Διαρκές έγκλημα ενάντια στη φύση και τις ζωές μας

Το φετινό καλοκαίρι θα μείνει στην ιστορία για την τεράστια οικολογική καταστροφή που προκλήθηκε από τις ανεξέλεγκτες φωτιές που έκαιγαν για εβδομάδες στην Εύβοια, στην Αττική, στην Πελοπόννησο και σε άλλες περιοχές. 

Η πύρινη κόλαση, εν μέσω πολυήμερου καύσωνα, άφησε πίσω της περισσότερα από 1,2 εκατ. στρέμματα καμένων εκτάσεων (κατά κύριο λόγο δασικών- το ένα τρίτο των δασών της Εύβοιας καταστράφηκε από την πρόσφατη πυρκαγιά), δύο νεκρούς, πολλά καμένα ζώα, χιλιάδες ανθρώπους χωρίς σπίτια και δουλειά (κυρίως αγρότες, κτηνοτρόφοι, μικρές τουριστικές επιχειρήσεις κλπ.). 

Πέρα από την ανάγκη άμεσης αποκατάσταση των πληγέντων, η έλευση του φθινοπώρου και των πρώτων δυνατών βροχών, εντείνει τους κινδύνους για πλημμύρες, μιας και είναι γνωστή η ευεργετική επίδραση των δασών στη συγκράτηση μεγάλων ποσοτήτων νερού. Όπως και το πόσο χρονοβόρες είναι οι μελέτες και η εκτέλεση των αντιπλημμυρικών έργων, ειδικά όταν υπάρχει «φαγοπότι» ημέτερων εργολάβων. Οι σοβαρές συνέπειες στην περιβαλλοντική επιβάρυνση, ιδίως στην Αττική που έχασε και άλλους «πράσινους πνεύμονες», θα έχουν μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις και στην υγεία του πληθυσμού. Για πολλές μέρες τον Αύγουστο, εκατομμύρια κάτοικοι στο Λεκανοπέδιο εισπνέαν «δηλητηριασμένο» αέρα. 

Κρατική ανεπάρκεια

Το περίφημο «επιτελικό κράτος» του Μητσοτάκη και της παρέας του ξεγυμνώθηκε κυριολεκτικά. Η μοναδική απάντηση των πανικόβλητων ενοίκων του Μαξίμου ήταν οι μαζικές εκκενώσεις χωριών και δήμων, για να υπάρχει το επικοινωνιακό πλεονέκτημα απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ και τους νεκρούς στο Μάτι. Κατά τα άλλα οι φωτιές αφήνονταν να καίνε τα πάντα στο πέρασμά τους ή να σταματούν στη θάλασσα, όπως στην περίπτωση της Εύβοιας. Οι κάτοικοι στις περιοχές που έγιναν στάχτη βρέθηκαν παρατημένοι από τον κρατικό μηχανισμό, ο οποίος ούτως ή άλλως ήταν πολύ αδύναμος ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει μίας τέτοιας έκτασης απαιτητική συνθήκη. Και αυτό γιατί διαχρονική πολιτική, όλων των κυβερνήσεων εδώ και 30 χρόνια, ήταν και είναι οι δραστικές περικοπές των ποσών που κατευθύνονται στην πρόληψη των πυρκαγιών και τη δασοπροστασία. 

Τα στοιχεία είναι αμείλικτα. Οι μαζικές προσλήψεις αστυνομικών και στρατιωτικών, οι εξωφρενικές στρατιωτικές δαπάνες, στέρησαν χιλιάδες πυροσβέστες και μέσα πυρόσβεσης. Από τα συνολικά 17,7 εκατομμύρια ευρώ που ζητούσαν τα δασαρχεία όλης της χώρας για έργα αντιπυρικής προστασίας, διατέθηκαν μόλις 1,7 εκατ. ευρώ, την ώρα που σε ένα βράδυ η Fraport και η εταιρεία διαχείρισης του Ελ. Βενιζέλος βρέθηκαν με 308 εκ. ευρώ ενισχύσεων, λόγω covid! Φέτος, η κυβέρνηση Μητσοτάκη αρνήθηκε να ανανεώσει την πρόσληψη 5.000 «εποχικών» πυροσβεστών, παρά τις προειδοποιήσεις για την ακραία δοκιμασία που ερχόταν. Έτσι απέμειναν περίπου 1.500 να παλεύουν, άυπνοι για μερόνυχτα, με τις φλόγες. Τα πτητικά μέσα, λίγα και απαρχαιωμένα, με εξαντλημένο προσωπικό, αποδείχθηκαν σταγόνα στον ωκεανό. Οι κραυγές αγωνίας χιλιάδων ανθρώπων: «καιγόμαστε», κατέκλυσαν τα τηλεοπτικά δίκτυα. Εξάλλου, τα μόνα αεροπλάνα που διαθέτει το ελληνικό κράτος σε επάρκεια, είναι τα πολεμικά.  

Ακόμα και στους ΝΥΤ, άρθρο γνώμης («Οι φωτιές στην Ελλάδα είναι μια τρομακτική προειδοποίηση») υπογραμμίζει τον παραλογισμό του να διοχετεύονται δισεκατομμύρια ευρώ στον ελληνοτουρκικό ανταγωνισμό, που έχει ως αποτέλεσμα την ανεπαρκή άμυνα απέναντι στις τεράστιες πυρκαγιές και στις δύο χώρες: «Πέρυσι, οι δύο χώρες, και οι δύο μέλη του ΝΑΤΟ, ξόδεψαν πάνω από 20 δισεκατομμύρια ευρώ για να οπλιστούν όχι ενάντια στην εμφανή ζημιά της κλιματικής αλλαγής – αλλά σε μεγάλο βαθμό η μία κατά της άλλης. Εάν η ελληνική κυβέρνηση μετέφερε μόλις το ένα δέκατο του ετήσιου στρατιωτικού προϋπολογισμού της στην προστασία του περιβάλλοντος, θα μπορούσε να αντέξει οικονομικά να στέλνει περίπου 45.000 επιπλέον πυροσβέστες σε μέρη όπως η Εύβοια κάθε καλοκαίρι».

Ευθύνες

Φυσικά η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν απέδωσε την καταστροφή στο διαχρονικό έγκλημα της πολυετούς λιτότητας, ούτε στην επιλογή της να αφήσει αθωράκιστο το πυροσβεστικό σώμα. Πολύ περισσότερο δεν συνέδεσε τις φωτιές, με την φανατική υποστήριξή  της, στην πολιτική εμπορικής εκμετάλλευσης των δασικών εκτάσεων. Όλα επιτρέπονται για το κεφάλαιο και τα κέρδη του. Από την αλόγιστη δόμηση, το νόμο Χατζηδάκη και τις ξενοδοχειακές μονάδες, μέχρι τη «σπορά» με ανεμογεννήτριες σε όλα τα βουνά της Ελλάδας, πάντα στο όνομα της «πράσινης ανάπτυξης». Για τους ιεροκήρυκες του νεοφιλελευθερισμού, έφταιγαν τα πάντα, εκτός από τους ίδιους. Πέρα από τις αστείες θεωρίας συνομωσίας (οι τούρκοι προβοκάτορες είναι κάτι σαν τους βρετανούς τουρίστες…μας επισκέπτονται κάθε καλοκαίρι)  και την «ανακάλυψη» ισχυρών ανέμων (σε μέρες που επικρατούσε άπνοια), η κυβέρνηση επιστράτευσε ως κύρια δικαιολογία την κλιματική κρίση. Αυτή είναι όμως η μισή αλήθεια. 

Προφανώς και το καπιταλιστικό μοντέλο έχει προκαλέσει και επιταχύνει την κλιματική κρίση, με τα δραματικά αποτελέσματα να είναι ήδη εδώ (βλ. δίπλα). Οι ακραίες θερμοκρασίες και η παρατεταμένη ξηρασία όμως, ήταν γνωστό ότι θα μετέτρεπαν τα πευκοδάση της κεντρικής και νότιας Ελλάδας, σε καύσιμη ύλη. Για αυτό το ενδεχόμενο άλλωστε, υπήρξαν επίσημες εισηγήσεις των αρμόδιων φορέων, αλλά καμία σοβαρή κυβερνητική προετοιμασία. Το ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη ήξερε για τον καύσωνα και επέλεξε να μην πάρει ούτε μισό προληπτικό μέτρο για ενδεχόμενες πυρκαγιές είναι εγκληματικό. Ακόμα και όταν υπήρξε η «προειδοποιητική» φωτιά στα Γεράνεια Όρη, τον Μάϊο, οι κυβερνητικές προτεραιότητες παρέμειναν η ενίσχυση των κατασταλτικών μηχανισμών και τα δωράκια στους διάφορους κρατικοδίαιτους «επενδυτές» στην ενέργεια και τον τουρισμό. Οι ζωές των φτωχών και ο φυσικός πλούτος, μπήκαν ξανά κάτω από τα κέρδη των ιδιωτών. Η συνάντηση της κλιματικής κρίσης με τη διαχρονική πολιτική ιδιωτικοποιήσεων και άγριων περικοπών των δημόσιων δαπανών, έχει (με την υπογραφή των «αρίστων») οδυνηρό τίμημα για τις τοπικές κοινωνίες και το περιβάλλον. 

Αυτενέργεια 

Η αδράνεια του οργανωμένου κράτους μπροστά στην απειλή, οδήγησε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού –παρά τον προφανή κίνδυνο– στη μάχη με τις φλόγες. Κάτοικοι αρκετών χωριών και ιδίως οι νέοι, χωρίς εκπαίδευση και χωρίς τα αναγκαία μέσα, αγνόησαν τα μηνύματα του 112 και οργάνωσαν ομάδες πυρόσβεσης. Χάρη στη δική τους αυτοθυσία και τη συμβολή των λίγων πυροσβεστών και εθελοντικών ομάδων, σώθηκαν ζωές, πολλά σπίτια και ζώα, αλλά και σημαντικά τμήματα δάσους, που είχαν αφεθεί κυριολεκτικά στη μοίρα τους από την κυβέρνηση. Οι καταγγελίες, ακόμα και «γαλάζιων» στελεχών της τοπικής αυτοδιοίκησης, για τα ελάχιστα εναέρια και επίγεια μέσα που ήταν διαθέσιμα και μάλιστα με εντολές για μη κατάσβεση, είναι ενδεικτικές. 

Καθυστερημένα αντανακλαστικά υπήρξαν και στη βοήθεια προς τους πληγέντες, τις πρώτες κρίσιμες μέρες. Και πάλι όμως η λαϊκή αυτενέργεια, η πλατιά αλληλεγγύη σωματείων, συλλογικοτήτων και απλού κόσμου, κάλυψε το κενό που προκλήθηκε από την κρατική αδιαφορία για αυτούς που έχασαν τα πάντα στις φλόγες. Οι συλλογές για τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης πανελλαδικά και κυρίως η συγκρότηση επιτροπών αγώνα πυρόπληκτων στις περιοχές που έζησαν τον πύρινο εφιάλτη (με βασικό το ρόλο δυνάμεων της Αριστεράς), είναι η καλύτερη μέθοδος για να μετατραπεί η φυσιολογική οργή σε διεκδικητικό αγώνα, για να μην ξεχαστεί το έγκλημα του φετινού καλοκαιριού και να μην επαναληφθεί. 

Για να εξασφαλιστεί άμεσα η σίτιση και η διαμονή όλων και να πάρουν πίσω οι πληγέντες όλα όσα έχασαν. Τα σπίτια, τα εισοδήματα, τις ζωές τους. Αυτό απαίτησαν οι χιλιάδες κάτοικοι της Βόρειας Εύβοιας το Σάββατο 21/8, στον κόμβο της Στροφυλιάς, σε μια μεγάλη συγκέντρωση, που διοργανώθηκε με πρωτοβουλία του σωματείου δασεργατών και επιτροπών πυρόπληκτων. Εκεί που έχει στηθεί και το Κέντρο Αγώνα και Αλληλεγγύης Πυρόπληκτων, ενώ ανάλογες κινήσεις συντονισμού και κινητοποιήσεις, ετοιμάζονται και σε άλλες περιοχές που έχουν πληγεί.  

Κοινωνικός έλεγχος

Τα ημίμετρα που έχουν ανακοινωθεί και οι πενιχρές κρατικές ενισχύσεις (άγνωστο πόσοι και ποιοι/ες τις δικαιούνται), είναι βέβαιο ότι δεν καλύπτουν τις ανάγκες των πυρόπληκτων. Δεν μπορεί να υπάρξει άλλωστε καμία εμπιστοσύνη σε αυτούς που ετοιμάζονται να αναθέσουν τα έργα ανασυγκρότησης σε ιδιώτες και να πουλήσουν τις «πράσινες» μπίζνες ως μοναδική εναλλακτική για την «τοπική ανάπτυξη». Οι όποιες διαδικασίες χρειάζεται να τεθούν υπό κοινωνικό έλεγχο. Στον σχεδιασμό ανασυγκρότησης χρειάζεται να έχουν ενεργό ρόλο και λόγο, οι επιτροπές των κατοίκων, τα σωματεία και οι αγροτικοί σύλλογοι των περιοχών, η τοπική αυτοδιοίκηση. Όχι οι επίγονοι του διαβόητου ταμείου Μολυβιάτη, μια «αμαρτωλή» και πονεμένη ιστορία για την Ηλεία. 

Για να γίνει η φετινή τραγωδία, αφετηρία αγώνα ενάντια στις πολιτικές που σκοτώνουν τη φύση και τους ανθρώπους. Για να γίνουν τα αιτήματα όπως μόνιμες προσλήψεις στην πυροσβεστική και επάρκεια σε μέσα δασοπυρόσβεσης, η ανασύσταση της δασικής υπηρεσίας και η πλήρης αναδάσωση των καμένων (με ταυτόχρονη απαγόρευση αλλαγής χρήσης και κάθε επιχειρηματικής δραστηριότητας σε αυτά), διεκδικήσεις του μαζικού κινήματος και όσων παλεύουν για την ανατροπή της κυβερνητικής πολιτικής, «από τα κάτω» και από τα αριστερά. Για να πηγαίνουν οι πόροι του προϋπολογισμού στις κοινωνικές ανάγκες, για δασοπροστασία, υγεία, παιδεία, όχι για τους εξοπλισμούς. 

Η κλιματική κρίση είναι εδώ

Ακόμα ένα καλοκαίρι ο πλανήτης συγκλονίζεται από τεράστιες καταστροφές: ακραίοι καύσωνες, τεράστιες πυρκαγιές όπως αυτές που βιώσαμε στην Ελλάδα,  πλημμύρες που διαλύουν κόπους ετών, σαν αυτές που είδαμε πρόσφατα στην κεντρική Ευρώπη, εκτός ελέγχου λιώσιμο των πάγων. 

Ακόμα για τους πιο δύσπιστους είναι πλέον εμφανές ότι η κλιματική αλλαγή, η κρίση των κρίσεων, είναι ήδη εδώ και οι επιπτώσεις της απλώνονται στις τέσσερις γωνιές της Γης σκορπώντας θάνατο, απόγνωση, προσφυγιά. Η υπερθέρμανση του πλανήτη έχει ως κύρια αιτία τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις μεγάλες εταιρίες και τις ισχυρές καπιταλιστικές χώρες, οι οποίες επιμένουν σε ένα παραγωγικό μοντέλο το οποίο έχει οδηγήσει την ανθρωπότητα και το φυσικό περιβάλλον σε οριακό σημείο. 

Καμπάνα κινδύνου για την εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής καταστροφής χτυπάει ακόμα και ο ΟΗΕ, που σε έκθεσή του επισημαίνει ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να ελεγχθούν εντός τεσσάρων ετών και οι βιομηχανίες που είναι υπεύθυνες για την εκπομπή τους να κλείσουν εντός της δεκαετίας. Η δέσμευση της Ε.Ε. για μείωση τουλάχιστον 55% των ρύπων του θερμοκηπίου το έτος 2030, με έτος αναφοράς το 1990, μοιάζει ήδη παρωχημένος. 

Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση Μητσοτάκη, υπέρμαχος της «αναπτυξιακής» φρενίτιδας τυλιγμένης με τον υποκριτικό μανδύα της «πράσινης ανάπτυξης», έχει υιοθετήσει μία πολιτική λεηλασίας  στους φυσικούς πόρους, που γεμίζει χρήματα τις τσέπες των «επενδυτών». Συγχρόνως όμως πυροδοτεί και όλους τους παράγοντες που εντείνουν την κλιματική κρίση. Δάση και λοιποί δημόσιοι χώροι γίνονται πεδίο εκμετάλλευσης για τα αρπακτικά της αγοράς. «Απάτητα βουνά» και νησιά γεμίζουν με θηριώδεις ανεμογεννήτριες. Ξενοδοχεία φυτεύονται σε ακτές, με τις ελάχιστες δυνατές περιβαλλοντικές πρόνοιες. Εξορύξεις για υδρογονάνθρακες και αγωγοί φυσικού αερίου, βρίσκονται στην ενεργειακή ατζέντα του ελληνικού καπιταλισμού, ακόμα και αν αυτό μπορεί να προκαλέσει πολεμικό επεισόδιο στο Αιγαίο (παρόλο που τα μεγαλεπήβολα σχέδια στη ΝΑ Μεσόγειο, προς ώρας δείχνουν να παγώνουν, για οικονομικούς λόγους και όχι από την ανάγκη σεβασμού των θαλάσσιων οικοσυστημάτων).

Το καταστροφικό σύστημα είναι υπεύθυνο για την υπερθέρμανση του πλανήτη και τα ακραία καιρικά φαινόμενα που αυτή προκαλεί. Η υπερθέρμανση δεν μπορεί να περιοριστεί κάτω από το +1,5° C (και ακόμα και κάτω από το +2° C), αν δεν αγγίξουμε τη ρίζα του προβλήματος: την καπιταλιστική συσσώρευση, που βασίζεται στον ανταγωνισμό για κέρδος, με άλλα λόγια τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης.

Η επικέντρωση στην αλλαγή της «ατομικής συμπεριφοράς» (πχ. πλαστικά καλαμάκια) ή σε κάποιες «πράσινες παρεμβάσεις» που τάχα συμβάλουν στην προστασία του περιβάλλοντος (στην πραγματικότητα όμως αποτελούν μια νέα πηγή πλουτισμού για τους λίγους), απλά συσκοτίζουν τη μόνη βιώσιμη εναλλακτική για τη διάσωση του πλανήτη και της ανθρωπότητας. Δηλαδή την κατάργηση του καπιταλισμού μοντέλου παραγωγής και τη μετάβαση σε μια οικοσοσιαλιστική κοινωνία,  όπου ο δημοκρατικός σχεδιασμός της παραγωγής θα γίνεται συλλογικά, με βάση τις κοινωνικές ανάγκες και την προστασία του περιβάλλοντος. 

Η Σύνοδος των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP26) που θα διεξαχθεί το Νοέμβριο στη Γλασκώβη, αν βοηθήσει και η εξέλιξη της πανδημίας, θα είναι το επόμενο μεγάλο κινηματικό ραντεβού, όλων των αντικαπιταλιστικών δυνάμεων που παλεύουν για την οικοσοσιαλιστική προοπτική.

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά