καθεμία από αυτές τις χώρες την ευκαιρία να επιδείξουν την τεχνογνωσία τους και να περιμένουμε πώς θα εξελιχθούν αυτά τα γεγονότα πριν τις κρίνουμε».

Η αντίθεση των δύο δηλώσεων είναι εκπληκτική. Ο ένας που έζησε το ποδόσφαιρο μέσα από τις τέσσερις γραμμές του γηπέδου βλέπει από πριν τι συμβαίνει στο Κατάρ και ο άλλος που το έζησε από τις VIP κερκίδες καλεί τον κόσμο να περιμένει πώς θα εξελιχθούν τα γεγονότα. Μόνο που τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους. Σύμφωνα με στοιχεία του Guardian στο εργολαβικό κάτεργο του Κατάρ την τελευταία δεκαετία έχουν χάσει τη ζωή τους περίπου 7.000 εργάτες, κυρίως προερχόμενοι από την Ινδία, το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές, τη Σρι Λάνκα και το Νεπάλ. 

Τη στιγμή που η χώρα υπολείπεται σε βασικές κοινωνικές παροχές δαπανήθηκαν 10 δισεκατομμύρια ευρώ μόνο για τα νέα γήπεδα που χτίστηκαν εκεί. Όσοι τα έχτισαν δούλευαν στην πλειοψηφία των περιπτώσεων για 1000 ευρώ, 12 ώρες την ημέρα κάτω από συνθήκες ακραίας ζέστης και ζούσαν σε ελλιπή διαμερίσματα ή σε παράγκες. Χαρακτηριστικό της κατάστασης είναι ότι η ίδια η διοργανώτρια αρχή, προκειμένου να μην εκτεθεί έβγαλε την εξής ανακοίνωση για δημοσιογράφους και ρεπόρτερ που θα επισκεφθούν το Κατάρ: «Απαγορεύεται η κινηματογράφηση ή η λήψη φωτογραφιών σε σπίτια, συγκροτήματα κατοικιών, ιδιωτικά κτίρια και βιομηχανικές ζώνες». Η αλήθεια είναι ότι η εικόνα των εναπομείναντων απλήρωτων εργατών ενδεχομένως να μην είναι και πολύ ελκυστική για την παγκόσμια ελίτ που αναμένεται να κατακλείσει τις πανάκριβες σουίτες των νεόκτιστών γηπέδων ώστε στο περιθώριο των αγώνων να κλείσει τα νέα deals της.

Εμπορευματοποίηση και λογοκρισία

Κάπως έτσι, το σύγχρονο ποδόσφαιρο, γίνεται μέσο για χρήμα, φήμη, γεωπολιτική και υποκρισία. Ποιος δεν έχει δει τις δεκάδες καμπάνιες της FIFA και της UEFA ενάντια στο ρατσισμό και τις διακρίσεις, τα φιλανθρωπικά gala και τις χορηγικές διαφημίσεις με κοινωνικό πρόσημο; Όλα αυτά είναι ένα υπέροχο άλλοθι πίσω από το οποίο κρύβονται τα πιο αιμοβόρα κοράκια της αγοράς. Οι διεθνείς ομοσπονδίες του ποδοσφαίρου «στέκονται» στο πλευρό των κολασμένων αυτής της γης, αρκεί αυτοί οι κολασμένοι να μην είναι επικίνδυνοι για τις διεθνείς ισορροπίες. Ποιος ξεχνά τις τιμωρίες έδρας και τα πρόστιμα σε ομάδες όπως η Σέλτικ επειδή οι οπαδοί της ύψωσαν σημαίες της Παλαιστίνης σε αγώνες με ομάδες από το Ισραήλ; Ποιος ξεχνά τα οικονομικά σκάνδαλα που κατά καιρούς βγαίνουν το ένα μετά το άλλο για επιφανείς προσωπικότητες των διεθνών ομοσπονδιών; Ποιος ξεχνά τα εκατομμύρια που διακυβεύονται πίσω από χορηγικές συμφωνίες ακόμη και με εταιρίες κολοσσούς που στηρίζουν παράλληλα πολεμικές επιχειρήσεις;

Σίγουρα ένας από αυτούς που ξεχνά όλα τα παραπάνω είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Ως κλασικός μαϊντανός πλέον, κατά την επίσκεψή του στη Ντόχα τον Αύγουστο για ενεργειακά ζητήματα, συναντήθηκε μεταξύ άλλων και με τον πρόεδρο της FIFA, Τζάνι Ινφαντίνο, ο οποίος βρισκόταν εκεί λόγω του επικείμενου παγκοσμίου κυπέλλου. Οι κυβερνητικές διαρροές ανέφεραν ότι οι δύο άνδρες συζήτησαν σε φιλικό κλίμα για τις «εξελίξεις στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο» ενώ τα δημοσιεύματα του αθλητικού Τύπου τόνιζαν ότι «ο κύριος Μητσοτάκης έλαβε ως δώρο μια μπάλα της κορυφαίας ποδοσφαιρικής διοργάνωσης, που θα διεξαχθεί 21/11 με 18/12». Το ότι ο Μητσοτάκης έχει διδακτορική διατριβή στο να αντλεί πολιτική υπεραξία γύρω από κάθε εργασιακό κάτεργο είναι γνωστό. Αυτό που κρυβόταν, όμως, πίσω από αυτή την επικοινωνιακή κίνηση ήταν το γεγονός ότι αντίστοιχα κάτεργα θα ήταν πρόθυμος να φέρει στην Ελλάδα, καθώς η χώρα μας χωρίς καμία ντροπή διεκδικεί τη διοργάνωση του Μουντιάλ του 2030, από κοινού με τη δικτατορία της Αιγύπτου και την πολύ «δημοκρατική» Σαουδική Αραβία. 

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, ότι και ενόψει των εκλογών, η κυβέρνηση μοιράζει γήπεδα αφειδώς σε κάθε ενδιαφερόμενο επιχειρηματία. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, τα σχέδια αυτά προβλέπουν χρηματοδότηση τέτοιων έργων με κρατικό χρήμα και πάντα σύμφωνα με τις απαιτήσεις του εκάστοτε φιλικά διακείμενου προς την κυβέρνηση καπιταλιστή. Ήδη δήμοι προχωρούν σε ανακοινώσεις σχετικά με τις ανεγέρσεις νέων γηπέδων, ενώ επιχειρηματίες μοιράζουν μακέτες δεξιά και αριστερά. Αν η Ελλάδα είναι ανάμεσα στις διοργανώτριες του Μουντιάλ του 2030, τα έργα αυτά θα τρέξουν με όρους και ρυθμούς αντίστοιχους με αυτούς του Κατάρ, ή για να μην πάμε μακριά, όρους αντίστοιχους με τα ολυμπιακά έργα του 2004. Έργα που πληρώνουμε μέχρι σήμερα πάρα πολύ ακριβά.

Ποδόσφαιρο και διεκδικήσεις

Μια ολόκληρη βιομηχανία βρώμικου κέρδους που δεν έχει καμία σχέση με τη μαγεία του αθλήματος και την αγάπη των οπαδών, έχει στηθεί εδώ και δεκαετίες γύρω από το brand που λέγεται ποδόσφαιρο. Αυτή η βιομηχανία βλέπει τους αθλητές ως άλογα κούρσας, τους φιλάθλους ως καταναλωτές και τα γήπεδα ως πεδία κερδοφορίας. Στο βωμό του χρήματος οι σύγχρονοι ποδοσφαιριστές αναγκάζονται να εξαντλούν τον οργανισμό τους, να αγωνίζονται παράλληλα σε πολλές διοργανώσεις και να εμφανίζουν πολύ πιο εύκολα ποικίλα προβλήματα υγείας. Η σοκαριστική εικόνα της κατάρρευσης του διεθνούς Δανού ποδοσφαιριστή Κρίστιαν Έρικσον στο πρόσφατο Euro, είναι ίσως η πιο διάσημη από εκατοντάδες αντίστοιχες περιπτώσεις παγκοσμίως. Κανείς δεν έχει απαντήσει τι μέτρα έχει λάβει η FIFA για την προστασία των αθλητών και τη μη υπερβολική επιβάρυνσή τους. Όπως και κανείς δεν έχει απαντήσει για την υπερκοστολόγηση των εισιτηρίων και την προσπάθεια απαγκίστρωσης του ποδοσφαίρου από τα φτωχότερα λαϊκά στρώματα.

Το φετινό Μουντιάλ στο Κατάρ είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του τι σημαίνει σύγχρονο εμπορευματοποιημένο ποδόσφαιρο. Το διοργανώνει μια χώρα που καταστρατηγεί δικαιώματα, το χτίζει μια τάξη που πεθαίνει στα εργοτάξια, το απολαμβάνει μια ελίτ που έχει τα προνόμια και το χαίρεται μια κάστα που αυγατίζει τα κέρδη της. Το Κατάρ λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και το ενεργειακό εμπάργκο στη Ρωσία, αναβαθμίζει το ρόλο του ως ενεργειακός πάροχος. Το ποδοσφαιρικό θέαμα των πλουσιοπάροχων γηπέδων του λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό ως το φανταχτερό χαλάκι κάτω από το οποίο παίζονται μεγάλες συμφωνίες και κρύβονται χιλιάδες προβλήματα. Ποιος να τολμήσει, όμως, να πει τι;

Απέναντι στο ποδόσφαιρο των αφεντικών, πρέπει να προτάξουμε το δικό μας ποδόσφαιρο. Η παγκόσμια εργατική τάξη μέσα από τις πολιτικές οργανώσεις της, τα συνδικάτα και τους ανεξάρτητους συνδέσμους οπαδών, πρέπει να καταγγείλει το έγκλημα που κρύβεται πίσω από τη λαμπερή διοργάνωση. Πρέπει να ξεμπροστιάσει όλους αυτούς τους χαρτογιακάδες που λυμαίνονται το άθλημα. Ο σπουδαίος συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ δήλωνε χαρακτηριστικά: «Όσα γνωρίζω περί ηθικής τα οφείλω στο ποδόσφαιρο». Σίγουρα δεν εννοούσε το ποδόσφαιρο του Ινφαντίνο, των πετροδόλαρων και του αίματος των εργατών. Αυτό το χαμένο νόημα του ποδοσφαίρου καλούμαστε να βρούμε εμείς σήμερα.

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά