Άγρια εκμετάλλευση από τους εργοδότες
Αν κανείς περιπλανηθεί διαδικτυακά σε site σχετικά με εύρεση εργασίας, σε επίσημες κρατικές ιστοσελίδες, ή ακόμα και σε αυτήν του ΟΑΕΔ, σίγουρα θα βρεθεί μπροστά σε πολλά δημοσιεύματα και εξαγγελίες σχετικά με την απασχόληση των νέων και θα δει «νέα προγράμματα απασχόλησης», «επιταγή εισόδου στην αγορά εργασίας», «προγράμματα κοινωφελούς χαρακτήρα», «ωφελούμενοι», «επιδόματα» κλπ. Στη συνέχεια σίγουρα θα πέσει πάνω στη χαρά επιτυχίας του Σαμαρά για το γεγονός ότι η ανεργία δεν έχει ξεπεράσει το 28% και έπειτα θα καταλήξει διερωτώμενος, γιατί ο ίδιος, όντας πτυχιούχος γύρω στα 25, μένει ακόμα με τους γονείς του, δεν έχει καταφέρει να βρει κάπου δουλειά και οι φίλοι του συνεχώς μεταναστεύουν. Μάλλον τελικά η πραγματικότητα της σημερινής νεολαίας διαφέρει από την εικόνα των συνεχώς προστιθέμενων «προγραμμάτων κατάρτισης» (προς μια ανοδική πορεία εργασιακής εξέλιξης;) και μοιάζει περισσότερο με την εικόνα μιας πτωτικής πορείας προς τα πιο πληττόμενα κομμάτια της σημερινής κοινωνίας.
Μπορεί λοιπόν ακόμα η επίσημα καταγεγραμμένη ανεργία να βρίσκεται στο 27,8%, αλλά στους νέους τα ποσοστά έχουν ήδη πιάσει την κορυφή με το 60% των κάτω από 25 ετών να μην βρίσκουν δουλειά. Και προς το παρόν τα νούμερα αυτά δεν φαίνεται να αλλάζουν, καθώς η πρόβλεψη του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ είναι ότι η συνολική επίσημη ανεργία το 2014 θα διαμορφωθεί στο 30%-31%. Παρόλο που γνωρίζει έξαρση μέσα στην κρίση, η ανεργία ανέκαθεν συνέφερε τους «από πάνω».
Εφεδρικός στρατός
Η ύπαρξη ενός εφεδρικού στρατού εργασίας είναι ιδανική για να περνούν μια σειρά μέτρα –μειώσεις μισθών εργαζομένων, μειωμένες αποδοχές νέο-προσληφθέντων, τρομοκρατία αντί συνδικαλισμού στο χώρο εργασίας υπό το φόβο της απόλυσης κλπ. Η –σε εκρηκτικούς ρυθμούς– μετανάστευση των νέων για δουλειά εκτός συνόρων, η «επιστροφή τους στο σπίτι» και στην οικογένεια και τα μηδενικά επιδόματα ανεργίας, είναι κάποια μόνο από τα δεδομένα της καθημερινότητας της σημερινής νεολαίας.
Αν ήθελε όμως κανείς να μιλήσει και για την κατάσταση όσων νέων εργάζονται κάπου, θα έπρεπε να κάνει μια σοβαρή αλλαγή στη γλώσσα του: να σταματήσει να χρησιμοποιεί τη λέξη «εργασία», όταν αναφέρεται σε ανθρώπους τουλάχιστον κάτω των 30 ετών και να αρχίσει να μιλάει με τη γλώσσα της κυβέρνησης (η οποία πολύ «τίμια» αναφέρει): απασχόληση – κατάρτιση – μαθητεία – ωφελούμενοι. Τα προγράμματα «Voucher: Επιταγή εισόδου στην αγορά εργασίας» ή τα «Προγράμματα Κοινωφελούς Εργασίας» είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα. Εγκαθιδρύουν ένα νέο μοντέλο εργασιακών σχέσεων, με εργαζόμενους που δεν έχουν κανένα απολύτως δικαίωμα, αφού δεν εντάσσονται στην πάγια εργατική νομοθεσία, που είναι ενοικιαζόμενοι μέσω των «Παρόχων Κατάρτισης» (Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης που λαμβάνουν από το κράτος «χρηματικά ποσά με το κεφάλι»), που δεν λαμβάνουν απευθείας καταβολή μισθού, αλλά ένα επίδομα στο τέλος του προγράμματος, που δεν έχουν ασφάλιση και ένσημα και που φυσικά δεν έχουν καμία δυνατότητα διεκδίκησης συλλογικών δικαιωμάτων. Και μαζί με όλα αυτά, όπως φανερώνει και το παράδειγμα των Κοινωφελών Προγραμμάτων, οι «ωφελούμενοι» αυτοί καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες που έχουν προκύψει από τις μαζικές απολύσεις και τις διαθεσιμότητες που πραγματοποιούνται από την ίδια κυβέρνηση, την ίδια στιγμή.
Η κατάσταση όμως δεν σταματά εδώ. Αν τα παραπάνω προγράμματα μονιμοποιούν το μοντέλο της ελαστικής απασχόλησης για τη νεολαία, εξίσου διαδεδομένη κατάσταση είναι και η «μαύρη εργασία». Εκεί η διαπραγμάτευση μπορεί να μη γίνεται μέσω των ΚΕΚ, γίνεται όμως με το αφεντικό που στις περισσότερες περιπτώσεις όχι μόνο δεν διαπραγματεύεται μισθό στα όρια του βασικού (αντίθετα προσφέρει περί τα 300-350 ευρώ μηνιαίως), αλλά και δεν έχει καμία πρόθεση να ασφαλίσει τον εργαζόμενο. Έτσι και εδώ τα περιθώρια διεκδίκησης αυξήσεων, υπερωριών, αδειών και οποιουδήποτε άλλου δικαιώματος είναι μηδενικά, καθώς ο φόβος της απόλυσης είναι πανταχού παρών, όπως και η αναλωσιμότητα του εργαζόμενου με το δεδομένο των χιλιάδων ανέργων και του καλλιεργούμενου ανταγωνισμού επιβίωσης.
Κοινή οργάνωση
Με βάση τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ο άνεργος ή ο επισφαλώς εργαζόμενος δεν έχει τίποτα να χωρίσει με τον ιδιωτικό ή δημόσιο υπάλληλο που απολύεται ή μειώνεται ο μισθός του. Είναι φανερή επίσης η αναγκαιότητα της κοινής οργάνωσης όλων των κομματιών της εργασίας, πρώτα απ’ όλα στους αντίστοιχους χώρους και σωματεία και έπειτα και στις γειτονιές. Με βασικότερο το αίτημα για μόνιμη και σταθερή δουλειά για όλους, με αξιοπρεπείς αμοιβές και ασφάλιση. Ήδη δομές οργάνωσης έχουν ξεκινήσει να είναι φωτεινά παραδείγματα ακόμα και σε δύσκολους χώρους όπου επικρατούν σκληρές εργασιακές συνθήκες.
Μόνο με τη συλλογική οργάνωση, διεκδίκηση και πάλη, θα γίνει δυνατή η εξάλειψη της εργασίας χωρίς δικαιώματα, η καταπολέμηση της ανεργίας και ο στόχος της αξιοπρεπούς εργασίας και διαβίωσης.
*Η Εύα Παπατζανή είναι αρχιτέκτονας μηχανικός, «ωφελούμενη» προγράμματος Voucher
