East Med: Όχι αίμα για το φυσικό αέριο

Η πιο ουσιαστική είδηση σχετικά με αυτήν τη συμφωνία είναι η σύνθεση των εταίρων που συνασπίζονται σε αυτήν και πίσω από αυτήν: το υπερφίαλο σχέδιο για μια μοιρασιά των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων της ανατολικής Μεσογείου αποκλειστικά μεταξύ των «πιστών» στις δυτικές Μεγάλες Δυνάμεις κρατών, όπως και η φαραωνική ιδέα ενός τεράστιου υποθαλάσσιου αγωγού που θα συνδέει τη Μέση Ανατολή με τις αγορές της Ευρώπης (υπό τον αποκλειστικό έλεγχο του ίδιου συνασπισμού των «πιστών» στη Δύση), είναι πράγματα συζητήσιμα μόνο υπό τρεις προϋποθέσεις: α) τη στρατιωτική «ασφάλεια» του σχεδίου να αναλάβει επί τόπου η κορυφαία πολεμική μηχανή της περιοχής, το κράτος-χασάπης του Ισραήλ. β) Τη στρατιωτική και διπλωματική υποστήριξη του σχεδίου να αναλάβουν σε διεθνές επίπεδο οι ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ και το κράτος-στρατιωτική ραχοκοκκαλιά της ΕΕ, η Γαλλία του Μακρόν. γ) Την οικονομική και τεχνολογική υποστήριξη του σχεδίου να αναλάβει ο συνασπισμός των κορυφαίων (και αδηφάγων) εξορυκτικών εταιριών, υπό την ηγεσία της αμερικανικής Exxon Mobil και της γαλλικής Total, που θα πληρωθούν στο πολλαπλάσιο για κάθε σέντσι που θα «επενδύσουν» στην περιοχή. 

Η μακρόχρονη πρόσδεση της χώρας μέσα σε αυτήν τη σφηκοφωλιά δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Όσοι σήμερα τάζουν αναπτυξιακούς λαγούς και πετραχήλια μέσα από αυτήν τη στρατηγική, ας ρίξουν μια ματιά στο το τι έχει συμβεί στις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής, που εγκλώβισαν το μέλλον τους στην εξορυκτική στρατηγική «ανάπτυξης», ακόμα και όταν είχαν την υποστήριξη του δυτικού ιμπεριαλιστικού συνασπισμού: το αποτέλεσμα ήταν, παντού, τεράστια κοινωνική ανισότητα, μαζική φτώχεια και παρακμή, πολιτικά καθεστώτα δικτατορικής καταπίεσης και αιματηροί πόλεμοι. 

Ειδικότερα όσοι μέσα στην Αριστερά βαφτίζουν την μοιρασιά των υδρογονανθράκων και των ΑΟΖ ως «κυριαρχικά δικαιώματα» της (κάθε) χώρας, ως «δικαιώματα» για τα οποία θα πρέπει –αν χρειαστεί- να πολεμήσουμε, οφείλουν, έστω την τελευταία στιγμή, να συνειδητοποιήσουν ότι μέσω αυτής της λογικής οδηγούνται αντικειμενικά στην ουρά των Νετανιάχου, των Τραμπ και των Μακρόν.

Οικονομικό σκοτάδι

Η υπογραφή της συμφωνίας για τον East Med είναι κυρίως μια γεωπολιτική δήλωση πρόθεσης για κυριαρχία στην περιοχή. 

Τα οικονομικά στοιχεία του υπερφίαλου σχεδίου παραμένουν εξαιρετικά σκοτεινά. 

Η οριστική απόφαση για την επένδυση έχει παραπεμφθεί στο… μέλλον, ένα τουλάχιστον χρόνο μετά την υπογραφή της συμφωνίας. Μέχρι τότε, τα ποσά που θα «ενεργοποιηθούν» είναι (αποκλειστικά!) τα ερευνητικά κονδύλια (της ΕΕ και των εμπλεκόμενων κρατών) που θα «αξιοποιηθούν» από τις εξορυκτικές εταιρείες, προκειμένου αυτές να αποκτήσουν καθαρότερη εικόνα τόσο ως προς τα κοιτάσματα όσο και ως προς τις προϋποθέσεις βιωσιμότητας του αγωγού. 

Με εξαίρεση το κοίτασμα Λεβιάθαν στην ισραηλινή ΑΟΖ, σχετικά με τα κοιτάσματα στα κυπριακά «οικόπεδα» και ακόμα περισσότερο με τα πολυθρύλητα νοτίως της Κρήτης, δεν θεωρείται ακόμα ως δεδομένο ότι έχουν διαστάσεις οικονομικά αξιοποιήσιμες. Το μεγάλο κοίτασμα Zohr, στην αιγυπτιακή ΑΟΖ, δεν είναι (ή δεν είναι ακόμα) μέσα στις προοπτικές του East Med. Η Αίγυπτος έχει επιλέξει δική της διαδικασία αξιοποίησης (υγροποίηση και θαλάσσια μεταφορά), στη διαδικασία αυτή εμπλέκονται μεγάλες ρωσικές εταιρίες και η ιταλική ΕΝΙ, ενώ το καθεστώς του δικτάτορα Σίσι –παρά το σταθερό του προσανατολισμό προς τις ΗΠΑ- έχει ακόμα προβλήματα σχετικά με μια στρατηγική και μακρόχρονη συνεργασία με το Ισραήλ. 

Πέρα όμως από το ακόμα αδιευκρίνιστο ζήτημα του μεγέθους των κοιτασμάτων που θα τροφοδοτούν τον East Med, η κατασκευή του ίδιου του αγωγού είναι ένα τεράστιο ζήτημα. Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους σε μήκος αγωγούς στον κόσμο, που σε τεράστιο τμήμα του θα είναι υποθαλάσσιος, διασχίζοντας μια θάλασσα μεγάλου βάθους και υψηλής σεισμικότητας. Τα τεχνικά και οικονομικά προαπαιτούμενα για την κατασκευή του είναι κυριολεκτικά πρωτοφανών διαστάσεων. Και το αποτέλεσμα θα είναι ότι το κόστος μεταφοράς του αερίου μέσω του East Med (αν αυτός κατασκευαστεί) υπολογίζεται στο πενταπλάσιο (!!) του κόστους μεταφοράς μέσω του επίγειου αγωγού που διασχίζει, όμως, το τουρκικό έδαφος. 

Στη διαδικασία της υπογραφής της συμφωνίας στην Αθήνα, απουσίαζε η Ιταλία, η χώρα κατάληξης του East Med. Το γεγονός, παρά τις καθησυχαστικές δηλώσεις που ακολούθησαν, δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Γιατί η απουσία της Ιταλίας από τον ιδρυτικό συνασπισμό του East Med δεν είναι δυνατόν να ερμηνευτεί με συγκυριακούς παράγοντες (όπως η άρνηση των «5 Αστέρων» απέναντι στους αγωγούς). Κυρίως οφείλεται στο ότι ο ιταλικός ενεργειακός κολοσσός ΕΝΙ δεν συμμερίζεται τις πολιτικές ενεργειακής απομόνωσης της Ρωσίας, αλλά και στον έντονο ιταλογαλλικό ανταγωνισμό που έχει αναθερμανθεί από την ώρα που η φωτιά της επέκτασης του πολέμου έχει φτάσει στη Λιβύη. 

Γεωπολιτική κόλαση

Η αποστασιοποίηση της Ιταλίας είναι μόνο η προειδοποίηση για τα γεωπολιτικά προαπαιτούμενα του East Med. 

Η κατασκευή του αγωγού προϋποθέτει την κατάθεση των συγκεκριμένων συντεταγμένων της διαδρομής του και συνακόλουθα τη ρύθμιση των συμφερόντων όλων των εμπλεκόμενων κρατών. Αυτό σημαίνει επίσημη ρύθμιση των ΑΟΖ στην ανατολική Μεσόγειο, ενώ με βάση την ιδρυτική συμφωνία του East Med τη διασφάλιση της γεωγραφικής συνέχειας μεταξύ των ΑΟΖ Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας, που τελικά σημαίνει τον αποκλεισμό της Τουρκίας από την ανατολική Μεσόγειο. 

Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα γαλουχείται με την ιδέα ότι αυτή η δυνατότητα προκύπτει από το Διεθνές Δίκαιο. 

Η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων και των ΑΟΖ μεταξύ τους, είναι μια προειδοποίηση του πόσο πιο περίπλοκα είναι τα πράγματα. Η συμφωνία αυτή μπορεί να αποδειχθεί θνησιγενής (όσο θνησιγενής αποδειχθεί η «κυβέρνηση» που έχει υπογράψει εκ μέρους της Λιβύης). Όμως έχει ήδη κατατεθεί στον ΟΗΕ και αυτό εξ αντικειμένου λειτουργεί ως πρόκληση προς κάθε «διαφωνούντα» να υποχρεωθεί να καταφύγει στο… Διεθνές Δίκαιο. Η διαδικασία του δικαστηρίου της Χάγης πιθανότατα θα αποδειχθεί ως πολύ πικρό ποτήρι για όσους θεωρούν ότι έχουν όλα τα χαρτιά με το μέρος τους. 

Γι’ αυτό άλλωστε στο εσωτερικό της ντόπιας κυρίαρχης τάξης και των κρατικών γραφειοκρατιών έχει ανοίξει η έντονη συζήτηση για την αντιμετώπιση του… κινδύνου του Διεθνούς Δικαίου και της Χάγης. Οι «ρεαλιστές», που βλέπουν ότι τελικά μια ρύθμιση μέσω της Χάγης είναι αναπόφευκτη, προτείνουν μια «συνεννόηση» με την Τουρκία, με στόχο η ρύθμιση να περιοριστεί στα ζητήματα ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας και να μην πάρει διαστάσεις εφόλης της ύλης των άλυτων ζητημάτων κυριαρχίας. Οι «απορριπτικοί» που, υπολογίζοντας στην υποστήριξη των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, προτείνουν την επιμονή στο να «τα πάρουμε όλα» μέσω της μεθόδου των τετελεσμένων. Οι κίνδυνοι είναι προφανείς. 

Ο καθηγητής Αγγ. Συρίγος, βουλευτής της ΝΔ και υπεράνω πάσης υποψίας για διεθνισμό, φρόντισε να θυμίσει πρόσφατα (με άρθρο «γνώμης» στην «Εφ.Συν.») μια σχετικά «κρυφή» διάσταση της διαχρονικής ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Με υπεύθυνες δηλώσεις των υπ. Εξωτερικών, το ελληνικό κράτος έχει υπογραμμίσει ότι αρνείται τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαίου σε τρεις κρίσιμους τομείς: α) Αποφάσεις που αφορούν την «αμυντική» δυνατότητα (σσ: τη στρατιωτικοποίηση των νησιών). β) Αποφάσεις που αφορούν κυριαρχία επί εδάφους (σσ: εθνική κυριαρχία σε νησίδες και βράχους, που δεν έχει ρυθμιστεί στη Λοζάνη και στις μετέπειτα διεθνείς συνθήκες). γ) Αποφάσεις που αφορούν στη σχέση μεταξύ χωρικών υδάτων και εναέριου χώρου (σσ: το νόμιμο ή το παράνομο της ντεφάκτο επέκτασης του ελληνικού εναέριου χώρου στα 10 ν.μ.). 

Όμως οι πάντες γνωρίζουν ότι αν μια εξέλιξη (όπως η συμφωνία για τον East Med, ή η τουρκολιβυκή συμφωνία για τις ΑΟΖ) οδηγήσει τις ελληνοτουρκικές διαφορές στο Διεθνές Δικαστήριο, δεν υπάρχει καμιά εγγύηση ότι οι αποφάσεις του θα περιοριστούν στα ζητήματα των ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας. 

Ο συντονισμός των ελληνοτουρκικών διαφορών με τους ευρύτερους διεθνείς ανταγωνισμούς στη Μέση Ανατολή (που μετά τη δολοφονία του Σολεϊμανί από τους Αμερικανούς είναι στα πρόθυρα της ανάφλεξης) φέρνει τον κίνδυνο του πολέμου πιο κοντά από κάθε άλλη φορά μετά το 1974. 

Η κυβέρνηση της ΝΔ μιζάροντας σε «σκληρή γραμμή», με τις πλάτες των ΗΠΑ και του Ισραήλ, αναλαμβάνει εγκληματικές ευθύνες. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, που συνέχισε την πολιτική Σαμαρά για τον «άξονα» με το Ισραήλ, που απογείωσε τη «στρατηγική συμμαχία» με τις ΗΠΑ, που παρέδωσε στον Μητσοτάκη ζεστό το σχέδιο για τον East Med είναι απολύτως συνένοχη. Ο Αλέξης Τσίπρας που κατηγορεί σήμερα τον Μητσοτάκη για υπερβολική «ευελιξία» απέναντι στην Τουρκία, γράφει το προσωπικό του «1914», ολοκληρώνοντας έναν κύκλο δημαγωγικής εξόδου από κάθε είδους πολιτική με βάση αρχές. 

Η ριζοσπαστική Αριστερά οφείλει να σταθεί συνολικά απέναντι. Υπερασπίζοντας την ειρήνη ως μείζον αγαθό για τους εργαζόμενους και τις λαϊκές δυνάμεις. Παλεύοντας ενάντια στους εξοπλισμούς, την αναβάθμιση των στρατιωτικών ιμπεριαλιστικών βάσεων, το μιλιταρισμό και τον εθνικισμό. Δηλώνοντας ενάντια στη στρατηγική των εξορύξεων στην εποχή της απειλής της κλιματικής καταστροφής. Λέγοντας ένα καθαρό ΟΧΙ στον East Med, σε αυτή τη σύγχρονη εκδοχή της Μεγάλης Ιδέας που μπορεί να αποδειχθεί εξίσου καταστροφική με εκείνη του 1922.

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά